Complete tekstversie met beschrijving deelgebieden. Henk te Poele Strategische Ontwikkeling Team Kennis en Verkenning.

Transcriptie

1 2009 Complete tekstversie met beschrijving deelgebieden Henk te Poele Strategische Ontwikkeling Team Kennis en Verkenning

2 Inleiding Aanleiding In het kader van de visieontwikkeling 2030 is er vanuit de gemeenteraad de behoefte ontstaan om ook inzichtelijk te krijgen waar Deventer op dit moment staat, zodat er duidelijke doelstellingen kunnen worden geformuleerd richting de nabije (verkiezingen 2010) en verre (2030) toekomst. Opzet Uitgangspunt is geweest een set indicatoren, waarbij vooral is aangesloten bij de indicatoren Vogelaarwijken, de sociaal-economische positie van buurten voor de G5 Overijssel en de indicatoren uit de foto van Deventer. De gehele set aan indicatoren is voorgelegd aan de raad, zij heeft hier nog duurzaamheid en gezondheid aan toegevoegd. Een totaaloverzicht van de indicatoren is opgenomen in de bijlage. Doel Het doel van dit onderliggend product is een beeld van de staat van Deventer te krijgen. Er wordt antwoord gegeven op de vraag hoe Deventer er nu voor staat als je kijkt naar verschillende indicatoren in de thema s demografie, wonen, leefbaarheid en veiligheid, participatie, werk en economie, opleiding, gezondheid en duurzaamheid. Dit beeld wordt op drie manieren gepresenteerd: 1. Via een Interactieve Flash website Basis is de lijst met indicatoren (zie bijlage). Deze worden (wanneer mogelijk) uitgesplitst op heden, verleden en toekomst en naar deelgebied. Bij de meeste indicatoren is het cijfer van Deventer afgezet tegen een landelijk gemiddelde. De gebruiker kan zelf bepalen welk cijfer, voor welk deel van Deventer en welke periode hij wil visualiseren. Het visualiseren is de grote kracht van dit product. In tegenstelling tot voor sommigen moeilijk te lezen tabellen of grafieken, is het de bedoeling dat de presentatie op de site helder en transparant is. Geen statistische informatie alleen voor specialisten, maar ook voor inwoners, toeristen, bedrijven en instellingen, studenten e.d. 2. Via een brochure Er wordt een brochure ontwikkeld waarin een deel van de informatie van de website is opgenomen. De brochure heeft als doel om mensen uit te nodigen (te triggeren) naar de website te gaan om daar verder te zoeken en te ontdekken. 3. Via dit document, kortweg genoemd de tekstversie Hierin zijn de samenvattende teksten, die op de website per indicator de betekenis van de cijfers duiden, in één samenhangend stuk tekst per thema terug te vinden. Deze toelichting is dus het brondocument van de geschreven tekst op de website en in de brochure. Alle wijkbeschrijvingen, zoals deze ook op de website te vinden zijn, vormen het tweede deel van deze toelichting. Het is voor diegenen die niet over internet beschikken, of zij die Deventer niet (goed) kennen, een samenhangende toelichting op de staat van Deventer en het geeft bovendien een beschrijving van de wijken. Eenheid Strategische ontwikkeling 2

3 Deel 1 Beschrijving en duiding per indicator 4 Demografie / Mensen 4 Totale bevolking 4 Jongeren 4 De potentiële beroepsbevolking 4 Ouderen 4 Allochtonen 4 Huishoudens 5 Wonen 5 Woningvoorraad 5 Huur : Koop 5 Waardering woning en woonomgeving 5 Leefstijlen 5 Leefbaarheid en Veiligheid 6 Beleving verloedering 6 Beleving van de overlast 6 Beleving van de buurt 6 Sociale samenhang 6 Waardering veiligheid 6 Geweldsdelicten 6 Vandalisme en vernielingen 7 Burengerucht 7 Participatie / Meedoen 7 Sport 7 Vrijwilligerswerk 7 Uitgaan 8 Lidmaatschap bibliotheek 8 Gehechtheid aan de buurt 8 Werk en Inkomen 8 Bedrijfsvestigingen 8 Werkgelegenheid 8 Beroepsbevolking/werkzame personen 9 Niet-werkende Werkzoekenden 9 Inkomen 9 Onderwijs en Opleidingsniveau 10 Opleidingsniveau beroepsbevolking 10 Doorstroming vanuit basisonderwijs 10 Aandeel niet-werkendewerkzoekenden naar opleiding 10 Inhoud Gezondheid ouderen 11 Ervaren gezondheid 11 Beperkingen 11 Psychische gesteldheid 11 Eenzaamheid 11 Gezondheid jongeren 11 Roken 11 Gebruik hasj of wiet 11 Drankgebruik 11 Ontbijt 11 Beweging 12 Lid sportvereniging en frequentie 12 Duurzaamheid 12 Afvalinzameling 12 Beleving rommel op straat 12 Beleving stankoverlast 12 Autogebruik 12 Beleving stank- en geluidsoverlast verkeer 12 Deel 2 Beschrijving deelgebieden 13 Binnenstad 13 De Hoven 14 Oude Zandweerd 14 Voorstad 15 Rivierenwijk en Bergweide 16 Zandweerd / Borgele / Platvoet 17 Keizerslanden 18 Colmschate-Noord 19 Colmschate-Zuid 20 Het buitengebied met de dorpen Diepenveen, Schalkhaar, Lettele en Okkenbroek 21 Het buitengebied met het dorp Bathmen 22 Bijlage 23 Thema s en onderwerpen Staat van Deventer Eenheid Strategische ontwikkeling 3

4 Deel 1 Beschrijving en duiding per indicator Vergrijzing is een verschijnsel dat de laatste tijd, zeker door de gemeenten in de grensregio s, als een opkomend gevaar wordt gezien. De optimisten maken er wel weer een uitdaging van en de pessimisten kunnen we geruststellen, want Deventer vormt hierop een uitzondering. Niet dat Deventer in de toekomst niet gaat vergrijzen, maar in een veel minder sterke mate en veel later in de toekomst dan elders. Dit hebben we te danken aan de samenstelling en de groeikracht van de bevolkingsopbouw, waardoor de vergrijzing relatief gezien minder is. Wat we weer te danken hebben aan het feit dat we de afgelopen jaren in vrij grote continue bouwstromen hebben kunnen bouwen in bijvoorbeeld De Vijfhoek. DEMOGRAFIE/ TOTAle bevolking Het bevolkingsaantal in Deventer is de afgelopen decennia flink gestegen, van inwoners in 1990 naar in 2000 tot bijna op dit moment. Deze toename is vooral toe te schrijven aan herindelingen met de gemeente Diepenveen en Bathmen. Jaarlijks worden er kinderen geboren, daar tegenover staat dat er 800 personen overlijden, waarmee de zogenoemde natuurlijke aanwas op circa 400 personen ligt. Verder vestigingen er zich de afgelopen tien jaar gemiddeld personen per jaar, terwijl er in die periode gemiddeld personen vertrokken. Dit laatste komt neer op een jaarlijkse groei door migratie van 700 personen. In de jaren 80 en 90 hing deze groei sterk samen met de jaarlijkse woningbouwproductie, terwijl het aantal mensen dat uit Deventer vertrok een vrij autonome ontwikkeling kende. Begin deze eeuw zien we een kentering. Het aantal vertrekken en ook het aantal vestigingen neemt de afgelopen jaren sterk toe tot meer dan personen per jaar. De verwachting is dat het aantal inwoners nog doorgroeit tot ruim in Dit is een flinke groei van 9%, terwijl landelijk een groei wordt verwacht van 2%. Landelijk vindt de bevolkingsgroei vooral in de steden plaats. De potentiële beroepsbevolking De grote middengroep van jaar wordt ook wel aangeduid als de potentiële beroepsbevolking. Het aandeel bedraagt ruim tweederde deel van de bevolking en geeft in overeenstemming met de landelijke ontwikkelingen een geringe daling te zien tot rond de 65% in het jaar Bij een groeiende bevolking betekent dit dat in absolute aantallen de potentiële beroepsbevolking nog gaat stijgen van circa op dit moment tot ruim in De komende jaren is uitbreiding van werkgelegenheid een noodzaak. Ouderen Landelijk zien we het aandeel inwoners boven de 65jaar stijgen van 15% op dit moment tot bijna 20% in Ook in Deventer is een stijging te verwachten, maar iets minder sterk, namelijk van 14% naar 17%. Dus ook Deventer gaat vergrijzen, maar relatief gezien in veel mindere mate. De groeiende bevolking is hiervoor de verklaring. In absolute aantallen moeten we in Deventer echter rekening houden met een forse groei van circa ouderen op dit moment naar bijna in Ten opzichte van 1985 betekent MENSEN dit dat in 35 jaar het aantal ouderen in Deventer zal verdubbelen. Dit is te verklaren door een hogere levensverwachting, maar vooral doordat de naoorlogse geboortegolf toetreedt tot deze groep. Het proces van vergrijzing speelt sterk in de naoorlogse wijken en buurten, zoals Zandweerd, Borgele en Karel de Grotelaan, een buurt in Keizerslanden. Deze kennen een aandeel ouderen van ruim 30%, hoewel hier door verjonging in de buurten het aandeel nu al weer dalende is. Grafiek 2 Aandeel ouderen (65 jaar en ouder) per 1 januari 2009 Jongeren Bijna een vijfde deel van de Deventer bevolking is jonger dan 15 jaar. Tot de leeftijd van 20 jaar telt elke geboortejaargang tot jongeren. Dat wil zeggen dat er jaarlijks voor een dergelijk aantal plaats moet worden gezocht voor respectievelijk kinderopvang, een basisschool of een school voor voortgezet onderwijs. De verwachting is dat het aandeel jongeren de komende jaren licht gaat dalen. Dit verschijnsel dat ook wel ontgroening wordt genoemd, loopt parallel met de landelijke ontwikkelingen. Bij een groeiende Deventer bevolking betekent dit dat in absolute aantallen het aantal jongeren redelijk stabiel blijft tot iets boven de Het aandeel jongeren ligt met 18,5% iets boven het landelijke gemiddelde. Grafiek 1 Aandeel jongeren (0-14-jaar) per 1 januari 2009 AllOCHTOnen Deventer kan worden getypeerd als een multiculturele samenleving bestaande uit ruim 80 verschillende nationaliteiten. Al vanaf de jaren 30 trok de Deventer industrie werknemers aan uit bijvoorbeeld Spanje en Italië. Eind jaren 50 kwamen daar de Molukkers bij, die zich vooral vestigden in Keizerslanden. In de jaren 70 richtten de Deventer bedrijven zich op de Turkse werknemers. Aanvankelijk allemaal als tijdelijke krachten, maar later blijvend. Begin jaren 90 was er sprake van een sterke groei als gevolg van de gezinshereniging vanuit Turkije. Eenheid Strategische ontwikkeling 4

5 Naar etnische herkomst vormen de personen met een Turkse etniciteit de grootste groep, met ruim personen. We spreken hier niet meer over personen met een andere nationaliteit, maar over personen met een andere etnische herkomst, of de nieuwe Deventenaren. Zo telt Deventer in totaal ruim 20% inwoners met een andere etniciteit, waarvan uit westerse landen en bijna met een nietwesterse achtergrond. Hiervan heeft zoals genoemd een grote groep een Turkse etniciteit of herkomst. Het totale aandeel is vergelijkbaar met het landelijke gemiddelde van 20%. In tegenstelling tot de grote steden telt Deventer slechts een kleine groep inwoners met een Marokkaanse achtergrond. Het hogere aandeel allochtonen in de steden is mede een verklaring voor de natuurlijke groei in de steden en dus ook in Deventer. Huishoudens Deventer telt op dit moment tussen de 2,3 en 2,4 personen per woning of per huishouden. Begin jaren 70 bedroeg dit 3,0 en begin jaren 50 zelfs nog 4,0 personen per woning. Deze daling wordt ook wel de gezinsverdunning genoemd, een proces dat aan twee kanten werkt. Jongeren gaan eerder zelfstandig wonen en de ouders wonen daardoor ook weer eerder alleen of samen maar dan zonder kinderen. Daarbij komen de afname van het aantal kinderen per gezin, een toename van de eenoudergezinnen en het langer zelfstandig wonen ouderen. Verwacht wordt dat dit proces van daling van de gemiddelde woningbezetting zich de komende jaren doorzet. Landelijk wordt rekening gehouden met een daling van 2,2 op dit moment tot 2,1 in Bij een verwachte bevolkingsgroei van 9% betekent dit dat de behoefte aan woningen met 12% gaat stijgen, wat absoluut neerkomt op circa woningen. Deventer telt op dit moment ruim 30% eenpersoonshuishoudens. Dit aandeel heeft zich de laatste jaren gestabiliseerd. De groei heeft zich vooral in de jaren 80 voorgedaan. Begin jaren 80 bedroeg het aandeel eenpersoonshuishoudens 20%. Kenmerkend voor de ontwikkeling van Deventer is geweest dat het verschillende periodes heeft gekend waarin de jaarlijkse woningbouwproductie achterbleef bij de behoefte. Dit deed zich vooral in het begin en midden van de jaren 70 voor, maar ook begin jaren 80 en begin jaren 90 waren dergelijke periodes. Door stagnatie in de woningbouw in deze jaren telt Deventer relatief veel naoorlogse wijken en buurten met relatief veel hoogbouw in de vorm van portiekwoningen, zoals in delen van Zandweerd, Keizerslanden en Rivierenwijk. Ook de in de jaren 60 gebouwde buurten, zoals Borgele en Platvoet tellen relatief veel portiekflats en hoogbouw. In de jaren 70 heeft de nieuwbouw zich verplaatst naar Colmschate. Eerst werd hier het Oostrik ontwikkeld en enkele jaren later Groot Douwel en Blauwenoord. In de jaren 80 werd een start gemaakt met Colmschate-Zuid en in de jaren 90 met De Vijfhoek. Dit plangebied wordt de komende jaren voltooid. Colmschate, het voormalige deelgebied van de gemeente Diepenveen dat in de jaren 70 WONEN aan Deventer is toegevoegd, omvat dan ruim woningen. Het eerstvolgende uitbreidingsgebied is de wijk Steenbrugge, gelegen ten noorden van de wijk Keizerslanden. Deze wijk heeft een capaciteit van woningen. WoningVOOrraad Het totaal aantal woningen in Deventer is de laatste decennia flink gestegen van in 1990 naar in 2000 tot op dit moment. Net als bij de bevolkingsontwikkeling moet hierbij worden aangetekend dat deze sterke groei vooral kan worden toegeschreven aan de herindeling met de gemeenten Diepenveen en Bathmen. Buiten deze herindeling om bedroeg de gemiddelde jaarlijkse toename de afgelopen vijf jaar 500 woningen. In 2008 zien we een incidentele afwijking op deze trend en is er zelfs sprake van een negatief saldo door de sloop in de herstructureringswijken Rivierenwijk en Keizerslanden. Huur : Koop Van de totale voorraad is het aandeel huurwoningen 47% en het aandeel koopwoningen 53%. Begin 2004 was deze verhouding net andersom, waaruit geconcludeerd kan worden dat er flink is ingezet op koopwoningen. De gemiddelde WOZ waarde van de huurwoningen bedroeg in en die van de koopwoningen Het gemiddelde bedroeg bijna , waarmee Deventer onder het Overijsselse en onder het landelijk gemiddelde scoort. De Deventer woningvoorraad vertegenwoordigt een waarde van 810 miljoen euro. Grafiek 3 Verhouding huur- koopwoningen per 1 januari 2009 WAArdering woning en woonomgeving De Deventenaar is heel positief over zijn of haar woning. Gemiddeld wordt de woning met een 7,6 gewaardeerd. Dit varieert van iets boven de 7,0 in Rivierenwijk, Keizerslanden en Voorstad tot rond de 8,0 in Oude Zandweerd, Colmschate, Bathmen en Diepenveen. Landelijke cijfers zijn niet voorhanden, maar we kunnen wel een vergelijking maken met de gemeente Zutphen met een vergelijkbare waardering. De woonomgeving wordt net als in Zutphen gemiddeld met een paar tiende punt lager gewaardeerd, namelijk een 7,3. Keizerslanden, Rivierenwijk en Voorstad scoren onder de 7,0 en de overige wijken een 7,5 of daar net onder. Bathmen en Diepenveen scoren echter rond de 8,0. Leefstijlen Uit een recent onderzoek naar leefstijlen in Deventer kwam naar voren dat globaal genomen de volgende burgerschapsstijlen kunnen worden onderscheiden: 10% plichtsgetrouwen, 25% pragmatici, 40% buitenstaanders en 25% verantwoordelijken. De plichtsgetrouwen worden getypeerd als de traditioneel ingestelde burgers, de verantwoordelijken als de betrokken en goed geïnformeerde burgers, de pragmatici als de calculerende burgers, de buitenstaanders als de passieve en afwachtend ingestelde burgers. Ten opzichte van de landelijke verhoudingen zijn in Deventer de buitenstaanders oververtegenwoordigd en de verantwoordelijken en de plichtsgetrouwen ondervertegenwoordigd. Eenheid Strategische ontwikkeling 5

6 Beleving verloedering De mate van verloedering in de buurt is een indicatie van de fysieke kwaliteit van de woonomgeving. De verloedering wordt berekend aan de hand van de mate van bekladding op muren of gebouwen, vernielingen aan telefooncellen en bushokjes, rommel op straat en hondenpoep. Het voorkomen van hondenpoep gevolgd door rommel op straat is het meest bepalend. Dit betekent dat een verbetering op LEEFBAARHEID vanwege de relatieve lage prijs hier ook voor kiezen, anderzijds vanwege de beperkte beschikbaarheid aan woningen in de dorpen en het buitengebied ook geen ander perspectief hebben. deze punten al gauw een positievere lagere score te zien geeft. Het kengetal voor verloedering lag in Deventer in 2007 op 3,6. Dit is ruim een half punt positiever dan het gemiddelde van de G27 gemeenten. De groep van 27 middelgrote gemeenten, die deelnemen aan het Grote Stedenbeleid. Binnen Deventer komt volgens de bewoners de meeste verloedering voor in Voorstad, Keizerslanden en Binnenstad/De Hoven. De verloedering is relatief laag in Bathmen en Diepenveen. Beleving van de overlast De indicatoren overlast door verkeer, geluidsoverlast, overlast door groepen jongeren en overlast door omwonenden bepalen samen het kengetal voor overlast in de buurt. Op een schaal van 0 (weinig voorkomend) tot 10 (veel voorkomend) ligt het kengetal voor overlast in Deventer in 2007 net boven de 2. De overlast in de buurt is bovengemiddeld in Voorstad en Keizerslanden en ook in Binnenstad/De Hoven. In Voorstad heeft dat wellicht te maken met de ligging achter het station en de uitvalswegen vanuit de binnenstad. In Keizerslanden moet de mogelijke verklaring worden gezocht in de aanwezigheid van het winkelcentrum en middelbare scholen. De overlast in de binnenstad kan worden toegeschreven aan de drukte door de bedrijvigheid van onder andere winkels en horeca. De ervaren overlast is relatief laag in de dorpen en het buitengebied van Diepenveen en Bathmen. Beleving van de buurt De beleving van de buurt is uitgedrukt in een cijfer dat varieert van 0 tot 10. Hierin zijn verschillende indicatoren opgenomen over het wonen in de buurt. Het cijfer geeft de mening van de bewoners over hun buurt weer, waarbij moet worden aangetekend dat het begrip buurt voor individuele bewoners qua omvang kan verschillen. Gemiddeld ligt dit cijfer in Deventer op 7,4. In Diepenveen en Bathmen ligt dit cijfer op een 8,2. Ook Binnenstad/De Hoven, Zandweerd, Comschate-Noord en -Zuid scoren bovengemiddeld. In Voorstad, Keizerslanden en Rivierenwijk ligt het cijfer rond de 6,5. Grafiek 4 Beleving van de buurt, bewonersonderzoek 2007 EN VEILIGHEID Sociale samenhang De beleving van de sociale kwaliteit van de woonomgeving, de sociale samenhang, wordt uitgedrukt in een schaalscore van 0 tot 10. Deventer scoorde in 2007 met een 6,2 eentiende boven het gemiddelde van de G27 gemeenten. Het cijfer wordt bepaald aan de hand van de indicatoren: mensen in de buurt kennen elkaar nauwelijks, mensen in de buurt gaan prettig met elkaar om, het is een gezellige buurt waar saamhorigheid heerst en mensen voelen zich thuis in de buurt. Het meest bepalende voor de sociale cohesie is de indicator over het prettig met elkaar omgaan. Volgens de bewoners is de sociale cohesie het best in Bathmen en Diepenveen. Ook bovengemiddeld scoren Binnenstad/De Hoven en Colmschate-Zuid. Relatief laag wordt de sociale cohesie beoordeeld in Voorstad en Keizerslanden. Rivierenwijk/Bergweide, Zandweerd, Colmschate-Noord en Oude Zandweerd scoren onder het gemiddelde. Deze gebieden laten in het algemeen ook een hogere verhuisfrequentie zien. We zien weliswaar dat de sociale cohesie in het algemeen lager scoort dan het wonen in de buurt, maar de verschillen en overeenkomsten tussen de wijken zijn vrijwel gelijk, dus grote tevredenheid op dit punt in Bathmen en Diepenveen en een lage score in de herstructureringswijk of de wijken die daarvoor in aanmerking komen. WAArdering veiligheid In de laatste meting over leefbaarheid en veiligheid in 2007 voelde 20% van de Deventenaren zich in het algemeen wel eens onveilig. In 2004 was dat nog bijna 30%. Dit is een belangrijke vermindering van de onveiligheidsgevoelens in het algemeen. Van de Deventenaren voelt zich ruim 10% wel eens onveilig in de eigen buurt. Dit is ruim de helft van alle bewoners die zich wel eens onveilig voelen. In vergelijking met de G27 gemeenten is dit een zeer positief beeld. In Keizerslanden geeft ruim 20% van de bewoners aan zich wel eens onveilig te voelen in de eigen buurt. Van de bewoners van Voorstad voelt 18% zich wel eens onveilig in de eigen buurt. In Bathmen en Diepenveen is dit aandeel relatief klein. Binnenstad/De Hoven, Rivierenwijk/Bergweide, Zandweerd, Colmschate-Noord en Zuid scoren gemiddeld. Dit cijfer is een weerspiegeling van het wonen in de buurt en de sociale samenhang. Het is niet toevallig dat de stellingen over het wonen in de buurt hoog scoren in de dorpen en lager in de herstructureringswijken. Een gemiddelde van een 6,5 geeft aan dat er ook in deze wijken een groot deel tevreden is over het wonen. Hierbij moet worden bedacht dat veel bewoners in bijvoorbeeld de herstructureringsgebieden enerzijds Eenheid Strategische ontwikkeling 6

7 Grafiek 5 Aandeel dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt, bewonersonderzoek 2007 Vandalisme en vernielingen De leefbaarheid en het gevoel van veiligheid wordt sterk beïnvloed door vandalisme. Het aantal bij de politie geregistreerde vernielingen en beschadigingen aan auto s en andere openbare zaken is de laatste jaren gedaald van circa in 2004 en 2005 naar circa in 2006 en Niet alleen bij vernielingen en beschadigingen, maar ook bij alle geregistreerde misdrijven samen zien we een sterke daling van misdrijven in 2005 naar in Vooral het aantal diefstallen uit auto s en de diefstal van fietsen is gedaald ten opzichte van eerdere jaren. Geweldsdelicten Volgens de meest recente peiling in 2007 is in Deventer het afgelopen jaar 2,4% van de bevolking slachtoffer geworden van geweldsdelicten: een optelling van slachtoffers van diefstal met geweld, mishandeling en/of bedreiging. Deventer scoort hiermee het laagste van de G27 gemeenten. Het gemiddelde van de G27 gemeenten bedroeg 4,6%. Ten opzichte van de vorige meting in 2004 zien we voor Deventer een sterke daling van 4,0 naar 2,4%. In 2007 werden in Deventer circa 800 geweldsdelicten gepleegd. Het betreft hier een optelsom van alle door de politie geregistreerde delicten met geweld, variërend van straatroof en overval tot bedreiging en mishandeling, moord en doodslag, De stijgende trend die een piek had bereikt in 2006 met circa 900 geweldsdelicten lijkt hiermee gekeerd. Burengerucht Behalve misdrijven worden er door de politie ook incidenten bijgehouden, zoals burengeruchten. De afgelopen jaren werden er door de politie jaarlijks ruim incidenten van burengeruchten (relatieproblemen) geregistreerd, circa 4 op de 100 huishoudens. De piek lag in 2005 met incidenten. Het totaal aantal geregistreerde incidenten geeft een daling te zien van in 2004 naar in 2006, waarna er weer sprake is van een stijging tot in Het betreffen hier vooral overlastincidenten, uiteenlopend van verkeersoverlast, burenoverlast tot overlast door jeugd. De aanvankelijk sterke daling zien we vooral bij milieuincidenten en de stijging in het laatste jaar kan worden toegeschreven aan overlastincidenten. Sport Uit recent onderzoek in 2007 blijkt dat ruim 55% van de volwassen Deventenaren op de of andere manier aan sport doet. Het merendeel (bijna 85%) sport minimaal één keer per week. Mannen onderscheiden zich hierin niet van vrouwen. Ruim de helft sport meestal samen met anderen. Niet verrassend is dat de sportparticipatie afneemt naarmate men ouder wordt. Van de jongeren onder de 35 jaar doet 65% aan sport, in de leeftijdsgroep 35 tot 50 jaar 60%, de leeftijdsgroep 50 tot 65 jaar sport gemiddeld (ruim 55%) en van de 65 plussers 35%. Cijfers uit het Deventer bewonersonderzoek laten zich moeilijk vergelijken met specifieke landelijke sportpeilingen. In Oude Zandweerd, Rivierenwijk doet de helft aan sport en in Keizerslanden ligt het dat aan sport doet onder de 40. Dit is opmerkelijk voor een wijk die redelijk is voorzien van sportvoorzieningen. Populaire sporten onder de Deventenaren zijn fitness, fietsen, hardlopen en zwemmen. Conditie- en krachttraining wordt de laatste jaren vooral beoefend in commerciële fitnesscentra, die een deel van de sportmarkt hebben overgenomen. Het aantal is de laatste jaren sterk gestegen, Deventer telt op dit moment acht fitnesscentra. In verenigingsverband is voetbal verreweg de grootste tak van sport in Deventer met ruim leden. De voetbalverenigingen trekken met elkaar door het jaar heen ongetwijfeld een groot aantal bezoekers c.q. actieve sporters, maar andere grote trekkers in Deventer zijn ook de zwembaden met circa bezoekers en niet te vergeten de Deventer kunstijsbaan met schaatsers. Dit laatste aantal is door de opening van een kunstijsbaan in Enschede circa lager dan voorgaande jaren. Bij de beschouwing van de vermelde bezoekersaantallen moet er rekening mee worden gehouden dat hier ook bezoekers van buiten Deventer in zijn meegenomen. Deventer vervult immers een centrumfunctie voor deze voorzieningen. Vrijwilligerswerk In het bewonersonderzoek van 2007 is gevraagd of men op de één of andere manier actief is als vrijwilliger. Of men bijvoorbeeld regelmatig hulp biedt aan buren, zieken of ouderen, of men een functie heeft in een club, vereniging, kerk, moskee, buurthuis of politieke partij, of men iets doet voor school. Veel verenigingen, vrijwilligersorganisaties PARTICIPATIE/ MEEDOEN en maatschappelijke instellingen drijven op vrijwilligers, maar kampen ook met een vrijwilligerstekort. Niettemin geeft 35% van zowel de mannelijke als de vrouwelijke volwassen Deventenaren aan actief te zijn als vrijwilliger. In absolute termen betekent dit dat het Deventer vrijwilligerscorps circa leden telt. Tweederde deel doet minimaal één keer per week vrijwilligerswerk. In Bathmen en Diepenveen ligt het aandeel zelfs rond de 50%. In Binnenstad en De Hoven rond de 40%, maar in de herstructureringswijken is het aandeel een kwart of lager. Jongeren onder de 35 jaar zijn met nog geen 25% minder actief dan de middengroepen van 35 tot 65 jaar, van deze categorie is ruim 40% actief. De 65-plussers scoren weer gemiddeld. Eenheid Strategische ontwikkeling 7

8 Grafiek 6 Aandeel dat op de één of andere manier actief is als vrijwilliger, bewonersonderzoek 2007 Deventer bevolking is lid van de openbare bibliotheek, waarbij moet worden aangetekend dat de jeugd tot 18 jaar een gratis lidmaatschap krijgt. Cijfers over het lidmaatschap van de bibliotheek per wijk zeggen iets over de sociaal-economische positie van die wijken. We zien dan ook een laag aandeel in de herstructureringswijken Rivierenwijk en Keizerslanden, maar ook in Voorstad. In deze wijken is circa 20% of minder lid van de bibliotheek. In Colmschate-Zuid en Diepenveen daarentegen 30% of meer. Grafiek 7 Aandeel van de bevolking dat lid is van de openbare bibliotheek in 2008 Uitgaan Recent onderzoek geeft aan dat meer dan driekwart van de Deventenaren wel eens uitgaat naar bijvoorbeeld een café, bioscoop, theater, museum, sportwedstrijd, koffiehuis, buurthuis of een ontmoetingscentrum. Per wijk loopt het aandeel dat uitgaat uiteen van 60% in Keizerslanden en Zandweerd, Borgele/Platvoet tot 90% in Binnenstad en De Hoven. Jongeren onder de 35 jaar gaan vaker uit, de groep 35 tot 50 jaar gemiddeld, de 50 tot 65 jarigen wat minder en van de 65-plussers gaat bijna 65% wel eens uit. Ruim een vijfde deel gaat minimaal één keer per maand uit, waarbij het opvalt dat mannen frequenter uitgaan. Circa 30% gaat enkele keren per maand uit en bijna de helft maximaal één keer per maand. Niet bekend is welke gelegenheden men bezoekt bij het uitgaan, maar ongetwijfeld scoort hier de horeca hoog, maar ook de schouwburg ( bezoekers), het Burgerweeshuis (50.500), de bioscoop (geen aantallen beschikbaar), het filmhuis (48.500) en de musea (67.000) hebben het Deventer uitgaanspubliek veel te bieden. Bij de beschouwing van de tussen haakjes vermelde bezoekersaantallen moet er rekening mee worden gehouden dat hier ook bezoekers van buiten Deventer in zijn meegenomen. Deventer vervult immers een centrumfunctie op deze gebieden. Lidmaatschap bibliotheek De openbare bibliotheek in Deventer heeft een centrale vestiging in de binnenstad, een aantal permanente locaties in de wijken en een bibliobus. Daarnaast worden de verzorgingshuizen apart bediend. In totaal telt de openbare bibliotheek uitleningen, waarvan boeken en overige uitleningen. Bijna een kwart van de Naast de openbare bibliotheek is in Deventer ook de Athenaeum Bibliotheek gevestigd. Deze verzorgt de bibliotheekfunctie voor Saxion Hogeschool en heeft een wetenschappelijke steunfunctie. Daarnaast zijn er verschillende historische collecties. Leden van de openbare bibliotheek hebben ook toegang tot de Athenaeum Bibliotheek. Gehechtheid aan de buurt Ruim zestig procent van de Deventenaren zegt gehecht of zeer gehecht te zijn aan de buurt waarin men woont. In Diepenveen, Bathmen en Binnenstad/De Hoven is dit aandeel het grootst. In Voorstad, Keizerslanden, Zandweerd en Colmschate-Noord is een lager aandeel bewoners gehecht aan hun buurt. Oude Zandweerd en Rivierenwijk/ Bergweide scoren net onder het gemiddelde. De gehechtheid aan de buurt hangt samen met de beleving van de sociale samenhang en met de beleving van het wonen in de buurt. Bedrijfsvestigingen Deventer telt op dit moment bedrijven. De sector handel en reparatie traditioneel het midden- en kleinbedrijf - telt met een aantal van de meeste vestigingen. Hierop volgt de zakelijke dienstverlening met vestigingen. De meeste vestigingen (920) zien we terug in de binnenstad van Deventer en vooral in het Centrum en in iets mindere mate aan de Singels. Het bedrijventerrein Bergweide-Kloosterlanden telt bijna 600 bedrijfsvestigingen. Minder opvallend zijn de concentraties van vestigingen in de dorpen Diepenveen, Schalkhaar en Bathmen met gemiddeld 150 vestigingen. Bij elkaar opgeteld tellen de belangrijkste concentraties van binnenstad tot de dorpen minder dan de helft van de vestigingen. Dit houdt in dat verspreid over de andere buurten in Deventer ruim bedrijfsvestigingen zijn gelokaliseerd. Werkgelegenheid De Deventer bedrijven bieden gezamenlijk aan bijna mensen werk, waarvan bijna fulltime en bijna parttime (fulltime betekent in dit kader meer dan 12 uur werkzaam). De grootste sector WERK EN INKOMEN is de gezondheid- en welzijnszorg met werkzame personen. Deze sector is de laatste jaren sterk gegroeid en heeft de sector handel en reparatie met arbeidsplaatsen van de eerste plaats verdrongen. In de top 10 van Deventer bedrijven naar omvang aantal werkzame personen is vaak de gezondheid- en welzijnszorg vertegenwoordigd. In de top 3 staat het Deventer Ziekenhuis, Sallcon en zorggroep Solis. Deze worden gevolgd door de gemeente als werkgever met ruim 900 werknemers, thuiszorg Carinova, Kluwer B.V. en Saxion Hogeschool. Eenheid Strategische ontwikkeling 8

9 De industrie staat op de derde plaats met arbeidsplaatsen. Deze top drie wordt op de voet gevolgd door de zakelijke dienstverlening met bijna werkzame personen. In vergelijking met Nederland is de industrie nog steeds oververtegenwoordigd en wijkt de bouwsector met arbeidsplaatsen niet veel af van het landelijke beeld. De zorgsector is omvangrijker en overheid en onderwijs met werkzame personen relatief laag. De sector transport en communicatie, maar ook de financiële dienstverlening zijn sterk ondervertegenwoordigd. Beroepsbevolking/werkzame personen De potentiële beroepsbevolking (personen van 15 tot 65 jaar) in Deventer omvat bijna personen. Dit aantal gaat de komende jaren nog stijgen tot Bij een gemiddelde bruto arbeidsparticipatie van 67,7% betekent dit dat er in Deventer ruim mensen een baan hebben. Het aantal arbeidsplaatsen in Deventer komt hiermee overeen. Ervaring uit het verleden leert dat circa 60% van de werkende beroepsbevolking in Deventer werkt. Dit betekent dat circa Deventenaren elders werken of geen vast werkadres hebben. Ook betekent het dat een gelijk aantal mensen van buiten in Deventer een baan heeft. De in- en uitgaande pendel is gelijk. Inkomen Cijfers over de inkomenspositie zijn altijd enigszins gedateerd. Dit omdat de belastingdienst een paar jaar nodig heeft om een fiscaal jaar af te sluiten. De meest recente cijfers dateren van Over dat jaar bedroeg het gemiddeld besteedbaar inkomen in Deventer per huishouden. In vergelijking met het landelijke gemiddelde moeten de huishoudens in Deventer gemiddeld met bijna minder rondkomen. Per wijk varieert het gemiddeld inkomen per huishouden van in Keizerslanden tot in Diepenveen. Grafiek 9 Gemiddeld inkomen in 2006 per huishouden Grafiek 8 Bruto arbeidsparticipatie (aandeel 15 tot 65 jarigen dat werkt) per 1 januari 2009 Niet-werkende Werkzoekenden We spreken hier over bij het UWV Werkbedrijf ingeschreven niet-werkende werkzoekenden.begin 2009 stonden er in Deventer ruim personen ingeschreven als niet-werkende werkzoekende. Vrouwen zijn hierbij met 53% licht oververtegenwoordigd. Als we de aantallen relateren aan de potentiële beroepsbevolking (personen van 15 tot 65 jaar) dan zien we dat in Deventer het aandeel niet-werkende werkzoekenden 3,9% bedraagt. Dit is rond het landelijke en provinciale gemiddelde van respectievelijk 3,8 en 4,1%. Het aandeel niet-werkende werkzoekenden is een belangrijke graadmeter voor de sociaal-economische positie van wijken en buurten. De herstructureringswijken Keizerslanden en Rivierenwijk scoren evenals Voorstad ruim boven het Deventer gemiddelde. De Hoven, Colmschate, Diepenveen en Bathmen scoren ruim onder het gemiddelde. Een derde deel van de Deventer niet-werkende werkzoekenden is 50 jaar of ouder, een even groot deel staat meer dan 3 jaar ingeschreven en een ruime helft heeft een VBO-opleiding of uitsluitend basisonderwijs. Een gemiddeld inkomen in een gemeente, wijk of buurt zegt nog niet alles over de inkomenspositie van de huishoudens. Als iedereen gemiddeld verdient dan zou men kunnen zeggen dat niemand te kort komt. Maar als eenzelfde gemiddelde bepaald wordt door enerzijds een kleine groep met een topinkomen en anderzijds een grote groep lage inkomens dan is er wel iets om zorgen over te maken. Om een indicatie te geven van de omvang van de groep met een laag inkomen wordt landelijk de grens van 40% gehanteerd als standaard. Deventer ligt met 41% lage inkomens net iets onder de standaard. Binnen Deventer scoren Oude Zandweerd, Zandweerd, Borgele/Platvoet en Diepenveen gemiddeld. Keizerslanden en Rivierenwijk scoren onder het gemiddelde. De andere gebieden scoren bovengemiddeld en Bathmen ruim bovengemiddeld. In Deventer moet gemiddeld een vijfde deel van de huishoudens rondkomen van een laag inkomen (inkomen onder de grens van voor samenwonenden en gehuwden). In wijken met hoog of gemiddeld inkomen, in bijvoorbeeld Colmschate, Bathmen en Diepenveen, moet altijd nog 10 tot 15% van de huishoudens rondkomen van een laag inkomen. In Voorstad, Keizerslanden en Zandweerd, Borgele/Platvoet rond de 30% en in Rivierenwijk ruim 45% van de huishoudens. Eenheid Strategische ontwikkeling 9

10 ONDERWIJS EN OPLEIDINGSNIVEAU De 33 Deventer scholen voor basisonderwijs tellen leerlingen, waarvan openbaar, Rooms Katholiek, 700 Protestant Christelijk, bijna 1000 Interconfessioneel en bijzonder neutraal met een hoog aandeel Montessori onderwijs. Daarnaast tellen de scholen voor speciaal onderwijs bijna 550 leerlingen. De toevloeiing van basisschoolleerlingen vanuit andere gemeenten is gering. Dit geldt ook voor de afvloeiing naar elders, maar het laatste overstijgt het eerste. Voor het voortgezet onderwijs in Deventer zijn de leerlingen aangewezen op de verschillende locaties van het Etty Hillesum Lyceum, een samenvoeging van het openbaar, Rooms Katholiek en Protestants Christelijk voortgezet onderwijs in Deventer. Deze samenvoeging heeft ertoe geleid dat leerlingen afvloeien naar scholen in de regio. Het ROC Aventus in Deventer telt ruim voltijd- en deeltijdstudenten, waarvan gezondheidszorg, dienstverlening en welzijn en economie en ondernemen elk ruim studenten voor hun rekening nemen en de sector techniek ruim 400. Bij de Saxion Hogeschool ligt de nadruk op Economie en Management met ruim studenten gevolgd door Arbeid en Onderwijs met bijna studenten. In totaal telt Saxion in Deventer studenten. Opleidingsniveau BEROEPSbevolking Bijna een kwart van de Deventer bevolking, met een afgeronde opleiding, heeft een opleiding genoten op het niveau van het basisonderwijs of VMBO, landelijk ligt dit op 32%. Bijna 35% heeft een HBO- of WO-opleiding genoten, dat is ruim boven het landelijke gemiddelde van 25%. Rest de middengroep van ruim 41% met een MBO/HAVO/ VWO-opleiding, dit ligt iets onder het landelijke gemiddelde van 43%. Het aandeel met uitsluitend basisonderwijs of VMBO is het hoogst (bijna 40%) in de Rivierenwijk en Keizerslanden. Het aandeel dat een HBO- of WO-opleiding heeft afgerond is het hoogst in de binnenstad en De Hoven (bijna 48%) gevolgd door Oude Zandweerd met 43%. In Colmschate-Noord en Bathmen zijn de mensen met een MBO/HAVO/ VWO opleiding sterk vertegenwoordigd. Grafiek 10 Opleidingsniveau beroepsbevolking, bewonersonderzoek 2007 Doorstroming vanuit basisonderwijs Jaarlijks nemen ruim 800 Deventer basisschoolleerlingen deel aan de Cito-toets. Van hen kreeg in 2008 ruim 40% het advies door te stromen naar het HAVO/VWO. Als resultaat per wijk zien we dat in Rivierenwijk nog geen 20% van de basisschoolleerlingen doorstroomt naar het HAVO/VWO. In Voorstad en Keizerslanden is dat ongeveer een kwart. Gezien de sociaal-economische positie van de buurten is het opmerkelijk dat de Oude Zandweerd en Colmschate-Zuid hier rond het gemiddelde scoren. Colmschate-Noord, De Hoven en Bathmen scoren bovengemiddeld (circa 45%) en Diepenveen en de binnenstad met respectievelijk 58 en 67% ruim boven het gemiddelde. Grafiek 11 Aandeel basisschool leerlingen in 2008 dat doorstroomde naar VWO/HAVO Aandeel niet-werkenden werkzoekenden naar opleiding Begin 2009 stonden er in Deventer ruim personen ingeschreven als niet-werkende werkzoekende. Hiervan hebben bijna 700 personen uitsluitend basisonderwijs gevolgd. Dit aandeel ligt met circa 26,5% iets onder het landelijke gemiddelde van 27,5%. Binnen de Deventer varieert dit aandeel van circa 30% in Keizerslanden, naar 35% in Voorstad tot circa 40% in Rivierenwijk. In de andere wijken ligt het aandeel onder de 20% of zelfs nog lager, zoals in De Hoven en Bathmen. Eenheid Strategische ontwikkeling 10

11 Ruim de helft van de Deventer ouderen ervaart zijn of haar gezondheid als goed, 30% als matig of slecht en 15% als zeer goed of uitstekend. In 2005 heeft de GGD onderzoek gedaan naar de wensen en behoeften van zelfstandig wonende ouderen op het gebied van gezondheid, zorg en eventuele ondersteuning die zij nodig hebben. In Deventer hebben 378 ouderen deelgenomen aan dit onderzoek. Hieruit blijkt onder andere dat van de ouderen bijna 30% mobiliteitsbeperkingen heeft. Binnen de grenzen van de gemeente Deventer tellen we twee verpleeghuizen met een capaciteit van bijna 500 bedden. Daarnaast telt Deventer een psychiatrisch ziekenhuis met 265 bedden. Het afgelopen jaar is in Deventer een nieuw ziekenhuis geopend met een capaciteit van 380 bedden. ErVAren gezondheid Ruim de helft van de Deventer ouderen ervaart zijn of haar gezondheid als goed, 30% als matig of slecht en 15% als zeer goed of uitstekend. De Deventer ouderen onderscheiden zich hierin niet van de GGD-regio. Van de vrouwen geeft een hoger aan dat de gezondheid als goed wordt ervaren, maar ook een hoger als matig. Beperkingen Van de ouderen heeft 8% één of meer gehoorbeperkingen. De Deventer ouderen onderscheiden zich hierin niet van de GGD-regio. Een iets lager aandeel heeft één of meer gezichtsbeperkingen. Opvallend is dat de Deventer ouderen onder het gemiddelde van de GGD-regio scoren. GEZONDHEID OUDEREN Het aandeel met één of meer gehoorbeperkingen (29%) ligt weer iets boven het gemiddelde van de GGD-regio. Psychische gesteldheid Ruim 80% van de Deventer ouderen geeft aan zich psychisch gezond te voelen. Dit aandeel is vergelijkbaar met de GGD-regio Gelre-IJssel. Eenzaamheid Uit het GGD-onderzoek van 2005 blijkt dat 55% van de ouderen in Deventer zich niet eenzaam voelt, ruim 35% voelt zich matig eenzaam en bijna 10% ernstig tot zeer ernstig eenzaam. De Deventer ouderen onderscheiden zich niet van de GGD-regio. Vrouwen voelen zich minder eenzaam dan mannen. In het bewonersonderzoek geeft 86% van de Deventer bevolking aan over voldoende contacten te beschikken. De 65-plussers onderscheiden zich hierin niet. Van hen geeft 8% aan wel meer contacten te willen en 6% geeft aan te weinig contacten te hebben. Naar wijk zien we geen al te grote verschillen. Alleen Diepenveen springt er uit, ruim 95% van de Diepenveners geeft aan over voldoende contacten te beschikken. Een andere uitschieter betreft Voorstad, waar nog geen driekwart van de bevolking aangeeft over voldoende contacten te beschikken. GEZONDHEID Gebruik hasj of wiet Uit het E-MOVO onderzoek onder scholieren in het voorgezet onderwijs blijkt dat 6% in de afgelopen vier weken softdrugs heeft gebruikt. De Deventer scholieren onderscheiden zich in deze niet van de regio Gelre-IJssel. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (het CBS) publiceerde onlangs dat de verbetering van de gezondheid van de Nederlandse bevolking stagneert: Het rokers blijft gelijk; Er is een licht dalende trend van zware drinkers; Ruim een op de twee Nederlanders beweegt voldoende; Overgewicht blijft op hetzelfde niveau. Helaas zijn deze cijfers niet voorhanden op gemeentelijk niveau, vandaar dat we op dit onderdeel volstaan met landelijke trends. Andere specifieke informatie over gezondheid jongeren komt uit het E-MOVO onderzoek E-MOVO is een gangbare term voor de staat van de jeugd. Het staat voor Electronische Monitor en Voorlichting, een instrument van de GGD Gelre-IJssel waarmee via een vragenlijst op internet gegevens worden verzameld over gezondheid, welzijn en leefstijl van jongeren uit klas 2 en 4 van het voorgezet onderwijs. JONGEREN Drankgebruik Steeds meer jongeren tussen de 12 en 18 jaar drinken geen alcohol. Landelijk is dit gestegen van 45% in 2001 tot 53% in Van de totale groep jongeren onder de 25 jaar drinkt 70% wel eens alcohol en kan 10% tot de zware drinkers worden gerekend, aldus de landelijke uitkomsten van het onderzoek van het CBS. Zwaar drinken verwijst naar het drinken van tenminste zes glazen alcoholhoudende drank op minimaal één dag in de week. Uit het E-MOVO onderzoek onder scholieren in het voorgezet onderwijs blijkt dat 46% van de Deventer scholieren in de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken, 30% is een binge-drinker (vijf glazen of meer op één avond) en 16% is in de afgelopen vier weken dronken of aangeschoten geweest. Alle cijfers laten ten opzichte van 2003 een sterke daling zien, wellicht dat de aandacht voor dit onderwerp tot deze daling heeft geleid. roken Recente landelijke cijfers laten zien dat van de jongeren onder de 25 jaar 23% rookt. Dit cijfer laat al een aantal jaren een vrij constant beeld zien. Cijfers over de Deventer jongeren zijn niet voorhanden, wel die over de scholieren op de Deventer scholen. Uit het E-MOVO onderzoek onder scholieren van jaar op het voortgezet onderwijs in Deventer blijkt dat 9% dagelijks rookt. Dit cijfer, dat sterk is gedaald ten opzichte van 2003, is gelijk aan de regio Gelre-IJssel. Ontbijt Uit het E-MOVO onderzoek onder scholieren in het voorgezet onderwijs blijkt dat 22% minder dan vijf keer per week ontbijt. Dit cijfer is vrijwel gelijk aan 2003, maar wel hoger dan ander scholieren in de regio Gelre-IJssel. Overigens geeft 60% aan niet dagelijks groenten te eten en 64% fruit. Deze cijfers wijken niet af van die van de regio of vier jaar geleden. Eenheid Strategische ontwikkeling 11

12 Beweging Uit onderzoek van het CBS blijkt dat het Nederlanders van 12 jaar of ouder dat voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen op 56% ligt. Mannen en vrouwen bewegen ongeveer evenveel. Ouderen halen veel vaker de norm dan jongeren. Van de jongeren van 12 tot 18 jaar voldoet 26% aan de norm en jongens (30%) vaker dan meisjes (22%). Uit het E-MOVO onderzoek onder scholieren in het voorgezet onderwijs blijkt dat14% minder dan zeven uur per week beweegt. Dit cijfer, dat vergelijkbaar is met de regio Gelre-IJssel, geeft een verbetering te zien ten opzichte van vier jaar geleden. Lid sportvereniging en frequentie Uit het E-MOVO onderzoek onder scholieren van jaar in Deventer blijkt dat 72% lid van een sportvereniging is. Dit komt overeen met het gemiddelde in de regio Gelre-IJssel. Jongens zijn vaker lid dan meisjes en Havo/vwo leerlingen vaker dan VMBO-leerlingen. Per week besteedt 30% minder dan één uur aan sporten bij een sportvereniging of sportclub. Een vergelijkbaar deel besteedt een tot vier uur aan sporten en 40% vier uur of meer. Afvalinzameling Deventer wil in 2030 een energieneutrale gemeente zijn. Daarbij past het anders omgaan met vrijkomende energie, het gebruik maken van wind- en zonne-energie, maar ook bio- energie en het verwerken van afval als bron van energie. In 2007 werd door Circulus ton aan afval ingezameld. Dit is inclusief huishoudelijk afval, stadsreiniging en overige. Verder werd er nog ruim ton aangeleverd door met name particulieren en Sallcon. Beleving rommel op straat Uit het bewonersonderzoek van 2007 blijkt dat ruim 55% van de Deventer bevolking van mening is dat rommel op straat soms of vaak voorkomt. Naar wijk loopt het sterk uiteen van circa 30% in Bathmen en 40% in Diepenveen tot driekwart deel van de bevolking in Rivierenwijk en in de binnenstad. Beleving stankoverlast BEDRIJVEN In het bewonersonderzoek van 2007 kwam naar voren dat bijna 9% van de bewoners soms of vaak last heeft van stankoverlast. De belangrijkste uitschieters vormen Rivierenwijk en heel opmerkelijk ook Colmschate-Zuid met bijna 20%. Dit gebied grenst weliswaar doorsneden door de Siemelinksweg aan het bedrijventerrein Kloosterlanden. Rivierenwijk grenst aan het bedrijventerrein Bergweide. In Oude Zandweerd, Diepenveen en Bathmen ondervindt een klein deel hinder van stankoverlast van bedrijven, omdat deze in die gebieden nagenoeg ontbreken. Grafiek 12 Aandeel dat soms of vaak last heeft van stankoverlast, bewonersonderzoek 2007 DUURZAAMHEID Autogebruik Uit het landelijke mobiliteitsonderzoek 2006 blijkt dat de afstand waarover verplaatsingen in Deventer plaatsvinden nauwelijks verschilt van de regionale en landelijke situatie. Kijken we naar vervoermiddel dan is in Deventer de (brom)fiets populairder dan de auto en het openbaar vervoer. Een aanvullende peiling onder de Deventer bevolking leert dat in de helft van de gevallen voor de bestemming werk, (sport) vereniging, de binnenstad en bij bezoek aan familie of vrienden de Deventenaar de fiets pakt. De auto is weer populair bij afstanden langer dan vijf kilometer en vooral bij het boodschappen doen. Landelijke cijfers laten zien dat gemiddeld elk huishouden de beschikking heeft over 1,0 personenauto. In Deventer ligt dit op 0,9 per huishouden. De binnenstad en Voorstad scoren met 0,6 per huishouden het laagst. In deze gebieden is er fysiek ook nauwelijks ruimte voor meer personenauto s. Bathmen scoort met 1,3 personenauto s het hoogste in Deventer. Beleving overlast verkeer Uit het recente bewonersonderzoek blijkt dat in Deventer iets meer dan 15% van de bevolking soms tot vaak last ervaart van stankoverlast van verkeer. Niet toevallig het vaakst in die gebieden waar het druk is en/of fysiek weinig ruimte, zoals in Rivierenwijk, Voorstad en Keizerslanden. Een aanzienlijk groter deel heeft soms tot vaak last van geluidsoverlast van verkeer (inclusief trein- en vliegverkeer): gemiddeld bijna 40% van de bewoners met uitschieters boven de 50% in Voorstad en in Bathmen. In het laatste geval met name als gevolg van de ligging aan het spoor en aan de A1. Uit een recent rapport over de gezondheidkundige rangschikking van milieuproblemen in de provincie Overijssel blijkt dat de grootste gezondheidskundige knelpunten worden gevormd door het geluid van het railverkeer. Deventer scoort hierbij ver uit het hoogste in de provincie. Eenheid Strategische ontwikkeling Eenheid Strategische ontwikkeling

13 Deel 2 Beschrijving deelgebieden Geografisch gezien wordt het gebied binnen de oude vestigingswerken, waarvan nu vooral de grachtengordel nog zichtbaar is, tot de binnenstad gerekend. Uitzondering op deze regel vormt een gebied ingesloten door de Noordenbergsingel en de spoorlijn Deventer-Apeldoorn. Dit gebied rond de Parkweg wordt in dit kader wel tot de binnenstad gerekend, maar de Raambuurt bijvoorbeeld weer niet. De binnenstad van Deventer kenmerkt zich door het historisch centrum, waar vooral de Brink met het aangrenzende Bergkwartier een toeristische trekpleister is. Het Bergkwartier -als decor voor het jaarlijkse Dickensfestival- kent veel middeleeuwse woningen die vanaf de jaren 70 zijn gerestaureerd, waardoor de woonfunctie weer is versterkt. Andere fraaie oude bouwwerken uit vroegere tijden zijn terug te vinden rond het Grote Kerkhof en rond het Klooster in het Noordenbergkwartier. Dit kwartier is een buurt, bijna direct aan de IJssel gelegen, die in de jaren 80 bijna in zijn geheel is herbouwd op het oude stratenpatroon. Het voormalige kantoor van de Deventer politie vormt hierop een uitzondering, maar wordt in de toekomst weer afgebroken. De Noordenbergsingel en de Singels -de eerste stadsuitbreiding in Deventer- herbergen veel statige herenhuizen, waarvan een deel in de loop der jaren ook een kantoorfunctie heeft gekregen. Aan de Singel kijken deze uit op het oude door landschapsarchitect Springer ontworpen en nog onlangs heringerichte plantsoen met het Vogeleiland. Het plantsoen is ook de scheiding tussen de binnenstad en het NS- en het busstation. De Binnenstad Kenmerkend voor de Deventer binnenstad is dat er verschillende nieuwbouwlocaties in voorheen verpauperde gebieden zijn terug te vinden, zoals aan de Assenstaat en omgeving en het Sijzenbaancomplex, maar ook nieuwbouw op een voormalig fabrieksterrein, een school of garage, zoals aan de Prinsenplaats in het Bergkwartier en vrij recentelijk nog de Polstraat en het Hardonkcomplex. De binnenstad van Deventer herbergt een groot aantal functies, die samen te vatten zijn onder de noemer centrumfunctie. De winkelfunctie is daarvan een van de belangrijkste. Nog onlangs is de binnenstad van Deventer uitgeroepen tot een van de aantrekkelijkste winkelgebieden van Nederland. De ligging in een historische binnenstad met fraaie steegjes en oude winkelstraten en de aantrekkelijkheid van de horeca met haar vele terrassen dragen daar ongetwijfeld aan bij. Maar ook het onlangs gereed gekomen Boreelcomplex met een Mediamarkt en een Jumbo. Dit complex is nog binnen de grachtengordel gelegen en ontleent zijn naam aan de voormalige kazerne van de Huzaren van Boreel. Het oude kazernegebouw zelf moet de komende jaren nog worden gerestaureerd en krijgt ook een winkel- annex kantoorinvulling. Alhoewel de laatste jaren veel kantoren in voormalige herenhuizen in het Singelgebied uit de binnenstad zijn vertrokken, heeft de binnenstad nog steeds een belangrijke kantoorfunctie voor de zakelijke dienstverlening en uiteraard ook voor de gemeente. Een andere belangrijke functie in de Deventer binnenstad is het wonen. Begin jaren 60 telde de binnenstad nog inwoners. Begin jaren 80 was dit aantal meer dan gehalveerd tot Bovengenoemde nieuwbouwprojecten hebben er toe bijgedragen dat het inwoneraantal de laatste decennia weer een stijgende lijn te zien geeft tot ruim inwoners op dit moment. Naar huishoudenssamenstelling zien we in de binnenstad een oververtegenwoordiging van de éénpersoonshuishoudens, namelijk bijna 55%. Het Deventer gemiddelde ligt iets boven de 30%. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden ligt daarom ook beneden het Deventer gemiddelde van Als we het inkomen relateren aan de inwoners dan zien we dat de binnenstadsbewoners met een inkomen van per inwoner meer te besteden hebben dan de Deventenaar met gemiddeld per inwoner. Daarentegen zijn bijvoorbeeld de woonlasten voor de binnenstadbewoners wel weer hoger. De binnenstad telt officieel de volgende 5 buurten: Centrum; Bergkwartier; Noordenbergkwartier; Noordenbergsingel; Singels. Eenheid Strategische ontwikkeling 13

14 De naam De Hoven komt van de buitentuin van Deventenaren in de 17e eeuw. Deze buurt wordt ook wel de Worp genoemd en is als enige buurt gelegen aan de westzijde van de IJssel. Het ligt ingesloten door de weg naar Twello, de spoorlijn Deventer-Apeldoorn en het Worpplantsoen. Dit is het oudste park van Europa en het enige park in de wereld dat in de uiterwaarden ligt. Een andere bijzonderheid van het park is dat er nog een stadscamping, met uitzicht op de stad en de IJssel, is gelegen. De Hoven is een gewilde woonbuurt die bestaat voor tweederde deel uit woningen uit de jaren 30 (vaak met diepe tuinen) of nieuwer aangevuld met enkele locaties gebouwd in de jaren 90. De De Hoven buurt is sterk georiënteerd op de binnenstad van Deventer, waarmee het via een voetveer over de IJssel een verbinding heeft. Het inwoneraantal is de laatste jaren met tegen de inwoners vrij stabiel. Kenmerkend voor deze oudere buurt is dat het aandeel huishoudens met kinderen met ruim 40% vrij hoog is. Het Deventer gemiddelde ligt iets boven de 35%. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden ligt net iets boven het Deventer gemiddelde van Qua oppervlakte van het gebied wordt ook het noordelijk gelegen Ossenwaarden en Stadsland en het zuidelijk gelegen Stads- of Bolwerksweiden tot De Hoven en dus tot Deventer gerekend. De Bolwerksmolen ligt nog op Deventer grondgebied, maar bijvoorbeeld het aan De Hoven grenzende Steenenkamer niet. De buurten in Oude Zandweerd maken deel uit van de zogenoemde Oude Schil rond de binnenstad van Deventer. Deze schil begint vanaf de IJssel en wordt afgemaakt door een aantal buurten in Voorstad, Rivierenwijk, de Raambuurt en De Hoven. Deze buurten hebben allemaal met elkaar gemeen dat ze vrij compact gebouwd zijn met vrij weinig groen. De bebouwing is wel weer heel divers, uiteenlopend van herenhuizen aan de Zwolseweg, Kromme Kerkstraat en omgeving tot aan arbeiderswoningen in Gerard ter Borchplein en omgeving. In bepaalde delen van dit gebied heeft recentelijk herstructurering plaatsgevonden, voorbeelden hiervan zijn de Boxbergerweg en het terrein van Baker Chemicals aan de Rijsterborgherweg. Ook kenmerkend zijn de gebieden waar in de jaren 80 en 90 woningen zijn gebouwd op voormalige fabrieksterrein, zoals het Ankersmitcomplex aan de IJssel. Dit complex, genoemd naar de voormalige textielververij, is de tweede helft van de jaren 80 gebouwd en omvat circa 400 woningen. De totale woningvoorraad telt overwegend vooroorlogse rijtjeswoningen begrensd door portiekflats uit de jaren 50 aan de Van Vlotenlaan. Het gebied wordt geografisch verder begrensd door de spoorlijn Deventer-Zwolle, het Nieuwe plantsoen en de IJsselkade. Het gebied wordt doorsneden door de Zwolseweg en de Boxbergerweg, een straat met een woon- en winkelfunctie. Oude Zandweerd In Oude Zandweerd wonen circa mensen, dat is 700 meer dan pakweg 25 jaar geleden als gevolg van de uitbreiding van de woningvoorraad. Qua leeftijdssamenstelling komt de opbouw aardig overeen met de Deventer verhoudingen, alleen de 65-plussers zijn ondervertegenwoordigd. Ook voor wat betreft de huishoudensamenstelling en de etniciteit vertoont het gebied een grote gelijkenis met Deventer. In Deventer zien we bijvoorbeeld dat 65% van de huishoudens geen kinderen heeft, dat is in Oude Zandweerd niet anders. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden ligt met iets onder het Deventer gemiddelde van Oude Zandweerd telt officieel de volgende 4 buurten: Noorderplein; Zwolseweg; Lange Zandstraat; Zandweerd-Zuid. Eenheid Strategische ontwikkeling 14

15 De buurten in De Voorstad maken deel uit van de zogenoemde Oude Schil rond de binnenstad van Deventer. Deze schil beginnend vanaf de IJssel wordt gevormd door een aantal buurten van Oude Zandweerd, Voorstad, Rivierenwijk, de Raambuurt en de Hoven. Van de ene kant hebben deze buurten allemaal met elkaar gemeen dat ze vrij compact gebouwd zijn met vrij weinig groen. Van de andere kant is de bebouwing ook weer heel divers uiteenlopend van herenhuizen aan en rond de Brinkgreverweg tot aan arbeiderswoningen in het Rode Dorp. In verschillende delen van het gebied heeft recentelijk herstructurering plaatsgevonden, voorbeelden hiervan zijn de Beestenmarkt, delen van de Burgemeestersbuurt en de Driebergenbuurt, waarvan het gedeelte aan de Burgersdijkstraat in de jaren 70 is gebouwd. Ook kenmerkend voor Voorstad zijn de gebieden waar in de jaren 70 en 80 woningen zijn gebouwd op voormalige fabrieksterreinen, voorbeelden hiervan zijn het Fortuincomplex en de nieuwbouw aan de Rozengaarderweg op het terrein van Burgers Rijwielenfabrieken. Nieuwbouw op De Heuvel op de hoek van de Ceintuurbaan op het terrein van de slachterij van Anton Huinink is van recentere datum. Voor de komende jaren staat de bebouwing van het voormalige complex van Thomassen en Drijvers in Voorstad- Oost op het programma. Daarnaast telt Voorstad een relatief groot aantal potentiële herstructureringsgebieden. Voorstad In Voorstad wonen inwoners. Dat is minder dan pakweg 25 jaar geleden. Qua leeftijdsopbouw zijn in vergelijking het Deventer gemiddelde de 65-plussers ondervertegenwoordigd en de jarigen oververtegenwoordigd mede als gevolg van de studentenhuisvesting verspreid over het gebied. Ook voor wat betreft de huishoudensamenstelling vertoont Voorstad gelijkenis met Deventer. In Deventer zien we bijvoorbeeld dat 65% van de huishoudens geen kinderen heeft, dat is in Voorstad niet anders. Een iets hoger aandeel eenpersoonshuishoudens kan voor een deel worden verklaard door de studentenhuisvesting. In Deventer is qua etnische herkomst een vijfde deel van de bevolking allochtoon en in Voorstad een derde deel. Vooral het aandeel uit de niet westerse landen ligt met een kwart ruim boven het gemiddelde. Naar land van herkomst zien we dat het vooral mensen met een Turkse etniciteit betreft. In totaal Deventer wonen 7% mensen met een Turkse etniciteit en in Voorstad ruim 17%. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden ligt met ruim onder het Deventer gemiddelde van De Voorstad telt officieel de volgende 7 buurten: Rode Dorp; Oudegoedstraat; Burgemeestersbuurt; Oosterstraat; Rielerweg-West; Rielerweg-Oost; Brinkgreven. De woningvoorraad omvat overwegend vooroorlogse rijtjeswoningen begrensd door de portiekflats aan de Ceintuurbaan, deze dateren uit de jaren 50 evenals de woningen in de Bekkumer. Ook het terrein van het psychiatrisch ziekenhuis Brinkgreven wordt officieel tot Voorstad gerekend. Dit geldt ook voor het nieuwe Deventer Ziekenhuis op de Rielerenk. Een van de meest markante punten in deze woonwijk is overigens het stadion van Go Ahead Eagles aan de Vetkampstraat. Voorstad wordt doorsneden door een aantal doorgaande wegen, zoals de Boxbergerweg, de Hoge Hondstraat, de Diepenveenseweg, de Brinkgreverweg, de Veenweg, de Henri Dunantlaan en de Rielerweg. De Rielerweg is de meest opmerkelijke. Enerzijds is het de doorgaande fietsroute naar De Vijfhoek en anderzijds is het van oudsher een straat met buurtwinkels, tegenwoordig met opvallend veel Turkse ondernemers. Kenmerkend voor Voorstad is ook de Beestenmarkt die is ingericht als een parkeerterrein met wekelijks een groentemarkt. Aan het plein en in de directe omgeving zijn ook enkele winkels en een grotere supermarkt gelegen. Eenheid Strategische ontwikkeling 15

16 Rivierenwijk en Bergweide Het gebied Rivierenwijk en Bergweide met de bijbehorende buurten, zoals Raambuurt, Knutteldorp en Hoorwerk, wordt in het kader van de wijkaanpak ook wel Wijk 3 genoemd. Het gebied telt een grote diversiteit aan buurten en functies. Het totale gebied kan qua functies in twee delen worden verdeeld. Enerzijds omvat het een aantal bedrijfsterreinen, zoals Bergweide, Kloosterlanden en Epse-Noord. Bergweide is het oude bedrijventerrein van Deventer, maar niet het oudste want dat is de Raambuurt. Bergweide wordt momenteel op onderdelen geherstructureerd met als een van de meest aansprekende de ontwikkelingen in het Havenkwartier. Dit gebied is momenteel het broeinest voor allerlei kleinschalige experimentele (bedrijfs-)ontwikkelingen. Het aangrenzende Kloosterlanden is daarentegen een bedrijfslocatie die begin jaren 70 is ontwikkeld op grondgebied van de voormalige gemeente Diepenveen. Epse-Noord, dat nu nog tot Bergweide wordt gerekend, is het beoogde bedrijventerrein aan de overzijde van de A1 op grondgebied van de voormalige gemeente Gorssel. Dit gebied is in 2005 aan Deventer toegevoegd. De overige buurten van Rivierenwijk en Bergweide hebben overwegend een woonfunctie. De Raambuurt is nog binnen de grachtengordel gelegen en wordt van de binnenstad van Deventer gescheiden door de oprit van de Wilhelminabrug. Het is van oudsher een buurt met een gemengde functie, namelijk bedrijvigheid en wonen. De buurt is begin deze eeuw gerenoveerd en heeft met een aantal nieuwbouwprojecten weer meer een woonfunctie gekregen, maar het herbergt nog steeds een aantal bedrijven. De nieuwbouw ging gepaard met een grootschalige bodemsanering. Op dit moment wonen er circa 950 inwoners in de Raambuurt, terwijl dat aan het eind van de vorige eeuw nog de helft minder was. De Raambuurt wordt vaak gezien als een binnenstadsbuurt. Het wordt van de binnenstad afsloten door de oprit naar de stadsvernieuwing is ook Knutteldorp gerenoveerd. Begin deze eeuw is de buurt echter - geheel naar het oorspronkelijke idee van de architect Knuttel - herbouwd volgens het oude stedenbouwkundige patroon. Kenmerkende voor deze buurt is dat de oorspronkelijke bewoners bijna allemaal zijn teruggekeerd. Aan de rand van de buurt en voor een groot deel aan de overzijde van de Zutphenselaan is er in 2004 een groot luxe appartementencomplex met uitzicht op de IJssel verrezen. Het gehele gebied telt op dit moment ruim inwoners die qua leefstijl naar de verschillende onderdelen sterk van elkaar verschillen. De Meester de Boerlaan is als invalsweg een scheiding tussen het Knutteldorp en het Havenkwartier, maar ook tussen de Raambuurt en het Hoornwerk. Het Hoornwerk, een buurt die in de tijd van de stadsvernieuwing is gerenoveerd is een aantal jaren geleden helemaal gesloopt. Een deel van het gebied is onder de naam Ravelijn al weer herbouwd en telt 100 woningen. Het andere deel krijgt net als het terrein van het voormalige gemeenteslachthuis, met het complex van Le Coin, een gemengde woon- en kantoorfunctie. Ook de nieuwbouw aan de Meester de Boerlaan wordt tot deze buurt gerekend. Het grootste deel van het woongebied Rivierenwijk en Bergweide is bekend onder de naam Rivierenwijk. Deze wijk is als geheel een van de 40 Vogelaarwijken in Nederland. Het omvat de Rivierenbuurt en de Deltabuurt. Het totale gebied wordt als het ware ingeklemd door de spoorlijn Deventer-Zutphen en Deventer-Almelo en de Snipperlingsdijk, de uitvalsweg naar Colmschate, maar het wordt ook weer doorsneden door de Amstellaan, die deel uitmaakt van een rondweg. De Rivierenbuurt telt vooral eengezinsrijtjeswoningen die zijn gebouwd in de jaren 30, voor een groot deel ten behoeve van arbeiders uit de voormalige Drentse veenkoloniën voor de Deventer bedrijven. De Deltabuurt is een woonwijk uit de jaren 60 met relatief veel voor die tijd kenmerkende portiekflats. Kenmerkend voor de Deltabuurt is dat een aantal van deze portiekflats is gebouwd in 5 lagen zonder een lift. In het kader van de herstructurering van de wijk is het aantal inwoners op dit moment dalende. Een paar jaar geleden, toen er nog niet gesloopt werd, telde Rivierenwijk circa inwoners. Vanwege het karakter van de wijk is het qua bevolking samengesteld uit een grote diversiteit aan etniciteiten. Enerzijds bepaald door het aanbod van goedkope woningen voor gezinnen en anderzijds doordat in de Deltabuurt - door commerciële eigenaren van flatcomplexen - werd voorzien in de behoefte aan studentenhuisvesting. Het aandeel allochtonen ligt op bijna tweederde deel. Rivierenwijk en Bergweide telt officieel de volgende 8 buurten: Raambuurt; Rivierenbuurt; Deltabuurt; Knutteldorp; Hoornwerk; Bergweide; Kloosterlanden; Epse-Noord. Wilhelminabrug en het ligt verder ingeklemd door de Kazernestraat, de Meester de Boerlaan, de Buitengracht en het Pothoofd. Het Knutteldorp omvat eigenlijk drie gebieden, namelijk de Buitengracht, het Knutteldorp en het Pothoofd. De Buitengracht telt bijna overwegend woningen uit de beginperiode van de jaren 80. In de periode van de Eenheid Strategische ontwikkeling 16

17 Dit gebied is gelegen ten noorden van de ringweg Ceintuurbaan en Van Vlotenlaan. Het wordt verder begrensd door de Laan van Borgele en de Boxbergerweg aan de oostzijde en door de IJssel aan de westzijde. In het noorden wordt het begrensd door het landelijke gebied van de voormalige gemeente Diepenveen. Het wordt doorsneden door de Zwolseweg, de spoorlijn Deventer-Zwolle, de Havezatelaan en de Overstichtlaan. Het gebied telt vier verschillende buurten met elk een eigen bouwstijl uit verschillende periodes. Zandweerd-Noord en de Schrijversbuurt, tezamen ook wel de Nieuwe Zandweerd genoemd, zijn in de jaren 50 gebouwd met voor die tijd typerende doorzonwoningen. Naast eengezinswoningen tellen beide buurten ook relatief veel portiekflats aan met name de randen. Hiervan worden momenteel de eerste bouwblokken aan de Pieter Bothstraat door bouwvereniging Eigen Bouw vervangen door nieuwbouw. Zandweerd-Noord telt ook twee woon-zorgcentra, namelijk St. Jurriën en Corel. Verder is de aanwezigheid van het sportcomplex Zandweerd met een sporthal en het terrein van de Zandweerd-Noord Borgele/Platvoet een eigen buurtwinkelcentrum en een wijkcentrum De Schalm, waar ook de bewoners van de Platvoet gebruik van maken. Met de bouw van de Platvoet eind jaren 60, begin jaren 70 was Deventer volgebouwd en moest het uitzien naar locaties over de gemeentegrenzen heen. De samenstelling van de woningvoorraad in de Platvoet is vergelijkbaar met die van Borgele. De buurt ligt ingeklemd tussen de Zwolseweg, de Overstichtlaan en de spoorlijn Deventer-Zwolle. De Platvoet is bekend vanwege de jaarlijkse Paaskermis, die dit jaar voor het eerst op het evenemententerrein aan de Ronald Holstlaan plaatsvindt. voormalige kunstijsbaan aan de Rembrandtkade kenmerkend voor dit gebied. Op het terrein van de kunstijsbaan zijn op dit moment plannen in ontwikkeling voor woningbouw. Borgele is met woningen de grootste buurt in dit gebied en wordt veelal in een adem genoemd met de Platvoet. Borgele is eind jaren 60 voltooid en is een voor die tijd ruim opgezette en gewilde buurt met eengezinswoningen, etage- en hoogbouw, veelal in de huursector. In de jaren 80 is de buurt uitgebreid met woningbouw in de vrije sector aan de Borgelerhofweg en weer later aan de overzijde van de Overstichtlaan in het Nieuwe Plantsoen. Dit plantsoen, dat wordt doorsneden door de Ceintuurbaan, behoort officieel tot de buurt Borgele, maar heeft ook een functie voor de aangrenzende buurten in Zandweerd, Voorstad en Keizerslanden. Het totale gebied telt woningen en inwoners. Een vluchtig rekensommetje leert dat dit nog geen twee inwoners per woning is. De belangrijkste verklaring hiervoor is de aanwezigheid van de drie eerder genoemde woon-zorgcomplexen en de serviceflat van Thomas Wildey, maar ook de aard van de woningen, namelijk relatief veel portiekflats. Van de totale bevolking is bijna 30% 65 jaar of ouder. Je zou kunnen zeggen dat het een sterk vergrijsd gebied is, maar ook in de jaren 90 lag het aandeel ouderen al boven de 25% en in het jaar 2000 zelfs boven de 30%. Het is eerder een van de meest grijze gebieden van Deventer. De Schrijversbuurt is net als Borgele met een derde deel ouderen de meest grijze buurt. Opmerkelijk voor deze buurt is ook dat de locaties van een voormalige basisschool en van een school voor voortgezet onderwijs de afgelopen jaren een woonbestemming hebben gekregen. Het aandeel westerse allochtonen ligt in dit gebied iets boven het Deventer gemiddelde en het aandeel niet-westerse allochtonen ligt onder het gemiddelde. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden ligt met onder het Deventer gemiddelde van Het gebied telt officieel de volgende 4 buurten: Zandweerd-Noord; Schrijversbuurt; Borgele; Platvoet. Kenmerkend voor Borgele is het woon-zorgcentrum De Bloemendal, maar ook de voormalige Alexander Hegius scholengemeenschap dat nu deel uitmaakt van het Etty Hillesum Lyceum. Borgele heeft ook nog Eenheid Strategische ontwikkeling 17

18 Keizerslanden roept voor vele Deventenaren associaties op met het wijkwinkelcentrum met dezelfde naam. Het is een centrum met een verzorgingsgebied dat de wijk overstijgt. Het gebied wordt begrensd door de Ceintuurbaan, Laan van Borgele, Keizer Karellaan, Wezenland, Raalterweg en Brinkgreverweg. Het wordt doorkruist door een ringweg, waarvan de Lebuïnuslaan, Margijnenenk en de van Oldenielstraat deel uitmaken. Ook wordt het doorsneden door de Hoge Hondstraat, de Herman Boerhaavelaan en de Van Lithstraat en het verlengde daarvan de Karel de Grotelaan. Al met de bouw van Keizerslanden in de jaren 60 werd met de aanleg van de Karel de Grotelaan rekening gehouden met de ontsluiting van de toekomstige woonwijk Steenbrugge. Een wijk met woningen die de komende jaren - meer dan 40 jaar na dato - alsnog gerealiseerd gaat worden. Het totale gebied telt vijf van elkaar verschillende buurten. De buurt Karel de Grotelaan, een naam die binnenkort wordt gewijzigd, is begin jaren 60 gereedgekomen. Het bestaat weer uit verschillende deelgebieden met particuliere woningen aan de Scharfstraat en omgeving, veel portiekflats en hoogbouw bij het winkelcentrum, maar ook rijtjes- en duplexwoningen rond de Van Boecholtstraat. Dit deel is inmiddels gesloopt in het kader van de herstructuring van Keizerslanden. Bij het winkelcentrum vindt in dit kader de eerste nieuwbouw plaats. Verder zien we in deze buurt specifieke woonvoorzieningen voor ouderen, namelijk Huize Ludgerus en Beeckestein. Tuindorp daarentegen wordt gekenmerkt door de vooroorlogse huurwoningen en de naoorlogse etage- en eengezinswoningen. De Ziekenhuisbuurt wordt gekenmerkt door de nu niet meer als zodanig in functie zijnde ziekenhuizen en een zelfstandig verpleegtehuis. Het Deventer ziekenhuis, in de oude situatie werd er al samengewerkt, is het afgelopen jaar verplaatst naar de nieuwbouwlocatie op de Rielerenk, redenen waarom er voorstellen liggen voor een naamswijziging van de buurt. Op dit moment worden er op het voormalige terrein van het Sint Geertruiden Ziekenhuis plannen ontwikkeld voor woningbouw. Op de locatie van het voormalige Sint Jozef Ziekenhuis is onlangs met behoud van het voormalige klooster de bouw gestart van een gezondheidscentrum. Het is verder een naoorlogse buurt met veel particulier woningbezit. Het gebied rond de Robert Kochlaan werd in de jaren 70 de Deventer Goudkust genoemd. Oranjekwartier is begin jaren 60 gebouwd en wordt gekenmerkt door veel etagewoningen en hoogbouw overwegend in de huursector. Kenmerkend voor Oranjekwartier is de concentratie van inwoners met een Molukse achtergrond. Het wordt ook wel de Molukse wijk genoemd met een eigen wijkcentrum en een Molukse kerk. Keizerslanden Landsherenkwartier is ook in de jaren 60 gebouwd en wordt gekenmerkt door overwegend huurwoningen, veel in de vorm van portiekflats. Een aantal bouwblokken is inmiddels in het kader van de herstructurering van de wijk gesloopt en het wachten is op vervangende nieuwbouw. Een tweetal voormalige schoollocaties is halverwege de jaren 90 bebouwd met eengezinswoningen. Het woon-zorgcentrum Humanitas maakt deel uit van deze buurt. Keizerslanden is eind jaren zestig afgerond met een viertal zogenaamde cyclusflats, gebouwd in elf lagen met op elke laag acht woningen. Opmerkelijk is dat elders in het land deze flats, die in de tijd van hoge woningnood zijn gebouwd, al weer zijn afgebroken, maar in Deventer nog steeds gewild zijn. Nog onlangs zijn deze flats gerenoveerd en zodanig aangepast dat bewoners er langer kunnen blijven wonen. Het herstructuringsprogramma van Keizerslanden, dat komende jaren verder zijn beslag krijgt, is vrij omvangrijk en geeft de wijk ongetwijfeld een geheel ander gezicht. Inmiddels zijn op een aantal locaties de eerste woningen gesloopt en heeft de nieuwbouw van de Florishof het hoogste punt bereikt. Volgens het programma wordt er één op één teruggebouwd. Naast de woonfunctie kent de wijk een breed scala aan andere functies. Genoemd zijn al het winkelcentrum, een verpleegtehuis, een woon-zorgcentrum en bejaardenhuisvesting. Dit kan nog worden aangevuld met een nieuwe sporthal en een sportcomplex met voetbalvelden, een atletiekbaan en een zwembad. Ook telt de wijk vier locaties voor scholen voor voortgezet onderwijs, een begraafplaats en een tenniscomplex. Heel opmerkelijk is ook een fabriekscomplex aan de Laan van Borgele, waar de vermaarde Auping bedden worden gemaakt. Keizerslanden telt inwoners en woningen, waarmee het gemiddeld aantal inwoners per woning, na de binnenstad, het laagste in Deventer is. Het lage aantal is toe te schrijven aan enerzijds de bejaardenhuisvesting en anderzijds de vele portiekflats, die door alleenstaanden of starters worden bewoond. Het aandeel éénpersoonshuishoudens ligt met 45% dan ook ruim boven het Deventer gemiddelde van 30%. Het inwoneraantal is al vanaf de jaren 90 vrij stabiel rond de Dat is de jaren daarvoor wel anders geweest begin jaren 70 toen de portiekflats nog werden bewoond door jonge gezinnen met kinderen. Gemiddeld telt Deventer 20% allochtonen. In Keizerslanden bedraagt dit aandeel 30%. Binnen de wijk varieert het aandeel sterk van 10% in de Ziekenhuisbuurt tot 45% in Landsherenkwartier. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden ligt met ruim onder het Deventer gemiddelde van Per inwoner uitgedrukt ligt het iets beneden het gemiddelde, maar daar staat tegenover dat de alleenstaanden in het algemeen weer hogere (woon-)lasten hebben. Het gebied Keizerslanden telt officieel de volgende 5 buurten: Karel de Grotelaan; Tuindorp; Ziekenhuizen; Oranjekwartier; Landsherenkwartier. Eenheid Strategische ontwikkeling 18

19 Dit gebied wordt begrensd door de spoorlijn Deventer-Almelo, de N348 en het Overijssels Kanaal, de Oerdijk en het aansluitende buitengebied. De wijk wordt ontsloten door de Leonard Springerlaan, die van de ene kant via de Oostriklaan aansluit op de Holterweg en van de andere kant op de N348 en in het verlengde daarvan de Nico Bolkesteinlaan. Na de afronding van de Platvoet begin jaren 70 heeft Deventer enkele jaren moeten wachten op nieuwbouwlocaties. Vooruitlopend op een grenswijziging met de gemeente Diepenveen is door deze gemeente gestart met Colmschate-Noord woningbouw ten behoeve van Deventer woningzoekenden in Het Oostrik. Kenmerkend voor de buurt is het stedelijke karakter met een dichte bebouwing met ongeveer een kwart etagewoningen. Oorspronkelijk allemaal huurwoningen, waarvan in de jaren 90 een deel is verkocht aan de bewoners en enkele jaren geleden ook een ander deel is gesloopt en herbouwd. Medio 1974 is het gebied Colmschate toegevoegd aan Deventer en kon Deventer starten met de ontwikkeling van de volgende buurten. De woningbouw in Groot Douwel startte in 1976 met bijna uitsluitend eengezinswoningen. Nieuw voor Deventer was dat een groot deel uit koopwoningen bestond. De buurt is medio jaren 80 afgebouwd met het gebied Klein Douwel, waar ook nieuwbouw van het PW Jansen Verpleeghuis plaatsvond. Begin jaren 80 is vervolgens gestart met de woningbouw in Blauwenoord, een buurt met meer dan de helft koopwoningen. Karakteristiek voor Groot Douwel en Blauwenoord is het grillige en smalle stratenpatroon met woonerven, typerend voor buurten uit die tijd. Deze worden bloemkoolwijken genoemd. Na afronding van Blauwenoord is eerst het gebied Colmschate-Zuid ontwikkeld. Pas eind jaren 90 is begonnen met woningbouw in Op den Haar. Deze buurt maakt deel uit van de Vijfhoek, waarvan de naam is ontleend aan het middelpunt van de wijk waar vijf wegen samenkomen en wat de basis is geweest voor het stedenbouwkundig patroon van de wijk. Kenmerkend is dat de buurten worden ontsloten via een ringweg. Verschillende plekken in de wijk zijn gemarkeerd met opvallende architectonische gebouwen. Op den Haar is de grootste buurt met bijna woningen overwegend in de vrije sector gebouwd, waarvan ruim 10% via kavels is uitgegeven. Steinvoorde is met 700 woningen minder omvangrijk en omvat ook overwegend woningen in de vrije sector met een vijfde deel huurwoningen. Graveland, de buurt aan de oostzijde van de Nieuwe Dijk, is voor driekwart uitgegeven via kavels. De grootte ervan heeft er toe geleid dat er in het luxe segment is gebouwd. Het Jeurlink is centraal gelegen in het gebied en omvat ook overwegend woningen in de vrije sector met een vijfde deel huurwoningen. Het Fetlaer en de Spijkvoorder Enk liggen in de hoek N348 en Oerdijk. Deze buurt omvat 30% huurwoningen en 70% woningen in de vrije sector. Spikvoorde ligt evenals Gravenland aan de oostzijde van de Nieuwe Dijk en omvat circa 30% huurwoningen en 70% woningen in de vrije sector, waarvan 10% via kavels is uitgegeven. Op dit moment telt de Vijfhoek circa woningen en met nog circa 700 op te leveren woningen heeft de wijk de maximale capaciteit bereikt. Het eerstvolgende uitbreidingsgebied is dan Steenbrugge ten noorden van Keizerslanden. De Vijfhoek is een wijk met een grote variatie aan woningen met een aantal zeer markante bouwwerken. De wijk heeft een eigen wijkwinkelcentrum en centraal in de wijk het milieucentrum De Ulebelt. Verder heeft de wijk een eigen sportcomplex De Achterhoek met voetbal, cricket en hockey en een tenniscomplex voor winter- en zomertennis van TC Colmschate. Voor de binnensport, het zwemmen en schaatsen kunnen de bewoners terecht in het centraal in Colmschate gelegen sport- en recreatiecentrum De Scheg. In de strook tussen de Holterweg en de spoorbaan treffen we ook health- en fitnessvoorzieningen aan. Centraal in Colmschate zien we ook een spoorweghalte met aansluiting op het NS-station Deventer en de stoptrein naar Almelo. Colmschate-Noord telt inwoners en is met 2,7 inwoners per woning ook het hoogst bezet in Deventer. Bijna 50% van de huishoudens kunnen tot de eengezinshuishoudens worden gerekend, dit is ruim boven het Deventer gemiddelde van 30%. Een kwart van de bevolking is jonger dan 15 jaar en slechts 15% is 55 jaar of ouder, tegen een Deventer gemiddelde van een kwart. Het gemiddeld inkomen per huishouden ligt met ruim boven het Deventer gemiddelde van en varieert van in Het Oostrik tot in Graveland. Colmschate-Noord telt officieel de volgende 10 buurten: Het Oostrik; Groot Douwel; Blauwenoord; Op den Haar; Steinvoorde; Graveland; Het Jeurlink; Het Fetlaer; Spikvoorde; Overig buitengebied. Eenheid Strategische ontwikkeling 19

20 Colmschate-Zuid De grenzen van het gebied Colmschate-Zuid worden in grote lijn bepaald door de spoorlijn Deventer-Almelo, de spoorlijn Deventer-Zutphen en de grenzen met de voormalige gemeenten Bathmen en Gorssel. Uitzondering hierop vormt het deel van het dorp Colmschate rond de Stationsweg en Achterhoeksweg dat van origine deel uitmaakt van het dorp Colmschate dat in zijn geheel tot Colmschate-Zuid wordt gerekend. Ook wordt het buurtschap de Snippeling inclusief het Runshopping Centre, dat ook van oudsher sterk op Colmschate is georïenteerd, tot Colmschate-Zuid gerekend. De Snippeling telde aanvankelijk 65 woningen, daar zijn er vanaf 2002 circa 50 woningen in de vrije sector bijgebouwd. De driehoek, waar rond 2005 het nieuwe politiebureau en Het Stormink - als onderdeel van het Etty Hillesum Lyceum is gebouwd, wordt ook tot de Snippeling en dus Colmschate-Zuid gerekend. Naast de woonwijken maakt het buitengebied rond het landgoed De Bannink en rond Oxerhof aan de zuidzijde van de A1 onderdeel uit van deze wijk. Dit geldt ook voor het Handelspark de Weteringen. sportcomplex van de voetbalvereniging Helios en voor de binnensport, het zwemmen en schaatsen kunnen de bewoners terecht in het centraal in Colmschate gelegen sport- en recreatiecentrum De Scheg. In de strook tussen de Holterweg en de spoorbaan treffen we ook health- en fitnessvoorzieningen aan. Centraal in Colmschate zien we ook een spoorweghalte met aansluiting op het NS-station Deventer en de stoptrein naar Almelo. Het totale gebied is samen met Colmschate- Noord medio 1974 aan Deventer toegevoegd om in de behoefte voor bouwlocaties te voorzien. Het dorp Colmschate, centraal gelegen aan de Holterweg, maakte in het verleden dus deel uit van de gemeente Diepenveen. Het dorp is medio jaren 80 uitgebreid met woningbouw aan de Veldpaperweg en omgeving. De Bloemendalsweg met het woonzorgcentrum Huize Salland behoort nog tot het dorp. Dit geldt ook voor het industrieterrein de Smeenkhof dat ingeklemd ligt tussen de Holterweg en de spoorlijn. Het dichter naar de stad gelegen en eveneens ingeklemde deel, met het Sport- en Recreatiecentrum De Scheg, wordt als een aparte buurt aangemerkt. Na afronding van de woningbouw in Blauwenoord is in 1985 gestart met de ontwikkeling van Colmschaterenk. Deze buurt telt ruim eengezinswoningen, waarvan 46% in de huur- en 54% in de koopsector. Na voltooiing van Colmschaterenk is in 1989 binnen de tijd van een jaar het Roessink gebouwd. Een kleinere buurt, centraal gelegen in het gebied met 400 eengezinswoningen, met naar verhouding ongeveer evenveel huur- als koopwoningen. In 1990 is gestart met t Bramelt, een buurt met uitsluitend eengezinswoningen. Deze buurt telt ruim 600 woningen, waarvan 46% in de huur- en 54% in de koopsector. Aansluitend op t Bramelt zijn in 1990 de eerste woningen in het Essenerveld opgeleverd. Deze buurt ligt tussen de Algemene Begraafplaats en het landgoed De Bannink. Kenmerkend voor de buurt is dat een groot deel (80%) in de vrije sector is gebouwd. Een deel is uitgegeven via kavels, die bij verloting aan particulieren zijn toegewezen. Essenerveld telt bijna 600 woningen, evenals de daarna ontwikkelde buurt het Swormink. Deze buurt, die grenst aan het sportpark van de voetbalclub Helios, is ook voor een groot deel (bijna 80%) gebouwd in de vrije sector met eveneens uitgifte van kavels, die bij loting werden uitgegeven. De bouw is in 1994 gestart en in 1997 afgerond, waarmee Colmschate-Zuid was voltooid. Colmschate-Zuid telt ruim inwoners en ruim woningen. De gemiddelde woningbezetting is bijna 2,5 inwoner per woning. Dat is een paar tiende lager dan in Colmschate-Noord, maar ook een paar tiende boven het Deventer gemiddelde. Qua leeftijdsopbouw wijkt het niet al te veel af van het Deventer gemiddelde. De groep jaar is ondervertegenwoordigd en de groep jaar oververtegenwoordigd. Ook zien we een oververtegenwoordiging van jongeren tussen de 10 en 20 jaar. Dit heeft te maken met het feit dat de meeste gezinnen er al een tijdje wonen. Het gemiddeld inkomen per huishouden ligt met ruim boven het Deventer gemiddelde van en varieert van in de Colmschaterenk tot in Essenerveld. Colmschate-Zuid telt officieel de volgende 11 buurten: Snippeling; Dorp Colmschate; De Scheg; Colmschaterenk; Roessink; t Bramelt; Essenerveld; Swormink; De Weteringen; De Bannink; Oxerhof. Centraal in Colmschate-Zuid en Noord is, direct grenzend aan het oude dorp Colmschate, het wijkwinkelcentrum Flora gelegen. Dit centrum heeft een functie voor geheel Colmschate. De wijk heeft een eigen Eenheid Strategische ontwikkeling 20