Kinderen op de vlucht in het Gentse basisonderwijs

Transcriptie

1 Kinderen op de vlucht in het Gentse basisonderwijs Insteek voor Lokale Taskforce Vluchtelingen Wg Onderwijs LOP Gent Basisonderwijs Na bespreking en goedkeuring op CV van 23 oktober 2015 Samenvatting Met nog 2444 vrije plaatsen (op 28/09/2015) lijkt het voor het Gentse basisonderwijs op het eerste zicht geen probleem te zullen zijn om een deel van de verwachte toestroom van kinderen op de vlucht een plaats op school te bieden. Gent huisvest bovendien maar een beperkt aantal asielzoekers, met één klein collectief opvanginitiatief ( pl.) voor de eerste opvangfase (SOI) en één lokaal opvanginitiatief (LOI) voor de tweede opvangfase (27 pl. +?), die momenteel samen een 20-tal kinderen in de basisschoolleeftijd tellen. Een grotere toevloed is wel te verwachten eenmaal de asielzoekers een erkenning als vluchteling op zak zullen hebben (3e fase). Dan kiezen ze zelf hun woonplaats. Alleen al bij een toestroom evenredig aan het Gentse bevolkingsaantal, zouden we in het Gentse basisonderwijs 90 tot 100 extra anderstalige nieuwkomers mogen verwachten, bovenop de bijna 300 die we de jongste jaren hadden. Het kunnen er ook meer of minder zijn. Een plaats vinden in een basisschool is niet overal in Gent even evident. De twee opvanginitiatieven liggen uitgerekend in buurten met een groot capaciteitstekort in het basisonderwijs (Sluizeken-Tolhuis-Ham en Brugse Poort). Vanuit dat oogpunt had men hun ligging niet slechter kunnen kiezen. Er is hier en daar nog wel wat plaats, maar het is al moeilijk om voor 2 of 3 kinderen uit één gezin in dezelfde school een plaats te vinden. Dat geldt ook voor veel andere wijken in Gent. De vrije plaatsen in scholen blijken zeer ongelijk verdeeld te zijn. Voor de meeste basisscholen in Gent is het ook niet meer mogelijk nog ad hoc plaatsen bij te creëren. De uitweg die het inschrijvingsdecreet voorziet om anderstalige nieuwkomers (AN) in overtal te nemen is voor veel scholen daarom geen reële optie. De coördinatievergadering van het LOP Gent Basisonderwijs besprak deze problematiek op 18 september De LOP-werkgroep Toeleiding AN formuleerde op 12 oktober 2015 ook nog vragen rond de toeleiding van AN en de ondersteuning van scholen met AN. Het LOP Gent Basisonderwijs vraagt: 1. Dat voor de huisvesting van vluchtelingengezinnen met jonge kinderen zoveel mogelijk gezocht wordt naar locaties in buurten waar in de basisscholen nog plaats is, 2. Een versterking van centrale dispatching rol van In-Gent (onthaalbureau), 3. Dat het Onderwijscentrum Gent een rol opneemt in de pedagogisch-didactische ondersteuning van basisscholen met AN, 4. Een Gents aanspreekpunt (helpdesk) waar scholen terecht kunnen met dringende vragen over hoe om te gaan met psychologische trauma s van kinderen die op de vlucht zijn voor oorlog in hun land. 1

2 1. Actuele vluchtelingencrisis uitdaging voor de Gentse scholen De vluchtelingencrisis stelt Vlaanderen voor grote uitdagingen. Vlaams minister van Inburgering Homans schat dat Vlaanderen er in de komende maande (erkende) vluchtelingen bijkrijgt. Minister van Onderwijs Crevits heeft het over 7000 kinderen en jongeren die als anderstalige nieuwkomer extra in onze scholen opgevangen zullen moeten worden van hen zouden niet-begeleide minderjarigen zijn. De vraag is hoeveel daarvan naar Gent zullen komen. Rekening houdend met de capaciteitsproblematiek die we in het Gentse basisonderwijs kennen, moet de vraag misschien eerder zijn: waar kunnen er hoeveel komen? Elk kind op de vlucht heeft recht op onderwijs, wat ook zijn statuut is: asielzoeker (nog in procedure), erkend als vluchteling of afgewezen (zonder papieren). Maar dan moet er wel ook plaats zijn in de scholen natuurlijk. Zoals we onderhand al weten, creëren we die plaatsen niet op bij. Een andere vraag betreft de ondersteuning die scholen nodig hebben. Het gaat hier om kinderen die uit een oorlogssituatie komen, toch wel een andere context dan de AN ers die de Gentse basisscholen gewoon zijn. 2. Anderstalige nieuwkomers in het basisonderwijs Vlaamse regelgeving De organisatie van het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers (AN) is in het basisonderwijs fundamenteel anders dan in het secundair onderwijs. In het SO worden afzonderlijke onthaalklassen (OKAN) georganiseerd in een beperkt aantal scholen. In het basisonderwijs kunnen anderstalige nieuwkomers in elke school terecht en komen ze meteen of vrij vlug in de reguliere klassen. Om te zien waar ze een plaats kunnen vinden, moeten we in de eerste plaats naar het totale aantal vrije plaatsen per leeftijdsgroep of leerjaar kijken. Basisscholen kunnen wel een capaciteit voor AN bepalen, maar dat zijn geen aparte plaatsen. Die AN-capaciteit kan een school alleen helpen het aantal AN te beperken. Scholen die geen AN-capaciteit bepalen, moeten elke AN die zich aandient, inschrijven zolang er in de leeftijdsgroep of het leerjaar waarin het kind terecht komt nog plaats is. Heeft een school wél een AN-capaciteit bepaald, dan kan ze een AN weigeren van zodra de totale AN-capaciteit óf de capaciteit voor het betreffende leerjaar (of leeftijdsgroep) bereikt is. Scholen mogen AN in overtal nemen. Dat wil zeggen dat ze een AN toch mogen inschrijven als die leeftijdsgroep of dat leerjaar vol is, ook als daar al een wachtlijst voor is. Maar door de capaciteitsdruk van de voorbije jaren hebben de meeste Gentse basisscholen doorgaans hun capaciteit al op het werkelijk maximaal mogelijke gezet. We kunnen er dus niet op rekenen dat ze nog gebruik gaan kunnen maken van de decretale mogelijkheid om AN in overtal te nemen. Deze mogelijkheid om AN in overtal te nemen geldt overigens enkel voor kinderen die voldoen aan de individuele voorwaarden om als AN geteld te worden. Dat betekent dat ze minstens 5 jaar moeten zijn. Ze geldt dus per definitie niet voor de 2,5- tot 4-jarigen. 2

3 o Van het honderdtal scholen (vestigingsplaatsen) in het Gentse basisonderwijs hebben er 13 een AN-capaciteit bepaald. In tien gevallen is de AN-capaciteit gelijk aan het decretale minimum van 8. Eén school legde ze op 15, een andere op 16. Er is ook school met een AN-capaciteit van 42 (op een totale capaciteit van 238). o Enkele scholen hebben al laten weten hun AN-capaciteit te willen loslaten als er vraag komt naar meer, maar niet in overtal te kunnen gaan voor de afzonderlijke leeftijdsgroepen en leerjaren. De scholen krijgen extra ondersteuning vanaf een minimum aantal AN. Als de school afzonderlijk telt, vanaf 4 AN (in een zelfstandige kleuter- of een zelfstandige lagere school) of vanaf 6 AN (in een volledige basisschool). Telt men per scholengemeenschap dan zijn er minstens 12 AN nodig. Elke AN levert 1,5 aanvullende lestijden op (+ een sokkel van 2 lestijden als per school geteld wordt). Van zodra er 4 AN bijkomen, kan er herteld worden op gelijk welk moment in het schooljaar. In de huidige regeling tellen alleen kinderen vanaf 5 jaar mee voor het verkrijgen van extra lestijden AN. Wie van hen nog geen volle 9 maanden (juli en augustus niet meegerekend) Nederlandstalig onderwijs gevolgd heeft en dat zijn dus alle AN die pas vanaf 2 oktober ingeschreven worden - wordt ook het volgende schooljaar nog als AN meegeteld. Het schooljaar nadien genereren gewezen anderstalige nieuwkomers ook nog extra middelen voor hun school, zij het in beperktere mate. Elke gewezen anderstalige nieuwkomer, ingeschreven op de eerste schooldag van oktober telt, vanaf de eerste gewezen AN, voor het hele schooljaar voor 1 extra lestijd gewezen AN. Ministers Crevits maakte in september de intentie bekend om de momenteel geldende leeftijdsgrens van 5 jaar voor het verkrijgen van aanvullende lestijden AN te willen laten vallen. Het zag er enige tijd naar uit dat dit voornemen op budgettaire beperkingen zou stuiten. Door de meerderheid in het Vlaams parlement werd op 28/10/2015 een voorstel van decreet ingediend (én meteen in de plenaire vergadering goedgekeurd) die scholen voor het schooljaar een extra toelage toekent wanneer ze op 01/02/2016 een stijging van het aantal kleuters met thuistaal-niet- Nederlands hebben (in vergelijking met de teldag voor de berekening van het werkingsbudget voor ) of minstens één kleuter jonger dan vijf jaar tellen die pas vanaf 1 juli 2015 of later in België verblijft, geen Nederlands spreekt (of toch onvoldoende om de lessen te kunnen volgen) en nog geen negen volle maanden Nederlandstalig onderwijs gevolgd heeft (juli en augustus niet inbegrepen). Deze extra toelage dient uitsluitend voor activiteiten in het kader van initiatie in en versterking van het Nederlands. De extra toelage bedraagt 950 Euro per AN-min5jarige en andere extra TNN-kleuter (waarbij elke betrokken kleuter maar één keer kan meetellen). Voor de berekening van de lestijden voor het schooljaar worden alle TNN-kleuters herteld op 01/06/2016. Dit zogenaamde nooddecreet treedt in werking op 01/11/2015. Anderstalige nieuwkomers in het Gentse basisonderwijs: aantallen en spreiding In het schooljaar bedroeg het piekaantal anderstalige nieuwkomers dat extra lestijden AN genereerde in het Gentse basisonderwijs 281. Ze waren verspreid over de helft van alle scholen en vestigingsplaatsen voor basisonderwijs, met aantallen per school variërend van 1 tot 50. De top-vijf scholen met het grootste aantal AN hadden samen 52% van alle AN binnen hun muren. We kunnen een kopgroep onderscheiden van vier scholen 3

4 met respectievelijk 50, 33, 28 en 23 AN. Twee van die scholen bevinden zich in de wijk Sluizeken Tolhuis Ham, één in de Brugse Poort en één in Ledeberg. Daarna komt een tweede groep van 15 scholen met 6 tot 12 AN. Een derde groep van 16 scholen telde op zijn piekmoment 1 tot 4 AN. De ongelijke verdeling van AN over de scholen en vestigingsplaatsen heeft veel te maken met de plaats waren de AN-gezinnen wonen. De vier scholen in de kopgroep liggen niet toevallig in de meest kansarme buurten van Gent. Maar in diezelfde buurten zijn er ook scholen met heel wat minder AN. En omgekeerd vinden we ook in andere buurten (bv. de Stationsbuurt, Oostakker) scholen met relatief veel AN. Sommige AN-gezinnen kiezen bewust voor een school met al heel wat kinderen van dezelfde herkomst; andere dan weer juist niet. 3. Opvang van asielzoekers en erkende vluchtelingen Federale regelgeving In de opvang van asielzoekers onderscheidt Fedasil twee fasen: De eerste vier maanden verblijven ze normaliter in één van de 56 collectieve open opvangcentra (28 in Wallonië, 20 in Vlaanderen, 8 in Brussel), beheerd door Fedasil, het Rode Kruis of een andere partner van Fedasil. Daar kwamen recentelijk nog een aantal noodopvangcentra bij. Die centra zijn open, maar wie er wegtrekt, verliest zijn recht op materiële steun. Die centra bieden momenteel (dd. 11/10/2015) plaats aan ca asielzoekers. Na die vier maanden kan een asielzoeker de overplaatsing naar een kleinschalig lokaal opvanginitiatief (LOI) vragen (eengezinswoning, studio, flat). Die worden meestal beheerd door het OCMW (momenteel doen 457 OCMW s mee) of een ngo. Die LOI bieden momenteel (op 10/09/2015) plaats aan zo n 7400 asielzoekers. Niet iedereen kan dus naar zo n LOI, tenzij de doorstroom daar beduidend sneller zou zijn dan in de grote opvangcentra. Eenmaal de procedure (inclusief beroepsmogelijkheden) afgelopen is, houdt het recht op opvang op. Erkende vluchtelingen moeten een eigen plaats zoeken om te wonen. Momenteel kunnen ze zelf kiezen waar. Ze krijgen meestal wel een overgangsperiode van 2 tot 3 maanden waarin ze nog in het LOI mogen blijven. Wie niet erkend wordt, krijgt het bevel het grondgebied binnen de 30 dagen te verlaten (maar velen duiken onder). Recentelijk (08/10/2015) werd door oppositiepartij sp.a een wetsvoorstel ingediend dat voorziet in een spreidingsplan voor erkende vluchtelingen. Wie na erkenning als vluchteling een beroep doet op integratiesteun (leefloon via OCMW) zou zich voor minstens twee jaar verplicht moeten vestigen in de gemeente die hem/haar toegewezen wordt volgens een verdeelsleutel die rekening houdt met het inwonersaantal. Om huisjesmelkerij tegen te gaan zou het OCMW actief moeten bemiddelen bij het zoeken naar huisvesting en een deel van het leefloon voor de huur kunnen bestemmen. Dit voorstel is nog steeds hangend. 4

5 Asielzoekers (nog in procedure dus) die opvang vragen bij Fedasil kiezen niet zelf waar ze naartoe gaan. Fedasil bepaalt dat. Het zou kunnen dat Fedasil in de huidige omstandigheden een snellere doorstroom van de collectieve centra naar de LOI zal proberen te realiseren. [Tegenstrijdige informatie uit verschillende bronnen.] OCMW s en andere organisaties werden al verzocht om hun aanbod uit te breiden. Opvang van asielzoekers in Gent In Gent zijn er geen grote collectieve opvangcentra. De dichtstbij gelegen grote collectieve opvangcentra bevinden zich in Eeklo en Sint-Niklaas (beide van het Rode Kruis). In Sint- Niklaas is recent ook een tweede centrum (voor noodopvang) geopend. Voor zover we weten komen van daar geen basisschoolkinderen naar Gent naar school. In Gent is er wel het Stedelijk Opvanginitiatief (een kleinere collectieve opvangplaats met 50 plaatsen) in de Doornzelestraat 15, d.i. in de wijk Sluizeken-Tolhuis-Ham, vlak om de hoek bij basisschool Sint-Salvator. Dit SOI maakt deel uit van het netwerk van collectieve opvangplaatsen dat instaat voor de opvang in de eerste fase. In augustus 2015 verbleven daar 11 kinderen in de leeftijdscategorie van 2,5 tot 11 jaar. Onderhandelingen zijn lopende voor een uitbreiding met een tweede site in de Ridderstraat, (Binnenstad, tussen Sint-Jacobs en Portus Ganda, op 1,2 km van de Doornzelestraat). Daar zouden 35 plaatsen, vooral voor alleenstaande mannen. Daarnaast is er ook een kleinschalig lokaal opvanginitiatief (LOI), in de Schaverdijnstraat (Brugsepoort), met 27 plaatsen. Daar verbleven op 25/09/2015 vier nietbegeleide minderjarigen (ouder dan 11 jaar) en vijf gezinnen met 1 tot 3 kinderen in tussen 2,5 en 10 jaar (samen 9 kinderen in de basisschoolleeftijd). Er lopen gesprekken over een eventuele uitbreiding, maar concrete plannen werden nog niet vrijgegeven. Mocht het voorstel voor een evenredige spreiding over de gemeenten wet worden, dan zouden na hun erkenning als vluchteling van de geschatte in de komende maanden nieuw erkende vluchtelingen (getal vernoemd door minister Homans) een 480-tal naar Gent komen (bovenop de 700 die Gent naar verluidt momenteel telt). Als één derde daarvan minderjarigen zouden zijn, dan zouden we op een 90 tot 100 bijkomende basisschoolleerlingen moeten rekenen. Binnen de huidige wetgeving (zonder spreidingsplan) kunnen dat er meer of minder zijn. 4. Vrije plaatsen in het Gentse basisonderwijs op 28/09/2015 Buiten de aanmeldingsperiode gebruiken de Gentse basisscholen het Gentse Centrale Aanmeldingsregister (CAR) als online elektronisch inschrijvingsregister. In de tweede helft van augustus en de eerste helft van september werden nog veel leerlingen ingeschreven. In de veronderstelling dat die ook allemaal in CAR zijn geregistreerd, kunnen we op basis van de CAR-data vaststellen dat half september 92,1% van de capaciteit in het Gentse basisonderwijs ingenomen is. Er restten toen nog 2444 vrije plaatsen, vrij ongelijk verdeeld over deelgebieden en leeftijdsgroepen/leerjaren. Tabel 1 op volgende pagina s geeft een overzicht van de vrije plaatsen. Tabel 2 toont de capaciteiten per deelgebied en per leeftijdsgroep/leerjaar. 5

6 Tabel 1. GENT BASISONDERWIJS: VRIJE PLAATSEN OP 16/09/2015 (vervolg op volgende pagina) Binnen stad 2 Brugse Poort Bloemekenswijk Dampoort - St.-Am. Drongen Ledeberg - Moscou - Vogelhoek Macharius - Heirnis - Binnenstad Instapklas ste kleuter de kleuter de kleuter ste leerjaar de leerjaar de leerjaar de leerjaar de leerjaar de leerjaar TOTAAL % van cap 5.2% 9.6% 4.6% 6.0% 23.6% 8.9% 9.4% 5.6% 4.8% CAPACITEIT Tabel 2. CAPACITEITEN IN HET GENTSE BASISONDERWIJS OP 16/09/2015 (vervolg op volgende pagina) Binnen stad 2 Brugse Poort Gentbrugge Mariakerke Bloemekenswijk Dampoort - St.-Am. Drongen Ledeberg - Moscou - Vogelhoek Macharius - Heirnis - Binnenstad Gentbrugge Mariakerke Instapklas ste kleuter de kleuter de kleuter ste leerjaar de leerjaar de leerjaar de leerjaar de leerjaar de leerjaar TOTAAL

7 Nieuw Gent UZ Tabel 1. GENT BASISONDERWIJS: VRIJE PLAATSEN OP 16/09/2015 (vervolg) Muide - Sluizeken Oostakker / kanaal Rabot - Papegaai Sint- Denijs- Westrem Stations buurt Wondelgem Zwijnaarde TOTAAL % van capaci teit % % % % % % % % % % % 8.2% 14.5% 15.3% 3.8% 10.7% 5.3% 6.9% 8.3% 2444 Tabel 2. CAPACITEITEN IN HET GENTSE BASISONDERWIJS OP 16/09/2015 (vervolg) Nieuw Gent UZ Muide Sluizeken Oostakker / kanaal Rabot - Papegaai Sint- Denijs- Westrem Stations buurt Wondelgem Zwijnaarde TOTAAL De meeste vrije plaatsen vinden we in de deelgebieden Drongen (457), Dampoort Sint- Amandsberg (273) en Stationsbuurt Watersportbaan (248). Wat leeftijdsgroepen en leerjaren betreft, vinden we de meeste vrije plaatsen in de instapklas (295) en in het vijfde (303) en zesde leerjaar (423). Hoewel veel scholen snel vol lopen, zijn er nog altijd ouders die hun 2,5-jarige kleuter pas inschrijven op de dag dat die effectief instapt. Dat kan op één van de zeven instapdagen tijdens het schooljaar. We verwachten daarom dat het aantal vrije plaatsen voor de instapklas tegen mei 2016 nog met minstens 100 zal afnemen. Het grotere aantal vrije plaatsen in het vijfde en zesde leerjaar (ondanks de lagere capaciteit!) houdt onder meer 7

8 verband met het gegeven dat leerlingen met vertraging vaak na het vierde of vijfde leerjaar op basis van leeftijd doorstromen naar het eerste leerjaar B in het SO. 5. Een school in de buurt voor elk kind op de vlucht? Het LOP Gent Basisonderwijs wil elk kind de kans geven op een school op wandelafstand van waar het woont. In de twee opvangplaatsen wonen momenteel slechts 20 kinderen van asielzoekers. Eenmaal die gezinnen erkend zijn als vluchteling (of uitgewezen worden) komen er andere in de plaats. We kunnen in het beste geval aannemen dat de huidige 20 kinderen allemaal al een school hebben, maar niet dat die 20 plaatsen ook allemaal weer vrijkomen als de gezinnen die nu in de opvang verblijven daar over enige tijd weer weg zijn. Hoe vlot zullen nieuwe asielzoekerskinderen dan een plaats op school in hun buurt vinden? Het SOI in de Doornzelestraat In augustus 2015: 11 kinderen tussen 2,5 en 11 jaar. Scholen in de buurt zijn: alle scholen in het deelgebied Muide Sluizeken. Twee daarvan zijn volzet (De Buurt en De Loods, twee methodescholen). De overige vijf scholen liggen op 150 m tot 2,2 km afstand en hebben alles samen nog 144 vrije plaatsen, ongelijk verdeeld over de leeftijdsgroepen en leerjaren (met nog maar één vrije plaats in het tweede leerjaar). De dichtstbij gelegen school (Sint-Salvator) heeft van K3 tot L3 geen vrije plaatsen meer, enkel nog bij de jongere kleuters en in de bovenbouw van het lager onderwijs. Ook in de andere scholen zijn verschillende leerjaren of leeftijdsgroepen al volzet. Er is dus nog wel wat plaats in scholen in de buurt, maar veel hangt af van de leeftijd van het kind en het wordt erg moeilijk om verschillende kinderen uit eenzelfde gezin in eenzelfde school een plaats te geven. Ook wordt het moeilijk om in te gaan op een eventuele wens om de kinderen uit twee of drie gezinnen uit dezelfde herkomstregio naar dezelfde school te sturen. Bovendien tellen die scholen al 70% tot 100% indicator-leerlingen, waarvan de meesten thuis geen Nederlands spreken. Twee van de zeven scholen hadden in een groot aantal AN (50 resp. 23 AN). Drie andere hadden 1 tot 9 AN. De opvang in de Schaverdijnstraat In september 2015: 9 kinderen tussen 2,5 en 10 jaar. Scholen in de buurt zijn: alle scholen in het deelgebied Brugsepoort en nabijgelegen buurten. De Boomhut vol, behalve L5 (4 pl) en L6 (5 pl) De Feniks vol, behalve L6 (2) Het Eiland vol, behalve L5 (2 pl) en L6 (3 pl) De Piramide vol, behalve L4 (1 pl), L5 (3 pl) en L6 (5 pl) Het Kriebelhuis vol (alleen KO) Klimrek - Reinaertstraat nog plaats in K3 (1), L2 (3), L3(1), L5 (10), L6(13) 8

9 De Teunisbloem vol, behalve K2 (1) Hippo's Hof vol, behalve L3 (7) De Tovertuin nog plaats in K3 (3), L1 (2), L2(2), L3 (3) Bekijken we het geheel van die scholen, dan zien we dat er vooral nog plaats is in het vijfde en het zesde leerjaar, met nog 19 resp. 28 plaatsen. Voor de 2,5- tot 6-jarigen is helemaal geen plaats meer (op 1 plaats in K3 na), van het tweede tot het vierde leerjaar is nog maar heel beperkt plaats (3 tot 6 pl.). Sommige scholen zijn wel bereid om anderstalige nieuwkomers in overtal te nemen, voor zover daarmee hun totale capaciteit voor AN niet overschreden wordt. Dat kan enerzijds leiden tot enkele extra plaatsen in K3 en in de lagere leerjaren. Anderzijds kan daardoor het aantal voor AN beschikbare plaatsen voor de hoogste leerjaren juist beperkter uitvallen dan de cijfers uit Meldjeaan laten zien. Hier is de conclusie dat er voor de oudere basisschoolleerlingen nog wel plaatsen zijn, maar niet voor jongere kinderen. Ook hier zal het moeilijk zijn om verschillende kinderen uit eenzelfde gezin (of enkele gezinnen uit dezelfde herkomstregio) in eenzelfde school een plaats te geven. Over het algemeen is de conclusie dus dat in de buurt van de huidige opvangplaatsen voor asielzoekers (voor zover ons bekend) de meeste scholen al erg vol zitten. Er kunnen hier en daar nog wel kinderen bij, iets meer of iets minder naargelang van de leeftijd. Als de vraag komt om meerdere kinderen samen in eenzelfde school te plaatsen, zal het wellicht vaak moeilijk zijn om aan die vraag te voldoen. Elementen die we ook in overweging moeten nemen zijn: We weten niet wanneer precies die nieuwe toestroom kinderen op vlucht naar de lokale opvanginitiatieven zal doorstromen. In het najaar? Voorjaar 2016? Of toch eerder tegen het eind van 2015? De cijfers die we hier hanteren bieden een momentopname dd. 28/09/2015. Er kunnen zich ondertussen ook nog andere leerlingen aanbieden. Daaronder ook anderstalige nieuwkomers, zoals in de voorbije jaren het geval was. Die instroom (uit onder meer Centraal- en Oost-Europa) valt ook niet stil. De meeste van die anderstalige nieuwkomers komen op eigen houtje naar Gent, maar vinden meestal wel een woonplek in de 19 e eeuwse gordel, onder meer in de wijken Sluizeken-Tolhuis-Ham, Rabot en Brugse Poort. Andere wijken in Gent Erkende vluchtelingen met jonge kinderen zouden dus maar beter in andere wijken in Gent naar huisvesting kunnen zoeken. Uit tabel 1 komen Drongen, Dampoort-St.-Amandsberg en de Stationsbuurt-Watersportbaan naar voor als deelgebieden met behoorlijk wat plaatsen. 9

10 Drongen: ook behoorlijk volzet op één school na Ook voor Drongen moeten we vaststellen dat in vier van de vijf scholen verschillende leeftijdsgroepen en leerjaren op 1 of 2 plaatsen na al volzet zijn. In drie scholen gaat het zelfs om minstens de helft van de leeftijdsgroepen en leerjaren. Eigenlijk is in Drongen maar in één school nog echt ruim plaats. Dat is de school in Drongen-Baarle (met nog 20 of meer vrije plaatsen in elke leeftijdsgroep en elk leerjaar). Die ene school telt 272 vrije plaatsen (op een capaciteit van 500), en staat daarmee in voor 60% van de vrije plaatsen in het deelgebied Drongen. Laten we die ene vrij afgelegen school buiten beschouwing, dan zijn er ook in Drongen eigenlijk niet zoveel vrije plaatsen meer. Ook daar zouden broers en zussen uit eenzelfde gezin wel eens bij verschillende scholen moeten aankloppen. Dampoort St.-Amandsberg Het deelgebied Dampoort St.-Amandsberg dankt zijn relatief grote aantal vrije plaatsen aan zijn grote aantal scholen. Van de 12 scholen is er één volledig volzet. Bij alle andere is minstens de helft van de leeftijdsgroepen en leerjaren volzet of zo goed als volzet. Ook hier zal het niet gemakkelijk zijn om meerdere kinderen samen in dezelfde school te krijgen. Stationsbuurt en Watersportbaan In dit deelgebied is er één lagere school met nog behoorlijk veel vrije plaatsen in elk leerjaar (De Bollekensschool, met 5 tot 14 vrije plaatsen per leerjaar), maar de drie kleuterscholen in de onmiddellijke omgeving zitten wel vol, op drie vrije plaatsen in één ervan na. Voor 10 van de 11 overige scholen geldt opnieuw dat minstens de helft van de leeftijdsgroepen en leerjaren volzet of zo goed als volzet zijn. 6. Biedt bijkomend leerlingenvervoer een oplossing? Op de coördinatievergadering van 18/09 werd ook de optie van bijkomend leerlingenvervoer bekeken. Met bijkomend leerlingenvervoer komt in principe de mogelijkheid open om eventueel ook vanuit de bestaande opvanglocaties uit te wijken naar scholen in verder afgelegen buurten waar meer vrije plaatsen zijn. We denken hier dan aan specifiek leerlingenvervoer. Het openbare vervoer dat er nu is, is zeker in de spitsuren geen optie voor kleine kinderen en, vanwege de grote drukte. Afweging Of bijkomend leerlingenvervoer een haalbare piste is, hangt af van de antwoorden op de volgende vragen: Waar moeten de leerlingen opgehaald worden? En waar moeten ze naartoe gebracht worden? Het antwoord op de eerste vraag hangt af van de locatie van de huisvesting. Het antwoord op de tweede vraag is duidelijk. Gezien de zeer ongelijke verdeling van vrije plaatsen over scholen en binnen scholen over leeftijdsgroepen en leerjaren, zal er 10

11 veel rondgereden moeten worden mocht het Gentse basisonderwijs een grote groep nieuwe kinderen op de vlucht een plaats moeten bieden. Willen we dat vele rondrijden enigszins (maar ook niet meer dan dat) beperken, dan is een andere vraag: Hoe wenselijk is dat veel van die nieuwe kinderen op de vlucht in een beperkt aantal scholen (om te beginnen die twee met nog echt veel vrije plaatsen in elke leeftijdsgroep/ leerjaar) samengebracht worden? In hoeverre is gelet op het bovenstaande het verkeerstechnisch haalbaar om het nodige extra leerlingenvervoer te organiseren? Hoe lang zullen de kinderen op de bus moeten zitten? Kan er behalve voor bussen en chauffeurs ook voor voldoende en aangepaste begeleiding voorzien worden? De kinderen waarover het gaat, zijn bijzonder kwetsbaar. Beperken we dat extra leerlingenvervoer dan tot die vluchtelingenkinderen? Of nemen de extra schoolbussen ook andere kinderen uit de buurt mee? Wie zal dat betalen? Wie zal het organiseren? Opmerking: als de stad Gent dat leerlingenvervoer zou betalen, zal dat beschouwd worden als een sociaal voordeel, wat betekent dat hetzelfde voordeel aan alle leerlingen (uit alle netten) toegekend zou moet worden. Dit zou grote budgettaire gevolgen hebben voor de stad. De situatie in Gent, ook na een eventuele instroom van erkende vluchtelingen over enkele maanden, zal erg verschillend zijn van de situatie in gemeenten met een collectief asielcentrum. In Sint-Niklaas bijvoorbeeld gaat het over ruim 80 basisschoolleerlingen (en een 60- tal leerlingen SO) die vanuit maximaal twee plaatsen (het noodopvangcentrum Westakkers en het andere asielcentrum) naar een tiental scholen gebracht moeten worden. Omdat het om gezinnen gaat voor wie de asielprocedure nog loopt, kan men argumenteren dat de kosten eigenlijk voor rekening van de federale staat (Fedasil) zijn. 7. De toeleiding naar de scholen In verband met de toeleiding van AN naar scholen worden vanuit de LOP-werkgroep Toeleiding AN (bijeenkomst van 12/10/2015) twee vragen geformuleerd. Vraag naar een versterking van de centrale dispatching-rol van In-Gent Een groot deel van de AN-ouders vindt een school via eigen netwerken. Eerdere schattingen kwamen uit op 60%. Op de toeleiding naar scholen van dat deel van de AN hebben we geen greep. Een ander deel van de AN wordt via bemiddeling door In-Gent (vroegere onthaalbureau Kom-Pas) naar een school toegeleid. De werkgroep Toeleiding AN apprecieert heel sterk de wijze waarop In-Gent die rol vervult (intakegesprek) en vraagt dat de rol van In-Gent als centrale dispatcher zou versterkt worden. De werkgroep stelt in dat verband voor: Wanneer een school een AN (van wie de ouders via eigen contacten of netwerk de school vonden) moet weigeren omdat er geen plaats, verwijst die school de ouders door naar In-Gent (onthaalbureau). 11

12 Wanneer vreemdelingen met kinderen in de schoolleeftijd zich bij het Administratief Centrum of bij een Dienstencentrum in een deelgemeente komen registreren als inwoner van Gent, krijgen ze beknopte informatie over het recht op onderwijs en worden ze eveneens geïnformeerd over de mogelijkheid om via bemiddeling door In- Gent een passende school te vinden voor hun kind(eren). Dit gebeurt momenteel niet. Wanneer de Dienst Vreemdelingen van het OCMW of andere instanties weet hebben van gezinnen met kinderen in de schoolleeftijd die niet naar school gaan, brengen zij die gezinnen in contact met In-Gent (onthaalbureau). Door op die wijze de rol van In-Gent als centrale dispatcher te versterken, zouden we een betere spreiding van AN over de scholen kunnen realiseren terwijl er toch rekening gehouden kan worden met (1) de wensen van de ouders (voor een school op wandelafstand van thuis, of bereikbaar met openbaar vervoer, met al dan niet al enkele andere leerlingen uit dezelfde regio van herkomst, enz.) en (2) de actuele minimumnormen om extra lestijden AN te genereren. Vraag over de rol van Kind & Gezin en de inloopteams Kind & Gezin en de inloopteams die in een aantal wijken in Gent actief zijn, spelen een actieve rol in de toeleiding van peuters naar het kleuteronderwijs. Het is voor de werkgroep onduidelijk in hoeverre zij dat ook (kunnen) doen bij nieuwkomers in de leeftijdsgroep van 1 tot 2 jaar. Krijgen zij de nodige informatie daartoe? Indien niet, kan daarvoor gezorgd worden? Ingeval er nog geen andere kinderen in het gezin school lopen, kunnen ook zij de ouders verwijzen naar In-Gent. 8. Vraag van scholen naar ondersteuning In de LOP-werkgroep Toeleiding AN formuleerden de directies een aantal bekommernissen die verband houden met de ondersteuning die scholen met AN nodig hebben. We onderscheiden vragen die (mede) op het lokale niveau beantwoord kunnen worden en vragen die een wijziging van de Vlaamse regelgeving veronderstellen. Pedagogische ondersteuning Ook scholen met veel (ervaring met) AN blijven nood hebben aan ondersteuning op pedagogisch-didactisch vlak (taalinitiatie Nederlands, ), onder meer omdat ze vaak te maken hebben personeelswissels. Die ondersteuning vinden scholen onder meer via onderlinge uitwisseling (o.m. in de werkgroep ANBO) en via de eigen pedagogische begeleiding. Er is weliswaar geen acute vraag naar inhoudelijke ondersteuning op dit vlak, maar de werkgroep vraagt toch of het Onderwijscentrum Gent hier in de (nabije) toekomst een rol zou kunnen spelen. Dat lijkt zeker wenselijk mocht vanwege een grotere toevloed meer scholen aangesproken worden om AN op te vangen. De Coördinatievergadering (CV) van het LOP Gent BaO brengt in dit verband een eerdere vraag in herinnering naar een mediatheek / catalogus van lesmaterialen voor de organisatie van onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. Ook hier is de vraag of het Onderwijscentrum Gent hierin een rol kan opnemen. 12

13 Psychologische ondersteuning Een acute vraag is er volgens de werkgroep Toeleiding AN wel naar de ondersteuning van scholen en leerkrachten in het omgaan met psychologische trauma s bij kinderen. Kinderen uit oorlogsgebieden hebben een verhoogd risico op psychologische trauma s. Scholen voelen zich weinig of niet ondersteund rond de vraag hoe je omgaat met incidenten in de klas waarin zo n psychologisch trauma naar boven komt. De scholen vragen uitdrukkelijk niet om initiatieven die focussen op ervaringsuitwisseling tussen scholen, wel om concrete raad door experts in traumaverwerking bij kinderen op de vlucht. Twee pistes worden geopperd: Specifiek vormingsaanbod voor directies en leerkrachten. Een helpdesk waar scholen met dringende vragen rond situaties die zich voordoen op school terecht kunnen voor advies. Gezien het hier om een specifieke problematiek gaat, waarbij ook inzicht in cultuursensitief omgaan met psychologische problemen gemoeid is, moet de ondersteunende organisatie specifieke expertise kunnen aanspreken. Wie kan die vraag opnemen? CLB? SOI? CAW? OCMW? Onderwijscentrum Gent? Of het Ondersteuningsteam Allochtonen Oost- en West- Vlaanderen (OTA vzw, W. Wilsonplein 2, Gent, Andere voorstellen van de werkgroep Toeleiding AN betreffen o.m.: De vraag naar een meer flexibele invulling van extra omkadering AN. Het voorstel is om het huidige systeem van extra lestijden AN te vervangen door een aanvullende puntenenveloppe AN waarmee behalve onderwijzend personeel ook administratief personeel, psycholoog of orthopedagoog aangeworven kan worden. De capaciteitsbepaling in het lager onderwijs. Een capaciteitsbepaling per geboortejaar (zoals in kleuteronderwijs) in plaats van per leerjaar zou ouders van AN meer rechtszekerheid bieden op inschrijving. Nu kunnen scholen die liever geen AN opnemen, een AN die om een plaats zoekt, oriënteren naar een leerjaar dat al volzet is. Voor deze en andere voorstellen die een wijziging van de Vlaamse regelgeving impliceren, verwijzen we naar het verslag van de bijeenkomst van de werkgroep op 12/10/ Conclusie De vaststelling dat er eind september nog 2444 vrije plaatsen zijn in het Gentse basisonderwijs is enigszins bedrieglijk. Het betekent niet dat Gent probleemloos honderd of meer nieuwe vluchtelingenkinderen tussen 2,5 en 11 jaar zou kunnen opvangen. Toch niet als we ook willen garanderen dat al die kinderen op redelijke afstand of dagelijks binnen een redelijke tijdsspanne naar school kunnen gaan en daar de gepaste hulp krijgen. Kinderen van oorlogsvluchtelingen brengen ook andere problematieken mee dan de AN die we in het Gentse basisonderwijs meer gewoon zijn. Tegelijk blijft er een nood aan pedagogisch-didactische ondersteuning bij de organisatie van onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. Daarom vraagt het LOP Gent Basisonderwijs: 13

14 1. Aan wie lokaal verantwoordelijk is voor de organisatie van de opvang van asielzoekers of kan bemiddelen bij de huisvesting van erkende vluchtelingen in Gent: Kies voor de huisvesting van vluchtelingengezinnen met jonge kinderen zoveel mogelijk voor locaties in buurten waar in de basisscholen nog plaats is. Het LOP kan de nodige informatie bezorgen over vrije plaatsen in de scholen. 2. Om een versterking van de centrale dispatching-rol van In-Gent (onthaalbureau) in de toeleiding van AN naar scholen. Concreet vragen we dat diverse instanties die met AN-gezinnen met kinderen in contact komen, die gezinnen systematisch informeren over de leerplicht en het belang van het kleuteronderwijs en hen liefst ook doorverwijzen naar In-Gent voor toeleiding van de kinderen naar scholen. 3. Dat het Onderwijscentrum Gent in samenspraak met de pedagogische begeleidingsdiensten van de netten een (coördinerende / aanvullende) rol opneemt in de pedagogisch-didactische ondersteuning van scholen met AN. 4. Een Gents aanspreekpunt waar scholen die kinderen van oorlogsvluchtelingen opvangen, terecht kunnen met vragen over hoe om te gaan met psychologische trauma s bij die kinderen. Daarnaast zou ook een vormingsaanbod hierover zeer welkom zijn. 14