De impact van het Europees strafrechtelijk beleid op de lokale politie

Transcriptie

1 De impact van het Eurpees strafrechtelijk beleid p de lkale plitie Prf.dr. Dirk Van Daele KU Leuven Overzicht I. Lkale pspring en internatinale samenwerking II. Eurpeanisering strafrechtspleging II.1. Wederzijdse erkenning II.2. Harmnisatie straf(prces)recht II.3. Handvest grndrechten III. Euregi Maas-Rijn als gevalstudie 1

2 I. Lkale pspring en internatinale samenwerking Lkale pspring: k nderzeken met buitenlandse cmpnent: Behrt tt basisplitiezrg Nuance: Richtlijn 20/2/2002: tewijzing dssier aan federale plitie indien belangrijkste nderzeksdaden verwegend in buitenland meten wrden gesteld Geen haarscherp nderscheid gespecialiseerde pspring lkale pspring. Zie bv. link terrrisme en ndersteunende criminaliteit: wapens, drugs, dcumentenfraude Kanaalplan Wijkwerking als brn infrmatie I. Lkale pspring en internatinale samenwerking Capaciteitsvraagstuk vraagt geïntegreerde benadering Onderscheid gerechtelijke en bestuurlijke plitie deels gedateerd. Zie bv. Ontwikkeling bestuurlijke aanpak Specifieke prblematiek grensgebieden 2

3 I. Lkale pspring en internatinale samenwerking Int. plitiesamenwerking is niets nieuw: cf. histrische ntwikkeling Reeds p einde 19 e eeuw interstatelijke akkrden samenwerking plitie grensgebieden Sinds tweede helft 20 e eeuw: Tegenmen internatinale cntacten plitiediensten Diversiteit int. plitiesamenwerking Bilateraal multilateraal Infrmatie-uitwisseling: p verzek en spntaan Operatineel ptreden Eurpl I. Lkale pspring en internatinale samenwerking Greiende nd aan juridische frmalisering. Zie.a. Schengen-Uitveringsvereenkmst 1990 Overeenkmst België-Duitsland 2000 Benelux-Plitieverdrag 2004 Vervaging nderscheid plitiële justitiële samenwerking; zie.a. Eu- Rechtshulpvereenkmst 2000 Klassieke rechtshulpverdragen: Geen aandacht vr priritering/beleidsverwegingen Ok samenwerking verplicht bij minder ernstige vrmen van criminaliteit Lkale plitie belast met uitvering rechtshulpverzeken 3

4 I. Lkale pspring en internatinale samenwerking Mdernere Eurpese instrumenten Ten dele aandacht vr priritering dr uitvaardigende LS Maar drgaans ruim tepassingsgebied Niet ndzakelijk cmplexe zaken; dus k basisplitiezrg Drie grte aandachtspunten vanuit perspectief lkale plitie(znes) 1. Inzicht in recente evluties internatinale plitiesamenwerking - zie Lezing Peter De Buysscher Getuigenissen LO s Wrkshps 2. Inzicht in tenemende Eurpeanisering strafrechtspleging is ndzakelijk referentiekader vr ged begrip van de ntwikkelinngen - zie Punt II 3. De samenwerking in de grensgebieden als labratrium en preftuin zie Punt III vr gevalstudie Euregi Maas-Rijn Inzichten zijn transpneerbaar naar andere (grens)regi s Wrkshp 4

5 II. Eurpeanisering strafrecht(spleging) II.1. Beginsel wederzijdse erkenning rechterlijke beslissingen in EU II.2. EU en harmnisatie straf(prces)recht Lidstaten II.3. Handvest grndrechten EU II.1. Wederzijdse erkenning Art. 82, lid 1 VWEU: wederzijdse erkenning als heksteen justitiële samenwerking in strafzaken Fundamentele regel: rechterlijke beslissing uitvaardigende LS verkrijgt in principe rechtskracht in alle LS en Nuanceringen: Vrm van tetsing Grnden tt niet-erkenning Grnden tt niet-tenuitverlegging Mgelijkheid uitgestelde tenuitverlegging 5

6 II.1. Wederzijdse erkenning Reikwijdte: Plurifrm beginsel Raakt elk stadium strafrechtspleging: vrnderzek, terechtzitting, uitvering straffen en maatregelen Mdulering mgelijk naar gelang aard beslissing f pgelegde straf/maatregel Vereist vertruwen in elkaars rechtsstelsels II.1. Wederzijdse erkenning: rechtsinstrumenten Vóór Verdrag Lissabn: Kaderbesluiten m te zetten in natinale wetgeving. Onder meer: Eurpees aanhudingsbevel KaB 13/6/2002 Bevriezing vrwerpen/bewijsstukken KaB 22/7/2003 Wed. erk. geldelijke sancties KaB 24/2/2005 Wed. erk. cnfiscatie KaB 6/10/2006 Wed. erk. vrijheidsbeneming KaB 27/11/2008 Wed. erk. preftijd KaB 27/11/2008 Eurpees bewijsverkrijgingsbevel KaB 18/12/2008 6

7 II.1. Wederzijdse erkenning: rechtsinstrumenten Sinds Verdrag Lissabn: Richtlijnen m te zetten in natinale wetgeving. Onder meer: Eurpees beschermingsbevel Rl 13/12/2011 Bevriezing en cnfiscatie Rl 3/4/2014 Eurpees nderzeksbevel Rl 3/4/2014 II.1. Wederzijdse erkenning versus harmnisatie Harmnisatie Onderlinge aanpassing straf(prces)rechtelijke bepalingen LS en Cnvergentie strafrechtsstelsels Gemeenschappelijke standaard Wederzijdse erkenning als alternatief vr harmnisatie eenheid in verscheidenheid Geen Eurpese wetbeken strafrecht/strafprcesrecht Aanvaarding verschillen in rechtssystemen 7

8 II.1. Wederzijdse erkenning versus harmnisatie Maar k: harmnisatie ter bevrdering wederzijdse erkenning Gemeenschappelijke minimale prcedurele f materiële standaarden Als basis vr het vereiste vertruwen tussen LS en II.2. Harmnisatie strafrecht: art. 83, lid 1 VWEU Vrmen van bijznder zware criminaliteit Met grensverschrijdende dimensie vrtvleiend uit Aard en gevlgen strafbare feiten Of uit bijzndere ndzaak m ze p gemeenschappelijke basis te bestrijden = zgn. Eurcrimes Richtlijnen met minimumvrschriften inzake: Cnstitutieve elementen Sancties 8

9 II.2. Harmnisatie strafrecht: art. 83, lid 2 VWEU Dmeinen waarp EU harmnisatiemaatregelen heeft vastgesteld EU-strafrecht als flankerend instrument Met ndzakelijk zijn vr deltreffende uitvering EU-beleid p betrkken dmein Richtlijnen met minimumvrschriften inzake: Cnstitutieve elementen Sancties II.2. Harmnisatie strafprcesrecht: art. 82, lid 2 VWEU Richtlijnen met minimumvrschriften inzake: Wederzijdse telaatbaarheid bewijs Rechten persnen in strafvrdering Rechten van slachtffers van misdrijven Alleen mgelijk vr zver ndig ter bevrdering van: Wederzijds erkenning en van plitiële en justitiële samenwerking Rekening huden met verschillen tussen rechtstradities en rechtsstelsels LS en 9

10 II.2. Harmnisatie strafprcesrecht: art. 82, lid 2 VWEU Rutekaart EU versterking prcedurele rechten verdachte (30/11/2009): mvat wetgevingsprgramma Heeft reeds geleid tt: Richtlijn 20/10/2010: vertlking/vertaling Richtlijn 22/5/2012: recht p infrmatie Richtlijn 22/10/2013: tegang advcaat ( Salduz + ) Aanbeveling 27/11/2013: kwetsbare verdachten/beklaagden II.3. Handvest grndrechten EU LS en uitsluitend gebnden wanneer zij het recht van de Unie ten uitver brengen Ruime interpretatie: alle situaties die dr Unierecht wrden beheerst Tepassing bepalingen VEU f VWEU Uitvering Unierecht via natinaal recht Omzetting Unierecht in natinaal recht Tegelaten afwijkingen Unierecht via natinaal recht 10

11 II.3. Handvest grndrechten EU Brede bereik beginsel wederzijdse erkenning impliceert ruim tepassingsgebied Handvest Zelfde rechtskracht als de Eurpese verdragen: primair Unierecht Gevlg: verplichting m strijdig natinaal recht buiten tepassing te laten geldt k vr de Grndwet Relevantie nder meer inzake: Deltreffende vrziening in rechte (art. 47) Vermeden nschuld en rechten verdediging (art. 48) Ne bis in idem (art. 50) II.3. Handvest grndrechten EU Daarnaast k van belang: Eerbiediging privé-leven, familie- en gezinsleven (art. 7) Bescherming persnsgegevens (art. 8) Kruisbestuiving EU Raad van Eurpa EVRM = minimum grndrechtenbescherming; Handvest EU verdergaande bescherming Overlap EVRM en Handvest grndrechten EU Interferentie inquisitire en accusatire elementen 11

12 III. Euregi Maas-Rijn als gevalstudie III.1. Situering Vijf subregi s uit drie landen Internatinale plitie-en justitiesamenwerking dagelijks aan de rde Aanzienlijke prblemen veelvrkmende criminaliteit Prblemen van grensverschrijdende zware (c.q. gerganiseerde) misdaad Vrijwel alle in deze euregi actieve criminele samenwerkingsverbanden pereren transnatinaal Criminaliteitsprblemen = gedeelde prblemen B/D/NL III. Euregi Maas-Rijn als gevalstudie III.2. Nd aan eureginale criminele plitiek Grensverschrijdende samenwerking vereist breder beleidsmatig perspectief Uitwerking eureginale criminele plitiek bemeilijkt dr: Verschillen strafrechtelijk beleid B/D/NL Verschillende inschatting ernst criminaliteitsprblemen Geen cnsensus ver beste aanpak Geen geïntegreerde criminaliteitsstatistieken vr regi Onvldende criminaliteitsbeeldanalyses 12

13 III. Euregi Maas-Rijn als gevalstudie III.3. Vereiste institutineel kader Werkgrep recherchechefs euregi Maas-Rijn(NeBeDeAgPl) + Werkgrep cntactmagistraten Euregi Maas-Rijn Jaarlijkse strategische cnferentie: pririteiten Eureginaal Beslisgremium Opspring Grensverschrijdende infrmatie-uitwisseling Gezamenlijke analyses + selectie grensverschrijdende nderzeken Waarbrgen vldende plitiecapaciteit III. Euregi Maas-Rijn als gevalstudie Hpvlle ntwikkeling, maar: Ng steeds nvldende peratinele criminaliteitsbeeldanalyses Verdere uitbuw EPICC wenselijk Bestuurlijke tegenhanger verlegstructuur vereist In te kaderen in eureginale veiligheidsdriehek En specifiek vr België: Onvldende afstemming lkale federale plitie Nd aan kader vr bestuurlijke aanpak Schaalgrtte plitieznes ptimaliseren 13

14 Prf.dr. Dirk Van Daele Instituut vr Strafrecht KU Leuven Hverplein Leuven 14