L. Strikwerda. Inleiding tôt het Nederlandse internationaal privaatrecht. vijfde druk

Transcriptie

1 L. Strikwerda Inleiding tôt het Nederlandse internationaal privaatrecht vijfde druk Wolters-Noordhoff Groningen

2 Inhoud Afkortingen 16 I Inleiding 19 A Begrip en functie van het internationaal privaatrecht 1 Literatuur 19 2 Bestaansvoorwaarden; doel 20 3 Hoofdonderdelen 20 4 Aangrenzende rechtsgebieden 21 5 Ipr internationaal recht? 22 6 Ipr privaatrecht? 23 1 Internationale gevallen 23 B Bronnen van het Nederlandse internationaal privaatrecht 8 Literatuur 24 9 Bronnenverscheidenheid; codificatie De wet 27 II Ongeschreven recht Verdragen Afbakening en rangorde 30 C Hoofdlijnen van de geschiedenis van het internationaal privaatrecht 14 Literatuur Ontwikkelingsvoorwaarden Noord-Italiaanse statutenleer Franse statutenleer 3$ 18 Hollandse statutenleer 3/ 19 Von Savigny 3J 20 Romaanse school Moderne stromingen Neostatutistische stroming Lex fori-stroming Leer van het 'gunstigste' recht 42

3 2 Algemeen deel conflictenrecht A De conflictregel algemeen 25 Literatuur Soorten conflictregels Eenzijdige conflictregel Meerzijdige conflictregel Materiële of zelfstandige conflictregel 48 B De meerzijdige conflictregel of verwijzingsregel 30 Structuur en functie Kenmerken Drie aspecten Onderwerp: de verwijzingscategorie Norm: de aanknopingsfactor 1 35 Gevolg: het toepasselijke rechtsstelsel 53 C Grondslag van de verwijzing 36 Het conflictenrechtelijke keuzeprobleem $6 37 De 'zetel' van de rechtsverhouding Beginsel van de nauwste betrokkenheid Bepaling van de aanknopingsfactor $8 40 Beschermingsbeginsel Begunstigingsbeginsel Partijautonomie 61 D Kwalificatie 43 Literatuur Functie van de kwalificatie Omlijning van de kwalificatievraag Kwalificatie van de aanknopingsfactor en het toepasselijk recht Kwalificatie van de rechtsverhouding Lex fori-opvatting Lex causae-opvatting Rechtsvergelijkende of autonome opvatting 66 E Aanpassing 51 Literatuur Noodzaak van aanpassing Verschillende aanpassingsproblemen Kortsluiting in het verwijzingsresultaat Oplossingen 70 F Voorvraag 56 Literatuur yo 57 Aard van het probleem Omlijning van het probleem Afhankelijke of zelfstandige aanknoping? 73

4 60 Heersende opvatting De voorvraag in een aantal verdragen 74 G Openbare orde 62 Literatuur 7$ 63 Functie van de openbare orde in het ipr Maatstaf Openbare orde in positieve zin? Toepassingsgevolgen Openbare orde en volkenrecht Openbare orde en verdragen 81 H Renvoi en afstemming 69 Literatuur Terugverwijzing en verderverwijzing Aard van het probleem Renvoi als negatief conflict van verwijzingsregels Renvoi accepteren? Heersende opvatting Nàherberechtigung en retorsie 87 I Voorrangsregels 76 Literatuur Semipubliekrecht in het conflictenrecht Formele territorialiteitsleer Lex causae-leer Bijzondere aanknopingsleer Welke regels zijn voorrangsregels? Voorrangsregels in een aantal verdragen Voorrangsregels en scope-rules 94 3 Bijzonder deel conflictenrecht 84 Inleiding 96 A Personen- en familierecht algemeen 85 Literatuur Nationaliteitsbeginsel tegenover domiciliebeginsel Relativering nationaliteitsbeginsel Nationaliteit als aanknopingsfactor Nederlands nationaliteitsrecht Verdragen betreffende nationaliteitsrecht Problemen bij nationaliteitsaanknoping Staatloosheid Vluchtelingen Meervoudige nationaliteit Staten met een meervoudig rechtsstelsel 106

5 96 Verwaterde nationaliteit Woonplaats als aanknopingsfactor 108 B Naam 98 Literatuur De ciec-namenverdragen en de Wet Conflictenrecht Namen Nationaliteitsaanknoping uitgangspunt Problemen in het internationale namenrecht ni C Minderjarigheid en handelingsbekwaamheid 101a Literatuur Hoofdregel en uitzonderingen Lizardi-regel 113 D Curatele 104 Literatuur Nationaliteitsaanknoping (nog) uitgangspunt 114 E Huwelijk 106 Literatuur Het Haags Huwelijksverdrag 1978 en de Wet Conflictenrecht Huwelijk Huwelijksbevoegdheid Correcties door de openbare orde Huwelijksvoltrekking 117 ni Erkenning buitenlandse huwelijken 118 F Huwelijksontbinding 112 Literatuur Boon-Schmidt-arrest Rivière-stelsel en rechtssfeercriterium Wet Conflictenrecht Echtscheiding Knelpunten 125 G Afstamming 117 Literatuur Nationaliteitsaanknoping gerelativeerd Ontkenning van wettigheid Erkenning van buitenechtelijke kinderen Wettiging door huwelijk 130 H Adoptie 122 Literatuur Nederlands recht langs verschillende wegen Ontwikkelingen in de rechtspraak Primaat van de lex fori? Haagse Adoptieverdragen 1965 en 1993 X 35 10

6 I Kinderbescherming en gezagsvoorziening 127 Literatuur Haags Kinderbeschermingsverdrag Beschermingsbeginsel en Gleichlauf Uitzonderingen Gezagsvoorziening na echtscheiding Internationale kinderontvoering Een nieuw Haags Kinderbeschermingsverdrag 142 J Alimentatie 134 Literatuur Haagse Alimentatieverdragen van 1956 en Toepassingsgebieden van de Haagse Alimentatieverdragen Verwijzingsstelsel Alimentatieverdrag $ 138 Ongeregelde kwesties 147 K Huwelijksvermogensrecht 139 Literatuur Nationaliteitsaanknoping uitgangspunt Kentering in de jaren zestig Chelouche-Van Leer-arrest Rechtskeuzebevoegdheid Gemeenschappelijke nationaliteit Eerste huwelijksdomicilie Onveranderlijkheidsbeginsel Het Haagse Huwelijksvermogensverdrag 1978 en de Wet Conflictenrecht Huwelijksvermogensregime Verwijzingsregeling Huwelijksvermogensverdrag Persoonlijke gevolgen van het huwelijk 166 L Erfrecht 150 Literatuur Het Haagse Erfrechtverdrag 1989 en de Wet Conflictenrecht Erfopvolging Toepassingsgebied Erfrechtverdrag Verwijzingsregeling Erfrechtverdrag Eenheidsstelsel Ongeregelde kwesties 173 M Zakelijke rechten 156 Literatuur Art. 7 AB: lex rei sitae 17$ 158 Zakelijke rechten op onroerende zaken Zakelijke rechten op roerende zaken Gestolen zaken IJ8 161 Zekerheidsrechten op roerende zaken Zaken op transport a Haags Trustverdrag

7 N Overeenkomsten 163 Literatuur Twee hoofdvragen EEG-Overeenkomstenverdrag 1980 (EVO) ToepassingsgebiedEVO Verwijzingsregeling EVO Rechtskeuzebevoegdheid Beperkingen aan de rechtskeuzebevoegdheid De objectieve verwijzingsregel Uitzonderingsbepalingen voor een aantal bijzondere contracten Overeenkomsten met betrekking tôt onroerend goed Overeenkomsten tôt vervoer van goederen Consumentenovereenkomsten Arbeidsovereenkomsten Verzekeringsovereenkomsten Weens Koopverdrag O Onrechtmatige daad 178 Literatuur Lex loci delicti Kenteringen Gevolgenuitzondering Accessoire aanknoping Rechtskeuzebevoegdheid Locus sine lege Ongeoorloofde mededinging a Milieuaansprakelijkheid Verdragenrecht Haags Verkeersongevallenverdrag Haags Productaansprakelijkheidsverdrag P Overgang van vorderingen 189 Literatuur Scheiden of voegen? Vorderingsstatuut of overgangsstatuut? Cessie en subrogatie in het EVO 221 Q Vertegenwoordiging 193 Literatuur Geen duidelijkheid Haags Vertegenwoordigingsverdrag Interne verhouding Externe verhoudingen 224 R Rechtspersonen 198 Literatuur Incorporatieleer tegenover leer van de werkelijke zetel Grenzen aan de incorporatieleer Wetgeving in de maak

8 S Vormvoorschriften 202 Literatuur Art. 10 AB: locus régit actum Art. 10 AB imperatiefof facultatief? (Schijn)uitzonderingen Haags Testamentsvormenverdrag Art. 9 EVO Internationaal bevoegdheidsrecht A Begrip en functie van het internationaal bevoegdheidsrecht 208 Literatuur Verhouding tôt het volkenrecht Structuur en functie van de bevoegdheidsregels Belangen Gronden voor rechtsmacht Bronnen van het Nederlandse internationaal bevoegdheidsrecht 242 B Het commune internationaal bevoegdheidsrecht 214 Literatuur Distributie is attributie Attributie van openbare orde? 24$ 217 De hoofdregels De rechter van de woonplaats van de verweerder (forum rei) De rechter van de woonplaats van de eiser (forum actoris) De rechter van de plaats van ligging van de zaak (forum rei sitae) De rechter van de plaats van het beslag (forum arresti) Forumkeuzebevoegdheid Bijzondere bevoegdheidsregels Art. 429c Rv: verzoekschriftprocedures Art. 814 Rv: echtscheidingsprocedures Algemene uitzonderingen Immuniteit van jurisdictie Forum non conveniens-leer Litispendentie a Het Wetsvoorstel Internationale Rechtsmacht 258 C De bevoegdheidsregeling van het EEG-Bevoegdheids- en Executieverdrag 1968 (EEX) 230 Literatuur Plaats en betekenis EEX Formeel tœpassingsgebied Materieel tœpassingsgebied Het stelsel van de bevoegdheidsregeling van het EEX De hoofdregel van art De alternatieve bevoegdheidsregels van art Art. 5 sub 1: verbintenissen uit overeenkomst Art. 5 sub 2: onderhoudsverplichtingen 271

9 239 Art. 5 sub 3: verbintenissen uit onrechtmatige daad Art. 5 sub 4: beledigde parti) in het strafgeding Art. 5 sub 5: exploitatie van een filiaal en dergelijke Art. 5 sub 6: trustverhoudingen Art. 5 sub 7: hulp- en bergloon De alternatieve bevoegdheidsregels van art. 6 2j6 245 De alternatieve bevoegdheidsregel van art. 6 bis Bijzondere bevoegdheidsregels Art. 7 t/m 12 bis: verzekeringen Art. 13 t/m 15: consumentenovereenkomsten De exclusieve bevoegdheidsregels van art Art. 16 sub 1: onroerend goed Art. 16 sub 2: vennootschappen en rechtspersonen Art. 16 sub 3: openbare registers Art. 16 sub 4: octrooien, merken en dergelijke Art. 16 sub 5: executiegeschillen Forumkeuzebevoegdheid (art. 17) Verschijning schept competentie (art. 18) Voorlopige en bewarende maatregelen (art. 24) Toetsing van bevoegdheid en ontvankelijkheid (art. 19 en 20) Litispendentie en samenhang (art. 21 t/m 23) Erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse rechterlijke beslissingen 260 Inleiding 292 A Het commune recht 261 Literatuur Art. 431 Rv en de soevereiniteitsleer Restrictieve interpretatie van art. 431 Rv 294 Ida, Gescheiden ontwikkelingsgang Constitutieve vonnissen Echtscheidingsvonnissen Andere staatvonnissen Declaratoire, veroordelende en afwijzende vonnissen Van vrijwillige onderwerping naar rechtsmacht Drie minirnumvereisten voor erkenning Tenuitvoerlegging 301 B Verdragenrecht 272 Literatuur Verschillende soorten verdragen Vast patroon van erkennings- en executieverdragen Plaats en betekenis van het EEX als executieverdrag 30$ 276 Formeel en materieel toepassingsgebied Automatische erkenning 307

10 278 Weigeringsgronden Schending bevoegdheidsregels in beginsel geen weigeringsgrond Eenvoudige exequaturprocedure 310 Verdragenregister 312 Rechtspraakregister 31$ Trefwoordenregister 324