Bijlage. Hoofdlijnennotitie. gevolgen regerings- bestuursakkoord met betrekking tot de Wet Werken naar Vermogen.

Transcriptie

1 Bijlage Hoofdlijnennotitie gevolgen regerings- bestuursakkoord met betrekking tot de Wet Werken naar Vermogen. 16 mei 2011

2 Leeswijzer 1. Inleiding 2. Huidige situatie 2.1. Gemeentelijk domein 2.2. Domein UWV 3. Nieuwe ontwikkelingen 3.1. Regeerakkoord 3.2. Bestuursakkoord 4. Financiën 4.1. Inkomensdeel 4.2. Re-integratiedeel 4.3. Herstructurering Wsw 4.4. Uitvoeringskosten ambtelijk apparaat 5. Samenvatting financieel risico WWNV 6. Politieke keuze Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

3 1 Inleiding Op 21 april 2011 heeft top van de VNG met het kabinet een bestuursakkoord uitonderhandeld. In het bestuursakkoord wordt onder andere gesproken over de Wet Werken naar vermogen (WWNV). Deze omvat de hervorming van de Wet werk en bijstand, de Wet investeren in Jongeren, de Wet Sociale Werkvoorzieining en de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jong Gehandicapten. Daarnaast heeft het bestuursakkoord grote gevolgen voor de uitvoering van maatschappelijke ondersteuning zoals Jeugdbeleid, ABWZ en WMO. Op 9, 10 en 11 mei wordt door de VNG met de gemeentebesturen over dit akkoord gedebatteerd. Op 8 juni mogen de gemeenten op het VNG congres over het bestuursakkoord stemmen. Alleen stemmen van aanwezige gemeenten worden geteld, gemeenten kunnen zich niet door andere gemeenten laten vertegenwoordigen. De notitie is bedoeld om inzicht te geven in de mogelijke gevolgen voor de gemeenten Bedum, De Marne, Eemsmond en Winsum (BMW-E) aangaande het terrein van de sociale zekerheid (de WWNV). De notitie is als volgt opgebouwd; eerst beschrijven we in het kort de huidige situatie. Vervolgens bespreken we in de nieuwe regelingen in het regeer- en bestuursakkoord, waarna we de (financiële) gevolgen in kaart proberen te brengen. Om uiteindelijk te komen tot de politieke keuze. 2 Huidige situatie Gemeenten en UWV werken samen op het Werkplein aan de re-integratie en informatievoorziening aan alle burgers van de vier BMW-E gemeenten. Hiervoor hebben onze gemeenten en het UWV een convenant gesloten die de samenwerking tot medio 2015 waarborgt. Toch zijn de organisaties primair verantwoordelijk voor hun eigen domein. 2.1 Gemeentelijk domein Binnen de sociale zekerheid zijn gemeenten verantwoordelijk voor voorzieningen in het kader van werkloosheid. Hieronder worden de volgende wetten verstaan.? Wet werk en bijstand? Wet investeren in jongeren? Ioaw/Ioaz? Bbz2004 De financiering voor deze voorzieningen zijn vanaf 1 januari 2010 in de Wet Bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening gemeenten (Wet BUIG) opgenomen. Door de bundeling van uitkeringen krijgen gemeenten een volledige financiële verantwoordelijkheid met betrekking tot de uitkerings- en uitvoeringskosten. In bijlage 1 staan de huidige budgetten (2010 en 2011) vermeld. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

4 Participatiebudget De re-integratie en maatschappelijke participatie van burgers vallend onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten en wordt bekostigd uit het participatiebudget. Het gaat daarbij om de volgende wetten:? Re-integratie WWB/WIJ? Wet inburgering? Wet educatie en beroepsonderwijs (volwassenenonderwijs) PARTICIPATIEBUDGET Bedum De Marne Winsum Eemsmond TOTAAL BMW-E Gemeenten Budget 2011 WWB (oud W-deel, SZW) Budget 2011 WEB (oud volw.educ, OCW) Budget 2011 Wi (oud inburgeringbud.) Totaal budget Wsw Daarnaast zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de Wet sociale werkvoorziening. Deze wet wordt in onze regio (BMW-E) uitgevoerd door de gemeenschappelijke regeling Ability. De financiering van de GR geschiedt door enerzijds een rijksbijdrage per swmedewerker en anderzijds de exploitatieopbrengsten van het sw-bedrijf. In 2011 is door het Rijk een bezuiniging ingevoerd op de bijdrage per medewerker. De gevolgen hiervan zijn dat op de begroting Ability van 2011 een bedrag van euro in mindering op de rijksbijdrage wordt gebracht. JAAR 2011 Macrobudget WSW ,00 Rijksbijdrage per SE ,00 Macro taakstelling WSW ,00 Percentage o.b.v % Aantal SE Ability 396,00 Totale Rijksbijdrage Ability ,00 Taakstelling per gemeente Bedum 49 De Marne 71 Eemsmond 200 Winsum 64 Buitengebied 12 Rijksvergoeding Bedum ,00 De Marne ,00 Eemsmond ,00 Winsum ,00 Buitengebied ,00 Aantallen WSW in de huidige situatie voor de vier BMW-E gemeenten: Aantal geplaatst: Aantal op wachtlijst: Waarvan aantal gedetacheerd Waarvan aantal begeleid werken Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

5 2.2 Domein UWV Het UWV is verantwoordelijk voor de verzekeringen op het gebied van werkloosheid en arbeidsongeschiktheid. Dit zijn:? WW? WIA/WAO? Wajong Op de rijksbijdrage voor re-integratie van WW-gerechtigden wordt reeds een bezuiniging doorgevoerd, waardoor het UWV zich genoodzaakt ziet haar activiteiten grotendeels te bepreken tot digitale dienstverlening. En vanaf 2012 vindt er geen inkoop van reintegratievoorzieningen meer plaats. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

6 3 Nieuwe ontwikkelingen 3.1 Regeerakkoord Meer mensen uit de bijstand en aan het werk is een belangrijke doelstelling van het kabinet Rutte. De ministerraad heeft op voorstel van staatsecretaris De Krom van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ingestemd met aanscherping van de WWB. Daarmee wordt uitvoering gegeven aan de afspraken uit het regeer- en gedoogakkoord. De belangrijkste maatregelen zijn:? Minimumloon hoger dan bijstand.? Baanzoekplicht voor jongeren.? Tegenprestatie voor een uitkering.? Scherpere inkomensnorm voor gezinsbijstand.? Alleenstaande ouders sneller aan het werk.? Normering gemeentelijk inkomensbeleid.? Minder lang in het buitenland met behoud bijstand. De genoemde wijzigingen zijn voor advies aan de Raad van State verzonden. De tekst van de wetsvoorstellen en van het advies van de Raad van State worden openbaar bij indiening bij de Tweede Kamer. 3.2 Bestuursakkoord Het bestuursakkoord gaat uit van de invoering van de Wet werken naar vermogen (WWNV) met ingang van Quote De WWNV wordt een brede voorziening met zoveel mogelijk gelijke rechten, plichten en arbeidsmarktkansen voor mensen met een arbeidsvermogen die nu nog gebruik maken van verschillende regimes van de Wsw, Wet Wajong, WWB en de WIJ. De uitkeringsvoorwaarden, financiering, ondersteuning en uitvoering van de huidige regelingen worden met de nieuwe wet zoveel mogelijk gelijk getrokken. De inhoud van de WWNV is nog niet bekend gemaakt. Wel is duidelijk, dat met ingang van er een grote verandering plaatsvindt in de uitvoering van de regelingen aan de onderkant van de samenleving. De gemeenten worden hiervoor zowel uitvoeringstechnisch als financieel verantwoordelijk. Uiteraard op voorwaarde dat de WWNV als wet wordt aangenomen. In het bestuursakkoord wordt zwaar bezuinigd op de middelen voor de sociale voorzieningen. Ten aanzien van de bekostiging van de uitvoering bestaat nog weinig inzicht. Zo wordt loondispensatie expliciet benoemd als instrument om de toegang tot de arbeidsmarkt te vergroten. De financiën hiervoor worden uit het inkomensdeel bekostigd, echter of hierbij bij de berekening van het inkomensdeel rekening mee wordt gehouden wordt niet genoemd. Dit is essentieel voor het bepalen van de risico s voor gemeenten. Duidelijk is, dat voorgenomen wetgeving gemeenten dwingt tot samenwerking. Het bestuursakkoord spreekt hierbij over een gemeenschappelijke regeling of een centrumgemeenteconstructie. Gemeenten verliezen hiermee een deel van hun autonomie. Belangrijk is ook, dat in het bestuursakkoord naast de sociale voorzieningen vele regelingen op maatschappelijke ondersteuning naar de gemeente worden overgeheveld. Ook hierbij is de noodzaak tot regionale samenwerking aanwezig. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

7 4 Financiën Het financieren van de regelingen WWB/WIJ, Wsw en Wajong binnen de WWNV zal dezelfde componenten kennen als de huidige situatie. Dit zijn:? Budget voor de bekostiging van uitkeringen? Budget voor het re-integreren van uitkeringsgerechtigden en de loonkosten sw? Uitvoeringskosten ambtelijk apparaat. Hoe de berekening en toekenning per gemeente plaats zal vinden is nog niet bekend. Om toch een indicatie te kunnen geven over de financiële toekomst gaan we van de volgende berekeningen. 4.1 Inkomensdeel Voor het inkomensdeel (bekostiging uitkeringen) gaan we uit van de huidige situatie, waarbij het budget met name berekend wordt op basis van het aantal uitkeringen van twee jaar geleden. Hierbij is het overschrijdingsrisico voor de gemeenten. Aangaande de uitkeringen voor de nieuwe Wajong gevallen is niet bekend op welke wijze de bekostiging hiervoor wordt berekend. Aanvullende uitkeringen in verband met de nieuwe loondispensatie regeling worden betaald uit het budget inkomensdeel. Onduidelijk is op dit moment wat de financiële risico s hiervan zijn. 4.2 Re-integratiedeel Voor het re-integratiedeel van de Wwb/Wij is uitgegaan van de huidige verdeel systematiek. Hierbij zijn de voorlopige cijfers bekend voor de jaren 2011 tot en met 2015 en verder. JAAR e.v Bedum De Marne Eemsmond Winsum Regio Landelijk Bron : VNG Financien, Werken naar vermogen / Bestuursakkoord van 25 april Zoals bekend is er op het werkdeel vanaf 2009 al fors gekort. In bovenstaande tabel is te lezen dat het budget van 2012 ten opzichte van het budget 2011 bijna wordt gehalveerd. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

8 Re-integratie budget Wajong Om een financiële aanname te kunnen doen hebben we de volgende verdeelsystematiek gehanteerd:? De stijging van de aantallen Wajongers tussen en (zie tabel)? Het percentage stijging per gemeente ten opzichte van de landelijke stijging? Dit percentage maal het landelijk budget. Toename aantal Wajongers Toename Procentueel Bedum ,144 % De Marne ,122 % Eemsmond ,086 % Winsum ,079 % Regio NWG ,432 % Landelijk ,000 % Bron : UWV De middelen zijn bestemd voor de re-integratie van nieuwe toekenningen in het kader van de Wajong. De procentuele verdeling toegepast op het landelijk budget voor nieuwe gevallen Wajong geeft het volgende resultaat e.v. JAAR Bedum De Marne Eemsmond Winsum Regio Landelijk Bron landelijke cijfers : Bestuursakkoord Ter illustratie: hiermee ontvangt de gemeente jaarlijks een gemiddeld reintegratiebudget per Wajonger van ongeveer 1.200,--. Bovenstaande berekening is gebaseerd op een aantal aannames. Hierbij is de aanname van de toename per jaar gebaseerd op slechts één jaar. Er ligt een verzoek bij het UWV de toename over een langere periode te leveren. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

9 Voor de budgetten van de Wsw staan er in het bestuursakkoord cijfers. Voor de vertaalslag naar de volgende jaren hanteren we ook de huidige systematiek. Ervan uitgaande, dat de landelijke taakstelling representatief is voor de regio BMW-E. Macrobudget WSW JAAR Vanaf 2018 structureel , , ,00 Rijksbijdrage per SE , , ,00 Macro taakstelling WSW , , ,00 Percentage o.b.v % 93% 33% Aantal SE Ability 396,00 369,83 130,84 Totale Rijksbijdrage Ability , , ,95 Taakstelling per gemeente Bedum 49 45,8 16,2 De Marne 71 66,3 23,5 Eemsmond ,8 66,1 Winsum 64 59,8 21,1 Buitengebied 12 11,2 4,0 Rijksvergoeding Bedum , , ,87 De Marne , , ,20 Eemsmond , , ,46 Winsum , , ,51 Buitengebied , , ,91 Bron : VNG Financiën, Werken naar vermogen / Bestuursakkoord van 25 april Het overzicht geeft de afbouw Wsw weer zoals dit door het kabinet wordt beoogd. Op basis van de macro taakstelling is een doorberekening gemaakt voor de vier BMW-E gemeenten waarbij we de onderlinge verdeling van 2011 als basis hebben genomen. Het streven om landelijk de Wsw terug te dringen tot SE (beschutte plekken), zal niet eerder dan in 2030 gerealiseerd zijn (verwachte daling van het landelijk gemiddelde bedraagt ca. 5% per jaar). Het kabinet heeft toegezegd dat er niets veranderd voor de huidige doelgroep. Daarbij wordt door de regering wel al rekening gehouden met een afbouw tot 2030 terwijl het ingeboekte budget al in 2018 gebaseerd is op volledige afbouw. Als er vanaf 2018 budget is voor 130 SE, dan valt er dus een groot 'gat' van 160 SE. Onduidelijk is of gemeenten dit vanuit het re-integratiedeel WWVN-budget moeten financieren of dat dit gat in de periode nog door het Rijk gedicht wordt. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

10 4.3 Herstructurering Wsw Daarnaast is er een budget voor herstructureringsplannen beschikbaar. Deze middelen kunnen uitsluitend worden aangewend voor de herstructurering van de SW-sector (maatregelen gericht op kostenreductie en transformatie van productie naar mensontwikkelbedrijf). Dit budget maakt daarmee geen deel uit van de drie genoemde budgetten. Voor de periode is hiervoor 400 miljoen euro beschikbaar. Gemeenten dienen uiterlijk op hiervoor hun plannen in te dienen. Hier is dus geen sprake van een verdeelmodel. Concreet betekent dit voor onze BMW-E regio, dat de plannen er op gericht moeten zijn de omvang van de huidige taakstelling van 396 SE terug te brengen naar structureel 130 SE vanaf (SE = de formatie eenheid voor sw-medewerkers) 4.4 Uitvoeringskosten ambtelijk apparaat Om de WWNV in te voeren zijn er landelijk middelen beschikbaar gesteld. Net als in de huidige situatie worden deze middel via het gemeentefonds ter beschikking gesteld. Er is geen concreet verdeelmodel bekend. Uitgaande van een reëel model gebaseerd op het aantal uitkeringen per gemeente leidt tot de volgende aanname. Hierbij zijn we uitgegaan van de meest actuele cijfers van het CBS van 30 november Aantal WWB/WIJ Percentage Vanaf 2015 Bedum 90 0,0298% 1.193, , ,76 De Marne 180 0,0597% 2.387, , ,52 Eemsmond 290 0,0962% 3.846, , ,68 Winsum 210 0,0696% 2.785, , ,11 Regio BMW-E 770 0% , , ,08 Landelijk ,0000% , , ,00 Dit betreft dus een extra bijdrage uitvoeringskosten bovenop de huidige bijdrage in het gemeentefonds voor WWB. Hiervoor dienen de gemeenten de dienstverlening de doelgroepen Wajong en loondispensatie extra uit te voeren. De toename voor deze doelgroep is (op basis van de toename wajong ) 60 Wajongers per jaar voor de regio BMW-E. Zonder uitstroom vallen er in 2018 ( 5 maal 60) 300 personen onder de verantwoordelijkheid van onze vier gemeenten. De VNG meldt, dat de uitvoeringskosten voor Werken naar vermogen zijn vastgesteld op 1.400,00 per persoon per jaar. Hoe dit in het gemeentefonds versleuteld wordt is niet bekend. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

11 5 Samenvatting financieel risico WWNV Inkomensdeel Er is in het bestuursakkoord geen financiele inzage te gegeven over:? De berekening van de bekostiging van de uitkeringen WWB/WIJ? Of de uitkeringsverstrekking van nieuwe Wajong gevallen bij de gemeenten komt te liggen en hoe dan de berekening plaatsvindt.? Compensatie loondispensatie is onduidelijk Re-integratiegelden In de Wet werken naar vermogen worden de genoemde re-integratie budgetten en het wsw budget samengevoegd. Deze samenvoeging laat voor onze regio het volgende resultaat zien. JAAR Structureel WAJONG , , ,12 WSW , , , ,95 Re-integratie WWB/WIJ , , , ,00 BMW-E , , , ,79 Per gemeente Bedum , , , ,14 De Marne , , , ,57 Eemsmond , , , ,18 Winsum , , , ,00 Buitengebied WSW , , , ,91 De genoemde bedragen per gemeente behelst het WWB/WIJ re-integratiebudget, het WAJONG re-integratiebudget en de rijksbijdrage Wsw exclusief buitengebied Wsw. Geconcludeerd moet worden, dat de Wet Werken Naar Vermogen op korter termijn voor onze regio BMW-E per jaar een bezuiniging van bijna euro met zich meebrengt. Hierbij moet worden opgemerkt, dat het re-integratiebudget WWB/WIJ 2011 al aanzienlijk lager is dan in voorafgaande jaren. Uiteindelijk blijft er voor de gemeenten structureel slechts een derde van de beschikbare middelen over, terwijl aan de andere kant de doelgroep met de verbreding naar de Wajong aanzienlijk groter wordt. Met deze middelen is het niet meer mogelijk het ingezette participatiebeleid op de huidige wijze voort te zetten. Er zullen keuzes gemaakt moeten worden ten aanzien van de inzet van middelen voor bepaalde doelgroepen. Extra risico voor het sw-deel is, dat de daling van de taakstelling niet correspondeert met het natuurlijk verloop binnen de GR Ability. Ability verwacht bij natuurlijk verloop in 2019 op 80% van het huidig personeelsbestand te zitten in plaats van de genoemde taakstelling van 33%. Indien de taakstelling onverkort wordt doorgevoerd zullen er bij Ability (zonder gedwongen ontslagen) een groot aantal medewerkers bovenformatief in dienst zijn. Hiervoor zal dan geen rijksbijdrage worden ontvangen waardoor het exploitatietekort van Ability explosief zal stijgen. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

12 Uitvoeringskosten De WWNV brengt een geheel andere ondersteuning van cliënten, financiële en klantadministratie met zich mee. Tevens dienen er voor de nieuwe wetgeving nieuwe verordeningen en nieuw beleid ontwikkeld te worden. De doelgroep van de gemeente wordt naar verwachting in 5 jaar tijd verdubbeld. Dit heeft aanzienlijke gevolgen voor de caselaod van medewerkers. Bovendien moeten deze worden geschoold ten behoeve van de nieuwe wet. Nog meer dan in de huidige situatie zijn gemeenten beleidsverantwoordelijk voor hetgeen binnen de wsw-populatie gebeurt. Op dit moment hebben onze vier gemeenten hiervoor weinig beleidskracht vrijgemaakt, terwijl de huidige wetgeving dit expliciet voorschrijft. Hierboven genoemde ontwikkelingen vergen meer financiële dekking dan de bijdrage Uitvoerings- en transitiekosten als genoemd in het bestuursakkoord Als gevolg op de WWNV ligt er een relatie met het onderdeel van het conceptakkoord met betrekking tot de decentralisatie van de jeugdzorg en de overdracht van gedeelten van de ABWZ naar de gemeenten, zoals bijvoorbeeld dagbesteding naar de WMO. Door het bundelen van de in te zetten middelen kan een efficiëntie slag worden gemaakt. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

13 6 Politieke keuze Voorliggende vraag is of gemeenten op 8 juni 2011 akkoord moeten gaan met het bestuursakkoord. Alleen stemmen van gemeenten die aanwezig zijn worden geteld. Daarnaast kan de ene gemeente de andere gemeente niet machtigen om voor hem te stemmen. De hier besproken consequenties van de Wet Werken naar vermogen in het bestuursakkoord is een onderdeel van een groter pakket van afspraken. Wel zijn aan deze wet grote financiële risico s voor gemeenten verbonden. Voor het bestuursakkoord stemmen betekent zeer grote financiële risico s op het gebied van sociale zekerheid. Tegen het bestuursakkoord stemmen betekent, dat het kabinet de Wet Werken Naar vermogen in de Tweede Kamer in zal brengen en bij goedkeuring de gemeenten dwingend op kan leggen. Gemeenten geven met een afkeuring een duidelijk signaal af aan het kabinet en de Tweede Kamer om kritisch naar de WWNV te kijken. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei

14 BIJLAGE 1 FINANCIEN DEFINITIEVE BUGDETTEN 2010 Gebundelde Participatiebud w.v. WWIbijdragbijdragbijdrage w.v. OCW- w.v. SZW- Gemeente uitkering get Bedum De Marne Eemsmond Winsum Totaal regio BMW-E Landelijk Percentage Bedum 0,027% 0,029% 0,015% 0,046% 0,030% Percentage De Marne 0,067% 0,056% 0,014% 0,064% 0,063% Percentage Eemsmond 0,097% 0,091% 0,031% 0,088% 0,104% Percentage Winsum 0,060% 0,055% 0,019% 0,060% 0,062% Percentage Regio BMW-E 0,251% 0,231% 0,079% 0,259% 0,260% VOORLOPIGE BUDGETTEN 2011 Gemeente Gebundelde uitkering Participatiebud get w.v. WWIbijdrage w.v. OCWbijdrage w.v. SZWbijdrage Bedum De Marne Eemsmond Winsum Totaal regio BMW-E Landelijk Percentage Bedum 0,030% 0,026% 0,010% 0,046% 0,028% Percentage De Marne 0,065% 0,057% 0,009% 0,066% 0,065% Percentage Eemsmond 0,094% 0,090% 0,018% 0,091% 0,104% Percentage Winsum 0,059% 0,054% 0,016% 0,057% 0,061% Percentage Regio BMW-E 0,248% 0,227% 0,054% 0,260% 0,256% Gebundelde uitkering is Wet Buig : inkomensdeel WWB, WIJ, Ioaw, Ioaz Participatiebudget is het totaal bedrag van de WWI, OCW en SWZ bijdragen. Hoofdlijnennotitie bestuursakkoord/wwnv 16 mei