Werkdocument regionale aanpak Wet werken naar vermogen (Wwnv)

Transcriptie

1 Werkdocument regionale aanpak Wet werken naar vermogen (Wwnv) In deze notitie wordt aangegeven op welke wijze de portefeuillehouders arbeidsmarkt uit de regio Brabant-Noordoost-oost de regionale aanpak Wet werken naar vermogen willen invullen. 1. Huidige visie in kader van de Wet participatiebudget Participatie is van belang voor zowel de samenleving als voor de individuele burgers. Voor de samenleving wordt participatie belangrijker omdat in de toekomst door de toenemende vergrijzing het beroep op arbeidskrachten, maar ook op inzet bij maatschappelijke activiteiten, terecht komt bij een kleinere groep mensen. Dan mag verwacht worden dat ieder zijn steentje bijdraagt. Ook voor de individuele burgers is participatie belangrijk. Sociale contacten zijn wezenlijk en bevorderen welzijn en welbevinden, en daarmee ook de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van mensen. Voor de meeste mensen geldt dat ze prima in staat zijn om zelf vorm te geven aan die participatie. Er is en blijft echter een groep waarvoor dat moeilijker is. Het gaat om mensen die door omstandigheden hun baan verliezen en tijdelijk zonder werk zijn, maar in toenemende mate ook om mensen voor wie een betaalde baan op korte of zelfs langere termijn niet haalbaar is. Een deel van hen heeft ook bij het realiseren van maatschappelijke participatie extra ondersteuning nodig. De inzet van de gemeenten richt zich daarbij op: - ondersteuning van mensen die op zoek zijn naar een betaalde baan, waarbij het gaat om zowel arbeidsbemiddeling als om scholing en training om optimaal kans te maken op werk; - ondersteuning bij maatschappelijke participatie van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, waarbij die ondersteuning waar mogelijk gericht is op betaald werk op de langere termijn en indien dit niet haalbaar is op maatschappelijke participatie van blijvende aard. Participatie raakt veel andere beleidsterreinen. Ook de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) richt zich op participatie en veel andere terreinen dragen daaraan bij. Het participatiebudget biedt de mogelijkheid om doelgroepen te bundelen en veel nadrukkelijker activiteiten op verschillende terreinen met elkaar te verbinden. 2. Landelijke ontwikkelingen Door de invoering van de Wet werken naar vermogen en de andere 2 transities uit het bestuursakkoord (overgang dagbesteding en begeleiding van AWBZ naar de Wmo en de verantwoordelijkheid van de jeugdzorg naar de gemeenten) en de bezuinigingen die 1

2 hiermee vooral op het terrein van de Wet werken naar vermogen gepaard gaan, zullen we onze huidige visie moeten heroverwegen en in samenhang met de andere beleidsterreinen moeten bezien. We staan voor de uitdaging om scherpe keuzes te maken en ons beleid te concretiseren. De samenhang tussen de drie transities is van belang. Tegelijkertijd geldt voor de transitie Wet werken naar vermogen dat er maar weinig tijd is om grote veranderingen door te voeren. In onze regio kiezen we ervoor om waar mogelijk de drie transities in samenhang op te pakken, en waar nodig te focussen op de transitie Wet werken naar vermogen. De doelstelling van de Wet werken naar vermogen is, dat iedereen naar zijn of haar mogelijkheden werkt bij voorkeur bij een reguliere werkgever: werk gaat boven uitkering en iedereen werkt naar vermogen. Iedereen is zelf verantwoordelijk om (volledig) in het eigen bestaan te voorzien. De gemeente kan loondispensatie geven aan mensen die (nog) niet in staat zijn om zelfstandig het wettelijk minimumloon te verdienen. Om zoveel mogelijk mensen regulier te laten werken is de medewerking van werkgevers, meer nog dan in de huidige situatie, cruciaal. Wat betreft de financiën die de gemeenten van het Rijk ontvangen om invulling te kunnen geven aan de nieuwe verantwoordelijkheden, dreigt onze regio een dubbele nadeelregio te worden: 1) Op basis van ambtelijke voorstellen uit de koker van het ministerie van SZW over de verdeling van het ontschotte participatiebudget van de Wet werken naar vermogen, dreigt onze regio helemaal geen middelen voor re-integratie meer over te houden. Sterker nog, er dreigt geld uit de algemene middelen ingezet te moeten worden om alleen al de verplichtingen vanuit de huidige Wet sociale werkvoorziening te kunnen financieren (zie bijlage 1). 2) De verdeling van de herstructureringsfaciliteit Wsw, bedoeld om de transformatie van productie- naar mensontwikkelbedrijf en kostenreductie te faciliteren, dreigt eveneens nadelig voor onze regio uit te pakken. Gemeenten met een verliesgevend Wsw-bedrijf zouden in aanmerking komen voor een hogere bijdrage. Ook al is er nog geen definitieve informatie over de budgetten, wel is duidelijk dat er in elk geval vanaf 2013 veel minder middelen beschikbaar zullen zijn dan in de afgelopen jaren. In onze regio vinden we het belangrijk de beschikbare middelen dusdanig te verdelen, dat er een gezonde spreiding is over de brede doelgroep. 3. Visie in kader van de Wet werken naar vermogen 2

3 Als antwoord op bovenstaande ontwikkelingen kunnen scenario s vanuit 2 verschillende visies over de Wet werken naar vermogen in samenhang met de andere transities ontwikkeld worden: 1) Scenario beperking uitkeringslasten: De Wet werken naar vermogen is erop gericht mensen zo snel, zo volledig mogelijk regulier te laten werken. De financiële incentive voor gemeenten is beperking van de uitkeringslasten. Er worden uitsluitend middelen uit de WWNV ingezet als reguliere uitstroom haalbaar is. Het budget is leidend. 2) Scenariobreed participatiebeleid: De aangekondigde transities (AWBZ, Jeugdzorg en WWNV) kunnen in deze algemene taak van de gemeente voorzien door gebruik te maken van hun onderlinge samenhang waardoor versterking van de totale zorg- en welzijnsstructuur plaatsvindt. Doel van de structuur is dat deze kan voorzien in de vangnetfunctie, daar waar de zelfredzaamheid van bewoners onvoldoende is/blijft en ook niet door de sociale omgeving ondervangen kan worden. Participatie, dat mensen zo volwaardig mogelijk meedoen aan de samenleving, blijft ook het hoofddoel van de Wet Werken naar vermogen. Dat betekent dat we ook blijven investeren in participatie van mensen vanuit het participatiebudget van de Wet werken naar vermogen, ook als uitstroom naar regulier werk niet mogelijk is. Omdat dit niet alleen gerealiseerd kan worden met deze financiële middelen, willen we prestatieafspraken maken met welzijnsinstellingen ten behoeve van de maatschappelijke participatie van kwetsbare groepen in de bijstand. Ook gaan we op zoek naar mogelijkheden om dagbesteding en beschut werken met elkaar te verbinden (middelen voor dagbesteding benutten voor participatiebevorderende maatregelen). 1 Dit betekent dat zowel budgetten vanuit de Wmo als subsidies aan instellingen bij de WWNV worden betrokken. Enerzijds wordt scenario 1 als erg zakelijk beschouwd, anderzijds zijn gemeenten wel benieuwd hoe de concrete invulling (met name ten aanzien van de detacheringsformule) eruit kan zien. De meerderheid van de gemeenten uit de regio neigen naar scenario 2, omdat dit aansluit op het brede participatiebeleid zoals dit nu door gemeenten wordt uitgevoerd. Tegelijkertijd wordt de financiële haalbaarheid van dit scenario volgens de huidige brede aanpak in twijfel getrokken. Daarom kiezen we ervoor om beide scenario s 1 De financiële mogelijkheden in deze sectoren moeten we niet overschatten omdat ook hier bezuinigingen plaatsvinden. 3

4 verder uit te werken. (Uitwerking is gericht op financiële doorrekening, risico s en gevolgen voor de bedrijfsvoering.) 4. Richten we het beleid van de Wet werken naar vermogen op bepaalde groepen en zo ja, welke? Mensen die straks een beroep doen op de WWNV worden beoordeeld op hun arbeidsvermogen (verdiencapaciteit). De Wsw blijft bestaan uitsluitend voor de mensen die alleen in een beschutte omgeving kunnen werken, en de Wajong voor jonggehandicapten die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn en dus niet kunnen werken. Om een idee te krijgen van de omvang van de doelgroep die in het kader van de Wwnv op de gemeente afkomt, staan in bijlage 2 cijfers over de omvang van de doelgroep. Voor onze regio komt de doelgroep uit op ongeveer personen. Wat betreft de Wajongers moet opgemerkt worden dat ongeveer 60% van de jonggehandicapten die nu nog jaarlijks instromen in de Wajong vanaf 2013 instromen bij de gemeenten. De mensen die tot en met 2011 een Wajong-uitkering krijgen, blijven in de Wajong (de mensen die in 2012 nog instromen maar wel arbeidspotentie hebben komen in 2014 naar de gemeenten). Gemeenten willen graag een dienstverlening overeind houden die mensen zoveel mogelijk stimuleert om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen en die mensen daar waar nodig ondersteuning biedt. Tegelijkertijd moeten de financiële risico s die de gemeenten lopen geminimaliseerd worden. Beperking van uitkeringslasten is daarom een belangrijk uitgangspunt (in het nieuwe financieringssysteem voor het inkomensdeel zal een financiële prikkel voor gemeenten worden opgenomen om de uitkeringslasten zo laag mogelijk te houden). Dit heeft tot gevolg dat niet alle burgers op eenzelfde manier bediend kunnen worden. Het maken van keuzes en stellen van prioriteiten (wat doe je nog wel voor welke groepen en wat niet of op een andere manier) is onvermijdelijk. Wij denken aan een benadering van burgers, afhankelijk van de verdiencapaciteit die zij bezitten en een inschatting van de groeimogelijkheden (daaronder wordt verstaan uitstroom naar regulier werk dan wel stijging van een trede op de participatieladder). Hierbij kan grofweg gedacht worden aan onderstaande differentiatie (die in de verdere vormgeving van deze visie verfijnd moet worden): 1) mensen met een verdiencapaciteit van (bijna) 100% hebben geen ondersteuning in de vorm van een re-integratievoorziening en/of loondispensatie nodig. Volstaan kan worden met het actief benaderen van deze groep om hen aan te spreken op eigen verantwoordelijkheid en handhaven bij niet nemen van eigen verantwoordelijkheid; 4

5 2) voor de mensen met een lage verdiencapaciteit en weinig groeimogelijkheden dient voor de bevordering van de maatschappelijke participatie de inzet van zorgen welzijnsinstellingen vergroot te worden en kan de inzet van de gemeente beperkt blijven. 3) Actieve inzet van het instrument loondispensatie en andere reintegratievoorzieningen voor mensen met een redelijke verdiencapaciteit en/of groeimogelijkheden. Een indeling die veel genoemd wordt is de volgende: mensen met een verdiencapaciteit tot 30% van het wettelijk minimumloon (beschut werk), mensen met een verdiencapaciteit van 30 tot 80% (begeleid werk) en mensen met een verdiencapaciteit tussen 80 en 100% (regulier werk). De Wet werken naar vermogen kent 1 doelgroep en maakt niet langer onderscheid naar wajong, wwb, wij en wsw. Wij kiezen ervoor om deze richting te volgen. In de verdere vormgeving van het beleid maken we bij het benaderen van doelgroepen en bij de inzet van re-integratievoorzieningen onderscheid op basis van de verdiencapaciteit van mensen en/of de ingeschatte groeimogelijkheden van de verdiencapaciteit. Andere definities van doelgroepen komen te vervallen. 5. Uitvoering Wwnv en Wsw De vraag die vervolgens beantwoord moet worden is welke partij in staat is of welke partijen in staat zijn de gewenste dienstverlening voor de verschillende doelgroepen met gewenste output (zo snel mogelijk, zo regulier mogelijk werk) tegen een betaalbare prijs te kunnen uitvoeren. Risicospreiding kan hierbij een argument zijn. Wij stellen voor om hierbij de volgende uitgangspunten te betrekken: - De verdiencapaciteit van IBN en sociale diensten. De scenario s zijn van invloed op de bedrijfsvoering van IBN en van de sociale diensten; - Gebruik maken van de expertise van verschillende partners (uitvoeringsorganisaties); - Risicospreiding toepassen. Met bovenstaande keuze hangt de gewenste vorm van het Wsw-bedrijf en andere uitvoeringsorganisaties zoals de sociale diensten in de toekomst samen. Wordt IBN of een ander Wsw-bedrijf een bedrijf dat voor de gemeenten in de regio uitsluitend de Wsw-beschut gaat uitvoeren of krijgt het Wsw-bedrijf met andere uitvoeringsorganisaties de opdracht om delen van de Wet werken naar vermogen uit te voeren dan wel de opdracht om de gehele WWNV uit te voeren. 5

6 Op 23 november wordt een bestuurdersconferentie georganiseerd over dit thema. Deelnemers zijn bestuurders en ambtenaren van alle regiogemeenten, directeuren van de regionale sociale diensten, het Werkvoorzieningschap en IBN. De conferentie heeft het karakter van een bestuurdersconferentie en heeft als doel op basis van een aantal scenario s een voorkeur te bepalen voor een scenario ten aanzien van de Wsw te bepalen (wat is de gewenste vorm van het toekomstige Wsw-bedrijf?). Op basis van deze keuze kunnen de plannen voor de aanvraag voor de herstructereringsfaciliteit Wsw opgesteld worden. Nadat er op de bestuurdersconferentie overeenstemming is bereikt over het scenario waarmee de doelgroep van de WWNV zo maximaal mogelijk wordt bediend en nadat op basis van dit scenario er door de regio een aanvraag voor de herstructureringsfaciliteit is geformuleerd, zal de gemeente Oss deze aanvraag namens de regio bij het rijk indienen. 6. Werkgeversbenadering De wet werken naar vermogen valt of staat met het realiseren van regulier werk voor de doelgroep van de Wwnv. Werkzoekenden begeleiden naar (gedeeltelijk) regulier werk is ook de enige mogelijkheid om de lasten op het inkomensdeel te beheersen. Het nieuwe instrument maakt een gedeeltelijke en stapsgewijze uitstroom naar werk mogelijk en aantrekkelijker. Onze dienstverlening zal moeten aansluiten bij de vraag van werkgevers. Instrumenten hiertoe zijn: social return bij inkoop (het maken van afspraken met opdrachtnemers over arbeidsplaatsen, leerwerkplekken en stageplekken voor doelgroepen van de Wwnv bij inkoop van diensten en werken), aansluiten bij kansrijke sectoren (5-sterrenregio), aansluiten bij bestaande structuren, kleine lokale initiatieven ontwikkelen en de bestaande infrastructuur van partijen (werkpleinen, UWV, ROC, IBN, sectorservicepunten) zoveel mogelijk benutten. Institutionele belangen mogen niet leidend zijn. In januari wordt een conferentie georganiseerd over een regionale werkgeversbenadering. Voor deze bijeenkomst is het van belang dat de drie O s goed vertegenwoordigd zijn. In ieder geval worden uitgenodigd de wethouders arbeidsmarkt, wethouders economie en ambtenaren van de regiogemeenten, daarnaast de belangrijkste partners zoals UWV, IBN, Werkvoorzieningschap, ROC, ondernemers en ondernemersverenigingen. 6

7 We zetten in op een integrale werkgeversbenadering die aansluit bij de vraag van werkgevers op de schaal van Brabant-Noordoost. Daarbij is ruimte voor benutting van de kracht van de subregio en houden we aansluiting bij de ontwikkelingen op de schaal van onze arbeidsmarktregio. 7. Gemeentelijke regie en regionale samenwerking Met de invoering van de Wet Werken naar Vermogen is er sprake van grootschalige veranderingen waarbij overheid, onderwijs en ondernemers betrokken moeten worden. Er zal een heroriëntatie op werkpleinen en de sociale werkvoorziening moeten plaatsvinden met daaraan gekoppeld de regionale samenwerkingsstructuur die hierbij op subregionaal en regionaal niveau hoort. Bij de uitvoering van de regie in het kader van wet werken naar vermogen gaat het om de inhoudelijke uitwerking en coördinatie van samenwerking en afstemming. De verantwoordelijkheid voor het besluitvormingstraject in colleges en raden ligt bij de afzonderlijke gemeenten. Om de ontwikkelingen m.b.t. de Wet Werken naar Vermogen te kunnen opvangen ligt het voor de hand om regionaal samen te werken. Hierbij geldt het uitgangspunt dat afhankelijk van het onderwerp een passende regionale schaal gekozen moet worden (waarbij er sprake kan zijn van subregionale schaal, Brabant Noordoost-oost en Brabant Noordoost.) Als uitgangspunt voor regionale samenwerking wordt de overlegstructuur arbeidsmarkt gehanteerd (Regiegroep met bestuurders 3 O s, Poho-overleg met bestuurders van alle gemeenten uit de regio Noordoost-oost, Regioteam met uitvoerders 3 O s, Beleidsoverleg met beleidsmedewerkers van alle gemeenten uit de regio Noordoost-oost). In deze overlegstructuur kan afstemming gezocht worden over de onderwerpen waarop regionaal en subregionaal samengewerkt zal worden. De gemeente Oss zal met regelmaat afstemmen met de gemeente s-hertogenbosch. Zo kan indien nodig ook ingezet worden op samenwerking op de schaal van Brabant-Noordoost. Kortom, de gemeentelijke regie is gericht op inhoudelijke uitwerking, samenwerking en afstemming. Besluitvormingstrajecten worden door de betrokken partijen afzonderlijk doorlopen. Als uitgangspunt voor regionale samenwerking wordt uitgegaan van de regio Brabant Noordoost-oost. 7

8 8. Planning Om te zorgen dat de uitvoering van de Wet Werken naar Vermogen op 1 januari 2013 van start kan gaan, zal er een strakke planning gehanteerd moeten worden. Voor de resterende maanden van 2011 hanteren we de volgende planning: 12 oktober Voorliggend werkdocument is in concept besproken en (inclusief aanpassingen) akkoord bevonden in het extra portefeuillehoudersoverleg arbeidsmarkt. Oktober Oktober Werkdocument wordt namens het portefeuillehoudersoverleg arbeidsmarkt aan alle colleges gestuurd. Er wordt een kort overzicht (a4) gemaakt met daarin de regionale aanpak Wet werken naar vermogen. Dit overzicht wordt aan alle gemeenteraden gestuurd. Oktober/november Regionaal ambtelijk kernteam treft inhoudelijke voorbereidingen ten behoeve van de bestuurdersconferentie van november. 16 november Beleidsoverleg arbeidsmarkt. 23 november Bestuurdersconferentie over de gewenste vorm van het toekomstige Wsw-bedrijf. 30 november Portefeuillehoudersoverleg arbeidsmarkt waarin uitkomsten bestuurdersconferentie worden besproken en planning 2012 (t.a.v. inhoudelijke uitwerking en bestuurlijke besluitvorming) wordt vastgesteld. December Regionaal ambtelijk kernteam bereidt de aanvraag voor de herstructuringsfaciliteit voor Indienen aanvraag voor herstructureringsfaciliteit Wsw. Januari 2012 Eerste maanden 2012 Werkconferentie werkgeversbenadering. Informatieve conferentie voor alle raadsleden uit de regio met betrekking tot de transitie Wet werken naar vermogen. 8

9 Bijlagen Bijlage 1: cijfers over verdeling ontschot participatiebudget Uitgangspunten SZW bij verdeling SZW houdt vast aan de kaders van het Regeerakkoord. Voor is er voor de WSW 1,899 miljard ingeboekt (zowel zittend bestand als nieuw beschut) en voor re-integratie is 744 miljoen ingeboekt (inclusief middelen die overkomen vanuit de Wajong). Tezamen levert het een macrobudget op van 2,643 miljard. Daarmee gaat SZW er vanuit dat 72% van het budget opgaat aan SW-verplichtingen, en dat er 28% overblijft voor re-integratie. SZW schat SW-verplichtingen te laag in De VNG heeft berekend dat de SWverplichtingen in werkelijkheid minstens 2,172 miljard zullen bedragen in Dat is veel meer dan de 1,899 miljard waar SZW vanuit gaat bij de verdeling van de middelen. Het gaat om een gat van 273 miljoen. Met de 1,899 miljard die SZW aanhoudt voor de WSW zal dus slechts een deel van de SWverplichtingen kunnen worden afgedekt. Wat Feitelijke SW-verplichtingen op macroniveau 471 Door SZW gereserveerd voor WSW Aanvullend nodig voor WSW Feitelijk resterend voor re-integratie gemeenten tekort komen zullen zij moeten aanvullen vanuit hun resterende budget. 2 Het jaar 2015 wordt als voorbeeld genomen. Aan de hand van de situatie in 2015 kan de kwestie het beste inzichtelijk gemaakt worden, omdat de SW-verplichtingen dan het sterkst op het totale re-integratiebudget drukken. Het probleem speelt echter niet alleen in 2015, maar ieder jaar, vanaf 2013 tot aan 2020, en ook daarna nog. 3 Voor 2015 gaat SZW uit van SW-ers, waarvan zittend bestand en die zijn ingestroomd onder het aangescherpte regime van beschut werken. Om de kosten per SW-er af te dekken gaat SZW gaat uit van een gemiddelde bijdrage van per plek. De VNG constateert dat de feitelijke verplichtingen voor de oude doelgroep hoger liggen, vanwege de hoge loonverplichtingen die samenhangen met de CAO. In het Regeerakkoord is afgesproken dat deze rechten van het zittende bestand niet zullen worden aangetast. Om hieraan te kunnen voldoen is voor het zittend bestand per plek nodig. Ervan uitgaande dat voor de nieuwe instroom wel toereikend is, is in 2015 gemiddeld per SW-er nodig om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen. Doordat SZW vasthoudt aan de financiële kaders van het Regeerakkoord voor het opknippen van het macrobudget dreigen gemeenten per SW-er tekort te komen. 9

10 Risicoprofiel: mate waarin WSW-verplichtingen beslag leggen op het totale ontschot budget. Rood-gekleurde gemeenten houden niets over voor re-integratie en moeten uit eigen middelen geld toeleggen om al hun WSW-verplichtingen te kunnen betalen. Oranje-gekleurde gemeenten moeten een deel van hun budget bestemd voor reintegratie inzetten voor WSW-verplichtingen, en zouden baat hebben bij een verdeling op basis van de WSW-verplichtingen ook als daardoor landelijk minder te verdelen is via de verdeelsleutel voor re-integratie. Groen gekleurde gemeenten ontvangen méér budget voor re-integratie dan wanneer de WSW-verplichtingen leidend zijn bij de verdeling, waardoor er landelijk minder overblijft voor re-integratie dan in de begrotingskaders is opgenomen. 10

11 Bijlage 2: cijfers over doelgroepen Gemeente Wsw (dienstverband en wachttijd) WWB/WIJ Wajong* Totaal Bernheze Boekel Boxmeer Cuijk Grave Landerd Maasdonk Mill en Sint Hubert Oss Sint Anthonis Uden Veghel Totaal In personen per 31 december Bronnen: CBS en gegevens IBN. * Wat betreft de Wajongers moet opgemerkt te worden dat naar verwachting 60% van de jonggehandicapten die nu nog jaarlijks instromen in de Wajong vanaf 2013 instromen bij de gemeenten. De mensen die tot en met 2011 een Wajong-uitkering krijgen, blijven in de Wajong (de mensen die in 2012 nog instromen maar wel arbeidspotentie hebben komen in 2014 naar de gemeenten). 11