Met het realiseren van vergaande intergemeentelijke samenwerking op het gebied van de sociale zekerheid willen de gemeenten het volgende bereiken:

Transcriptie

1 Raadsvergadering d.d. 31 mei 2011 Nr. : Aan de raad van de gemeente Lopik. Onderwerp: Regionale samenwerking sociale zekerheid. Behandelend ambtenaar: H. Capel Voorstel: 1. instemmen met de intentie verklaring regionale uitvoering van de sociale zekerheid en op basis hiervan de samenwerking verder vorm en inhoud geven; 2. het college opdracht geven om nader onderzoek te doen en een schetsontwerp te maken van de wijze waarop de intergemeentelijke samenwerking op het gebied van de sociale zekerheid het beste vorm kan krijgen; 3. het college opdracht geven de uitkomsten van dit onderzoek en het schetsontwerp ter besluitvorming voor te leggen aan de raad; 4. een bedrag ad ,- beschikbaar stellen voor de projectkosten van de regionale samenwerking en dit bedrag dekken vanuit de post Onvoorzien. Inleiding Er zijn grote veranderingen op komst op het terrein van de sociale zekerheid. Deze veranderingen gaan gepaard met bezuinigingen en het overhevelen van taken naar gemeenten. Over een aantal jaar is er sprake van een andere werkelijkheid in het domein van de sociale zekerheid. Dit is de belangrijkste reden dat er in het voorjaar van 2011 door de gemeenten Houten, Lopik, IJsselstein, Nieuwegein, Montfoort en Vianen is gesproken over regionale samenwerking op het gebied van de sociale zekerheid. Er zijn meerdere overleggen geweest met wethouders Werk en Inkomen en met gemeentesecretarissen. De uitkomst van dit overleg is een breed gedragen overeenstemming over de wenselijkheid (noodzaak) van regionale samenwerking op het gebied van de sociale zekerheid. Het voornemen is om de samenwerking verder vorm en inhoud te geven en hiertoe een intentie verklaring te ondertekenen. Wat willen we bereiken? Met het realiseren van vergaande intergemeentelijke samenwerking op het gebied van de sociale zekerheid willen de gemeenten het volgende bereiken: dat zoveel mogelijk mensen meedoen aan de samenleving en in hun eigen bestaan voorzien, bij voorkeur door deelname aan de reguliere arbeidmarkt; een optimale match realiseren tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt; betere en efficiëntere uitvoering van de sociale zekerheid in de regio;

2 beheersbare uitvoeringskosten van de sociale zekerheid. Waarom willen we dit? Er zijn op hoofdlijnen drie belangrijke redenen voor regionale samenwerking op het gebied van de sociale zekerheid: 1. grote veranderingen binnen het domein van de sociale zekerheid; 2. het in stand willen houden van een goede en efficiënte uitvoering van de sociale zekerheid; 3. de noodzaak voor regionale aanpak van de werkgeversbenadering en arbeidsmarktbewerking ten einde vraag en aanbod op elkaar aan te sluiten. In de oplegnotitie behorende bij de intentie verklaring die als bijlage bij dit raadsbesluit is toegevoegd worden de ontwikkelingen in het sociale domein nader beschreven. Hieronder worden deze ook kort toegelicht. Ad 1. Veranderingen binnen het domein van de sociale zekerheid. Eén van de belangrijkste veranderingen is de voorgenomen invoering van de regeling Werken naar vermogen. Het voornemen van het rijk is om deze regeling op 1 januari 2013 in te voeren. De regeling richt zich op de onderkant van de arbeidsmarkt en gaat een aantal bestaande regelingen/wetten vervangen. De regelingen die vervangen worden zijn: Wet Werk en Bijstand (WWB) Wet Investeren Jongeren (WIJ) Wet op de Sociale Werkvoorziening (WSW) Wet arbeidsongeschikte jonggehandicapten (Wajong) Het uitgangspunt bij deze regeling is dat mensen met een uitkering zoveel mogelijk re-integreren door plaatsing bij reguliere werkgevers. Uitkeringsgerechtigden ontvangen dan afhankelijk van hun verdiencapaciteit deels loon van de werkgever en deels een bijdrage van de gemeente. De Wajong wordt nu niet door gemeenten uitgevoerd maar door het UWV en is een nieuwe taak. Voor de WSW en de Wajong komt er waarschijnlijk een overgangsregeling. En geldt dat alleen nieuwe gevallen in de nieuwe regeling komen. Onduidelijk is of en in welke mate er nog iets van de WSW en Wajong regeling overeind blijft. Het voornemen is om voor mensen waarvoor dit noodzakelijk is iets van volledig beschut werk in stand te houden. Het rijk gaat er vanuit dat de nieuwe regeling een enorme besparing op gaat leveren. Deze bezuinigingen zijn al ingeboekt door het rijk Voor de gemeente heeft de nieuwe regeling verschillende organisatorische en financiële consequenties: het bedienen van voorheen de Wajong doelgroep wordt een verantwoordelijkheid voor de gemeente. Voor Lopik gaat het hierbij grofweg om zo n 110 uitkeringsgerechtigden waar de gemeente de verantwoordelijkheid voor krijgt (Houten 390, Nieuwegein 600, Montfoort 70, Vianen 120, IJsselstein 300); de WSW wordt de komende jaren geleidelijk afgebouwd. Dit heeft grote financiële en inhoudelijke consequenties voor de gemeenschappelijke regeling die de WSW nu uitvoert; het gemeentelijk re-integratie budget wordt in een paar jaar tijd teruggebracht tot ongeveer een derde van het huidige niveau; 2

3 de nieuwe regeling noodzaakt tot een compleet andere opzet van het reintegratie beleid; de rol van werkgevers en arbeidmarktbewerking wordt in het nieuwe beleid veel groter. In het regeerakkoord zijn drie terrein opgenomen waarin grote veranderingen plaats vinden en er taken naar de gemeente worden overgeheveld. Dit zijn de Jeugdzorg, de AWBZ en het terrein van de sociale zekerheid. Ad. 2 Het in stand willen houden van een goede en efficiënte uitvoering van de sociale zekerheid. De veranderingen in het sociale domein gaan gepaard met bezuinigingen. Het onderstaande overzicht laat de afname zien van voor gemeente beschikbare reintegratiebudget op landelijk niveau. Ontwikkeling gemeentelijke re-integratie middelen (in miljoen euro s) landelijk niveau. Re-integratie Middelen Samenwerking is de aangewezen manier om de uitvoering van de sociale zekerheid zonder kwaliteitsverlies te kunnen blijven doen ondanks de bezuinigingen, veranderingen en decentralisatie van taken naar de gemeente. Ad 3. De noodzaak voor regionale aanpak van de werkgeversbenadering en arbeidsmarkt bewerking. De rol van werkgevers en arbeidsmarkt wordt in de nieuwe opzet van de sociale zekerheid nog belangrijker. De primaire taak voor het goed functioneren van de arbeidsmarkt ligt bij de werkgevers- en werknemersorganisaties in samenspraak met de commerciële intermediairs. Gezien de vergrijzing en de krapte op de arbeidsmarkt in de komende decennia ligt bij de gemeentes vooral de rol van intermediair voor die groepen die moeilijk participeren in de arbeidsmarkt. De arbeidsmarkt regio van de betreffende gemeenten gaat zich de komende jaren sterk ontwikkelen door haar economische potenties. Dit biedt kansen om vraag en aanbod goed op elkaar aan te sluiten. Op grond van de Wet Suwi zijn gemeenten verplicht om samen te werken met de zogeheten ketenpartners. De belangrijkste ketenpartner is het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). De samenwerking met het UWV vindt plaats binnen de werkpleinen. Hier vindt nog de centrale uitkeringsintake plaats voor alle uitkeringen. Op de werkpleinen wordt al nauw samengewerkt met commerciële intermediairs en wordt vraag en aanbod op de arbeidsmarkt gematched. Het rijk bezuinigt sterk op het UWV. Het aantal werkpleinen wordt landelijk teruggebracht van 100 naar 30. De rol van het UWV zal kleiner worden en nog verder verschuiven naar een digitale dienstverlening. Voor grote groepen is dit al de bestaande situatie. De rol van de gemeenten zal groter worden en voor meerdere groepen. Echter met aanzienlijk minder re-integratiemiddelen. Het uitgangspunt van de nieuwe regeling wordt dat uitkeringsgerechtigden zoveel mogelijk naar vermogen gaan werken bij reguliere werkgevers. De opdracht voor de gemeenten wordt meer om mensen te detacheren bij werkgevers met behoud van uitkering. Re-integratie zal meer en meer plaatsvinden in de reguliere arbeidsmarkt. De betrokken gemeenten opereren in een zich sterk ontwikkelende arbeidsmarkt 3

4 regio. Lokale grenzen hebben hierbij steeds minder betekenis voor de sterke kant van de arbeidsmarkt. De West Utrechtse regio, als deel van de Randstad, ontwikkelt zich de komende jaren sterk door haar economische potenties. Ontwikkelingen laten zien dat er op de langere termijn spanningen op de arbeidsmarkt ontstaan door een tekort aan hoger opgeleiden. Voor de onderkant van de arbeidsmarkt zullen gemeenten meer aangewezen zijn op lokale inzetmogelijkheden bij werkgevers en sociale activering in de lokale gemeenschappen. Hier zullen door gemeenten nieuwe wegen gevonden moeten worden om met maximale efficiency in veranderende omstandigheden de doelstellingen te realiseren en kansen te benutten op het gebied van de arbeidsparticipatie van mensen. Dit effectief vorm geven ontstijgt de gemeentelijk schaal mede gezien het boven lokale karakter van de arbeidsmarkt. Regionale gemeentelijk samenwerking is de aangewezen manier om hier goed op in te spelen ook in het licht van de reeds genoemde kleiner wordende rol van het UWV op dit terrein. De samenwerking met de Werkvoorzieningschappen ligt hierbij ook voor de hand. Op grond van het voorgaande wordt voorgesteld (1) in te stemmen met de intentie verklaring regionale uitvoering van de sociale zekerheid. Hiermee verklaren de betrokken gemeenten: samen te werken bij het uitvoeren van de sociale zekerheid; deze samenwerking op een niet vrijblijvende manier vorm te geven en juridisch te borgen; onderzoek te laten doen en een schetsontwerp te maken van de wijze waarop de samenwerking het beste vorm kan krijgen; op basis van de uitkomsten van dit onderzoek en het schetsontwerp uiterlijk in december 2011 een vervolgbesluit te nemen over de samenwerking; vanaf januari 2012 concreet te starten met de samenwerking hierbij uitgaande van een groeimodel; zich te verplichten, op basis van deze verklaring, zich maximaal in te spannen en al datgene te doen noodzakelijk voor het realiseren van de samenwerking. Randvoorwaarden bij de samenwerking. de samenwerking heeft aantoonbare meerwaarde (voor klant, gemeente en werkgevers); de klant mag geen nadeel ondervinden van het proces; de dienstverlening blijft minimaal op hetzelfde niveau en wordt uiteindelijk verbeterd; de samenwerking biedt ruimte voor lokaal maatwerk, ook in de vormgeving van Front en BackOffice; de samenwerking geeft invulling aan de veranderingen in het domein van de sociale zekerheid; het behalen van de beoogde doelen is leidend bij het bepalen van de vorm van de samenwerking; de samenwerking houdt rekening met de wijze waarop de regionale arbeids- en onderwijsmarkt is georganiseerd; de samenwerking biedt ruimte voor nieuwe samenwerkingspartners (gemeenten) in de toekomst. 4

5 De inhoud van de samenwerking. De sociale zekerheid omvat verschillende terreinen en onderdelen. Met het oog op de regionale samenwerking worden op de volgende onderdelen de mogelijkheden van samenwerking onderzocht: de regeling Werken naar vermogen vervangt: o Wet Werk en Bijstand (WWB) o Wet Investeren Jongeren (WIJ) o Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) o Wajong uitvoeren van de wet IOAW en IOAZ (Inkomens voorziening Oudere Arbeidsongeschikte Werknemers, Inkomens voorziening Oudere Arbeidsongeschikte gewezen Zelfstandigen); uitvoeren van de regeling BBZ (Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen); gemeentelijke taken doelgroepen wet Kinderopvang; bijzondere bijstand; minima regelingen; schuldhulpverlening; inburgering. Dit is geen limitatieve lijst. Mogelijk dat ook nog op andere terreinen de mogelijkheden van samenwerking worden onderzocht. Op welke onderdelen uiteindelijk samengewerkt gaat worden en welke onderdelen worden ondergebracht in het regionale uitvoeringsorgaan staat nog niet vast. Lokaal zal maatwerk mogelijk blijven op basis van de specifieke situatie en wensen van individuele gemeenten. De intentie is dat de gemeenten zich in ieder geval gezamenlijk gaan voorbereiden op de nieuwe regeling Werken naar vermogen en ook grote delen hiervan in gezamenlijkheid gaan uitvoeren. Het bepalen van de exacte inhoud en de wijze van de samenwerking is onderdeel van het uitwerkingstraject. Voorgesteld wordt (2) om het college opdracht te geven om op basis van de intentie verklaring de samenwerking verder vorm en inhoud te geven. Alternatieven Gelet op de huidige samenwerking met de gemeente Nieuwegein en het feit dat ook deze gemeente opteert voor uitbreiding van de samenwerking zijn de alternatieven beperkt. Het opnieuw zelfstandig uitvoeren van de sociale zekerheid is geen logische keuze gelet op de geschetste ontwikkelingen. Dit geldt ook voor samenwerking in een andere regio, daar onze burgers voor wat betreft de sociale zekerheid gericht zijn op het Werkplein Nieuwegein. Ons college wil de mogelijkheden van uitbreiding van de samenwerking binnen dit traject nader onderzoeken. De invulling hiervan staat nog niet vast. Het in beeld brengen van verschillende alternatieven (scenario s) van samenwerking is onderdeel van het uitwerkingstraject. Wat gaat het kosten? Eén van de doelstellingen is beheersbare uitvoeringskosten van de sociale zekerheid. Op de langere termijn kan naar verwachting kostenbesparing worden bereikt. Het in beeld brengen van de financiële consequenties van de samenwerking is onderdeel van het schetsontwerp. 5

6 Op de korte termijn zijn investeringen in de samenwerking noodzakelijk. Veranderen brengt in principe extra kosten met zich mee. Deze kosten worden bij het schetsontwerp in beeld gebracht. Verder zijn er noodzakelijke kosten voor de projectorganisatie en leiding. De kosten hiervoor voor 2011 en 2012 worden geraamd op ,--. Voor de eerste fase, hoofdzakelijk het maken van een schetsontwerp, worden de kosten geraamd op ,- (is onderdeel van de ,-). Deze middelen worden door de gemeenten beschikbaar gesteld naar rato van het aantal inwoners per gemeente. Houten ,- IJsselstein ,- Lopik 7.600,- Montfoort 7.300,- Nieuwegein ,- Vianen ,- Voorgesteld wordt (4); een bedrag ad 7.600,- beschikbaar te stellen voor de eerste fase projectkosten van de regionale samenwerking. Wat gaan we daarvoor doen? Het realiseren van vergaande intergemeentelijke samenwerking op het gebied van de sociale zekerheid is complex. Temeer omdat dit terrein volop in beweging is met nieuwe taken voor de gemeenten. De samenwerking is uitdrukkelijk meer dan een optelsom van het bestaande. Het gaat om het realiseren van een toekomstbestendige uitvoering van de sociale zekerheid. Om een gefundeerd besluit te kunnen nemen over verdere samenwerking wordt een onderzoek uitgevoerd naar de manier waarop de samenwerking het beste vorm kan krijgen. Een onderdeel van dit onderzoek is een analyse per gemeente naar de stand van zaken op het gebied van de sociale zekerheid. Deze analyse heeft betrekking op visie, cultuur, beleid en dienstverlening. Op basis van het onderzoek en de analyse wordt een schetsontwerp gemaakt van de meest kansrijke vorm van de regionale samenwerking. Dit schetsontwerp beschrijft op hoofdlijnen: de onderdelen van de sociale zekerheid die per gemeente worden ondergebracht in de samenwerking en de wijze waarop dit wordt vorm gegeven; de wijze waarop de uitvoering van de onderdelen wordt vorm gegeven, hoe ziet de dienstverlening er uit en hoe is de relatie Front-office en Back- Office; de meerwaarde van de samenwerking, gefundeerd en onderbouwd, beschreven vanuit de invalshoeken klant, arbeidsmarkt, efficiency, doelrealisatie; de financiële consequenties van de samenwerking, de wijze waarop de samenwerking bijdraagt aan kostenbeheersing; de fasering en het tempo per gemeente waarin onderdelen van de sociale zekerheid worden ondergebracht in de samenwerking; de quick wins op het gebied van samenwerking die op korte termijn kunnen worden gerealiseerd; de route (het proces) om van schetsontwerp tot realisatie en implementatie te komen. Het onderzoek en het schetsontwerp worden in december 2011 opgeleverd en in januari 2012 ter besluitvorming voorgelegd aan de afzonderlijke gemeenteraden. Op basis hiervan worden vervolgbesluiten genomen. 6

7 Voor de realisatie van de samenwerking en het maken van het schetsontwerp wordt een intergemeentelijke projectorganisatie geformeerd. Voor het leiden van deze projectorganisatie wordt een onafhankelijk projectleider aangesteld. In de projectorganisatie zijn de betreffende gemeenten op ambtelijk en bestuurlijk niveau vertegenwoordigd. Het realiseren van de samenwerking vindt plaats via een gefaseerd proces dat over enkele jaren volledig zijn beslag zal hebben. De intentie is uitdrukkelijk om tussentijds deelresultaten te behalen, de zogeheten quick wins. De intentie is om in 2012 de samenwerking op een niet vrijblijvende manier vorm te geven, juridisch te borgen en de eerste quick wins te realiseren. Voorgesteld wordt (2); het college opdracht te geven om nader onderzoek te doen en een schetsontwerp te maken van de wijze waarop de intergemeentelijke samenwerking op het gebied van de sociale zekerheid het beste vorm kan krijgen. Tevens wordt voorgesteld (3) het college opdracht te geven de uitkomsten van dit onderzoek en het schetsontwerp ter besluitvorming voor te leggen aan de raad. Communicatie In het kader van dit voorstel zijn er meerdere overleggen geweest met wethouders Werk en Inkomen en met gemeentesecretarissen van de betreffende gemeenten. Bij een deel van deze overleggen was ook het UWV vertegenwoordigd. Dit voorstel is ter advisering voorgelegd aan het Cliëntenplatform Lopik. Het advies van het platform zal u aangereikt worden zodra dit beschikbaar is. Bijlagen - Intentie verklaring regionale samenwerking sociale zekerheid - Oplegnotitie Lopik, 19 april 2011 Het college van burgemeester en wethouders van Lopik; de secretaris, de burgemeester, H. CAPEL MW. MR. R.G. WESTERLAKEN-LOOS 7