Evert Jan Slootweg T

Transcriptie

1 Koningin Wilhelminalaan LA Utrecht Postbus GT Utrecht T info@divosa.nl Postbank KvK Midden-Nederland Notitie Datum: 24 februari 2012 Onderwerp: Factsheet financiële consequenties Wwnv Aan: Divosa-leden Van: Evert Jan Slootweg T slootweg@divosa.nl De nieuwe Wet werken naar vermogen (Wwnv) werpt zijn schaduw vooruit. Op basis van de Memorie van Toelichting bij het wetsontwerp en gegevens van die het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ons heeft gegeven naar aanleiding van een aantal vragen hebben wij voor leden dit factsheet samengesteld. Doel van dit document is om een kort overzicht te geven van de maatregelen van het kabinet. Paragraaf 1 beschrijft in staccato de financieringsystematiek van de Wwnv. Paragraaf 2 gaat in op de financiële effecten van de verschillende maatregelen. In paragraaf 3 tenslotte staat wat het ministerie met betrekking tot de financiering over de verschillende maatregelen heeft geschreven. Paragraaf 1, de financieringssystematiek De financieringssystematiek valt uiteen in twee delen; de systematiek voor het inkomensdeel en de systematiek voor het gebundeld re-integratiebudget Financieringssystematiek inkomensdeel De financieringssystematiek op haar beurt valt uiteen in vijf onderdelen. 1_ Financiering en uitvoering > Wwnv wordt decentraal uitgevoerd door gemeenten. > Beleidsmatige en financiële verantwoordelijkheid ligt bij gemeenten. > In de Wwnv wordt de financieringssystematiek vd Wwb gehandhaafd. 2_ Raming macrobudget > De prikkel voor gemeenten is gelegen in het inkomensdeel. > Daarom budgettering van middelen en geen nacalculatie. Dus: uitgaven niet achteraf gedeclareerd maar vooraf macrobudget vastgesteld. > Bijstelling gedurende het jaar op basis van wijzigingen in conjunctuur zoals geraamd door het CPB en in rijksbeleid zijn mogelijk. > De gegevens over realisaties in het uitvoeringsjaar zelf worden niet in de raming betrokken omdat de raming en het beleid van gemeenten dan vermengd worden. > Met deze ramingsystematiek wordt de beoogde prikkelwerking vormgegeven. > Doordat realisaties in het uitvoeringsjaar zelf niet meer worden betrokken in de raming van het macrobudget kunnen gemeenten ook op macroniveau (landelijk) geld overhouden. Maar natuurlijk ook geld tekort komen! 3_ Verdeelsystematiek > Verdeling gericht op aansluiting bij de noodzakelijke uitgaven van gemeenten. > Beschikbare middelen voor inkomensdeel verdeeld op basis van objectieve kenmerken. > Feitelijke uitgaven spelen bij objectieve verdeling geen rol. > Macrobudget voor inkomensdeel wordt over gemeenten verdeeld door voor alle gemeenten een zogenaamde grondslag te bepalen. Die is verschillend voor soorten gemeenten: Grote gemeenten (meer dan inwoners) gebeurt dat met het objectief verdeelmodel Kleine gemeenten (minder dan inwoners) wordt de grondslag bepaald op basis van de uitgaven in het verleden: twee jaar eerder. Middelgrote gemeenten (tussen en inwoners) mix van beide methoden. 4_ Budgetoverschot en -tekort > Er kan een verschil ontstaan tussen het definitief toegekende budget inkomensdeel en de werkelijke uitgaven van een gemeente. > Geld dat over is, mag vrij worden besteed.

2 > Bij een budgettekort is de gemeente er zelf verantwoordelijk voor haar beleid en uitvoering bij te sturen en zodoende het tekort terug te dringen. > Risico s voor individuele gemeenten worden beperkt door de mogelijkheid een verzoek om een IAU of MAU in te dienen: IAU: feitelijk tekort in een jaar meer dan 10 procent van het budget, dan kan een gemeente onder voorwaarden in aanmerking komen voor een IAU-uitkering. Bij de beoordeling van een verzoek wordt vooral gekeken naar de situatie op de arbeidsmarkt. MAU: gemeente die drie jaar achtereen ten minste 2,5 procent tekort komt, en dat ook voor de komende drie jaar verwacht, kan een verzoek om een MAU-uitkering indienen. De MAU is in essentie bedoeld om te compenseren voor tekortkomingen in de objectieve verdeling. Bij de beoordeling van een verzoek wordt daarom scherp gekeken naar de oorzaak van het tekort. > IAU en MAU worden uit macrobudget gefinancierd. IAU 2010 en 2011 uitgekeerd in 2012 en > Afspraak bestuursakkoord blijft van kracht: eerste 9 miljoen euro wordt uit rijksmiddelen gefinancierd. > Verzoeken om IAU of MAU worden behandeld door de onafhankelijke Toetsingscommissie Wwb. Commissie stelt (zwaarwegend) advies op. De staatssecretaris van SZW beslist uiteindelijk. 5_ Macrobudget en verdeling inkomensdeel Wet Werken naar vermogen > Bovenstaande financieringssystematiek is het uitgangspunt. Omdat de doelgroep van de Wwnv breder is dan die van de Wwb/WIJ, zal worden bezien of voor de langere termijn de rekenregels om het macrobudget vast te stellen aangepast kunnen worden op deze doelgroep. De aanvullende uitkeringen in verband met de nieuwe loondispensatieregeling worden betaald uit het macrobudget inkomensdeel. Het Rijk biedt transparantie over de wijze waarop de raming van het macrobudget tot stand is gekomen. > De verdeling (over gemeenten) van de doelgroep van de Wwnv wijkt naar verwachting af van de verdeling van de Wwb-doelgroep. Dit betekent dat ook de huidige verdeling van het inkomensdeel over gemeenten zal moeten worden aangepast op die verdeling van de doelgroep van de Wwnv. Het streven is dan ook om op termijn één integrale verdeling met prikkelwerking te hanteren voor de gehele Wet werk naar vermogen en de bijbehorende doelgroep. Hiertoe zal SZW een onderzoek starten dat zich richt op een integrale verdeling per Tot die nieuwe verdeling gereed is zal voor de nieuwe doelgroep een apart macrobudget aan het inkomensdeel toegevoegd worden, dat op basis van de historische verdeling van Wajong ers over gemeenten verdeeld wordt. Financieringssystematiek gebundeld re-integratiebudget > Wwnv bekostigd via gebundelde re-integratiebudget. > Budget Wsw wordt met ingang van 2013 aan het participatiebudget toegevoegd. > Deel huidige re-integratiemiddelen Wajong wordt geleidelijk aan toegevoegd. Geldt ook voor no-risk polis van Wajong ers. > Uitgangspunten re-integratiebudget blijven hetzelfde. > Wsw wordt als doelgroep toegevoegd. Daarom Wsw als re-integratievoorziening toegevoegd aan omschrijving huidige re-integratievoorzieningen. > Baten-lastenstelsel re-integratiebudget blijft in stand. > Verantwoording via één verantwoordingsdocument voor de gemeentelijke begroting. > Verdeling financiële middelen geregeld via AMvB. > Komt aanpassing van huidige verdeelmaatstaven door toevoeging budgetten Wsw en Wajong. > Doel: herverdeeleffecten zo klein mogelijk houden. Paragraaf 2, de financiële effecten. Doel van de Wwnv is dat er meer mensen aan het werk gaan bij een reguliere werkgever. In tabel 1 staan de nettobesparingen van de verschillende maatregelen voor de Wwnv. Elke maatregel heeft effecten op het aantal gebruikers, uitkeringslasten, uitvoeringskosten en re-integratiekosten. Omdat de maatregelen een jaar later worden ingevoerd dan oorspronkelijk was voorzien, wijkt onderstaande tabel af van die in het regeerakkoord. 2

3 Naast deze maatregelen heeft het kabinet een aantal maatregelen genomen met betrekking van de Wwb, denk bijvoorbeeld aan de invoering van de huishoudinkomenstoets en de geleidelijke afbouw van de dubbele heffingskorting. Met deze maatregelen en de combinatie daarvan (geschatte extra opbrengst 0,35 miljard in 2045) is geen rekening gehouden. Tabel 1: Maatregelen Wwnv (in miljoenen euro) Wajong beperken tot volledig en duurzaam geen arbeidsmogelijkheden Herindeling Wajong: uitkeringsverlaging niet volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. Beperken toegang tot de Wsw Gerichte re-integratie en begeleiding ontschotte Wwb, Wsw en Wajong Totaal De Wajong wordt beperkt met ingang van 1 januari 2013 tot volledig en duurzaam arbeidsongeschikt. Volgens het kabinet zullen er vanaf 2013 nog ongeveer mensen in de Wajong instromen. Bij ongewijzigd beleid zouden dat er meer zijn. Van die zullen er een beroep doen op de Wwnv. De regering verwacht dat meer Wajong eren gaan werken. Ten eerste doordat de polisvoorwaarden van de Wwnv (vergelijkbaar met die van de Wwb) soberder zijn dan die van de Wajong. Ten tweede doordat gemeenten een begrotingsprikkel hebben om mensen te laten uitstromen. Tabel 2 presenteert de budgettaire effecten van deze maatregel. Tabel 3 laat de doorwerking van de lagere uitkeringsvolumes op de uitvoeringskosten Wajong voor UWV zien. Tabel 2: Maatregel beperking instroom Wajong (in miljoen euro) Wajong uitkeringslasten Wwnv uitkeringslasten Totaal Tabel 3: Beperking uitvoeringskosten UWV (in miljoenen euro) Wajong uitvoeringskosten Voor een grote groep, zo n Wajong ers, die een arbeidsvermogen hebben, zal de uitkering met 5% worden verlaagd van 75% van het wettelijk minimumloon (WML) naar 70% WML. Tabel 4 geeft het budgettaire effect van deze maatregel weer. Wanneer deze 70% WML lager is als het sociale minimum zal het inkomen via de Toeslagenwet worden aangevuld. Er is in totaal 102 miljoen euro beschikbaar voor incidentele uitvoeringskosten van het UWV, zoals implementatie en herindelingoperatie. Bij dat laatste moet gedacht worden aan dossierscreening, herbeoordeling en bezwaar- en beroepszaken. Tabel 4: Maatregel herindeling Wajong en uitkeringsverlaging (in miljoenen euro) Wajong uitvoeringskosten Wajong uitkeringslasten Wwnv uitkeringslasten Totaal

4 Met ingang van 2013 wordt de Wsw beperkt voor diegenen die moeten werken in het kader van beschut werk. Het kabinet rekent met een autonome uitstroom van per jaar bij de huidige omvang. Het aantal uitstromers per jaar daalt, doordat het aantal sw-er maar vervangen wordt voor een derde deel van die plekken. Voor de berekeningen die SZW hanteert kunt u terecht in tabel 2 van bijlage 1. In 2045 blijven er dan plekken voor beschut werk over. Daarnaast verlaagt de regering de bijdrage per plek naar euro in Dit geldt zowel voor zittend als voor het nieuwe bestand. Het effect van beide maatregelen staat in regel 1 van tabel 5. Een deel van die mensen zal onder de Wwnv gaan vallen. In 2015 wordt dat geschat op personen. Gemeenten kunnen hun helpen aan werk via loondispensatie. De begeleidingskosten blijven beschikbaar via het onverdeelde participatiebudget. Daarnaast worden er middelen toegevoegd aan het inkomensdeel Wwnv voor loonaanvulling bij inzet van het instrument loondispensatie. SZW rekent met euro per plek aan loonaanvulling. In vergelijking indien een gemeente geen plek weet te realiseren kost dat euro. In regel 2 staan de gevolgen van het meer aan Wwnv uitkeringslasten door deze maatregel. Een beperkt deel zal niet via de Wwnv uitstromen, maar heeft recht op een Wajong/WIA uitkering. De regering verwacht dat het om mensen gaat in De uitgaven voor deze groep staan in regel 3. Het totaal van de effecten kunt u lezen in tabel 5. Tabel 5: Maatregel beperking toegang Wsw (in miljoenen euro) Bruto besparing Wsw (1) Wwnv uitkeringslasten (2) Wajong /WIA- uitgaven (3) Nettobesparing beperken Wsw (1-2-3) De effecten van de Wsw-maatregelen op de uitvoeringskosten van het UWV staan in tabel 6. Er is een besparing doordat er minder herindicaties nodig zijn(want minder plekken). Daarnaast moet mensen vanwege de nieuwe maatregelen versneld worden geïndiceerd. Dat kost eerst meer, maar daarna minder. Tabel 6: Maatregel beperken toegang Wsw (in miljoenen euro) Effect op uitvoeringskosten UWV: Minder herindicaties door beperking Wsw Extra herindicaties wachtlijst Wsw Totaal uitvoeringskosten UWV Doordat een grote groep niet volledig en niet duurzaam arbeidsongeschikte Wajong ers naar de gemeente gaat, gaat ook een deel van de re-integratiemiddelen van het UWV naar gemeenten. Daarnaast hevelt de regering middelen van de ziektewetuitgaven van het UWV over naar gemeenten in verband met de no-risk polis. Overhevelen betekent dus dat het UWV minder middelen krijgt en gemeente meer. Voor het kabinet houdt dit geen bezuiniging in. Het effect van beide overhevelingen van UWV naar gemeenten kunt u lezen in tabel 7. Tabel 7: Overheveling re-integratie en no-risk polis van UWV naar gemeenten (in miljoenen euro) Overheveling re-integratie Wajong Overheveling no-risk polis Ziektewet Totaal structureel vanaf

5 In tabel 8 staan de gevolgen van de bundeling van re-integratiemiddelen na samenvoeging van Wwb, Wajong (gedeeltelijk) en de Wsw. Daarbij zijn de volgende berekeningen toegepast. > In regel 1 van tabel 8 staat de volgende som: Wwb re-integratiemiddelen (w-deel) + Wsw middelen + Wajong re-integratiemiddelen + beperking no-risk polis Wsw (als gevolg van minder mensen) > Regel 2 is de som: beperking Wwb re-integratiemiddelen + verlaging bijdrage per Wsw-plek > Regel 3 is regel 1 minus regel 2. > In regel 4 staat dan de verhoging van het inkomensdeel Wwb, doordat mensen die bij ongewijzigd beleid een beroep zouden doen op de Wajong en Wsw nu een beroep doen op de Wwnv. Tabel 8: Gebundeld re-integratiebudget (in miljoenen euro) Gebundeld re-integratiebudget (na beperking Wsw, 1) Korting ontschot re-integratiebudget (bruto, 2) Ontschot budget na taakstelling RA (1-2) Toevoeging aan inkomensdeel Wwb De regering stelt middelen beschikbaar om gemeenten te ondersteunen bij het herstructureren van de sociale werkvoorziening. Het budget is gesteld op 400 miljoen. Dit budget ontstaat door de toegang voor de Wsw te beperken (1) met een jaar eerder dan was afgesproken in het regeerakkoord, de bonus begeleid werken af te schaffen (2) en doordat SZW extra middelen beschikbaar stelt (3). Tabel 9: Voeding herstructureringsfaciliteit sw-sector (in miljoenen euro) Versnellen beperking Wsw (netto, 1) Stimuleringsuitkering Wsw (2) Aanvullende bijdrage SZW (3) Totaal ( : in totaal 400 miljoen) In tabel 10 staan de bedragen voor de uitvoeringskosten van de Wwnv die worden toegevoegd aan het gemeentefonds. Naast bovenstaande toevoeging aan het gemeentefonds wordt het gemeentefonds niet gekort voor de doorwerking van het wetsvoorstel Wwb-maatregelen, de afschaffing van de Wwik en het wetsvoorstel afbouw dubbele heffingskorting in het referentieminimumloon. Het bedrag dat niet wordt uitgenomen loopt op van 11 miljoen in 2013 tot 13 miljoen in 2015 en structureel 30 miljoen. Hiermee zijn alle uitvoeringskosten verdisconteerd: van de uitvoering, de implementatie en transitie van de Wwnv tot het redesign UWV Werkbedrijf. Tabel 10: Toevoeging uitvoeringskosten aan Gemeentefonds (in miljoenen euro) Toevoeging aan Gemeentefonds in verband met totaalakkoord uitvoeringskosten Paragraaf 3, de overige zaken rond financiering Structureel Financiering loondispensatie De gemeente kan de aanvulling op het loon betalen uit het zogenaamde inkomensdeel, het budget waarmee de uitkeringen worden betaald. Men wil gemeenten op deze wijze prikkelen om iemand aan de slag te helpen tegen een zo hoog mogelijke loonwaarde. Dat bespaart immers uitkeringslasten. De begeleidings- en ondersteuningskosten worden gefinancierd uit het gebundelde participatiebudget. 5 Financiering Wsw De huidige financieringssystematiek van de Wsw komt te vervallen. De gemeente krijgt met de invoering van de Wwnv per 2013 de beschikking over een gebundeld re-integratiebudget(ook wel participatiebudget genoemd). Dit budget bevat ook een bijdrage voor het realiseren van de Wsw-plekken. Naast de rijksbijdrage bestaat de financiering van de sw-sector uit (a) eigen inkomsten van de sw-sector en (b) een eventuele gemeentelijke bijdrage. In het gemeentefonds wordt voor dat laatste rekening gehouden binnen het cluster Werk en Inkomen.

6 Met het vaststellen van het macrobudget Wsw wordt rekening gehouden met de afbouw van het aantal Wswplekken als gevolg van de autonome uitstroom in de komende jaren en met een toename van beschut werk. Het Rijk baseert de bekostiging per arbeidsplaats aan gemeenten voor de nieuwe instroom vanaf 1 januari 2013 op een beloningsniveau van het WML. De verhouding tussen het aantal Wsw ers en het aantal Wwb ers verschilt per gemeente. Daarom werkt het Rijk in overleg met VNG een verdeelsysteem uit dat voorkomt dat er grote herverdeeleffecten ontstaan. Deze systematiek zal uiterlijk in het voorjaar 2012 zijn afgerond. Om de transitie te ondersteunen heeft het Rijk een herstructureringsfaciliteit van 400 miljoen ingericht. In de brief van 15 november 2011 aan de Tweede Kamer is uiteengezet aan welke voorwaarden gemeenten moeten voldoen om in aanmerking te komen voor deze faciliteit. Een onafhankelijke commissie zal op basis van nader vast te stellen criteria herstructureringsplannen gaan beoordelen. Gemeenten kunnen de middelen van de faciliteit uitsluitend gebruiken voor herstructurering. De faciliteit is nadrukkelijk niet bestemd om andere exploitatietekorten af te dekken. Het trekkingsrecht per gemeente uit de faciliteit wordt gemaximeerd. 6

7 Bijlage 1 In tabel 1 staat hoe het participatiebudget is opgebouwd. Regel 1 t/m 4 is de samenvoeging van de reintegratiemiddelen Wwb, het macrobudget Wsw en de re-integratiemiddelen Wajong en de no-risk polis. De som daarvan staat in regel 5. In regel 6 en 7 komen de maatregelen vanuit het regeerakkoord. Het gaat dan om de beperking instroom Wsw (regel 6), de verlaging van de Rijksbijdrage per arbeidsplaats en de 400 miljoen korting op de re-integratiemiddelen Wwb (beide maatregelen gecombineerd in regel 7). De inburgeringmiddelen van BZK (regel 9) en de educatiemiddelen van OCW (regel 10) maken de som van het participatiebudget compleet. Tabel 1: Opbouw Re-integratie en participatiebudget (in miljoenen euro) Flexibel re-integratiebudget (begroting 2011, 1) Wsw macrobudget (begroting 2011, 2) Overheveling re-integratie Wajong (3) Overheveling no-risk polis (4) Gebundeld budget zonder korting (5 -som 1 t/m 4) Beperking instroom Wsw (bruto, 6) Korting ontschot re-integratiebudget (bruto, 7) Gebundeld re-integratiebudget (begroting 2012, 8) Inburgering BZK (9) Educatie OCW (10) Participatiebudget (begroting 2012, 11 - som 8 t/m 10) Tabel 2 laat de afbouw zien van het Wsw-bestand. In 2013 stromen mensen de sw-sector uit. Daarvan wordt een derde weer aangevuld als nieuwe beschutte werkers. De geleidelijke opbouw daarvan wordt in regel 2 getoond. De overige groep krijgt een plek in de Wwnv, wordt nugger of valt onder de WIA/Wajong-regeling. De helft van de groep zal vallen onder de polisvoorwaarden van de Wwnv. SZW gaat er bij de berekening vanuit dat deze groep een verdiencapaciteit heeft van 50%. De loonaanvulling, geregeld via een toevoeging in het inkomensdeel van de Wwnv, is dan ook Zonder werk kost deze persoon de gemeente ongeveer euro. Tabel 2: Verdeling afbouw zittend bestand over doelgroepen beschut en loondispensatie afbouw Afbouw zittend bestand (1) 90,8 87,8 81,8 76,8 74,3 Opbouw beschut nieuwe stijl (2) 0,33% 1,0 3,0 4,7 5,5 Opbouw WNV (excl. nuggers, 3) 0,66% 1,5 4,5 7,0 8,3 Opbouw Nuggers (4) 0,3 0,8 1,2 1,4 Opbouw UWV regelingen (5) 0,3 0,8 1,2 1,4 Totaal volume (x 1.000) 90,8 90,8 90,8 90,8 90,8 Het interessante van tabel 3 is dat het laat zien met welke volumes en prijzen het Rijk rekent. Het volume in regel 3 maal het fictieve bedrag in regel 4 zorgt voor het Wsw-deel in het participatiebudget. Tabel 3: Fictief budgetdeel Wsw/beschut Afbouw zittend bestand 90,8 87,8 81,8 76,8 74,3 Opbouw beschut nieuwe stijl 0,0 1,0 3,0 4,7 5,5 Volume (x 1.000) 90,8 88,8 84,8 81,4 79,8 Fictief bedrag p.p. (x euro) 25,8 24,7 22,9 22,05 22,05 Fictief deelbudget begeleiding (x euro, volume x fictief bedrag p.p.) 7

8 Omdat er minder mensen een beroep doen op de Wsw daalt het macrobudget. Echter een deel zal in het vervolg een beroep doen op de Wwnv. Om die groep ook begeleidingsbudget te geven zal het reintegratiebudget in de Wwnv geleidelijk aan stijgen. In tabel 4 staat de fictieve onderverdeling tussen Wsw en Wwnv (of Wwb). Fictief omdat een gemeente een ongedeeld budget ontvangt. Tabel 4: Fictieve opdeling gebundeld re-integratiebudget (bedragen in miljoenen euro) Fictief budget-deel Wsw/beschut Fictief budget deel re-integratie begeleiding Gebundeld re-integratiebudget