Monitor VVE Zaanstad 2014/2015

Transcriptie

1 Monitor VVE Zaanstad 2014/2015 Mei 2016 Piet Bakker Sabine Timmers Rob Segerink IJsselgroep Rijnlaan JZ Zwolle Vastgesteld in de Stuurgroep harmonisatie VVE Zaanstad op 24 mei

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 3 2. VVE-beleid in Zaanstad 4 3. Het bereik van VVE 6 4. Opbrengsten VVE Inleiding Opbrengsten bij de peuters Opbrengsten bij de kleuters Conclusies en aanbevelingen Resultaatafspraken Vergelijking van de resultaten Samenvatting en conclusies De opbrengsten van VVE in Zaanstad in breder perspectief Aanbevelingen ter versterking van de VVE-monitor 24 Bijlage 1 Zaanse (VVE)scholen x percentage gewichtenleerlingen van 4 en 5 jaar 25 Bijlage 2 Resultaten van herfstkinderen en zittenblijvers 27 2

3 1. Inleiding In de gemeente Zaanstad wordt al vele jaren gewerkt aan voor- en vroegschoolse educatie (VVE). In 2010 heeft de Onderwijsinspectie een bestandsopname gemaakt van de voor- en vroegschoolse educatie in Zaanstad. In 2010 is ook de wet OKE (Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie), waarin onder andere het landelijke VVE-beleid is vastgelegd, in werking getreden. In maart 2012 is een convenant gesloten tussen het Rijk en de gemeente Zaanstad over de inzet van de extra middelen die Zaanstad krijgt voor met name VVE. In 2013 heeft de Onderwijsinspectie onderzocht in hoeverre binnen de gemeente Zaanstad voortgang wordt geboekt op het terrein van VVE. De Beleidsgroep VVE heeft de IJsselgroep gevraagd de gemeente te ondersteunen bij onder andere het maken van resultaatafspraken op het terrein van VVE en om de resultaten van VVE in beeld te brengen via een VVE-monitor. In juni 2014 is de Notitie Resultaatafspraken VVE vastgesteld en in maart 2015 is de eerste monitor verschenen; deze had betrekking op schooljaar Voor u ligt de tweede monitor VVE Zaanstad; deze heeft betrekking op schooljaar Via de VVE-monitor onderzoeken we in hoeverre de gewenste resultaten ook daadwerkelijk geboekt worden. Op basis van de gegevens uit de VVE-monitor kan het Zaanse VVE-beleid verder geoptimaliseerd worden. Voor het eerst worden in deze monitor niet alleen de resultaten van de kleuters beschreven, maar ook die van de peuters. Op basis van de beschreven opbrengsten worden zowel inhoudelijke aanbevelingen gedaan als aanbevelingen om de VVE-monitor verder te verbeteren. In hoofdstuk 2 beschrijven we het huidige VVE-beleid van de gemeente. Dat beleid vormt de context waarbinnen diverse VVE-activiteiten uitgevoerd worden. In hoofdstuk 3 gaan we in op de vraag in hoeverre de kinderen die in aanmerking komen voor voorschools VVE ook daadwerkelijk gebruik maken van het VVE-aanbod. In hoofdstuk 4 worden de opbrengsten van VVE uitgebreid beschreven. Hoofdstuk 5 bevat de conclusies die getrokken kunnen worden op grond van de opbrengsten van VVE, zoals beschreven in hoofdstuk 4. Daarnaast vergelijken we de opbrengsten van deze monitor met de opbrengsten van de eerste monitor. Ook doen we een aantal aanbevelingen, zowel gericht op de inhoud als op versterking van de VVEmonitor. In bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de aantallen kleuters die alle Zaanse scholen bezoeken. Bijlage 2 brengt de opbrengsten in beeld van de kinderen die in groep 2 doubleerden en van de zogenaamde herfstkinderen die twee jaar achtereen in groep 2 zitten. De rapportage is opgesteld door Sabine Timmers, Piet Bakker en Rob Segerink. Verder bedanken we iedereen die gegevens heeft aangeleverd voor deze VVE-monitor. 3

4 2. VVE-beleid in Zaanstad In dit hoofdstuk beschrijven we kort het VVE-beleid in de gemeente Zaanstad en de manier waarop dit in de praktijk vorm wordt gegeven. Het doel van VVE is ervoor te zorgen dat alle kinderen die naar groep 3 gaan een goede basis meekrijgen voor hun verdere schoolloopbaan. Kinderen met een verhoogd risico op onderwijsachterstanden hebben veelal ondersteuning nodig om dit doel te realiseren. VVE biedt die ondersteuning. Doelgroepen van het Zaanse VVE-beleid VVE is met name gericht op kinderen die een verhoogd risico lopen op een minder gunstige schoolloopbaan. Binnen het basisonderwijs wordt landelijk gewerkt met de gewichtenregeling. De VVE-doelgroep bestaat in het basisonderwijs dus uit kinderen van laag opgeleide ouders. De gemeente Zaanstad heeft ervoor gekozen om de VVE-doelgroep in de peuterperiode niet alleen te laten bestaan uit kinderen van laag opgeleide ouders. Ook kinderen die thuis een andere taal spreken dan het Nederlands behoren tot de doelgroep en komen dus in aanmerking voor VVE. Daarnaast komen kinderen met een aantoonbare taalachterstand ontstaan door blootstellingsachterstand (gebleken in onderzoek door een logopedist) in aanmerking voor VVE. De GGD is belast met de indicering van doelgroeppeuters en met de toeleiding van deze peuters naar voorschoolse VVE-locaties. Bovendien onderzoekt de GGD of deze geïndiceerde peuters daadwerkelijk gebruik maken van VVE. De voorschoolse VVE-locaties geven daartoe aan de GGD door of een kind geplaatst is. Ook wordt doorgegeven of een kind weinig of niet meer komt. Bij niet-plaatsing of zeer onregelmatig gebruik voert de GGD eventuele vervolgacties uit om nonbereik te voorkomen. VVE-aanbod Het VVE-aanbod wordt verzorgd door voorschoolse VVE-locaties. Peuters met een VVEindicatie kunnen tegen een gereduceerd tarief vier dagdelen per week gebruik maken van het VVE-aanbod. Ook VVE-basisscholen bieden VVE aan in groep 1 en 2, waardoor een doorgaande lijn ontstaat van de voor- naar de vroegschoolse periode. Kinderen volgen in hun ontwikkeling Op de Zaanse basisscholen wordt op grote schaal gewerkt met de Citotoetsen Taal en Rekenen. Deze toetsen geven een indicatie van het niveau dat de kinderen bereikt hebben aan het einde van groep 2 en van hun ontwikkeling in de kleuterperiode. VVE gaat natuurlijk over meer dan taal en rekenen. Daarom wordt ook de sociaalemotionele ontwikkeling van deze kinderen gevolgd met behulp van observatielijsten. Doelen van het Zaanse VVE-beleid In de gemeente Zaanstad zijn doelen afgesproken ten aanzien van de te behalen resultaten bij de kinderen. Via een VVE-monitor wordt jaarlijks onderzocht in hoeverre de gestelde doelen gerealiseerd zijn. 4

5 Resultaatafspraken Met de Zaanse VVE-scholen zijn afspraken gemaakt over streefdoelen voor de kinderen aan het einde van groep 2. Deze afspraken hebben betrekking op het gewenste niveau van kinderen aan het einde van de kleuterperiode en op de gewenste vaardigheidsgroei tijdens de kleuterperiode. (Zie ook de gemeentelijke Notie Resultaatafspraken VVE) De afspraken luiden: Aan het einde van groep 2 scoren de kinderen met een leerlinggewicht > 0 gemiddeld een vaardigheidsscore van 62 op de Taaltoets. In de kleuterperiode laat 80% van de kinderen met een leerlinggewicht > 0 een vaardigheidsgroei zien van minimaal 19 punten. De gemiddelde vaardigheidsgroei ligt landelijk op ongeveer 19 vaardigheidspunten. Minimaal 80% van de kleuters met een leerlinggewicht > 0 die op het eerste toetsmoment (M1) op niveau 4 of 5 scoren vertoont een vaardigheidsgroei van minimaal 19 vaardigheidspunten op de toets Taal in groep 1 en 2 van het basisonderwijs. Kleuters met een leerlinggewicht > 0 die op het eerste toetsmoment (M1) op niveau 1 of 2 scoren, laten gemiddeld minimaal een gemiddelde vaardigheidsgroei zien (van 19 vaardigheidspunten). Bij de beschrijving van de opbrengsten in hoofdstuk 3 zullen we nagaan in hoeverre deze doelen gerealiseerd zijn. Deelnemende basisscholen en voorschoolse voorzieningen Het Zaanse VVE-beleid wordt uitgevoerd door voorschoolse voorzieningen en basisscholen. De voorschoolse VVE-locaties (peuterspelen) werken samen met VVE-basisscholen in koppels. Hieronder het overzicht van de voor- en vroegschoolse VVE-uitvoerders: VVE-scholen Paus Joannes Saenparel Tamarinde Toermalijn Willibrord De Roos Kleurenpracht De Windroos De Dijk West De Dijk Oost De Gouw Herman Gorter Kogerveld Lindeboom Over de Brug in t Veld Het Palet De Pionier Spiegel Voorzaan Peuterspelen Paus Joannes Saenparel Tamarinde Toermalijn Willibrord De Roos Kleurenpracht De Windroos De Dijk-West De Dijk Oost De Gouw Herman Gorter Hooyschuur Toverboom In 't Veld Het Kwastje De Pionier De Spiegel Voorzaan De Zoeker 5

6 3. Het bereik van VVE Het is essentieel om te onderzoeken hoeveel kinderen behoren tot de doelgroep van het Zaanse VVE-beleid en hoeveel van hen daadwerkelijk gebruik maken van het VVE-aanbod. Kinderen kunnen natuurlijk alleen maar profiteren van het VVE-aanbod als ze daar daadwerkelijk aan deelnemen. Om het aantal kinderen dat een VVE-indicatie krijgt in beeld te krijgen en om de mate waarin peuters met een VVE-indicatie gebruik maken van het VVE-aanbod te onderzoeken is informatie verzameld vanuit verschillende bronnen. Analyse van de verzamelde gegevens leverde een onsamenhangend beeld op. De gegevens waren niet geschikt om de vragen rond het bereik van VVE te beantwoorden. Aanbeveling Om in een volgende VVE-monitor wel een goed beeld te kunnen geven van het aantal VVEindicaties dat wordt toegekend en van de mate waarin kinderen die tot de doelgroep van VVE behoren daadwerkelijk gebruik maken van VVE is het aan te bevelen om de GGD te vragen alle benodigde informatie te verzamelen en te registreren. Dan zal het wel mogelijk zijn om een betrouwbaar antwoord te geven op de vragen rond het bereik van VVE. 6

7 4. Opbrengsten VVE 4.1 Inleiding In de volgende paragrafen presenteren we de resultaten van de kleuters en onderzoeken we in welke mate de doelen van het VVE-beleid in Zaanstad gerealiseerd worden. De resultaten van VVE die we hieronder beschrijven, zijn een bewerking van de toetsgegevens van de kleuters die verzameld zijn in het schooljaar 2014/2015. Toelichting over Citotoetsen De toetsen hebben betrekking op de ontwikkelingsgebieden taal en rekenen. De toetsen maken deel uit van het Cito-leerlingvolgsysteem en zijn landelijk genormeerd. Kinderen worden op basis van de toetsgegevens ingedeeld in 5 niveaugroepen: de 20% hoogst scorende kinderen, de 20% die boven het gemiddelde scoren, de 20% die het gemiddelde scoren, de 20% die onder het gemiddelde scoren en de 20% laagst scorende kinderen. Er worden dus vijf niveaus onderscheiden: niveau percentage I 20 % hoogst scorende kinderen II 20 % boven het gemiddelde III 20 % het gemiddelde IV 20 % onder het gemiddelde V 20 % laagst scorende kinderen Kinderen die niveau 4 scoren lopen enig risico op een niet succesvolle schoolloopbaan en kinderen die niveau 5 scoren lopen zelfs een groot risico. De toetsen zijn zo genormeerd dat van kinderen die op enig toetsmoment bijvoorbeeld niveau 3 scoren, verwacht mag worden dat ze op volgende toetsmomenten niveau 3 blijven scoren. Gemiddeld blijven kinderen dus in de loop der jaren op hun startniveau 1, 2, 3, 4 of 5. In de praktijk fluctueren de scores natuurlijk, maar het percentage kinderen met een versnelde ontwikkeling (van 5 naar 4 of 3 bijvoorbeeld) is gelijk aan het percentage kinderen met een vertraagde ontwikkeling (van 3 naar 4 of 5 bijvoorbeeld). Kinderen kunnen in hun kleuterperiode vier maal worden getoetst: in groep 1 in januari/februari (M1) en in mei/juni (E1) en in groep 2 in dezelfde periodes opnieuw (M2 en E2) (de letters M en E staan voor Midden en Eind van het schooljaar). Als kinderen ook in de peuterperiode getoetst zouden worden dan komen daar twee toetsmomenten bij: als ze net 3 jaar zijn (P1) en als ze bijna 4 jaar zijn (P2)(de letter P staat voor Peuter). Toelichting op de gebruikte figuren om resultaten in beeld te brengen De gemiddelde scores van groepen kinderen geven we weer via onderstaande grafiek. 7

8 De kleuren geven de niveaubanden weer. De banden lopen van links naar rechts schuin omhoog, omdat het taalvaardigheidniveau van kinderen groeit tijdens hun peuter en kleuterperiode. De wat grillige lijnen geven aan dat de taalontwikkeling van kinderen niet in elke periode in hetzelfde tempo verloopt. De zes toetsmomenten staan op de horizontale as van de grafieken genoteerd. Toelichting over vaardigheidsgroei Naast het vaststellen van de niveaubanden waarbinnen een toetsscore van een groep kinderen zich bevindt, is het mogelijk om de ontwikkeling van kinderen te laten zien via het in beeld brengen van de vaardigheidsgroei. De gemiddelde vaardigheidsgroei tussen toetsmomenten is landelijk vastgesteld tijdens de ontwikkeling van de toetsen. Bijvoorbeeld: bij de toets Taal is de vaardigheidsgroei van M1 tot E2 gemiddeld 19 punten. Door de vaardigheidsgroei van de kinderen in Zaanstad te vergelijken met het landelijk gemiddelde kunnen we onderzoeken of de kinderen in Zaanstad zich gunstiger ontwikkelen dan gemiddeld. Een belangrijk voordeel van het werken met vaardigheidsscores is dat het dan niet uitmaakt of een kind vooruitgaat binnen bijvoorbeeld de band van niveau 2 of dat hij door zijn vaardigheidsgroei in een hogere band terechtkomt (bijvoorbeeld van de 2- naar de 1- band). Bij alle resultaten die we presenteren vergelijken we kinderen met zichzelf: we onderzoeken de mate waarin de ontwikkeling van kinderen afwijkt van die van de landelijke vergelijkingsgroep. De hoop en verwachting is natuurlijk dat kinderen die deelnemen aan VVE zich sneller ontwikkelen dan gemiddeld in Nederland het geval is. 4.2 Opbrengsten bij de peuters Inleiding In schooljaar zijn de peuters met een VVE-indicatie die gebruik maken van VVE-peuterspeelzalen getoetst. Deze peuterspeelzalen vielen toen onder Peutersaen; met ingang van schooljaar vallen de voorschoolse VVE-locaties onder de nieuwe aanbieders: Tinteltuin, Freekids, Babino en Boefje. Via deze nieuwe aanbieders zijn de beschikbare toetsgegevens van de peuters verzameld. Peuters met een VVE-indicatie worden twee maal getoetst: als ze net drie jaar zijn (P1) en als ze bijna vier jaar zijn (P2). Van elk kind worden de toetsscores op het eerste en het 8

9 tweede toetsmoment vergeleken. In totaal zijn er van 77 peuters toetsgegevens beschikbaar op beide toetsmomenten P1 en P2. Van deze kinderen zijn de resultaten verwerkt. Dit betreft slechts een klein gedeelte van alle peuters die deelnamen aan VVE. Hoe representatief de groep van 77 peuters is voor het totaal van de Zaanse peuters met een VVE-indicatie is niet te zeggen. Resultaten De onderstaande figuren hebben betrekking op alle 3-jarige kinderen met een VVEindicatie van wie P1- en P2-scores beschikbaar zijn. Het betreft de resultaten van dezelfde kinderen op de twee tijdstippen P1 en P2. De vierkante zwarte blokjes in de figuren markeren de gemiddelde scores van de kinderen op een toetsmoment. Figuur 1: ontwikkeling alle getoetste peuters Taal (77 kinderen) Op de toets Taal scoren de kinderen als ze net 3 jaar zijn (P1) gemiddeld midden in de IVband. Na ruim een half jaar is de gemiddelde score gestegen naar score midden in de IIIband. De taalontwikkeling van deze peuters verloopt dus veel sneller en gunstiger dan landelijk gemiddeld het geval is, waardoor ze hun achterstand inlopen. Aan het einde van de peuterperiode scoren de kinderen gemiddeld op het landelijk gemiddelde. Bovenstaande gegevens kunnen ook gepresenteerd worden middels staafdiagrammen met de bekende verdeling in niveau I tot en met V. In figuur 2 brengen we in beeld hoe de verdeling van de kinderen over de vijf niveaus veranderd is in de periode van ongeveer een half jaar waarin de kinderen twee maal getoetst zijn. De staafdiagrammen hebben betrekking op dezelfde kinderen op een ander tijdstip. De meeste rechtse staaf (met eronder ref, van referentiegroep) geeft de niveauverdeling binnen de landelijke vergelijkingsgroep aan. 9

10 Figuur 2: niveauverdeling getoetste peuters aan begin en einde van peuterperiode (77 kinderen) Het percentage kinderen in de risicozone (IV- en V-score) op Taal neemt in de peuterperiode af van 74% tot 52%. Het percentage kinderen dat wat betreft taalontwikkeling in de risicozone scoort, neemt dus sterk af, maar ligt aan het einde van de peuterperiode nog wel boven het landelijk gemiddelde. Het percentage kinderen met een I- of II-score op de Taaltoets neemt in de peuterperiode toe van 23% tot 39%. Het aantal peuters met een VVE-indicatie dat hoog scoort op de taaltoets neemt dus sterk toe. Het is van belang om te kijken naar de vaardigheidsgroei van de peuters. Dat geeft het beste beeld van ontwikkeling die de kinderen hebben doorgemaakt in de periode waarin ze deelnamen aan het VVE-aanbod. De grafieken in figuur 3 geven antwoord op de vraag of deze doelen gerealiseerd zijn in schooljaar Figuur 3 vaardigheidsgroei van alle peuters Taal (77 kinderen) De gemiddelde vaardigheidsgroei van de peuters op de toets Taal is 11,3 vaardigheidspunten. Dat ligt ver boven het landelijk gemiddelde (van 6 punten). Uit de rechterfiguur blijkt dat 68,9% een bovengemiddelde vaardigheidsgroei laat zien en dat 44,2% van de peuters zelfs een vaardigheidsgroei van 12 of meer punten boekt. Conclusies over de resultaten van de peuters: De Zaanse peuters die deelnemen aan het VVE-aanbod laten aan het begin van de peuterperiode een laag niveau zien op de Taaltoets, zoals te verwachten was. Aan het eind van de peuterperiode scoren de peuters rond het landelijk gemiddelde. Hun vaardigheidsgroei ligt ruim boven het landelijk gemiddelde. 10

11 4.3 Opbrengsten bij de kleuters Ontwikkeling alle kinderen De toetsgegevens van alle kinderen die aan het einde van schooljaar 2014/2015 in groep 2 op de VVE-scholen zaten zijn verwerkt. Zo kunnen we op een betrouwbare manier de ontwikkeling van de kinderen in beeld brengen over een langere periode. Dat doet goed recht aan VVE: kinderen nemen immers gedurende enkele jaren deel 1. In oktober 2014 zaten er op de deelnemende scholen in totaal en 5-jarige kinderen. De helft van dat aantal (512) geeft een redelijke schatting van het aantal kinderen in groep 2. Onder deze ± 512 kinderen bevinden zich naar schatting 106 leerlingen met een leerlinggewicht >0 2. Van 341 van deze ± 512 kinderen konden we de toetsgegevens verwerken. Van de overige ± 171 kinderen ontbraken één of meer toetsscores. Omdat we de ontwikkeling van de kinderen in de kleuterperiode willen volgen, verwerken we alleen de gegevens van kinderen van wie we toetsgegevens hebben op vier toetsmomenten: M1, E1, M2 en E2. Voor de gemeente Zaanstad betreft dat voor de toets Taal 341 kinderen. De leerlingen worden dus met zichzelf vergeleken op vier verschillende momenten. De vierkante zwarte blokjes in de figuren markeren de gemiddelde scores van de kinderen op een toetsmoment. De gekleurde banden betreffen de niveaugroepen. In figuur 4 presenteren we de toetsgegevens. Figuur 4: ontwikkeling alle getoetste kleuters Taal van M1 t/m E2 (341 kinderen) De kinderen scoorden op de toets Taal in januari 2013 (M1) hoog in niveau 3 en anderhalf jaar later (E2) ligt hun score gemiddeld midden in niveau 2. De toetsen zijn zo genormeerd dat (groepen) kinderen gemiddeld op hetzelfde niveau blijven. Ten opzichte van de 1 Kinderen die in juni 2015 in groep 2 zaten en in de periode 2012/2015 twee maal in groep 2 hebben gezeten, zijn niet meegenomen. Dit betreft zowel de zogenaamde herfstkinderen die over het algemeen 2½ jaar in groep 1 en 2 zitten als de kinderen die groep 2 gedoubleerd hebben. Deze kinderen meenemen in de grafieken zou een verkeerd beeld geven. Die kinderen doen immers twee jaar over groep 2: het ligt voor de hand dat zij het tweede jaar in groep 2 hoger scoren dan het eerste jaar. Het meenemen van deze kinderen zou dus een te rooskleurig beeld geven. In bijlage 2 laten we zien hoe deze groep kleuters zich ontwikkeld heeft. 2 Zie ook bijlage 1 11

12 landelijke vergelijkingsgroep verloopt de taalontwikkeling van de kinderen dus gunstiger dan het landelijk gemiddelde. Bovenstaande gegevens kunnen ook gepresenteerd worden middels staafdiagrammen met de bekende verdeling in niveau 1 tot en met 5. In figuur 5 brengen we in beeld hoe de verdeling van de kinderen over de vijf niveaus veranderd is in de periode van 1½ jaar waarin de kinderen vier maal getoetst zijn. De staafdiagrammen hebben betrekking op dezelfde kinderen op een ander tijdstip. De meeste rechtse diagram (met eronder ref, van referentiegroep) geeft de niveauverdeling binnen de landelijke vergelijkingsgroep aan. Figuur 5: niveauverdeling alle getoetste kleuters aan begin en einde van toetsperiode Taal (341 kinderen) Conclusies over bovenstaande resultaten: Het percentage kinderen in de risicozone (niveau 4 en 5) op de Taaltoets neemt in anderhalf jaar af van 42% naar 37%. Het percentage kinderen dat aan het einde van de kleuterperiode niveau 4 of 5 scoort, ligt daarmee iets onder het landelijk gemiddelde van 40%. Het percentage kinderen met een niveau 1 of 2-score op de Taaltoets neemt in anderhalf jaar toe van 45% naar 52%. De kinderen die hoog scoren op taal vertonen dus ook een versnelde ontwikkeling ten opzichte van de landelijke vergelijkingsgroep. Dit is relevant, omdat op VVE-scholen veel extra aandacht gegeven wordt aan de zwakste leerlingen. Blijkbaar profiteren ook de hoger scorende leerlingen in Zaanstad van VVE. Resultaatafspraken Nu we de ontwikkeling van de gehele Zaanse populatie in beeld hebben gebracht, gaan we na in hoeverre de gemaakte resultaatafspraken gerealiseerd worden. Resultaatafspraak 1 Aan het einde van groep 2 scoren de kinderen met een leerlinggewicht >0 gemiddeld een vaardigheidsscore van 62 op de Taaltoets. Dit correspondeert met een score hoog in niveau 4 (niveau 4 komt overeen met een vaardigheidsscore van 59 tot en met 64). De doelgroep die in Zaanstad in aanmerking komt voor VVE bestaat uit de kinderen met een leerlinggewicht van 0.3 en met een leerlinggewicht van 1.2. De verwachting is dat 12

13 deze kinderen lager scoren dan kinderen van hoger opgeleide ouders. Streven naar een gemiddelde score hoog in niveau 4 is dus ambitieus voor deze groep kinderen. In figuur 6 brengen we eerst in beeld hoe de ontwikkeling verloopt van de kleuters met een leerlinggewicht >0. Het aantal kinderen in deze groep bedraagt 78 (33 met een leerlinggewicht van 0.3 en 45 met een leerlinggewicht van 1.2). Figuur 6: ontwikkeling Taal van M1 t/m E2 van kleuters met een leerlinggewicht > 0 (78 kinderen) Op de toets Taal scoren deze leerlingen halverwege groep 1 ongeveer midden in niveau 4; aan het einde van groep 2 scoren ze op de grens van niveau 3 en 4. De grafiek laat een licht versnelde vaardigheidsgroei zien. De leerlingen lopen hun achterstand op de landelijke normgroep dus gedeeltelijk in. Het streefdoel van het VVE-beleid van Zaanstad is: aan het einde van groep 2 scoren de kinderen met een leerlinggewicht >0 gemiddeld een vaardigheidsscore van 62 op de Taaltoets. De vaardigheidsscore aan het einde van groep 2 bedraagt Het streefdoel wordt dus behaald. Ook voor deze groep gewichtenleerlingen kunnen we de gegevens middels staafdiagrammen presenteren. In figuur 7 geven we weer hoe de verdeling van de kinderen met een leerlinggewicht >0 over de vijf niveaus veranderd is in de periode van 1½ jaar waarin de kinderen vier maal getoetst zijn. Figuur 7: niveauverdeling Taal van kleuters met een leerlinggewicht >0 (78 kinderen) 13

14 Zoals verwacht kon worden, is het percentage kinderen in de risicozone (niveau 4 en 5) bij de gewichtenleerlingen een stuk hoger dan het landelijk gemiddelde van 40%. Bij toetsmoment M1 scoort 64% van de kinderen in niveau 4 en 5. Anderhalf jaar later, bij toetsmoment E2 is het percentage afgenomen tot 50%. Het percentage gewichtenkinderen met een niveau 1- of 2-score op de Taaltoets neemt in anderhalf jaar toe van 24% naar 39%. Dat is net iets lager dan het landelijk gemiddelde van 40%. Resultaatafspraak 2 In de kleuterperiode laat 80% van de kinderen met een leerlinggewicht >0 een vaardigheidsgroei zien van minimaal 19 punten. (De gemiddelde vaardigheidsgroei van M1 tot E2 bij de toets Taal is 19 punten.) Eerst gaan we na wat de gemiddelde vaardigheidsgroei is van de Zaanse kinderen. Figuur 8 laat dat zien. Figuur 8: gemiddelde vaardigheidsgroei Taal van M1 naar E2 (resp. 357, 276 en 81 kinderen) 3 3 Het aantal kinderen waarop figuur 8 betrekking heeft, ligt iets hoger dan bij de voorgaande figuren. In figuur 8 zijn ook de kinderen meegenomen van wie toetsscore E1 en / of M2 ontbreekt. 14

15 De gemiddelde vaardigheidsgroei van alle kinderen (aantal: 357) bedraagt 21.3 punten en ligt daarmee boven het landelijk gemiddelde van 19 punten. Splitsen we de groep dan zien we dat de groep kinderen zonder leerlinggewicht (aantal: 276) een gemiddelde vaardigheidsgroei van 21.2 punten laat zien en de groep kinderen met een leerlinggewicht >0 (aantal: 81) een gemiddelde vaardigheidsgroei van punten. Ook de vaardigheidsgroei van de gewichtenleerlingen is dus bovengemiddeld. Streven naar een vaardigheidsgroei die ligt op het landelijk gemiddelde lijkt misschien niet ambitieus, maar het is wel ambitieus om er naar te streven dat 80% van de kinderen met een leerlinggewicht >0 een bovengemiddelde vaardigheidsgroei behaalt, zoals in de resultaatafspraak is gesteld. Uit figuur 9 kan afgelezen worden of deze doelstelling behaald is. Het percentage kinderen dat een vaardigheidsgroei van minimaal 19 punten laat zien, is weergegeven voor drie groepen kinderen, te weten: alle kinderen, de kinderen zonder leerlinggewicht en de kinderen met een leerlinggewicht >0. Figuur 9: percentage kinderen met een vaardigheidsgroei op Taal van minimaal 19 punten (resp. 357, 276 en 81 kinderen) 60% van alle kinderen laat de gewenste vaardigheidsgroei van minimaal 19 punten zien. Splitsen we deze groep, dan zien we dat van de kinderen zonder leerlinggewicht 59% de gewenste vaardigheidsgroei van minimaal 19 punten laat zien. 64% van de kinderen met een leerlinggewicht >0 laat de gewenste vaardigheidsgroep van minimaal 19 punten zien. Het streefdoel: 80% van de kinderen met een leerlinggewicht >0 laat een bovengemiddelde vaardigheidsgroei zien, wordt dus niet behaald. Resultaatafspraak 3 Minimaal 80% van de kleuters met een leerlinggewicht >0 die op het eerste toetsmoment (M1) op niveau 4 of 5 scoren vertoont een vaardigheidsgroei van minimaal 19 vaardigheidspunten op de toets Taal in groep 1 en 2 van het basisonderwijs. 15

16 Deze groep kinderen scoort aan het begin van de kleuterperiode ruim onder het landelijk gemiddelde. Het is de bedoeling dat deze kinderen als gevolg van hun deelname aan VVE hun achterstand gedeeltelijk inlopen. Eerst gaan we na wat de gemiddelde vaardigheidsgroei is van de Zaanse kleuters die op het eerste toetsmoment op niveau 4 of 5 scoren. De onderstaande figuur laat dat zien. Figuur 10: gemiddelde vaardigheidsgroei Taal van M1 naar E2 van kleuters die op het eerste toetsmoment op niveau IV of V scoren (resp. 146, 96, 50 kinderen) De gemiddelde vaardigheidsgroei van alle kinderen die op het eerste toetsmoment op niveau 4 of 5 scoren bedraagt 24.8 punten. Het gaat om 146 kinderen. De 96 kinderen zonder leerlinggewicht laten een gemiddelde vaardigheidsgroei zien van 25.3 punten en de 50 kinderen met een leerlinggewicht >0 een gemiddelde vaardigheidsgroei van 23.9 punten. De vaardigheidsgroei van de kinderen die op het eerste toetsmoment op niveau 4 of 5 scoren ligt dus ver boven het landelijk gemiddelde van 19 punten. Hoeveel procent van de kinderen die op het eerste toetsmoment niveau 4 of 5 scoren laat nu een vaardigheidsgroei van minimaal 19 punten zien? Figuur 11 brengt dat in beeld. In de figuur wordt het percentage kinderen dat een vaardigheidsgroei van minimaal 19 punten laat zien weergegeven voor drie groepen kinderen, te weten: alle kinderen, de kinderen zonder leerlinggewicht en de kinderen met een leerlinggewicht >0. 16

17 Figuur 11: percentage kinderen die op het eerste toetsmoment op niveau IV of V scoren met een vaardigheidsgroei op Taal van minimaal 19 punten (resp. 146, 96 en 50 kinderen) Voor de hele groep kinderen geldt dat 74% de gewenste vaardigheidsgroei laat zien van minimaal 19 punten. Van de 96 kinderen zonder leerlinggewicht laat 73% de gewenste vaardigheidsgroei van minimaal 19 punten zien en van de 50 kinderen met een leerlinggewicht >0 76%. Het streefdoel: minimaal 80% van de kleuters met een leerlinggewicht >0 die op het eerste toetsmoment op niveau 4 of 5 scoren vertoont een vaardigheidsgroei van minimaal 19 vaardigheidspunten, wordt dus niet behaald. Resultaatafspraak 4 Kleuters met een leerlinggewicht >0 die op het eerste toetsmoment (M1) op niveau 1 of 2 scoren, laten gemiddeld minimaal een gemiddelde vaardigheidsgroei zien (van 19 vaardigheidspunten). Deze groep kinderen scoort aan het begin van de kleuterperiode ruim boven het landelijk gemiddelde. Deze kinderen moeten als gevolg van VVE geen vertraagde ontwikkeling laten zien. Figuur 12 laat zien of het streefdoel wel of niet wordt behaald. 17

18 Figuur 12: gemiddelde vaardigheidsgroei Taal van M1 naar E2 van kleuters die op het eerste toetsmoment op niveau I of II scoren (resp. 162, 141, 21 kinderen) Voor alle (162) kinderen die op toetsmoment M1 niveau 1 of 2 scoren, bedraagt de gemiddelde vaardigheidsgroei 18.4 punten. Splitsen we de groep in kinderen zonder leerlinggewicht en kinderen met een leerlinggewicht >0 dan bedraagt de gemiddelde vaardigheidsgroei voor de eerste groep 18.7 punten. Het gaat bij deze groep om 141 kinderen. Bij de groep kinderen met een leerlinggewicht >0 gaat het slechts om 21 kinderen. Hun gemiddelde vaardigheidsgroei bedraagt 16.3 punten 4. Het streefdoel: kleuters met een leerlinggewicht >0 die op het eerste toetsmoment op niveau 1 of 2 scoren, laten gemiddeld minimaal een gemiddeld vaaardigheidsgroei van 19 punten zien, wordt dus niet behaald. 4 Dit lijkt wat in tegenspraak met de conclusies naar aanleiding van figuur 5. Bij figuur 5 wordt alleen gekeken in welke band (I tot en met V) een kind scoort; ontwikkeling binnen een band speelt geen rol. Bij figuur 12 wordt veel nauwkeuriger gekeken naar vaardigheidsgroei, ook binnen de banden. Figuur 12 geeft dus een betrouwbaarder beeld van de vaardigheidsgroei van de kinderen dan figuur 2. 18

19 5. Conclusies en aanbevelingen Deze rapportage betreft de tweede VVE-monitor in de gemeente Zaanstad. We trekken eerst de belangrijkste conclusies over de vier resultaatafspraken van het Zaanse VVEbeleid. Vervolgens trekken we enige conclusies naar aanleiding van de overige resultaten van de kinderen zoals beschreven in hoofdstuk 3 en 4. Ook zullen we de resultaten van deze tweede monitor vergelijken met de resultaten van de eerste monitor. Daarna doen we enkele inhoudelijke aanbevelingen. Vervolgens plaatsen we de opbrengsten van VVE in Zaanstad in een breder perspectief op basis van uitkomsten van nationaal en internationaal onderzoek op het terrein van VVE. Tot slot gaan we in op de monitor zelf en doen we voorstellen voor de verbetering en verder uitbouw van de VVE-monitor. 5.1 Resultaatafspraken 1. Aan het einde van groep 2 scoren de kinderen met een leerlinggewicht >0 gemiddeld een vaardigheidsscore van 62 op de Taaltoets. Dit correspondeert met een score hoog in niveau 4 (niveau 4 komt overeen met een vaardigheidsscore van 59 tot en met 64). 2. In de kleuterperiode laat 80% van de kinderen met een leerlinggewicht >0 een vaardigheidsgroei zien van minimaal 19 punten. 3. Minimaal 80% van de kleuters met een leerlinggewicht >0 die op het eerste toetsmoment (M1) op niveau 4 of 5 scoren vertoont een vaardigheidsgroei van minimaal 19 vaardigheidspunten op de toets Taal in groep 1 en 2 van het basisonderwijs. 4. Kleuters met een leerlinggewicht >0 die op het eerste toetsmoment (M1) op niveau 1 of 2 scoren, laten gemiddeld minimaal een gemiddelde vaardigheidsgroei zien (van 19 vaardigheidspunten). Conclusies ten aanzien van de resultaatafspraken Voor- en vroegschoolse educatie heeft als doel het verkleinen / voorkomen van achterstanden bij kinderen die een verhoogd risico hebben op onderwijsachterstanden. Voor deze monitor hebben we van 78 kleuters met een leerlinggewicht >0 de gegevens kunnen verwerken. Alle resultaatafspraken van de gemeente hebben betrekking op deze groep kinderen. Resultaatafspraak 1 heeft betrekking op het niveau van deze kinderen aan het einde van groep 2. Deze 78 Zaanse kleuters met een leerlinggewicht >0 bereiken aan het einde van groep 2 een vaardigheidsscore van 64.1 punten. Daarmee wordt de eerste resultaatafspraak behaald. Resultaatafspraak 2 heeft betrekking op de vaardigheidsgroei van de gewichtenleerlingen. De gemiddelde vaardigheidsgroei op de toets Taal van M1 naar E2 bedraagt landelijk 19 punten. De gemiddelde vaardigheidsgroei van M1 naar E2 van de Zaanse gewichtenkinderen bedraagt 21.6 punten en ligt daarmee dus hoger dan het landelijk gemiddelde. Deze vaardigheidsgroei is vergelijkbaar met die van de Zaanse kinderen zonder leerlinggewicht. Het percentage gewichtenkinderen dat de gewenste vaardigheidsgroei van 19 punten laat zien is 64%. Resultaatafspraak 2 wordt daarmee niet behaald. 19

20 Bij resultaatafspraak 3 gaat het om de groep gewichtenleerlingen die aan het begin van de kleuterperiode ruim onder het landelijk gemiddelde scoren. De bedoeling is dat deze kinderen, door VVE, hun achterstand inhalen. De gemiddelde vaardigheidsgroei van deze (50) kinderen bedraagt 23.9 punten en ligt dus ver boven het landelijk gemiddelde. De kinderen laten daarmee dus een versnelde vaardigheidsgroei zien en lopen een deel van hun achterstand op het landelijk gemiddelde 5 in. Hun achterstand op de Zaanse kinderen van hoger opgeleide ouders die de VVE-scholen bezoeken, wordt echter niet kleiner. De vaardigheidsgroei van de kinderen van hoger opgeleide ouders met een laag beginniveau ligt immers nog hoger (zie figuur 8). Het percentage gewichtenleerlingen dat de gewenste vaardigheidsgroei van 19 punten laat zien bedraagt 76%. Resultaatafspraak 3 wordt dus niet behaald, maar lijkt wel bereikbaar als de uitvoeringskwaliteit van VVE verder verbeterd wordt. Bij de laatste resultaatafspraak gaat het om de gewichtenkinderen die een hoog startniveau aan het begin van de kleuterperiode hebben. Het streefdoel is dat deze kinderen in de kleuterperiode een gemiddelde vaardigheidsgroei laten zien. Hun vaardigheidsgroei ligt echter onder dat gemiddelde. Resultaatafspraak 4 wordt niet behaald. Overige conclusies Voor het eerst zijn toetsgegevens verzameld en verwerkt van Zaanse peuters met een VVEindicatie. Van slechts een klein gedeelte van deze peuters zijn verwerkbare gegevens beschikbaar. Het is niet mogelijk om vast te stellen hoe representatief deze gegevens zijn voor de hele populatie peuters met een VVE-indicatie. De resultaten laten wel een duidelijk beeld zien: Het beginniveau van de peuters is erg laag. Dat is ook te verwachten, omdat het alleen kinderen betreft met een VVE-indicatie. De kinderen laten gemiddeld een sterke vaardigheidsgroei zien, die ver boven het landelijk gemiddelde ligt. Daardoor scoren de peuters aan het einde van de peuterperiode ongeveer op het landelijk gemiddelde. Ook is voor het eerst geprobeerd het bereik van VVE te onderzoeken. Daarvoor zijn diverse gegevens verzameld en verwerkt. De uitkomsten zijn weinig eenduidig. Het is gewenst goede afspraken te maken over de registratie van het gebruik van het VVE-aanbod, zodat in de toekomst betrouwbaarder uitspraken zijn te doen over het (non)bereik van VVE. 5.2 Vergelijking met de resultaten van 2013/2014 In deze paragraaf vergelijken we de resultaten van deze monitor met de resultaten van de VVE-monitor 2013/2014. Voor deze tweede monitor hebben we de gegevens van iets meer kinderen kunnen verwerken: 341 voor dit schooljaar ten opzichte van 330 kinderen voor de monitor van vorig jaar. Het aantal kinderen dat volgens onze schatting in groep 2 zat is afgenomen van ± 565 naar ± 512. Dat betekent dat we van een hoger percentage van de kinderen beschikken over verwerkbare gegevens (67% nu tegenover 58% vorige jaar). V 5 Er is discussie over de landelijke gemiddeldes die via het normeringsonderzoek van Cito bepaald zijn. Deze gemiddeldes zouden wat te laag zijn, waardoor scores van alle Nederlandse leerlingen gemiddeld wat boven de Citonorm scoren. 20

21 oor de gewichtenleerlingen gaat het om 10 extra kinderen: 78 kinderen met een leerlinggewicht >0 ten opzichte van 68 gewichtenkinderen van vorig jaar. Als we vergelijken in hoeverre de vier resultaatafspraken gerealiseerd zijn in beide schooljaren, dan zien we dat dezelfde afspraken wel (resultaatafspraak 1) en niet (resultaatafspraak 2, 3 en 4) gehaald worden. Wel zijn alle resultaten van de VVE-monitor 2014/2015 gunstiger dan de resultaten van 2013/2014. Hieronder zetten we de resultaten zoals beschreven in de VVE-monitors over 2013/20214 en over 2014/2015 naast elkaar: 1. Aan het einde van groep 2 scoren de kinderen met een leerlinggewicht >0 gemiddeld een vaardigheidsscore van 62 op de Taaltoets. 2013/ /2015 vaardigheidsscore 63,3 64,1 2. In de kleuterperiode laat 80% van de kinderen met een leerlinggewicht >0 een vaardigheidsgroei zien van minimaal 19 punten. 2013/ /2015 percentage kinderen 61% 64% 3. Minimaal 80% van de kleuters met een leerlinggewicht >0 die op het eerste toetsmoment (M1) op niveau 4 of 5 scoren vertoont een vaardigheidsgroei van minimaal 19 vaardigheidspunten op de toets Taal in groep 1 en 2 van het basisonderwijs. 2013/ /2015 percentage kinderen 71% 76% 4. Kleuters met een leerlinggewicht >0 die op het eerste toetsmoment (M1) op niveau 1 of 2 scoren, laten gemiddeld minimaal een gemiddelde vaardigheidsgroei zien (van 19 vaardigheidspunten). 2013/ /2015 gem. vaardigheidsgroei 13,2 punten 16,3 punten 5.3 Samenvatting en overige conclusies De Zaanse gewichtenleerlingen behalen wel het gewenste eindniveau, maar hun vaardigheidsgroei ligt lager dan vastgelegd is in de streefdoelen. De opbrengsten van de kleuters die in schooljaar 2014/2015 in groep 2 zaten liggen zowel wat betreft eindniveau als wat betreft vaardigheidsgroei hoger dan in schooljaar 2013/2014. Via de VVE-monitor komt informatie beschikbaar over de taalontwikkeling van de Zaanse kinderen. Deels betreft het informatie die geen directe relatie heeft met de ambities van het Zaanse VVE-beleid. Op basis van deze informatie kunnen de volgende conclusies worden getrokken. 21

22 Het valt op dat de Zaanse kinderen die aan het begin van de kleuterperiode relatief hoog scoren, een vaardigheidsgroei laten zien die net onder het landelijk gemiddelde van 19 punten ligt. Vooral de gewichtenleerlingen binnen deze groep scoren ruim onder het gemiddelde van 19 punten. De inspanningen die een sterk versnelde vaardigheidsgroei opleveren bij de kinderen die aan het begin van de kleuterperiode laag scoren, lijkt ten koste te gaan van de ontwikkeling van de hoger scorende kinderen. Als alleen gekeken wordt naar de kinderen van laag opgeleide ouders, zien we hetzelfde beeld: hun bovengemiddelde vaardigheidsgroei wordt vooral behaald door kinderen die op het eerste toetsmoment laag scoren. De gewichtenleerlingen met een hoger startniveau laten een veel lagere vaardigheidsgroei zien, ruim onder het landelijk gemiddelde. Uit de VVE-monitor valt niet af te leiden wat de oorzaak is van bepaalde verschillen in eindniveau of vaardigheidsgroei. Aanbevelingen Op basis van de beschreven opbrengsten van VVE doen we de volgende aanbevelingen. Na twee VVE-monitors valt op dat de vier gemaakte resultaatsafspraken verschillen in de mate waarin ze ambitieus zijn. Het is gewenst om resultaatafspraken maken die stimuleren tot het optimaliseren van de effectiviteit van het VVE-aanbod, maar de afspraken moeten wel realistisch zijn. We bevelen aan om de gemaakte afspraken te heroverwegen. Resultaatafspraak 1 lijkt niet ambitieus genoeg; resultaatafspraak 2 is wellicht te ambitieus. De primaire doelgroep van het Zaanse VVE-beleid wordt gevormd door kinderen met een VVE-indicatie. We bevelen aan om resultaatafspraken te maken die betrekking hebben op deze doelgroep, zowel voor de peuters als voor de kleuters. Om de doelen van het Zaanse VVE-beleid te realiseren moet gezorgd worden dat de kwaliteit van de uitvoering van VVE op peil blijft en waar mogelijk verbeterd wordt. We bevelen aan om de verbeterpunten die in de laatste VVE-rapportage van de Onderwijsinspectie staan, als leidraad te gebruiken voor gerichte kwaliteitsverbetering op het terrein van VVE. Een combinatie van kwalitatief hoogwaardig VVE en betrokkenheid van ouders bij het stimuleren van de ontwikkeling van hun kinderen maakt de effecten van VVE sterker en langer merkbaar. Daarom bevelen we aan om te blijven investeren in een aanbod gericht op ouders van jonge kinderen. We bevelen aan nader onderzoek te doen naar mogelijke redenen waarom kinderen met een relatief hoog instroomniveau een vaardigheidsscore laten zien die ruim onder het landelijk gemiddelde ligt. We bevelen aan om meer uitdaging te bieden aan kinderen met een relatief hoog instroomniveau, zodat ook deze kinderen optimaal profiteren van het onderwijsaanbod. We bevelen aan om tijdens gesprekken op schoolniveau samen met de uitvoerders te zoeken naar verklaringen voor de schoolspecifieke resultaten. Op basis daarvan kunnen maatregelen bedacht worden om de opbrengsten te verbeteren. We bevelen aan om bij kleuters die geboren zijn in oktober tot en met december en van wie wordt ingeschat dat het beter is om 2½ jaar onderwijs in de kleutergroepen te volgen, gedurende de eerste anderhalf jaar basisonderwijs de toetsen voor groep 1 af te nemen. De toetsgegevens van deze herfstkinderen kunnen dan meegenomen worden in de reguliere VVE-monitor. 22

23 5.4 De opbrengsten van VVE in Zaanstad in breder perspectief Nederlands en internationaal onderzoek naar effecten van programma s in de voor- en vroegschoolse periode kunnen gebruikt worden om de resultaten van de kinderen die deelnemen aan VVE in een breder perspectief te plaatsen. In het boek VVE en ouders 6, uitgegeven bij het ITS in 2008, wordt een aantal conclusies getrokken op basis van een analyse van het vele onderzoek dat internationaal gedaan is naar de effecten van programma s als VVE. Voor Zaanstad zijn met name relevant: Op korte termijn boeken VVE-programma s bescheiden effecten. De effecten van veel programma s doven later vaak weer uit. De geboekte winst ten opzichte van kinderen die niet aan het programma deelnamen wordt enkele jaren na afloop van het programma niet weer gevonden. Er zijn echter uitzonderingen: kinderen die deelnamen aan bepaalde programma s hebben een gunstiger schoolloopbaan, zijn minder afhankelijk van uitkeringen, hebben minder psychosociale problemen en vervallen minder tot criminaliteit. Kenmerkend voor de effectieve programma s is dat ze zich in de instelling / het centrum op het kind richten en tegelijkertijd thuis op de ouders. Kernbegrippen daarbij zijn enerzijds vroeg beginnen en intensief werken, en anderzijds ouderbetrokkenheid, scholing van ouders, opvoedkundige en onderwijskundige thuisactiviteiten en gezinsondersteuning 7 Met name de laatste conclusie is relevant voor Zaanstad. Hier wordt VVE immers gecombineerd met een versterkte oudercomponent. Bovendien is duidelijk dat VVE in Zaanstad vroeg begint en intensief werkt. Daarom mag verwacht worden dat deelname aan VVE gecombineerd met diverse oudergerichte activiteiten ook op de langere termijn gunstige effecten heeft op de kinderen. Als dat inderdaad het geval is, is de forse investering die VVE vraagt van pedagogisch medewerkers en leerkrachten en van overheidsmiddelen de moeite meer dan waard. De opbrengsten van VVE kunnen ook in economisch perspectief geplaatst worden: de investeringen in VVE worden op termijn ruimschoots terugverdiend via lagere sociale kosten en hogere (belasting)opbrengsten. Investeren in de ontwikkeling jonge kinderen is dus ook economisch rendabel 8. Deze conclusies zijn met name gebaseerd op langlopend wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van programma s die in de jaren 60 en 70 in de Verenigde Staten zijn uitgevoerd. Opvallend is dat alle programma s die ook op lange termijn gunstige resultaten lieten zien, bestonden uit een combinatie van een programma dat op een voorschoolse instelling werd uitgevoerd en intensieve ondersteuning van de ouders. 6 Zie: F. Smit, G. Driessen, J. van Kuijk en C. de Wit, VVE en ouders. Ouderbetrokkenheid en participatie in de Voor- en Vroegschoolse Educatie, ITS Radboud Universiteit Nijmegen, Idem, pagina17. 8 Zie: James J. Heckman and Dimitriy V. Masterov: The Productivity Argument for Investing in Young Children, NBER Working Paper,

24 5.5 Aanbevelingen ter versterking van de VVE-monitor De VVE-monitor kan op een aantal punten verbeterd en uitgebreid worden. Om de effecten van VVE in beeld te brengen is het van belang de ontwikkeling van zo veel mogelijk kinderen gedurende een langere periode te volgen. In Zaanstad ontbraken echter veel toetsgegevens van kinderen, met name uit groep 1. Het is daarom gewenst om basisscholen te houden aan de bestuursafspraak om ook in groep 1 toetsen af te nemen. De kracht van VVE ligt in het stimuleren van de brede ontwikkeling van de kinderen. De VVE-monitor richt zich nu alleen op de taalontwikkeling van de kinderen. Het is dus gewenst om de VVE-monitor uit te breiden naar andere ontwikkelingsgebieden, bijvoorbeeld de sociaal emotionele ontwikkeling en de rekenontwikkeling. Het VVE-aanbod is primair gericht op peuters en kleuters. Elders blijkt dat met name in de peuterperiode een sterk versnelde ontwikkeling optreedt als hoogwaardig VVE wordt aangeboden. Het is dus zeer gewenst om, conform daarover gemaakte bestuursafspraken, naast toetsgegevens van de kleuters ook toetsgegevens van peuters te verwerken. Dat is nu op relatief kleine schaal gebeurd. Het is gewenst om sluitende afspraken te maken over het werken met observatie- en toetsinstrumenten in de peuterperiode en over de (digitale) registratie van de gegevens. Dan kunnen we de ontwikkeling van kinderen in beeld brengen over een langere periode. Er dienen sluitende afspraken gemaakt te worden over de registratie van het gebruik van het VVE-aanbod door peuters met een VVE-indicatie. De primaire doelgroep van het Zaanse VVE-beleid wordt gevormd door peuters met een VVE-indicatie. Dit betreft een grotere groep kinderen dan de kinderen van laag opgeleide ouders die de doelgroep vormen in het basisonderwijs. In de volgende versie van deze VVE-monitor zal onderzocht worden hoe kinderen met een VVE-indicatie zich in de kleuterperiode ontwikkelen. De monitor richt zich nu alleen op de VVE-basisscholen in de gemeente Zaanstad. De monitor uitbreiden met meer of zelfs alle basisscholen geeft een betrouwbaarder beeld. Een gunstige ontwikkeling in de peuter- en de kleuterperiode is nog geen garantie voor een gunstige schoolloopbaan. Het is daarom aanbevelenswaardig om de kinderen ook te volgen in groep 3 en later. 24

25 Bijlage 1 Zaanse (VVE)scholen x percentage gewichtenleerlingen van 4 en 5 jaar In de tabel zijn de VVE-scholen geel gemarkeerd. Tabel: Aantallen en percentages gewichtenleerlingen van 4 en 5 jaar teldatum oktober Naam school Totaal % gew. lln. 4-5 jarigen Obs De Lindenboom % Chr BS Kleurenpracht % Basisschool De Roos % cbs De Saenparel % Obs De Spiegel % Obs Theo Thijssen % OBS De Gouw % Basisschool Willibrord % OBS Over De Brug Hannie Schaft / In het Veld % De Westerkim % de Windroos % Obs De Pionier % Paus Joannesschool % CBS Tamarinde % OBS Kogerveld % Obs De Komeet / Het Palet % Basisschool Toermalijn % Obs De Zoeker % De Werf % OBS Ayundo % De Hoeksteen % Obs De Watermolen % Obs De Voorzaan % ICBS De Vuurvogel % Obs De Delta % Obs H. Gorter % Obs De Meander % OBS De Dorpsakker % Het SchatRijk % RK BS de Rietvink % Chr Basisschool De Rank % Vrije School Zaanstreek % 9 In de tabel staan de gegevens van de 4 en 5-jarige kinderen op de basisscholen in Zaanstad. Die aantallen komen niet precies overeen met de aantallen kinderen in groep 1 en 2, want in groep 2 zitten vaak ook 6- jarigen. Omdat het hier vooral gaat om de percentages gewichtenleerlingen, is dat geen bezwaar. 25

26 Naam school Totaal % gew. lln. 4-5 jarigen Het Koraal % Obs De Dijk Oost / West % Interconf Bs Octant % Cbs Het Baken % De Oceaan % Basisschool de Piramide % Obs De Jagersplas % De Golfbreker % Jenaplansch De Bijenkorf % Basisschool De Evenaar % OBS Et Buut % OBS De Kroosduiker % De Regenboog % Obs Het Eiland % OBS De Overhaal % Alle VVE scholen % Alle scholen % Toelichting In de kolommen met 0.0, 0.3 en 1.2 staan de aantallen 4- en 5-jarige kinderen per school genoteerd. In de laatste kolom staat het percentage gewichtenleerlingen onder de 4 en 5- jarigen. De scholen zijn geordend op percentage gewichtenleerlingen: de scholen met de hoogste percentages staan bovenaan, de scholen met de laagste percentages onderaan. De scholen De Komeet / Het Palet, Over de Brug Hannie Schaft / in t Veld en De Dijk Oost / West hebben allen twee locaties, waaronder één VVE-locatie. Omdat we vanuit de beschikbare gegevens niet na kunnen gaan hoeveel kinderen de reguliere en hoeveel kinderen de VVE-locatie bezoeken, hebben we deze scholen in bijlage 1 niet tot de VVEscholen gerekend. Enkele conclusies: In de gemeente Zaanstad zijn er = en 5-jarige gewichtenleerlingen; dat betreft 343 : 3325 = 10 % van alle 4- en 5-jarige leerlingen. De meeste VVE-scholen worden bezocht door relatieve hoge percentages gewichtenleerlingen. Enkele scholen die bezocht worden door vrij hoge percentages gewichtenleerlingen behoren echter niet tot de VVE-scholen. Het betreft Obs Theo Thijssen, Obs De Zoeker, Cbs De Westerkim en De Werf. VVE-school Obs Herman Gorter wordt bezocht door een gering percentage gewichtenleerlingen. De 15 VVE-scholen worden bezocht door en 5-jarige kinderen met een leerlinggewicht van 0.30 en en 5-jarige kinderen met een leerlinggewicht van In totaal betreft dit 212 gewichtenkinderen. 212 : 343 = 62% van de 4- en 5-jarige kinderen met een leerlinggewicht groter dan 0 gaat dus naar de VVE-scholen; 38% van hen gaat naar de overige scholen. 26