In deze speciale uitgave van Screen. het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Highlights:

Transcriptie

1 SPECIAL BMHK Screenmaart 2012 In deze speciale uitgave van Screen staat het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (BMHK) centraal. Highlights: praktijkondersteuners BMHK stellen zich aan u voor > 2 het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in 4 stappen > 3 minister VWS geeft opdracht tot uitvoeringstoets > 5 visie Gezondheidsraad in het kort toegelicht > 6 magazine Leven & Lijf in de nieuwe media> 7 Naast achtergrondinformatie vindt u in deze Special BMHK een grote hoeveelheid praktische informatie, zoals nieuwe contactgegevens, de introductie van de praktijkondersteuners, de tarieven voor 2012 en welke onderzoeken wel en niet onder het bevolkingsonderzoek vallen. Bundeling van krachten Vanaf 1 maart 2012 verhuist Bevolkingsonderzoek Zuid-West haar activiteiten in Leiden voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker naar haar kantoor op de Zorgboulevard in Rotterdam. De locatie Leiden komt hiermee te vervallen. Vanaf mei worden vanuit deze Rotterdamse locatie alle processen in Zuid-Holland en Zeeland voor de bevolkingsonderzoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en in 2013 darmkanker gecoördineerd. De verhuizing is een vervolg op de eerdere fusie, waarmee we door bundeling van krachten nog beter en efficiënter gaan werken. Onze insteek is dat u van deze verandering zo min mogelijk zal merken. Het betekent voor een aantal van u dat u een ander telefoonnummer belt wanneer u vragen heeft en/of dat u mogelijk contact heeft met andere medewerkers. Onze expertise blijft onveranderd aanwezig. Daarnaast zetten wij meer in op praktijkondersteuning en deskundigheidsbevordering. Nieuwe adres- en contactgegevens Bevolkingsonderzoek Zuid-West Postbus MD Rotterdam T info@bevolkingsonderzoekzuid-west.nl Hier kunt u terecht voor vragen over bijvoorbeeld het uitnodigingsmateriaal, de uitvoering van het bevolkingsonderzoek en de betalingen. Voor ondersteuning bij het uitnodigingsproces, bij het maken van uitstrijkjes en voor deskundigheidsbevordering kunt u contact opnemen met de praktijkondersteuners, die per 1 maart binnen onze organisatie hiervoor zijn aangesteld.

2 2 Ondersteuning huisartsenpraktijken in eigen huis Bevolkingsonderzoek Zuid-West werkte een lange periode intensief samen met de ROS en voor de ondersteuning van uw praktijk bij de uitvoering van het onderzoek naar baarmoederhalskanker. Per maart 2012 gaan wij een aantal werkzaamheden, dat voorheen door de ROS en werd verricht in eigen beheer uitvoeren. Dit heeft onder meer te maken met een landelijke beleidswijziging en de te verwachten invoering van de HPV-screening. U kunt voor informatie en ondersteuning rechtstreeks contact opnemen met de praktijkondersteuners van Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Wat kunnen de praktijkondersteuners voor u betekenen? Wij ondersteunen u en uw assistentes bij de uitvoering van de werkzaamheden ten behoeve van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Wij zijn uw spreekbuis naar de screeningsorganisatie en visa versa. Dit betekent onder andere: Adviseren en begeleiden van de zelfuitnodigende huisartsen met het uitnodigingstraject. Een bijdrage leveren aan de in- en externe communicatie gericht op een optimale wisselwerking tussen huisarts en screeningsorganisatie. Leveren van handleidingen, instructies en spiegelinformatie aan huisartsen. Tarieven 2012 Zorgdragen voor een lijst met alternatieve uitstrijklocaties. Indien gewenst kunnen wij de huisartspraktijk een bezoek brengen. U kunt ons bereiken op telefoonnummer De tarieven worden jaarlijks vastgesteld door de Nederlandse Zorg Autoriteit. In 2012 worden de volgende tarieven gehanteerd: Vergoeding huisarts voor uitstrijkje in het kader van bevolkingsonderzoek: 12,09 Vergoeding uitnodiging voor bevolkingsonderzoek door zelfuitnodigende huisarts: 4,32 Vergoeding voor het laboratorium: 24,20 Petra Hoek p.hoek@bevolkingsonderzoekzuid-west.nl Swan Tien Stienstra s.stienstra@bevolkingsonderzoekzuid-west.nl Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in 4 stappen * stap 1 stap 2 *De procedure voor zelfuitnodigende huisartsen kan afwijken, zie hiervoor het eerder ontvangen draaiboek Uitnodigen Vrouwen in de leeftijd van 30 tot en met 60 jaar worden om de vijf jaar uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. In 2012 worden de geboortejaren 1982, 1977, 1972, 1967, 1962, 1957 en 1952 uitgenodigd. De persoonsgegevens van de uit te nodigen vrouwen ontvangen wij van de Gemeentelijke Basis Administraties (GBA) van de gemeenten in Zuid-Holland en Zeeland. Met de uitnodigingsbrief ontvangen de cliënten: een folder over het onderzoek; een laboratoriumformulier, voorzien van naam, adres, geboortedatum en uitnodigingsnummer (bvo-registratie); op achterzijde laboratoriumformulier: een verklaring van niet-deelname, voor tijdelijke en definitieve afmelding. Als een cliënt niet reageert op de eerste uitnodiging, ontvangt zij na 16 weken Uitstrijk op medische indicatie geen een herinnering. Na acht maanden wordt een tweede herinnering verstuurd. bevolkingsonderzoek Het onderzoek Het onderzoek bestaat uit het maken van een uitstrijkje. Dit gebeurt in de huisartsenpraktijk, en wordt gedaan door de huisarts of de huisarts assistent. Deelname kan alleen met het laboratoriumformulier, dat aan de cliënt is toegezonden. Wilt u cliënten, wanneer ze een afspraak maken, er op wijzen dat ze het formulier meenemen? Mochten ze het formulier onverhoopt kwijt zijn, dan kunnen zij (of u) contact opnemen met Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Een duplicaat laboratoriumformulier kan worden opgevraagd via onze website of via telefoonnummer Let op: vergoeding vanuit het bevolkingsonderzoek is alleen mogelijk met een geldig formulier van Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Als de cliënt het onderzoek niet in de eigen huisartspraktijk wil laten uitvoeren, kan zij contact opnemen met Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Wij kunnen haar verwijzen naar een andere praktijk. Borstvoeding Vermeld bij borstvoeding dat de cliënt borstvoeding geeft of recent (tot ongeveer twee maanden na de bevalling) gegeven heeft. Geef dit aan bij rubriek 13 lactatie op het laboratoriumformulier. Tijdelijke niet-deelname: zwangerschap/miskraam Het uitstrijkje moet uitgesteld worden tot zes maanden na de bevalling. Op de Verklaring van niet-deelname kan de cliënt de vermoedelijke bevallingsdatum aangeven. En opsturen naar ons. Ongeveer zes maanden na deze datum ontvangt zij een nieuwe uitnodiging. Een miskraam of abortus wordt als zwangerschap behandeld. Definitieve niet-deelname Definitieve afmelding voor het bevolkingsonderzoek moet altijd ondertekend worden door de cliënt. Een handtekening van de huisarts (of assistente) is onvoldoende voor definitieve afmelding. Wilt u de vrouw vragen het hele formulier terug te zenden, inclusief de voorkant (het laboratoriumformulier)? Anders missen we de gegevens van de cliënt en kan de verklaring niet verwerkt worden. 1 Een uitstrijk op medische indicatie, Oproepschema Oproepweek: Geboortejaar Uitstrijk op medische indicatie geen bevolkingsonderzoek bijvoorbeeld een vervolgonderzoek op het bevolkingsonderzoek, of een uitstrijk naar aanleiding van klachten (mits NIET in het jaar dat de cliënt toch al uitgenodigd zou worden), kan niet op een formulier van het bevolkingsonderzoek aangevraagd worden. 3

3 4 Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker in 4 stappen - vervolg stap 3 stap 4 Uitslag U krijgt de uitslag van het onderzoek van het laboratorium waar u het uitstrijkmateriaal naar toe heeft gestuurd. Met vragen over de uitslag kunt u contact opnemen met het laboratorium. Bevolkingsonderzoek Zuid-West stuurt de uitslag van het onderzoek per brief naar de cliënt. Tussen het moment waarop u de uitslagen ontvangt en het recent al een uitstrijkje gemaakt is. Dit verzenden van de uitslagbrief zit minimaal vijf werkdagen. kan gebeuren doordat een cliënt een Bij afwijkende uitslag neemt de huisarts eerst contact op herinneringsuitnodiging ontvangt die de met de cliënt. Bij ernstige afwijkingen nemen wij contact op uitslag van het eerste uitstrijkje kruist. met de huisarts voordat wij de cliënt de uitslag sturen. Als vervolgonderzoek nodig is, blijft de huisarts verantwoordelijk voor het informeren van de cliënt. voor het laatst geweest is voor een Check dus altijd even wanneer een cliënt uitstrijkje! Alleen in het geval van een We maken onderscheid tussen de volgende uitslagen: PAP 0 (onbeoordeelbaar uitstrijkje) kan PAP 0: Het uitstrijkje is niet goed te beoordelen. De cliënt wordt uitgenodigd om na zes weken nogmaals een er twee keer in 5 jaar een uitstrijkje uitstrijkje te laten maken. Dit herhalingsonderzoek voor het bevolkingsonderzoek gedaan valt onder het bevolkingsonderzoek. worden. PAP 1: Er zijn geen afwijkingen gevonden. PAP 2 PAP 3a: Er zijn lichte afwijkingen gevonden. De cliënt wordt uitgenodigd om na zes maanden een vervolguitstrijkje te laten maken. Dit vervolgonderzoek valt niet onder het bevolkingsonderzoek. Ook een eventuele HPV-screening valt niet onder het bevolkingsonderzoek. PAP 3b en hoger: Er zijn ernstige afwijkingen gevonden. De cliënt wordt doorverwezen naar de gynaecoloog voor verder onderzoek. Mogelijke opvolging Afhankelijk van de uitslag kan er opvolging van het onderzoek noodzakelijk zijn. Valt een uitstrijkje na zes maanden wel of niet onder het bevolkingsonderzoek? Is de nieuwe uitstrijk na een PAP 0 een herhaal- of een vervolgonderzoek? In de praktijk blijkt het niet altijd duidelijk waar de grenzen liggen. Daarom nog even op een rijtje. Het doel van het bevolkingsonderzoek is het vroegtijdig opsporen van afwijkingen. Herhaalonderzoeken zijn hier op gericht. Vervolgonderzoeken worden uitgevoerd wanneer in een eerdere uitstrijk afwijkingen zijn geconstateerd. Herhaalonderzoek Is een uitstrijkje niet beoordeelbaar (PAP 0), dan wordt de cliënt uitgenodigd om na zes weken nogmaals een uitstrijkje te laten maken. Dit uitstrijkje valt onder het bevolkingsonderzoek en wordt dus als zodanig vergoed. Is het herhaalonderzoek opnieuw niet beoordeelbaar (2 e keer PAP 0) dan valt het volgende uitstrijkje niet meer onder het bevolkingsonderzoek. Vervolgonderzoek Wanneer een cliënt na een PAP 2 of hoger wordt geadviseerd om na zes maanden nogmaals een uitstrijkje te laten maken, gaat het om een vervolgonderzoek waarin een eerder geconstateerde afwijking wordt beoordeeld. Het vervolgonderzoek is altijd een medische indicatie en valt niet onder het bevolkingsonderzoek. 2 Check een eerder gemaakt uitstrijkje Het komt met enige regelmaat voor dat er een uitstrijkje gemaakt wordt terwijl 3 Bellen voor een laboratoriumformulier Mist u als zelfuitnodigende huisarts een laboratoriumformulier of is uw cliënt haar laboratoriumformulier vergeten, dan kunt u ons bellen ( ) voor het uitnodigingsnummer en/of een gefaxt of per post verstuurd exemplaar. Nadat de Gezondheidsraad eind mei 2011 haar advies uitbracht over mogelijke verbeteringen van de screening op baarmoederhalskanker, was minister Schippers van VWS aan zet. De minister stuurde eind oktober haar standpunt naar de Tweede Kamer. Zij stelt dat voor besluitvorming een aantal zaken nader moet worden onderzocht. Het Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM krijgt opdracht een uitvoeringstoets te doen. Definitieve besluitvorming wordt verwacht in het voorjaar van De minister onderscheidt drie onderdelen in het advies van de Gezondheidsraad: het optimaliseren van de keten, het verlagen van drempels om de deelnamegraad te verhogen en het primair gaan screenen op de aanwezigheid van een hoog risico Humaan Papillomavirus (hrhvp) in plaats van op celafwijkingen. Optimaliseren keten Aansluiting met de zorg is cruciaal voor de effectiviteit van het bevolkingsonderzoek. De uitslag van het uitstrijkje kan aanleiding geven voor vervolgonderzoek. Zowel bij lichte afwijkingen (waarbij wordt geadviseerd na zes maanden nogmaals een uitstrijkje te laten maken) als bij ernstiger afwijkingen (waarbij de vrouw wordt doorverwezen naar de gynaecoloog) is het percentage vrouwen dat het advies niet opvolgt vrij hoog (resp. 15 en 10%). Het gaat hierbij om vrouwen met een geïdentificeerd risico. De minister vraagt het Centrum voor Bevolkingsonderzoek om, samen met de verantwoordelijke zorgverleners, hier de nodige aandacht aan te besteden om te voorkomen dat vrouwen tussen wal en schip vallen. Aanpassing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker? Minister Schippers geeft opdracht tot uitvoeringstoets Drempels verlagen Uit het advies van de Gezondheidsraad blijkt dat de meeste gezondheidswinst te behalen is als de doelgroep goed wordt bereikt. Nu wordt 77%* van de doelgroep eens in de vijf jaar gescreend. De deelname van jongere vrouwen, vrouwen in grote steden en allochtone vrouwen blijft achter. De helft van de gevallen van baarmoederhalskanker wordt op dit moment juist gevonden bij vrouwen die niet of onregelmatig zijn gescreend. De minister geeft het Centrum voor Bevolkingsonderzoek (onderdeel van het RIVM) opdracht om te onderzoeken hoe de drempel voor deelname aan het bevolkingsonderzoek het best verlaagd kan worden, en wat de rol van de huisarts hier in kan zijn. Ze vindt het belangrijk dat hierbij de autonomie van de deelnemers niet in het geding komt - deelname is en blijft vrijwillig. Thuistest Een mogelijke maatregel om de deelname aan het bevolkingsonderzoek te verhogen is het toezenden van een thuistest, wanneer geen gehoor wordt gegeven aan de uitnodiging om mee te doen. In proefonderzoeken hiermee doet ongeveer een derde van de non-respondenten alsnog mee. De minister vraagt zich af of het aanbieden van de thuistest de opzet van het bevolkingsonderzoek beïnvloedt (geven vrouwen de voorkeur aan de thuistest en wachten ze daar op?). Bovendien is het de vraag hoever de overheid moet gaan met het opdringen van de screening. Minister Schippers wil, voordat zij een besluit neemt over landelijke invoering, eerst verder onderzoek naar de thuistest en de mogelijke consequenties op de effectiviteit van het bevolkingsonderzoek. hrhpv-screening De Gezondheidsraad adviseert om voortaan primair te screenen op hrhpv. In haar advies heeft de Gezondheidsraad berekend dat dit op lange termijn kosteneffectief is. De minister geeft aan dat zij de precieze consequenties en kosten op korte en middellange termijn in kaart gebracht wil zien. Dat geldt ook voor een reële prijs van de hrhpv-screening. Invoering van de hrhpv-screening brengt financiële investeringen met zich mee. De minister geeft aan dat bij besluitvorming hierover de budgettaire mogelijkheden van de overheid een belangrijke rol zullen spelen. Uitvoeringstoets De minister stelt in haar standpunt dat het optimaliseren van de keten snel kan worden opgepakt door het RIVM. Het Centrum voor Bevolkingsonderzoek van het RIVM krijgt opdracht om de twee andere aanbevelingen verder te onderzoeken in een uitvoeringstoets. Op basis van de resultaten van de uitvoeringstoets en afhankelijk van het budgettaire beeld zal minister Schippers in het voorjaar van 2013 een definitief besluit nemen over herziening van het bevolkingsonderzoek. *Het opkomstpercentage ligt op 66%. Worden hierbij de vrouwen opgeteld in de leeftijd van 30 t/m 60 jaar die niet gescreend hoeven te worden (vanwege verwijderde baarmoederhals) of die om andere redenen al een uitstrijkje hebben laten maken, komt de beschermingsgraad uit op 77%. 5

4 6 Overzicht belangrijkste aanbevelingen van de Gezondheidsraad Hoe kunnen we, in het licht van nieuwe ontwikkelingen en technieken, de preventie van baarmoederhalskanker verbeteren? Op verzoek van de vorige minister van VWS bracht de Gezondheidsraad hierover eind mei 2011 een advies uit. Hieronder in het kort de belangrijkste aanbevelingen van de Gezondheidsraad. Testen op hrhpv als primaire screening Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door een infectie met een hoogrisicotype van het Humaan Papillomavirus (hrhpv). Uit een groot aantal studies is gebleken dat hrhpv-screening aanzienlijk gevoeliger is voor baarmoederhalskanker en voorstadia daarvan dan de nu toegepaste cytologie. Daarom wordt geadviseerd om te gaan screenen op hrhpv. Bij een positieve hrhpv-test volgt cytologisch onderzoek om nauwkeuriger te voorspellen of er sprake is van een relevante afwijking. Minder screeningsronden Nu worden vrouwen in de leeftijd van 30 tot 60 jaar om de vijf jaar uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek. Voorstel is om de leeftijdsgrenzen te handhaven, maar het aantal screeningsronden terug te brengen en vrouwen in de leeftijd van 30, 35, 40, 50 en 60 jaar uit te nodigen. Vrouwen van 40, 50 en 60 die hrhpv-positief blijken, worden wel na vijf jaar opnieuw gescreend. Opkomstbevordering Omdat met een grotere opkomst meer gezondheidswinst is te behalen, adviseert de Gezondheidsraad huisartsen meer te betrekken bij het uitnodigen voor het bevolkingsonderzoek. Ook is het advies herinneringsuitnodigingen sneller te verzenden (na een termijn van zes weken). Thuistest Als vrouwen niet op de uitnodiging, noch op de herinnering reageren, zouden ze een thuistest moeten krijgen. Omdat dit er toe zou kunnen leiden dat vrouwen wachten tot ze de thuistest krijgen, zal naar de toepassing hiervan nog nader onderzoek gedaan moeten worden. Follow-up Nu wordt de verantwoordelijkheid voor het laten doen van vervolgonderzoek na een afwijkende uitslag overgelaten aan de cliënt. De Gezondheidsraad ziet hierin ook een rol weggelegd voor de screeningsorganisaties. Kan ik een thuistest krijgen? Sinds de Gezondheidsraad haar advies over de nieuwe opzet van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker heeft uitgebracht, wordt regelmatig de vraag gesteld: kan ik een thuistest krijgen? Het antwoord daarop is: nee, dat is niet mogelijk. Eerst moet de minister van VWS besluiten of ze het advies van de Gezondheidsraad overneemt. Als het advies wordt overgenomen, zal waarschijnlijk eerst nader onderzoek worden gedaan naar de manier waarop de thuistest wordt ingezet. De verwachting is dat invoering van het bevolkingsonderzoek nieuwe stijl niet voor 2013 plaats vindt. Magazine Leven & Lijf en social media De opkomst onder de dertigjarige vrouwen is beduidend lager (ca. 55%) dan bij de andere leeftijdsgroepen (ca. 65%). Om dertigjarige vrouwen over het belang van deelname al op hun leeftijd te informeren, krijgen deze vrouwen in Nederland het glossy magazine Leven & Lijf toegestuurd voorafgaande aan de uitnodiging voor hun eerste uitstrijkje. Dit magazine informeert op toegankelijke en persoonlijke wijze over het bevolkingsonderzoek, het uitstrijkje en HPV. Het biedt de dertigers daarnaast veel ervaringsverhalen die hen kunnen ondersteunen in het bepalen van hun keuze voor deelname. Actrice Angela Schijf en o.a. bekend van Flikken Maastricht heeft bijgedragen als gasthoofdredacteur. Om vrouwen tevens de gelegenheid te geven zelf ervaringsverhalen te vertellen en reacties uit te wisselen, is in de Europese week van de baarmoederhalskankerpreventie (22-26 jan. jl.) de blog gelanceerd. Vanaf die datum zijn ook een facebookpagina (Leven en Lijf) en een twitteraccount actief. Op is het magazine Leven & Lijf digitaal te bekijken. Filmpjes Op de site baarmoederhalskanker.nl en op enlijf.nl zijn informatieve filmpjes geplaatst over (aspecten van) het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. In deze filmpjes geven deskundigen (gynaecoloog, huisarts, patholoog en verpleegkundig specialist) informatie over onderwerpen als HPV, baarmoederhalskanker, HPV-test, thuistest, e.d. Een deelneemster die HPV-positief is, vertelt over haar ervaringen met het bevolkingsonderzoek. Ook in het magazine Leven en lijf vertelt deze deelneemster haar verhaal. De filmpjes zijn geproduceerd in opdracht van het RIVM. 7 Cervix in beeld Kennistest Het boekje Cervix in Beeld is bedoeld voor huisartsen en praktijkassistenten die uitstrijkjes maken voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Het geeft antwoord op vragen zoals hoe maak je een goed uitstrijkje, wanneer is een cervix afwijkend en wat betekent deze uitslag. Met veel duidelijke foto s vormt dit boekje een onmisbaar naslagwerk voor iedere huisartsenpraktijk. Voor 17,50 (incl. BTW en verzendkosten) is dit boekje te bestellen bij Bevolkingsonderzoek Zuid-West. Mail naar info@bevolkingsonderzoekzuidwest.nl, o.v.v. bestelling Cervix in Beeld. Het RIVM heeft kennistests ontwikkeld voor de verschillende bevolkingsonderzoeken. De tests geven antwoord op veelgestelde vragen over de bevolkingsonderzoeken borstkanker en baarmoederhalskanker. Op onze website en op vindt u de linkjes om naar de kennistests te gaan.

5 Deskundigheidsbevordering: Minimale onderwijsmodule doktersassistenten Er is behoefte aan eenheid in de opleiding van de praktijkassistenten en doktersassistenten op het gebied van maken van uitstrijkjes. Daartoe is er op landelijk niveau een nieuwe (verplichte) minimale onderwijsmodule (MSM) in ontwikkeling. Hiervoor zitten het RIVM (CvB), het NHG, de NVDA, de ROS en, de NVVP, de screeningsorganisaties en een onderwijskundig bureau om de tafel. De wijze waarop deze deskundigheidsbevordering in 2012 gestalte krijgt en de eventuele rol van de ROS en daarbij is nog niet uitgekristalliseerd. We houden u middels deze nieuwsbrief en onze website op de hoogte van de ontwikkelingen en het scholingsaanbod. Informatielijn cliënten bereikbaar via telefoonnummer (tussen 9.00 en uur) Website De website van Bevolkingsonderzoek Zuid-West (www. bevolkingsonderzoekzuid-west.nl) biedt alle informatie over de bevolkingsonderzoeken. Voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker kunt u hier terecht voor: Het aanvragen van laboratoriumformulieren Het bekijken van het oproepschema Algemene informatie over het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Antwoorden op veel gestelde vragen over de uitslagbrieven Voorbeelden van de uitnodigingsbrief en de uitslagbrieven Colofon Screen is een uitgave van Bevolkingsonderzoek Zuid-West Redactie: Elma van der Vlis Opmaak en Druk: DRD Support BV Postbus 91163, 3007 MD Rotterdam T info@bevolkingsonderzoekzuid-west.nl