Procedure versnelde leertijd / leertijdverlenging Samengesteld door: Het zorgteam van NBS Teteringen schooljaar

Transcriptie

1 Procedure versnelde leertijd / leertijdverlenging Samengesteld door: Het zorgteam van NBS Teteringen schooljaar Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 0

2 Inhoudsopgave Inleiding 2 1.Standpunt van de school Leertijdverlenging Kleuterverlenging Zittenblijven in de groepen 3 t/m Versnellen in de groepen 1 t/m De procedure De procedure voor groep Start Bepalen welke kinderen de procedure gaan volgen Stap 1 Het signaleren Zorgniveau Stap 2 Het analyseren en diagnosticeren Zorgniveau Stap 3 Criteria versnelde leertijd /leertijdverlenging Stap 4 De besluitvorming Stap 5 Een continu aanbod Stap 6 De evaluatie De procedure voor groep Start Bepalen welke kinderen de procedure gaan volgen Stap 1 Het signaleren Zorgniveau Stap 2 Het analyseren en diagnosticeren Zorgniveau Stap 3 Criteria versnelde leertijd /leertijdverlenging Stap 4 De besluitvorming Stap 5 Een continu aanbod Stap 6 De evaluatie 10 Checklist procedure versnelde leertijd / leertijdverlenging groep Checklist procedure versnelde leertijd / leertijdverlenging groep Afwegingsformulier 13 Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 1

3 Inleiding Tot 1986 bepaalde de 1 oktoberregeling of een kind van de kleuterschool overging naar de lagere school. Met de invoering van de Wet Basis Onderwijs en daarna de Wet Primair Onderwijs is er geen duidelijke verandering in gekomen. Veel scholen blijken nog steeds deze datum te hanteren bij het besluit of een kind in groep 2 blijft of overgaat naar groep 3, ondanks het feit dat dit geen wettelijke verplichting meer is. De inspectie geeft aan dat de school moet bevorderen dat een leerling 8 aaneengesloten jaar primair onderwijs krijgt. In uitzonderingsgevallen mag het 9 jaar zijn. Dat betekent concreet dat de basisschool zittenblijven zoveel mogelijk dient te ververmijden. Dit geldt voor alle verlengingen/doublures tijdens de gehele schoolloopbaan. Ook het verlengen van de kleuterperiode en zittenblijven zijn doorgaans geen effectieve maatregelen (Roeleveld & Van der Veen, 2007; Van de Grift, 2005). Een extra jaar onderwijs kan zeker zinvol zijn, maar alleen als het aanbod in dat extra jaar doelgericht inspeelt op problemen van leerlingen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met succes in schakelklassen (Mulder e.a., 2008). Bij het traditionele zittenblijven herhalen leerlingen alleen de stof die ze in een eerder stadium niet onder de knie kregen. Uit: De staat van het Nederlandse onderwijs onderwijsverslag van de inspectie van het onderwijs De inspectie stelt specifiek bij de herfstkinderen de school de vraag of een leerling doorkan naar groep 3 los van de geboortedatum. Zij geeft geen oordeel over de aard van het besluit Voor sommige leerlingen blijkt de 8 jaar niet haalbaar/nodig doordat: zij meer tijd nodig hebben om de aangeboden leerstof beter te kunnen volgen en begrijpen. zij de leerstof van het primair onderwijs versneld doorlopen. De school moet inzichtelijk maken op basis van welke criteria een besluit tot het vertraagd of versneld doorlopen van de basisschool is genomen. Daartoe is een procedure opgesteld aan de hand waarvan NBS Teteringen met ouders komt tot het nemen van een besluit. Doelen van deze procedure: 1. Helderheid geven over het standpunt van de school in de procedure vertragen/versnellen. 2. Inzicht geven in de procedure die de school volgt. 3. Het vaststellen van de doelgroep. 4. Het opstellen van een stappenplan dat vooraf gaat aan de besluitvorming. 5. Het benoemen van de verschillende betrokkenen. 6. Het definiëren van de te ondernemen acties na besluitvorming. 7. Evaluatie Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 2

4 1. Standpunt van de school. NBS Teteringen deelt de mening van de onderwijsinspectie: De school bevordert acht jaar aaneengesloten primair onderwijs. Bij uitzondering mag dat negen jaar zijn. Een extra jaar onderwijs kan zeker zinvol zijn, maar alleen als het aanbod in dat extra jaar doelgericht inspeelt op problemen van leerlingen. 1.1 Leertijdverlenging Kleuterverlenging Er heeft in maart 2009 op nbs de Hoogakker een intern onderzoek plaatsgevonden, door kwaliteitskring 2, onder leerlingen die in het verleden een jaar langer in groep één of groep twee hebben gezeten met als doel een 0-meting te hebben en zicht te krijgen op het rendement van de verlengde leertijd. Het onderzoek heeft zich gericht op het (mogelijke) effect van het extra jaar op de ontwikkeling van deze kinderen ( zie ook : Roeleveld,J. & Veen, van der I., Kleuterbouwverlenging in Nederland: omvang, kenmerken en effecten ) Resultaat van dat onderzoek Aantal lln vanaf 2004 Groep LVS uitval LVS + SEO zwak protocol LGF/ stoornis uitstroom 8 8 SBO 7 3 Lezen: Signalen 1 Rek: 3 dyslexie: 4 Signalen Spelling: 2 Rek: Dyslexie: Spelling: 1 2 Dyslexie: 2 Lezen: Bestudeerde aantal leerlingen 30 Aantal leerlingen uitgestroomd naar SBO 8 Aantal leerlingen dat uitvalt binnen het LVS 14 LVS + ( goede score) 8 Aantal leerlingen met SEO-problematiek 3 Aantal leerlingen met dyslexie ( of 7 onderkennende verklaring Aantal leerlingen met rugzak S.O. (LGF) 3 Conclusie Uit het onderzoek is voor Kwaliteitskring 2 gebleken dat de meeste kleuterverlengers toch zwak blijven. Kleuterverlenging lijkt vaak niet altijd de oplossing voor de problematiek te zijn. Dit is conform de beweringen van Roeleveld en Van der Veen. Stoornissen en dyslexie worden niet verbeterd door Kleuterverlenging. (Zie gegevens document Opbrengsten, hoofdstuk 5 Doorstroming) Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 3

5 Het percentage kleuterverlengers is de afgelopen jaren drastisch omlaag gegaan en zit nu op 12,5 % Een reden hiervoor is dat er steeds meer expertise en ervaring wordt opgedaan door leerkrachten. Besluiten NBS Teteringen is wel van mening dat kleuters met een vertraagde sociaal-emotionele ontwikkeling regelmatig in aanmerking (moeten kunnen) komen voor de optie van kleuterverlenging. De kinderen geboren in de maanden oktober, november en december zullen op alle ontwikkelingsgebieden nauwkeurig geobserveerd worden, met de nadruk op de sociaalemotionele ontwikkeling. Tevens zullen deze kinderen onderwerp van gesprek worden in het overleg leerkracht - Intern Begeleider. In geval van twijfel of bij verschil van mening worden de casussen opgenomen in de procedure versnelde en/of vertraagde leertijd Zittenblijven in de groepen 3 tot en met 8 Zoals eerder vermeld is uit onderzoek (Roeleveld *Van der Veen,2007; Van der Grift, 2005) gebleken, dat zittenblijven voor kinderen, geen effectieve maatregel is.een extra jaar onderwijs kan zeker zinvol zijn, maar alleen als dat doelgericht inspeelt op het probleem van de leerling. Bij traditioneel zittenblijven herhalen de leerlingen alleen de leerstof die zij in een eerder stadium niet onder de knie kregen. Op NBS Teteringen willen wij dat de kinderen de basisschool in acht aaneengesloten jaren doorlopen. Doubleren of verlengde leertijd proberen wij te vermijden. Soms zal het voorkomen dat een kind toch een leerjaar overdoet omdat de ontwikkelingskansen vergroot kunnen worden door leertijdverlenging. Het kind wordt dan besproken met de Intern Begeleider(zorgniveau 2) en in geval van twijfel opgenomen in de procedure versnelde leertijd/leertijdverlenging Versnellen Versnellen in groep 1 t/m 8 Daarnaast hebben wij ook wel te maken met leerlingen die de school versneld kunnen doorlopen. Zij doorlopen de basisschool in 7 schooljaren en slaan één jaar in de basisschool over. Dan hebben wij te maken met de versnelde leertijd. Wanneer de signalen wijzen in de richting van een versnelde ontwikkeling (ontwikkelingsvoorsprong) neemt de leerkracht contact op met de IB (zorgniveau 2). In samenspraak met ouder(s)/ verzorger(s), wordt een voorstel tot nadere diagnostiek besproken. Voor elke vorm van diagnostisch onderzoek dient er vooraf toestemming door ouder(s)/ verzorger(s) te zijn gegeven. Wij zien dat deze leerlingen vaak ook zijn opgenomen in het protocol (hoog)begaafden. Het percentage leerlingen dat de school versneld doorloopt is heel gering. (zie document Opbrengsten hoofdstuk 5) 2. De procedure Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 4

6 De procedure maakt onderscheid tussen de groepen 1-2 en de groepen 3-8. Als eerste wordt de procedure voor groep 1-2 helemaal beschreven, daarna die voor groep 3-8. Om in een overzicht de te nemen stappen te kunnen overzien volgt aan het einde een checklist die de leerkracht ten behoeve van een leerling kan doorlopen en invullen De Procedure voor groep Start Stap 1 Signaleren Stap 2 Analyseren en diagnosticeren Stap 3 Criteria versnellen / vertragen Stap 4 Besluitvorming Stap 5 Continuering van aanbod Start: Bepalen welke kinderen de procedure gaan volgen Alle Kinderen die vanaf groep 1 minimaal 1 jaar onderwijs hebben gevolgd en die zich voldoende ( zoals blijkt uit de KIJK ) ontwikkelen gaan over naar groep 2 en worden opgenomen in deze procedure. De kinderen in groep 2 die zich minimaal op leeftijdsadequaat niveau ontwikkelen op de verschillende ontwikkelingsgebieden in het observatie-instrument KIJK en die op de gebieden waarnemen en geletterdheid zich minimaal hebben ontwikkeld op het niveau van 5,6 jaar gaan ook mee in de procedure. Vanuit het observantie-instrument KIJK wordt gekeken naar: Sociaal emotionele ontwikkeling Motoriek: kleine motoriek grote motoriek Waarneming: visueel ( kijken ) auditief ( horen ) Oriëntatie: tijd lichaam ruimte Symbolen: geletterdheid cijfers en getallen Stap 1 :Het signaleren zorgniveau 1 Het signaleren gebeurt nadat er twee keer een Kijkprofiel is ingevuld. Kijkmoment 2 is dan ook een goed ijkpunt om te bezien of een kind gevolgd gaat worden in deze procedure. De leerkracht levert vanuit de gesprekken met de ouders verkregen informatie aan,aan de IB-er. Ook informatie vanuit de evaluaties van groepsplannen, handelingsplannen en rtwerkplannen moeten aanvullende gegevens opleveren. De leerkracht is in eerste instantie verantwoordelijk voor de signalering en kan hierbij ondersteuning krijgen van de IB in de leerling-bespreking. Alle gegevens die gedurende het schooljaar verzameld zijn moeten steeds meegewogen worden in de beoordeling. De fysieke gegevens blijven bewaard in de groepsmap bij de leerkracht Stap 2 : Het analyseren en diagnosticeren zorgniveau 2 Het analyseren en diagnosticeren vindt plaats na één tot anderhalf jaar onderwijs. Indien getwijfeld wordt aan de juistheid van de informatie kan nadere diagnostiek worden toegepast. Te denken valt hierbij aan het afnemen van toetsen als GOK, TAK of toetsen Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 5

7 vanuit Cito (Ruimte en Tijd, Taal voor kleuters, Ordenen). Door vooruit te toetsen of door terug te toetsen wordt het ontwikkelingsniveau van het kind bepaald. Specifieke informatie kan verkregen worden vanuit de signaleringslijst dyslexie, het protocol hoogbegaafdheid of uit informatie van externen (b.v.ggd, logopedist) In een zorggesprek tussen IB-er en leerkracht wordt de leerling doorgesproken. De ouders worden over de stand van zaken geïnformeerd door de groepsleerkracht Alle gegevens worden opgenomen in het leerlingvolgsysteem van de school en in de groepsmap van de leerkracht. De groepsleerkracht is hiervoor verantwoordelijk Stap 3 : Criteria versnelde leertijd / leertijdverlenging Voorafgaand aan het besluit tot versnellen of verlengen moeten vastgestelde criteria beoordeeld worden. Om voor versnellen in aanmerking te komen moet het kind een ontwikkeling vertonen die overeenkomt met de in Kijk genoemde en aan de kalenderleeftijd van de leerling gebonden mijlpalen op de volgende gebieden: alle aspecten van de sociaal emotionele ontwikkeling taak- en werkhouding functieontwikkeling waarneming en geletterdheid dient tevens minimaal op het niveau 5 jaar en zes maanden te zitten. Criteria worden vergeleken met de eigen leeftijdsgenoten. Criteria versnelde leertijd / leertijdverlenging 1.Sociaal emotioneel (mijlpalen KIJK zijn op leeftijd / mijlpalen KIJK laten achterstand zien) basiskenmerken betrokkenheid / welbevinden relatie met volwassenen relatie met kinderen spelontwikkeling weerbaarheid 2.Taak- werkhouding (mijlpalen KIJK zijn op leeftijd / mijlpalen KIJK laten een achterstand zien) kan taak zelfstandig uitvoeren taakbesef kan instructie volgen heeft interesse om te leren 3.Functieontwikkeling /leervoorwaarden (waarneming en geletterdheid zijn op 5 jaar en zes maanden en mijlpalen KIJK zijn op leeftijd / mijlpalen KIJK laten een achterstand zien.) mondelinge taal, taalbegrip en taalexpressie geheugen (visueel/auditief) onthouden van enkelvoudige/meervoudige opdrachten, automatiseren en inprenten zintuiglijke ontwikkeling (visueel/auditief) kleine motoriek:voorkeurshand, pengreep, pincetgreep ( niet doorslaggevend) leesvoorwaarden rekenvoorwaarden GOK boven / GOK minimaal risico score of minder Stap 4 : De besluitvorming Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 6

8 Wanneer er een besluit over versnelde leertijd of leertijdverlenging genomen gaat worden zullen bij de afweging bovenstaande criteria beoordeeld worden. Er wordt een korte motivering gegeven en de leerachterstand / leervoorsprong wordt bezien in relatie met de sociaal emotionele ontwikkeling en of taakwerkhouding. De leerkracht vult voorafgaand aan de besluitvorming het afwegingsformulier in. Bij de besluitvorming, uiterlijk genomen in de maand mei maar in ieder geval voor de bekendmaking van de groepsverdeling, zijn de ouders, de leerkracht en de IB er betrokken. De school neemt de uiteindelijke beslissing Stap 5: Een continu aanbod Het kind dat de procedure heeft doorlopen zal in een groepsplan / handelingsplan vastgelegde extra zorg ontvangen. De leerkracht draagt het kind over tijdens de zorgoverdracht en zorgt voor het groepsplan/handelingsplan. Voor heel jonge leerlingen die nog behoefte hebben aan extra ondersteuning zal extra aandacht gewenst zijn. Het kan zijn dat die aandacht gegeven wordt in de vorm van b.v. pré-teaching. Niet altijd is die extra aandacht (gegeven door een ander dan de eigen groepsleerkracht) echter realiseerbaar. Op het gebied van de sociaal-emotionele ontwikkeling dient onderwijs op maat aangeboden te worden Stap 6: De evaluatie Het kind wordt in de periode januari maart opnieuw besproken in het zorgteam. De leerkracht brengt de leerling opnieuw in De procedure voor groep Start Stap 1 Signaleren Stap 2 Analyseren en diagnosticeren Stap 3 Criteria versnellen / vertragen Stap 4 Besluitvorming Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 7

9 Stap 5 Continuering van aanbod Start: Bepalen welke kinderen de procedure gaan volgen De kinderen die een vertraagde ontwikkeling / ontwikkelingsvoorsprong laten zien worden opgenomen in de procedure. Ook de kinderen waarbij de leerkracht twijfelen of het standaard leerstofaanbod in de huidige voldoende aansluit bij het kind worden in de procedure opgenomen Stap 1: het signaleren zorgniveau 1 Bij het signaleren maakt de leerkracht gebruik van methodegebonden toetsen, Cito toetsen en SEO-observaties. Eventueel kunnen andere aanvullende observaties ook van meerwaarde zijn. De informatie verkregen uit evaluaties van een groepsplan/handelingsplan/rt-werkplan behoort eveneens tot de signaleringsfase. De leerkracht is hiervoor verantwoordelijk, maar kan ondersteund worden door de IB-er. Signalering kan in principe het hele jaar plaatsvinden maar de maand januari, waarin toetsing plaatsvindt door methode onafhankelijke toetsen( medio toetsen Cito), lijkt het meest voordehandliggend. De gegevens worden vastgelegd in de groepsmap en in het leerlingvolgsysteem door de groepsleerkracht Stap 2 :Het analyseren en diagnosticeren zorgniveau 2 Bij onvoldoende informatie kunnen aanvullende gegevens worden verzameld om een beeld te vormen. Hierbij valt te denken aan het doortoetsen van de kinderen waarbij minimaal een A score (Cito) behaald moet zijn / Terugtoetsen tot kind een C-score behaalt of didactisch onderzoek door een orthopedagoog. Hiermee wordt het leerniveau van het kind in beeld gebracht. Verdere specifieke informatie over de ontwikkeling van het kind, door derden verstrekt, kan ook van belang zijn. In deze stap zijn de ouders, de leerkracht en de IB-er betrokken. Rond maart vindt een tweede zorggesprek plaats. De gegevens die uit het doortoetsen of didactisch onderzoek zijn verkregen worden bewaard in de groepsmap en opgenomen in het leerlingvolgsysteem.de groepsleerkracht is hiervoor verantwoordelijk Stap 3: Criteria versnelde leertijd / leertijdverlenging Voorafgaand aan het besluit moeten vastgestelde criteria beoordeeld worden. Bij versnelde leertijd gaat het over kinderen die: onvoldoende uitdaging hebben van de aangeboden leerstof cognitief meer aankunnen (zgn.(hoog)begaafden) en sociaal emotioneel sterk genoeg zijn. Bij leertijdverlenging gaat het om kinderen die: een duidelijke achterstand laten zien in de leervorderingen in combinatie met enkele aandachtspunten of specifieke onderwijsbehoeften op het gebied van de sociaal emotionele ontwikkeling en taakwerkhouding. De uitkomsten van de beoordeling aan de hand van de criteria worden vergeleken met die van de eigen leeftijdsgroep. Steeds weer dient de vraag gesteld te worden in welke groep de ontwikkelingskansen voor het betreffende kind het grootst zijn. Criteria versnelde leertijd / leertijdverlenging 1.Sociaal emotioneel Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 8

10 Basiskenmerken moeten op leeftijd voldoende ontwikkeld zijn / zijn onvoldoende ontwikkeld betrokkenheid / welbevinden relatie met volwassenen relatie met kinderen spelontwikkeling weerbaarheid welbevinden / plezier op school SEO overzicht uit het leerlingvolgsysteem (ingevuld door de school met eventueel aanvulling SchoolVragenlijst (SVL) 2.Taak- werkhouding kan taak zelfstandig uitvoeren taakbesef/ doorzettingsvermogen zelfsturing heeft interesse om te leren motivatie (vanuit observatie en gesprek) 3.Leervorderingen taal: spelling lezen: technisch en begrijpend rekenen zaakvakken Stap 4: De besluitvorming Wanneer er een besluit ten aanzien van vertragen/versnellen genomen gaat worden zullen bovenstaande criteria beoordeeld worden. Daarnaast wordt een korte motivering omschreven en wordt de leervoorsprong of de leerachterstand bezien in combinatie met de sociaal emotionele ontwikkeling en/of taakwerkhouding. In het besluit moet ook meegenomen worden in welke groep het kind de meeste ontwikkelingskansen heeft. Bij de besluitvorming, uiterlijk genomen in de maand mei maar in ieder geval voor de bekendmaking van de groepsverdeling, zijn de ouders, de leerkracht en de IB er betrokken. De school neemt de uiteindelijke beslissing. Het besluit wordt opgenomen in het leerling-dossier. De groepsleerkracht draag hier zorg voor Stap 5 : Een continu aanbod Een kind dat uiteindelijk versneld naar een andere groep gaat of blijft zitten zal extra aandacht krijgen waarbij gekeken dient te worden naar wat wenselijk en haalbaar is. Dat wordt vastgelegd in een handelings- of groepsplan, waarbij het uitgangspunt moet zijn dat de voortgang inhouden heeft van datgene wat het kind al kan Stap 6: De evaluatie Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 9

11 Het kind wordt in de periode januari maart opnieuw besproken in het zorgteam. De leerkracht brengt de leerling opnieuw in. Checklist procedure versnelde leertijd / leertijdverlenging groep 1-2 Naam van het kind:.. Naam van de leerkracht: Start Datum:.. Notities Zorgniveau 1 Signaleren Stap 1 Kijkprofiel 2 Info leerkracht Gesprek ouders Info uit groepsplan/handelingsplan Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 10

12 Zorgniveau 2 Stap 2 Analyseren/diagnosticeren Periode genoten onderwijs: maanden Diagnostiek: GOK TAK Cito Signalering dyslexie Signalering hoogbegaafdheid(sibel) Gesprek leerkracht-ib Gesprek ouders Stap 3 Criteria Sociaal-emotioneel Taak-werkhouding Functieontwikkeling Stap 4 Besluitvorming Datum: Beoordeling criteria Korte motivering Stap 5 Continuering van zorg Zorg wordt vastgelegd in: Groepsplan / handelingsplan Kind komt in aanmerking voor: Pre-teach RT buiten de groep RT in de groep Specifieke aandacht voor: Checklist procedure versnelde leertijd / leertijdverlenging groep 3-8 Naam van het kind:.. Naam van de leerkracht: Start Datum:.. Notities Zorgniveau 1 Signaleren Stap 1 Methode gebonden toetsen Cito Seo observatie Ander observatie(s) Infogroepsplan/ handelingsplan/rt werkplan Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 11

13 Zorgniveau 2 Stap 2 Analyseren/diagnosticeren terug/doortoetsen Cito Didactisch onderzoek Orthopedagoog Info derden Stap 3 Criteria Sociaal-emotioneel Taak-werkhouding Leervordering In welke groep zijn ontwikkelingskans(en) het grootst Stap 4 Besluitvorming Datum: Beoordeling criteria Korte motivering In welke groep zijn ontwikkelingskans(en) het grootst Stap 5 Continuering van zorg Zorg wordt vastgelegd in: Groepsplan / handelingsplan Kind komt in aanmerking voor: RT buiten de groep RT in de groep Specifieke aandacht voor: Afwegingsformulier versnelde leertijd / leertijdverlenging Naam leerling: Groep : Datum : Noteer in onderstaand schema alle voordelen en nadelen van het versnellen / vertragen van een groep die naar jouw mening bij deze leerling aan de orde zijn. Geef daarna aan elk door jouw genoemd nadeel en aan elk voordeel een gewicht. Dit gewicht is een score die 1,2,3,4, of 5 kan zijn. Tel daarna de behaalde scores per kolom bij elkaar op. Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 12

14 Je hebt dan van alle nadelen en alle voordelen een totale waardering. De hoogste totale score legt dus het meeste gewicht in de schaal: je ziet dus of de nadelen of voordelen het meest wegen. Voordelen Nadelen Totale score: Totale score: Procedure vertragen versnellen NBS Teteringen 13