Vroege selectie en veel differentiatie: slecht voor de gelijkheid maar goed voor de prestaties?

Transcriptie

1 Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt Vroege selectie en veel differentiatie: slecht voor de gelijkheid maar goed voor de prestaties? Jaap Dronkers

2 Nieuwe ontwikkeling in onderzoek onderwijsstelsels Effecten onderwijsstelsels: analyseren zonder of met schoolkenmerken = 2 of 3 niveau analyses? Allison Dunne, 2010 Proefschrift EUI

3 Veel differentiatie & vroege selectie Geen differentiatie & late selectie prestaties Sterke SES-effecten Huidige consensus zwakke(re) SES-effecten Geen SESschoolcompositie Dus geen scholen! Alleen Systeemkenmerken Geen SES-schoolcompositie

4 Veel differentiatie &vroege selectie Geen differentiatie & late selectie prestaties Zwakke SES effecten Sterke SES-effecten Sterke schooleffecten zwakke schooleffecten SES-schoolcompositie+ SES-schoolcompositie+ bron: Dunne, 2010 Stelsel & schoolkenmerken

5 Verandering in uitkomsten met schoolkenmerken Prestaties op lage SES scholen hoger in geïntegreerde stelsels; Prestaties op hoge SES scholen hoger in gedifferentieerde stelsels; Geïntegreerde stelsels scoren gemiddeld hoger door hogere prestaties op lage SES scholen, waarop meer leerlingen zitten. Binnen scholen in gedifferentieerde stelsels: kleine SESeffecten, want selectie heeft al plaats gevonden. Tussen scholen in gedifferentieerde stelsels: grote SESeffecten, want selectie heeft al plaats gevonden. Binnen scholen in geïntegreerde stelsels: grote SES effecten, want selectie heeft nog niet plaats gevonden. Tussen scholen in geïntegreerde stelsels: kleine SES effecten, want selectie heeft nog niet plaats gevonden.

6 Andere voorbeelden 3 niveau analyses: Dronkers, van der Velden & Dunne, 2012 (autochtonen & allochtonen); Korthals, 2012; Bol, Witschge, van de Werfhorst & Dronkers, 2014 (centrale examens); Dronkers & Korthals, 2014 (migranten). Recente toepassingen 3 niveau in European Sociological Review: Le Donné; Borgna & Contini 3 niveau analyse niet beter dan 2, wel inzichtelijker (sortering tussen scholen)

7 Mogelijke interpretatie van deze tegengestelde uitkomsten: stelseleffecten met en zonder schoolkenmerken Geïntegreerd stelsel verhoogt score van lage SES leerlingen, omdat zij een grotere kans hebben op scholen met betere SES & ability schoolcompositie. Daardoor hogere gemiddelde prestatie. Maar geïntegreerd stelsel verstopt individuele SES effect binnen scholen: onzichtbaar zonder schoolkenmerken. Gedifferentieerd stelsel verhoogt score van hoge SES leerlingen, omdat zij een grotere kans hebben op een hoog onderwijs type en dus op scholen met betere SES & ability schoolcompositie. Maar gedifferentieerd stelsel maakt individuele SES effect tussen onderwijstypen zichtbaar, ook zonder schoolkenmerken. Hoe kan dat systematisch verklaard worden?

8 Bronnen ongelijke onderwijskansen, in volgorde van belang 1. Vroege opvoeding & verschillen in cognitieve capaciteiten 2. Kenmerken ouderlijk milieu: cultuur belangrijker dan geld 3. Ongelijke onderwijscondities tussen en binnen scholen: verschillen in onderwijs & leertijd door sociaal economische schoolsegregatie & kwaliteit leerkrachten 4. Openlijke en verborgen differentiatie in voortgezet onderwijs, al dan niet in combinatie met weinig mogelijkheden voor opstroming & stapelen en curriculum verschillen 5. Dubbelzinnige relatie tussen bereikt onderwijsniveau en de arbeidsmarktkansen Bron: Dronkers, Ruggengraat van ongelijkheid.

9 SES primary effects ability learning achievement primair SES effect (Boudon) Bron: Esser 2014 other influences

10 SES primary effects ability learning schools school effects achievement & verschillen tussen scholen Bron: Esser 2014 curriculum quality/effort ability peers other influences

11 SES primary effects ability & ruimtelijke segregatie en schoolkeuze learning schools school effects achievement social sorting curriculum quality/effort residential segregation Bron: Esser 2014 ability peers other influences

12 SES primary effects ability & selectie op eerdere prestaties door scholen ability sorting learning schools school effects achievement social sorting curriculum quality/effort residential segregation ability peers other influences Bron: Esser 2014

13 SES primary effects ability secondary/tertia ry effects ability sorting learning & 2 de en 3 de SES effecten (Boudon) schools school effects achievement curriculum social sorting quality/effort residential segregation ability peers other influences Bron: Esser 2014

14 SES ability schools achievement Vereenvoudigd model maar nu met relatieve gewicht van causale pijlen & onverklaarde variantie (rode pijlen)

15 SES ability schools achievement Integratie stelsel Integratie onderwijsstelsels: Geen vroege selectie, groot tertiair SES effect

16 SES ability schools achievement differentiatie stelsel Differentiatie onderwijsstelsels vroege prestaties selectie: Nederland, Beieren. Groot primair SES effect

17 SES ability schools achievement differentiatie stelsel Differentiatie onderwijsstelsels schoolkeuze ouders: Noord Duitse staten. Groot secundair SES effect

18 3 niveau model getoetst in Nederlands onderwijs: vroege prestaties PO & SES Vijf consequenties uit 3 niveau model: 1. Stevige invloed SES op prestaties in PO. 2. Prestaties in PO zijn belangrijker voor selectie in tracks in voortgezet onderwijs dan SES. 3. Door combinatie 1 & 2: grote verschillen in SES & prestatie compositie van scholen & tracks. 4. Prestaties in PO zijn belangrijker voor latere prestaties VO dan SES, SES schoolcompositie, prestatieschoolcompositie of track. 5. SES heeft nog alleen maar invloed op latere prestaties VO binnen niet selectieve tracks. Bron: Dronkers, ROA Technical Report 2014/1

19 Wat is belangrijker voor selectie in tracks: SES of prestaties in VO? (Odds Ratios) In alle tracks zijn schoolprestaties in PO belangrijker dan SES (maar wel significant), EN SES effect op vroege prestaties is hoog (pearson= 0.35). Bron: Dronkers 2014

20 Prestaties PO, SES of prestatie schoolcompositie goede voorspellers van prestaties VO? Prestaties PO zijn beste voorspeller van prestaties VO, ongeacht controles. Individueel SES significant, ongeacht controles (2 de SES effect Boudon). SES compositie niet significant, na controle voor prestaties PO & SES. Zonder Prestaties PO: overschatting van SES en SES compositie. Prestatie compositie niet significant na controle voor track. Bron: Dronkers, 2014

21 Tracks goede voorspellers van prestaties VO, na controle voor prestatie PO & SES Verschillen in onderwijstypen presta e PO, composi e, SES: zwakker curriculum, futiliteitcultuur, zwakke leerkrachten Geldt alvast voor Beroepsonderwijs, iets minder Middenschool, LBO&MAVO Alle AVO combinaties als HAVO, behalve HAVO&VWO. Bron: Dronkers, 2014

22 Heeft SES nog alleen maar invloed op prestaties VO binnen niet selectieve onderwijs typen? Alleen extra directe SES effecten binnen tracks met onvoltooide selectie. Geen directe SES effecten niet kenmerkend voor VO met weinig differentiatie. Bron: Dronkers, 2014

23 Hebben prestaties PO nog alleen maar invloed op prestaties VO binnen nietselectieve onderwijs typen? Sterke extra effecten prestaties PO binnen alle tracks met voltooide of onvoltooide selectie. Prestaties PO blijven belangrijk ongeacht differentiatie. Bron: Dronkers, 2014

24 Voor & nadelen gedifferentieerd stelsel + Betere aansluiting manifeste schoolgeschiktheid & onderwijs/curriculum aanbod. + Verhogen onderwijsprestaties bovengemiddelde leerlingen. /+ Gemiddeld lage prestaties, maar niet automatisch (FL; NL; sommige kantons & Länder) / + Track selectie op SES in plaats van prestaties PO. Concentratie van zwakke leerlingen (schoolgeschiktheid; SES) in aparte scholen en tracks (zwakke curricula; afvalputje). Concentratie slechte scholen bij ondergemiddelde leerlingen. Meeste hulpbronnen naar bovengemiddelde scholen (leerkrachten, faciliteiten, etc.). Verlagen onderwijsprestaties ondergemiddelde leerlingen.

25 Stelselkenmerken hebben tegengestelde effecten voor verschillende functies van onderwijs (NWO project) NWO Program Educational systems and four central function of education (Amsterdam/Maastricht)

26 Onderwijsstelsels en arbeidsmarkt Analyse over landen (macro) Volwassenen verschillen in geleerde vaardigheden (skills) Productiviteit geleerde vaardigheden: samenhang skills & inkomen. Betrouwbaarheid onderwijsselectie: samenhang skills & aantal jaren onderwijs. Doorlaatbaarheid secondair onderwijs: % tertiair geschoolden Flexibiliteit arbeidsmarkt: Inverse EPL. Data set: IALS Bron: Van der Velden, 2011

27 Betrouwbaarheid onderwijsselectie & skill productiviteit

28 Doorlaatbaarheid onderwijs & skill productiviteit

29 Flexibiliteit arbeidsmarkt & skill productiviteit

30 Multivariate analyse: skill productiviteit als afhankelijke variabele Variabele Beta t Sig. Betrouwbaarheid selectie 0,53 3,23 0,004 Doorlaatbaarheid onderwijs -0,33-1,45 0,165 Flexibiliteit arbeidsmarkt 0,58 2,55 0,020 N 23 adj. R Square 0,43

31 Voor & nadelen geïntegreerd stelsel + Ondergemiddelde leerlingen hebben langer een gunstiger school context: SES & ability compositie. + Kleinere verschillen tussen scholen in kwaliteit & compositie. + Meer gelijke verdeling van hulpbronnen. + Ondergemiddelde leerlingen presteren gemiddeld beter: overachievement? +/ Gemiddeld hogere prestaties, maar niet automatisch (USA) Onzichtbare selectie streams & placement: meer SES? Slechtere aansluiting tussen manifeste geschiktheid & belangstelling met uniform onderwijsaanbod Underachievement van bovengemiddelde leerlingen. Aansluiting tussen geleerde skills/kennis & behoeften arbeidsmarkt: scholing in bedrijven, sterker SES effect op arbeidsmarkt

32 Conclusies over differentiatie in stelsels Onderwijsstelsels beïnvloeden onderwijsuitkomsten, maar niet voor iedereen op dezelfde wijze. Schoolkenmerken zijn belangrijker dan stelselkenmerken. Stelselkenmerken gaan hoofdzakelijk via schoolkenmerken. Effecten van onderwijsstelsels zijn mede afhankelijk van andere aspecten: kwaliteit van scholen met lage SES & prestatie PO, kwaliteit curriculum, centrale examinering, selectie op prestaties PO ipv SES, doorlaatbaarheid van tracks. Euro maar 1X uit te geven: gerichte schoolverbetering goedkoper of duurder dan algemene stelselverandering? Effect van SES op prestaties PO is substantieel en lijkt toe te nemen, ongeacht stelsel = donkere zijde meritocratie. Effectief in standgehouden sociale ongelijkheid in en door het onderwijs: onderwijs als maatschappelijk strijdperk.

33 Voorbehoud onderwijssysteem onderzoek Waargenomen verschillen in effecten (SES) & gemiddelde onderwijs prestaties tussen verschillende landen wordt niet automatisch veroorzaakt door hun onderwijs. 1. Merry (2013): Canada USA difference is not produced by educational system, but by general societal macrocharacteristics (health care, child health, racial/ethnic composition, family structure) 2. Verschillen herkomstlanden migranten in verschillende bestemmingslanden: Dronkers & Korthals (2014). 3. grote verschil prestaties Vlaanderen/Wallonie nauwelijks verklaarbaar door SES, etniciteit, tracks, grades, etc.: Prokic & Dronkers (2012); Danhier & Martin (2014).

34 Appendix: Belgie & Vlaanderen in vergelijking met EU landen op grond van PISA; autochtone leerlingen

35 Verschillen in lezen score van 15 jaar oude leerlingen in in EU lid staten Source: PISA 2009, own computation. Only native pupils. OECD average= 500; OECD stand. dev. of pupils = 100

36 Verschillen in socio economische ongelijkheid (ESCS) bij lezen score tussen EU lid staten Source: PISA 2009, own computation. Only native pupils. Reading score dependent variable. Gradient = ESCS parameter, in OLS regression separate for each EU member state.

37 Verschillen in wiskunde score of 15 jaar oude leerlingen in landen met hoog gestratificeerde onderwijsstelsels Source: Prokic & Dronkers, PISA Only native pupils. OECD average= 500; OECD stand. dev. of pupils = 100

38 Verschillen in socio economische ongelijkheid (ESCS) in wiskunde score tussen landen met hoog gestratificeerde onderwijsstelsels Source: Prokic & Dronkers, PISA Only native pupils. Math score dependent variable. Gradient = ESCS parameter, in OLS regression separate for each region.

39 Appendix: centrale examens in 2 of 3 niveau analyse

40 Gedifferentieerde onderwijsstelsels (tracking) en centrale examens zonderscholen Conclusie: middenschoolstelsels zonder centrale examens kleinste SESeffect, gedifferentieerde stelsels zonder examens grootste SES effect (bron: Bol, Witschge, van de Werfhorst & Dronkers, 2014)

41 Gedifferentieerde onderwijsstelsels (tracking) en centrale examens met scholen Andere conclusie: in middenschoolstelsels zijn grotere SESeffecten, maar SES effecten zijn kleiner dan in gedifferentieerde onderwijsstelsels centrale examens bestaan (bron: Bol, Witschge, van de Werfhorst & Dronkers, 2014)

42 Appendix: Tracking effecten voor 1ste & 2de generatie migranten in vergelijking met autochtone leerlingen

43 Systeem & prestatie lezen met toelatingseisen scholen; 1ste generatie never sometimes always Negatieve effecten van veel tracks op lezen scores, maar alleen als scholen voorafgaande prestaties NOOIT meenemen. Geen verschillen bij weinig tracks. (Bron: Dronkers & Korthals, 2014)

44 Systeem & prestatie lezen met toelatingseisen scholen; 2de generatie never sometimes always Negatief significant effect van tracking op lezen score, maar alleen als scholen voorafgaande prestaties NOOIT meenemen bij toelating. Geen verschil bij 1 track. (Bron: Dronkers & Korthals, 2014)

45 Systeem & prestatie lezen met toelatingseisen scholen; autochtonen 10 READ: natives (15 cnts) never sometimes always Positieve effecten van veel tracks op lezen scores, maar alleen als scholen voorafgaande prestaties ALTIJD meenemen bij toelating. Geen verschillen bij weinig tracks. 1 track & voorafgaande selectie negatief. (Bron: Dronkers & Korthals, 2014)