1 PROBLEEMFORMULERING : HET AANDEEL VROUWEN IN ICT 2 LITERATUURVERKENNING : ENKELE INITIATIEVEN 3 INSTROOM >>> BEDROEVENDE CIJFERS / WAAROM MEISJES

Transcriptie

1

2

3

4 VOORWOORD INLEIDING 1 PROBLEEMFORMULERING : HET AANDEEL VROUWEN IN ICT 2 LITERATUURVERKENNING : ENKELE INITIATIEVEN 3 INSTROOM >>> BEDROEVENDE CIJFERS / WAAROM MEISJES MOTIVEREN? / HET e - GENDER ONDERZOEK : INSTROOM 4 OPLEIDING >>> NAAR AANTREKKELIJKE ICT - OPLEIDINGEN VOOR MEISJES / HET e - GENDER ONDERZOEK : OPLEIDING

5 5 DOORSTROOM >>> BEDROEVENDE CIJFERS / BELANG SAMEN- WERKING TUSSEN ONDERWIJS EN ARBEIDSMARKT / HET e - GENDER ONDERZOEK : DOORSTROOM TOT SLOT 6 AANBEVELINGEN & TIPS >>> INSTROOM / OPLEIDING / DOORSTROOM BIBLIOGRAFIE BIJLAGEN

6

7 eze publicatie maakt deel uit van het project e-gender. e-gender heeft als centrale doelstelling het aantrekken en promoten van meisjes in de ICT-sector. Dit project krijgt financiële steun van het Europees Sociaal Fonds (ESF), van het Vlaams Economische Sociaal Overlegcomité (VESOC) en Provincie Limburg. Het project beoogt een evenredige deelname van mannen én vrouwen in de ICT-sector. Dit rapport kadert in de derde doelstelling van het e- gender project, namelijk het stimuleren van een opleidingsaanbod dat genderneutraal en vrouwvriendelijk is. Het project gaat na of vrouwen zich aangetrokken voelen tot ICT-opleidingen, of de cursussen aangepast zijn aan hun noden en of deze opleidingen hen voldoende voorbereiden op toekomstige tewerkstelling. Kortom e-gender spitst zich toe op instroom, opleiding en doorstroom. Dit rapport omvat een literatuurverkenning en een kwalitatief onderzoeksluik. De literatuurverkenning is opgevat als een opsomming van enkele initiatieven die zich inzetten om meer meisjes te laten instromen in een ICT-opleiding en vrouwen in de ICT-sector zelf. Het kwalitatieve luik omvat een instroom-, opleidings-, en doorstroomanalyse. Deze analyses zijn gebaseerd op focusgroepen en enquêtes van de directe doelgroep als de lesgevers. Hiervoor werd beroep gedaan op zowel leerlingen en leerkrachten van E-Lab school (een 7e jaar informatica en multimedia) als deze van technische opleidingen binnen Syntra. Daarnaast werd er ook een beroep gedaan op werkgevers uit de ICT-sector.

8

9 -gender een project met de steun van het Europees Sociaal Fonds (ESF), het Vlaams Economisch Sociaal Overlegcomité (VE- SOC) en Provincie Limburg beoogt een evenredige deelname van mannen én vrouwen in de ICT-sector. Ondanks het prangende personeelstekort in de ICT-sector zien we toch dat vrouwen sterk ondervertegenwoordigd zijn. De hoofddoelstelling van het project is het aanwakkeren van het genderbewustzijn in de ICT- en multimediasector. En het project gaat nog verder: de focus ligt niet alleen bij vrouwen, maar bij een bijzondere groep van vrouwen: de korter geschoolde vrouwen. Deze groep is immers bijna niet vertegenwoordigd in de sector, ondanks de nood aan commercieel en technisch geschoold ondersteunend personeel. Toch zijn we ervan overtuigd dat de specifieke competenties van korter geschoolde vrouwen kunnen leiden tot méér efficiëntie, en op termijn tot méér innovatie. Om hierin te slagen focust het gelijke kansenproject op drie peilers: imago, arbeidsmarkt en onderwijs. e-gender ambieert het aantonen van reële jobkansen voor korter geschoolde vrouwen in de ICT- en multimediasector, dat deze jobs toekomstperspectief met een duurzaam karakter bieden en aansluiten op hun eigen vaardigheden en ambities, en dat de opleidingen die tot deze jobs leiden genderneutraal en vrouwvriendelijk zijn. Dit rapport kadert in de derde doelstelling van het e- gender project, namelijk het stimuleren van een opleidingsaanbod dat genderneutraal en vrouwvriendelijk is. Het project gaat na of vrouwen zich aangetrokken voelen tot ICT-opleidingen, of de cursussen aangepast zijn aan hun noden en of deze opleidingen hen voldoende voorbereiden op toekomstige tewerkstelling. Kortom, e-gender spitst zich toe op instroom, opleiding en doorstroom van korter geschoolde meisjes in ICT. We geven u nog even de vorige actiepunten van dit project mee. Met de eerste doelstelling ambieerden we het aantonen van reële jobkansen voor korter geschoolde vrouwen met een duurzaam toekomstperspectief in de ICT- en multimediasector. Voor deze doelstelling pakte e-gender uit met de online test Do the Match (www. dothematch.be). Het is een handig instrument dat een lijst van vrouwvriendelijke functies weergeeft die overeenkomen met de wensen en competenties van deze doelgroep. Meisjes kunnen zo ontdekken welke job bij hen past en hoe deze er concreet uit ziet (taken, werkinstrumenten, ). Deze profielen worden aangevuld door voorbeeldvrouwen: korter geschoolde dames die reeds werkzaam zijn in deze functies. We beperkten ons niet enkel tot deze vrouwelijke doelgroep, maar spraken ook de ICT-werkgevers aan! Zo komen we tot onze tweede doelstelling: het bewust maken van de ICT-sector van de kwaliteiten van vrouwelijke medewerkers en afstemming van het jobaanbod op deze kwaliteiten. Om deze brug te slaan naar de sector zelf werd The Skills Match ( ontwikkeld. Dit is een skilltest die werkgevers bewust wil maken van de mogelijkheden van korter geschoolde vrouwen. Het stelt hem of haar met andere woorden in staat om binnen het eigen bedrijf functies te definiëren die hiermee matchen.

10 Het rapport omvat een literatuurverkenning en een kwalitatief onderzoeksluik. De literatuurverkenning is opgevat als een overzicht van verschillende ondernomen initiatieven die zich inzetten om meer meisjes te laten instromen in een ICT-opleiding en vrouwen in de ICT-sector zelf. Het kwalitatieve luik omvat een instroom-, opleidings-, en doorstroomanalyse. De analyses bestaan uit cijfergegevens, bevindingen uit de literatuur, een eigen onderzoek en enkele aanbevelingen en tips. De rode draad doorheen het onderzoek zijn vragen zoals: - Wat zijn de redenen voor meisjes om al dan niet aan deze opleidingen deel te nemen? - Hoe kan de opleidingsvorm aansluiten op de verwachtingen van vrouwen? - Wat zijn de aandachtspunten voor de inrichters en lesgevers van deze opleiding? - Welke vaardigheden worden in de opleiding beklemtoond? We willen beklemtonen dat hier een kwalitatieve benadering gevolgd werd: de deelnemers van het onderzoek werden gekozen op hun representativiteit waardoor niet het aantal, maar hun kenmerken van doorslaggevend belang zijn voor het representatieve karakter. AANPAK EN VERWERKING ANALYSES e-gender instroomanalyse Binnen de instroomanalyse werd eerst een onderzoek verricht naar de instroom van meisjes én jongens in een ICT-opleiding. De cijfergegevens omtrent de instroom werden verwerkt in overzichtelijke tabellen en grafieken om een duidelijk beeld te creëren van de problematiek. Met behulp van enkele bevindingen uit de literatuur werd het probleem van de ondervertegenwoordiging van meisjes in een ICT-opleiding verder toegelicht. De instroomanalyse werd onderbouwd met enquêtes en focusgroepen van zowel leerlingen als leerkrachten. Voor de enquêtes en diepte-interviews werd er beroep gedaan op leerlingen van E-Lab school (een 7e jaar informatica en multimedia) en cursisten van Syntra in ICT-gerelateerde opleidingen tijdens schooljaren en Ze werden bevraagd over hun motivaties en ervaringen om een ICT-opleiding te volgen, wat hun verwachtingen zijn van de opleidingen en hoe zij denken om meer meisjes aan te trekken om een ICT-opleiding te volgen. Tijdens deze instroomanalyse werden er twee focusgroepen georganiseerd, namelijk een focusgroep van leerlingen en een focusgroep van leerkrachten. Voor de focusgroep van leerlingen werd er beroep gedaan op de leerlingen van E-Lab school en de cursisten van Syntra in ICT-gerelateerde opleidingen. Voor de focusgroep met leerkrachten werden de leerkrachten van E-Lab school bevraagd. Voor elk van deze focusgroepen zijn we gestart met enkele concrete stellingen om zo reacties uit te lokken. Zij werden ook bevraagd over hoe we meer meisjes kunnen aantrekken voor een ICT-opleiding. Deze reacties werden nadien terug in de groep gebracht om het debat te openen en verder uit te diepen. e-gender opleidingsanalyse Binnen de opleidingsanalyse richtte het onderzoek zich op de ervaringen, van zowel meisjes als jongens, in de opleidingen. Met behulp van de bevindingen uit de literatuur werd het belang van een genderneutraal en vrouwvriendelijk opleidingsaanbod verwoord. Dit onderzoek werd onderbouwd met enquêtes en een focusgroep. Via de enquêtes werden zowel jongens als meisjes bevraagd over wat de verwachtingen waren van de lesvorm en lesinhouden van een ICT-opleiding en wat er daarvan is overgebleven. De antwoorden van beide groepen werden met elkaar vergeleken om op die manier de belangrijkste factoren voor meisjes in een dergelijke opleiding te identificeren. Ook hier werd er een beroep gedaan op de leerlingen van E-Lab school en cursisten van Syntra in ICT-gerelateerde opleidingen.

11 De focusgroep bestaande uit leerkrachten van E-lab school, ging hier eveneens dieper op in. De focusgroep werd bevraagd over hoe we een ICT-opleiding kunnen aanpassen aan de noden en wensen van meisjes om meer meisjes aan te trekken en om tussentijdse uitval tegen te gaan. e-gender doorstroomanalyse Het onderzoek in deze laatste analyse richtte zich naar de doorstroom van jongeren naar de arbeidsmarkt. Het onderzoek omvat ervaringen van leerlingen en cursisten die een opleiding afgerond hebben en hoe de doorstroom naar de arbeidsmarkt verloopt. Bestaande cijfergegevens omtrent de geringe doorstroom van vrouwen naar de arbeidsmarkt werden in beeld gebracht in tabellen en grafieken. Met de bevindingen uit de literatuur werd het belang van een gemeenschappelijk platform tussen opleidingsinstanties en de arbeidsmarkt verder uitgediept. Tijdens deze analyse werd er een beroep gedaan op leerkrachten van E-Lab school, maar ook op werkgevers uit de ICT-sector, VDAB en Syntra. Dit vormde de basis voor het samenbrengen van een bijzondere focusgroep, namelijk een focusgroep waarbij zowel leerkrachten als werkgevers uit de ICT-sector aanwezig waren. Nadat eerst bij leerkrachten afzonderlijk gepeild werd naar hun ervaringen in het geringe aantal leerlingen dat doorstroomt naar de arbeidsmarkt en bij de werkgevers gepeild werd hoe we ervoor kunnen zorgen dat de opleidingen toetsen aan deze vraag naar competenties, werden deze twee samengebracht. De meningen van leerkrachten en werkgevers werden tijdens deze focusgroep met elkaar geconfronteerd. De doelstelling van deze focusgroep was het uitzoeken hoe de opleidingen beter afgestemd kunnen worden op de noden van de arbeidsmarkt. De bevindingen uit de literatuur en uit het eigen onderzoek, zowel vanuit de instroom-, opleiding-, en doorstroomanalyse, werden verzameld en verwerkt tot aanbevelingen en tips om opleidingsverstrekkers te begeleiden en te helpen bij het ontwikkelen van een genderneutraal en vrouwvriendelijk opleidingsaanbod.

12

13 e arbeidsmarkt voor geschoold ICT-personeel kampt met een enorme schaarste. Na een korte verbetering eind jaren 90 kennen we nu weer een terugval. Uit cijfers van Agoria blijkt dat dit tekort aan personeel een stijgende tendens kende: momenteel staan er nog steeds ICT-functies open ten opzichte van twee jaar geleden. De vraag naar ICT-peroneel in de Belgische economie groeit elk jaar. In 2006 werkten mensen als informaticus op de arbeidsmarkt. In 2007 steeg dat aantal naar En het afgelopen jaar werden nog eens nieuwe jobs voor ICT ers gecreëerd zodat momenteel reeds Belgen hun brood als ICT er verdienen. Het tekort aan gekwalificeerd personeel zou de komende jaren niet kleiner worden, terwijl de in- en doorstroom van jongeren in de opleidingen die voorbereiden op de ICT-arbeidsmarkt hoogstens stabiel of zeer lichtjes zullen toenemen. De zwakke instroom van jongeren in deze opleidingen is sterk gelinkt aan het ICT-imago. Het spreekwoord onbekend is onbemind is meer dan ooit van toepassing op het huidige ICT-beroep. Hoewel er diverse ICT-beroepen bestaan, denken velen bij het beroep van een informaticus nog steeds aan het stereotype beeld van een persoon, meestal een man, die uren aan zijn computer zit en geen privéleven noch vriendenkring heeft. In België zijn er slechts 26% vrouwelijke informatici en 21% vrouwelijke informaticastudenten in het secundair onderwijs en 5% vrouwelijke informaticastudenten in het hoger onderwijs. De ondervertegenwoordiging van meisjes in een ICT-opleiding en dus ook vrouwen in de ICT-sector verdient uiteraard nadere aandacht. Aan de grondslag van de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de ICT-sector ligt natuurlijk het vooroordeel dat vooral bij de vrouwen leeft, namelijk het man- nelijk en technisch imago. Zo komt er een vicieuze cirkel tot stand: informaticus is overwegend een manne- lijk beroep en daardoor gaan meisjes geen in- formatica studeren. Zo houdt het probleem zichzelf in stand.

14

15 r zijn de afgelopen jaren enkele initiatieven ondernomen om meer meisjes te laten instromen in een ICT-opleiding en vrouwen in de ICT-sector zelf. In dit hoofdstuk geven we u een overzicht van enkele initiatieven die ondernomen werden rond het thema meisjes en ICT. Aangezien e-gender ook rond dit thema werkt en zich vooral richt op de doelgroep korter geschoolde vrouwen, geven we enkel een overzicht van gelijkaardige initiatieven om zo een duidelijk beeld te schetsen. Het is niet de bedoeling om een volledig overzicht te geven van alle bestaande initiatieven, maar we hebben deze initiatieven gebruikt voor het eigen onderzoek en hun adviezen verwerkt in onze aanbevelingen en tips. Deze aanbevelingen en tips kan u achteraan terugvinden in de brochure, het is een praktische handleiding om tot een genderneutraal en vrouwvriendelijk opleidingsaanbod te komen. Het project Meisjes en informatica uitgevoerd door SEIN, het onderzoeksinstituut voor gedragswetenschappen van UHasselt, is een initiatief dat meisjes warm wil maken voor een opleiding in informatica. In 2004 publiceerde SEIN het rapport Meisjes en informatica: (g)een goede combinatie?. In dit rapport gaan ze na waarom meisjes niet kiezen voor informatica. Dit rapport bevat een kwalitatief onderzoek waarbij literatuurinzichten omtrent meisjes en informatica worden getoetst aan de hand van diepte-interviews en focusgroepen met leerlingen, leerkrachten, studenten en docenten informatica en informatici zelf. Met dit onderzoek wil men nagaan of jongens en meisjes anders denken over informatica en op welke manier dit tot uiting komt. Er zijn verschillende oorzaken en oplossingen van de ondervertegenwoordiging van meisjes binnen het domein van informatica. Ouders, schoolse omgeving, leerkrachten, de opleiding zelf én de ICTsector spelen een belangrijke rol waarbij de invloed van stereotypering niet te onderkennen valt. Het probleem moet op al deze fronten aangepakt worden. Op basis van dit onderzoek werd het evaluatie-instrument Kiezen voor informatica: een vergelijking van informatiebrochures gepubliceerd. Het onderzoek heeft zich vooral gefocust op de aantrekkelijkheid van de folder en lay-out, de inhoud en de gender(on)gelijkheid van hogescholen en universiteiten. Dit evaluatie-instrument laat hogescholen en universiteiten toe hun informatiebrochures inzake informaticastudies te evalueren op gender en die zodoende aantrekkelijk te maken voor zowel jongens en meisjes. Ook ADA hield zich de laatste jaren bezig met de problematiek van de ondervertegenwoordiging van meisjes in een ICT-opleiding en vrouwen in de ICT-sector. In samenwerking met universiteiten, opleidingscentra en instellingen, en met allen die dagelijks een rol spelen in het ontwikkelen van ICT hebben ze antwoorden verzameld op veelgestelde vragen. Al deze informatie bundelden ze op hun website. ADA beschikt over heel wat acties en instrumenten om deze problematiek aan te kaarten, om meisjes warm te maken voor informatica in het basisonderwijs en secundair onderwijs. We sommen ze kort voor u op: De workshop Cybermilk wil kinderen op zeer jonge leeftijd vertrouwd maken met verschillende toepassingsmogelijkheden van computers. Het project richt zich niet enkel op de jonge kinderen, maar ook op hun mama s, om ook hen meer te sensibiliseren en vertrouwd te maken met informatica. Uit Cybermilk kwamen de Cyberhardware-klassen voort. De nadruk ligt in deze klassen op het leren kennen van de onderdelen en de werking van de computer. Deze workshop richt zich op leerlingen uit het zesde leerjaar, en in het bijzonder op meisjes.

16 De Cybersoda workshops tonen tienermeisjes dat iedereen kan leren hoe een computer te gebruiken en dat er niets geheimzinnig is aan computerkennis. De tienermeisjes komen ook in contact met vrouwelijke informatici die hen laten zien welke verschillende ICT-beroepen er bestaan. Voor de workshops Cybersoda ontwikkelde ADA het Cybersodakoffertje. Deze koffer is een pedagogisch instrument voor iedereen die informaticaworkshops wil organiseren voor jongeren. Het is ontwikkeld op basis van ADA s praktijkervaringen en bestaat uit een handleiding en twee cd-roms boordevol informatie. Het koffertje is bedoeld voor leerkrachten, animators en andere mensen die de deur naar technologie willen openzetten voor jonge meisjes. Met de Pimp-IT-up! mentorshipdag laat ADA vrouwelijke laatstejaars secundair onderwijs een dag meelopen met een informaticus (m/v). Na een Pimp-IT-up! mentorshipdag zijn meisjes correct geïnformeerd over de huidige informaticaberoepen. Vooroordelen ten aanzien van het beroep worden doorprikt en stereotypen onderuit gehaald. ADA heeft voor deze actie het draaiboek Pimp-IT-up! samengesteld. De CD-ROM Wegwijs In Informatica geeft een beschrijving van informaticaberoepen waarbij men probeert de heersende clichés te weerleggen. De brochure Cherchez la fille! verschaft antwoorden op vragen zoals waarom meisjes en vrouwen weinig interesse hebben voor informatica, waarom ze er niet hun beroep van maken en waarom ze niet voor een opleiding informatica kiezen. Het multimediaal animatiepakket Schoon in de weer met software? is een pedagogisch instrument dat werkt rond stereotypen in de ICT-sector die vrouwen ervan weerhouden voor een ICT-beroep te kiezen. De DVD wil via een originele, lichte en humoristische aanpak de stereotype beweringen één voor één afbreken. Naast deze hilarische kortfilm bevat de DVD ook een reeks interviews met vrouwen in opleiding. Het project streeft naar een gelijke toegang voor vrouwen en mannen tot ICT-gerelateerde functies, tot de ICT-sector en tot ICT-functies in het bijzonder. Men ontwikkelde een reeks van vier instrumenten onder de vorm van brochures en een CD-ROM voor de verschillende groepen die een rol spelen in dit proces. De brochure Kansen & Beroepen geeft meisjes en vrouwen een korte opsomming van ICT-beroepen en de invloed die ICT uitoefent op eerder traditionele beroepen. De brochure geeft ook een overzicht van de beroepsmogelijkheden, de vereiste vaardigheden en de verschillende opleidingsmogelijkheden voor beroepen in de ICT-sector. Aan de hand van de brochure Studie & Vorming kunnen studievoorlichters en opleiders hun kennis van de ICT-sector testen. In deze brochure bevindt zich een lijst met 10 vragen die men moet beantwoorden waarna men de antwoorden kan vergelijken met de antwoorden uit de brochure.

17 In de brochure Rekrutering & Plaatsing vinden de studievoorlichters en opleiders nuttige tips over hoe u als interim- of VDAB-consulent-e of als rekruteringsverantwoordelijke een bijdrage kan leveren tot een verhoging van het aantal vrouwen die tewerkgesteld zijn in de ICT-sector. De brochure Diversiteit: Een Toegevoegde Waarde is bestemd voor werkgevers. In deze brochure beschrijven werkgevers een knelpunt in hun onderneming en geven hier ook hun mening over. Deze brochure biedt een oplossing voor elk van deze knelpunten en geeft nuttige tips van hoe men dit het best kan toepassen. Het GR@CE-project, een initiatief van de Provinciale Dienst Gelijke Kansen in samenwerking met de Werkgroep Arbeid van Limburgse Vrouwenraad, heeft in 2003 een inventaris gemaakt van basisopleidingen informatica in Limburg voor het schooljaar Met behulp van deze brochure kon elke Limburgse vrouw de basisopleiding vinden die voor haar geschikt is. Hierbij hielden ze rekening met wat vrouwen zou kunnen belemmeren om deze opleiding te volgen of met de voorwaarden die zij belangrijk vinden, zoals het openbaar vervoer, kinderopvang, rolstoelgebruikers en vervolgcursussen. Steunpunt Gelijke Kansen Beleid heeft in 2003 Vrouw-zijn in de digitale samenleving gepubliceerd. Dit is een literatuurstudie omtrent Vrouwen, Gender en Informatie- en communicatietechnologieën. Binnen deze literatuurstudie wordt geprobeerd de belangrijkste inhouden en conclusies te schetsen van het onderzoek naar vrouwen, gender en ICT. Er wordt gekeken naar wat tot nu toe gebeurd is, wat de belangrijkste invalshoeken en stromingen zijn, wat er momenteel gebeurt en wat nog nodig is op het terrein van onderzoeken naar opleiding, onderwijs, arbeid en tewerkstelling. Voor de onderzoeken naar opleiding en onderwijs vertrok men vanuit vaststellingen, namelijk ondervertegenwoordiging van meisjes in ICT-opleidingen of opleidingen die tot een carrière in de ICT-sector kunnen leiden en sekseverschillen in participatie van ICT-gebruik in schoolcontext. Na het schetsen van deze verklaringen werden veel voorkomende verklaringen aangehaald zoals de inhoud van de lespakketten, manier van lesgeven, De onderzoeken naar arbeid en tewerkstelling schetsen de tewerkstellingssituatie van vrouwen in de ICT-sector en de invloed van ICT op organisatieniveau en op individueel niveau. Men wil hiermee vooral een duidelijk beeld scheppen van hoe de tewerkstellingssituatie eruit ziet.

18 Het project Competentiespiegel wil korter geschoolde vrouwen met beperkte of geen werkervaring bereiken. In het bijzonder richt het project zich op leefloners, allochtone vrouwen, huisvrouwen, herintreedsters, PWA werkneemsters en mutualiteitsafhankelijke vrouwen. Deze vrouwen voldoen niet of onvoldoende aan de eisen die door de arbeidsmarkt gesteld worden. Daarom neemt vzw Vokans en het ACV het op voor vrouwen die met uitsluiting op de arbeidsmarkt bedreigd worden. Het doel van dit project is dat minder goed opgeleide vrouwen efficiënt hun weg (terug) vinden in het arbeidscircuit. Competentiespiegel is een opleidings- en begeleidingsproject voor korter geschoolde vrouwen met weinig relevante beroepservaring. Het Portfolio -traject draagt bij tot een verbeterd zelfbeeld door actief te helpen zoeken naar verborgen competenties en die dan vervolgens te kaderen in de arbeidsmarkt. Op die manier leren deze vrouwen sterker, assertiever en zelfstandiger functioneren in hun persoonlijk leven en in hun toekomstige arbeidssituatie. Competentiespiegel wil aantonen dat korter geschoolde vrouwen met weinig of geen werkervaring wel competenties hebben. Men is er rotsvast van overtuigd dat deze vrouwen wel competent en ervaren zijn zonder een wervelend curriculum of een gedegen opleiding. Men gaat de verworven competenties identificeren en ze ook zichtbaar maken door ze te benoemen, te beschrijven en eventueel te vertalen in toekomstige arbeidssituaties. Vrouwen scheppen kansen in de ICT, een EQUAL-project, werkt samen met verschillende deelnemende bedrijven om de man/vrouw balans in de ICT-sector gezonder te maken. Het project richt zich op hoger opgeleide vrouwelijke ICT-professionals en de bedrijven waar zij werkzaam voor zijn. Maar Vrouwen scheppen kansen in de ICT heeft doorheen het project, samen met de deelnemende bedrijven, praktische instrumenten ontwikkeld waarmee bedrijven zelfstandig kunnen nagaan in hoeverre het mogelijk is de bedrijfscultuur te veranderen zodat er een evenwicht ontstaat tussen mannen en vrouwen op alle niveaus en vervolgens hoe zij dit kunnen aanpakken. Een literatuurverkenning van de huidige situatie in de sector en de factoren die daar verantwoordelijk voor zijn, vormde de basis voor het ontwikkelen van de praktische instrumenten. Elk van deze praktische instrumenten beschikken over enkele aanbevelingen om de genderkloof te dichten/te verkleinen, om genderdiversiteit verdere vorm te geven in het beleid en om de genderdiversiteit te verankeren in het beleid. Naast deze aanbevelingen hebben verschillende bedrijven al ervaringen opgedaan en deze ervaringen zijn verwerkt in de good practices. Niet enkel en alleen in België is er een tekort aan meisjes in een ICT-opleiding en vrouwen in de ICT-sector, ook Nederland kampt met dezelfde problematiek. Zo bestaat er in Nederland het ICT-STER project. ICT-STER is één van de Nederlandse projecten om meer meisjes enthousiast te maken voor een toekomst in ICT. In samenwerking met andere organisaties (onderwijs, sector, beroepsverenigingen van ICT-docenten en informatici en expertisecentra op het gebied van gender en ICT/techniek) doet ICT-STER verschillende onderzoeken omtrent meisjes en ICT-opleidingen.

19 Zo heeft ICT-STER onderzoek gedaan naar de genderinclusiviteit in het ICT-onderwijs en hun bevindingen gebundeld in een kennisdocument. Er werden do s and don ts verzameld in de vorm van aanbevelingen om tot aantrekkelijke opleidingen te komen voor meisjes én jongens. Er werd ook een hand-out samengesteld voor de leerkrachten die hen zullen helpen met het informeren en werven van vrouwelijke informaticastudenten zowel in het secundair onderwijs als in het hoger onderwijs. In deze hand-out wordt opgesomd wat men kan doen op verschillende niveaus om meer meisjes aan te trekken in ICT-opleidingen. In het studiejaar heeft ook het derde onderzoek plaatsgevonden om na te gaan welk beeld studenten in het secundair onderwijs en in het hoger onderwijs hebben in verband met ICT-opleidingen en de ICT-sector zelf. Op basis van deze bevindingen is het mogelijk om er voor te zorgen dat het juiste beeld gevormd wordt en waar er aanpassingen moeten gebeuren. De film ICT-STERren zorgt voor rolmodellen, er worden zes vrouwen geportretteerd: ICT-professionals en -studenten. Deze meisjes en vrouwen werken of studeren in verschillende ICT-opleidingen waardoor alle kanten van de ICT worden belicht: van soft tot zeer technisch. De enthousiaste verhalen die ze vertellen over hun school, opleiding of werk, laten de breedte van ICT zien en nemen vooroordelen en stereotype beelden weg.

20

21 Meisjes en informatica, het is geen evidente combinatie. Dat blijkt uit de cijfergegevens van het Vlaams Departement voor Onderwijs. De ondervertegenwoordiging van meisjes start in het secundair onderwijs en zet zich consequent verder. SECUNDAIR ONDERWIJS Zoals weergegeven in Figuur 1, is het aandeel meisjes in het secundair onderwijs die kiezen voor een ICT-opleiding beduidend lager dan het aandeel jongens. Figuur 1. Evolutie instroom jongeren in een ICT-opleiding secundair onderwijs. 100% 90% 80% 70% 77 % 77 % 78 % 79 % jongens 60% 50% 40% meisjes 30% 20% 10% 23% 23% 22% 21% 0% Voor ICT-opleidingen in het secundair onderwijs valt er bij meisjes nog veel te winnen. Er kiezen namelijk veel minder meisjes (21%) dan jongens (79%) voor een ICT-opleiding. Uitzondering hierop is de opleiding Boekhouden-Informatica, waar 36% van de studenten een meisje is. Boekhouden is een opleiding met een typisch vrouwelijk karakter. De dalende percentages van bovenstaande figuur vertellen niet het hele verhaal: wanneer we kijken naar de absolute cijfers, zoals weergegeven in Tabel 1, zien we dat niet enkel de instroom van meisjes in het secundair dalend is, maar ook deze van jongens. Het aandeel meisjes daalt bijna dubbel zo sterk als dat van de jongens. In het schooljaar was de instroom van meisjes nog en die van jongens In het schooljaar was de instroom van meisjes nog slechts 1.048, een daling van 25%. De instroom van jongens bedroeg 3.987, een daling van 14%. Een algemene conclusie is dus dat ICT-opleidingen meisjes minder aanspreekt, maar ook dat het jongens steeds minder weet te boeien! Tabel 1. Aantallen & percentages meisjes in een ICT-opleiding in het secundair onderwijs Opleiding (secundair onderwijs) Boekhouden - Informatica , ,5 Industriële computertechnieken / ICT 4 2,0 0 0,0 Informaticabeheer 160 7,6 94 5,7 ( Interactieve ) multimediatechnieken 50 9,3 44 8,0 Totaal meisjes in ICT - opleidingen , ,8 Totaal jongens in ICT - opleidingen , ,2

22 Aan hogescholen en universiteiten zet de dalende instroom van meisjes in ICT-opleidingen zich voort. Meisjes zijn sterk ondervertegenwoordigd in deze opleidingen. Aan de hogescholen is slechts 5% van de studenten een vrouw en aan de universiteiten is dit 6%. In onderstaande figuur wordt de evolutie van de instroom in hogescholen en universiteiten samen weergegeven. Figuur 2. Evolutie instroom jongeren in een ICT-opleiding hoger onderwijs 100% 90% 80% 70% 91 % 93 % 93 % 95 % jongens 60% 50% 40% meisjes 30% 20% 10% 0% 9% 7% 7% 5% Wanneer we kijken naar de absolute cijfers, zien we dat de dalende tendens van meisjes zich in het hoger onderwijs nog scherper aftekent. Het aandeel meisjes daalt in het academiejaar met 53% ten opzichte van het academiejaar Het aandeel jongens daalt slechts met 17%. Ook hier is dus het negatieve imago van ICT voelbaar. Tabel 2. Aantallen & percentages meisjes in een ICT-opleiding in het hoger onderwijs Opleiding (hoger onderwijs) HOGESCHOLENONDERWIJS Toegepaste informatica ,1 Multimedia - en communicatietechnologie 79 7,9 70 5,9 Industriële wetenschappen : informatica 9 8,4 6 3,4 UNIVERSITAIR ONDERWIJS Informatica / informatica - kennistechnologie 115 8,3 47 5,6 Handelsingenieur in de beleidsinformatica 34 18,7 4 8,7 Toegepaste informatica 7 11,3 1 6,3 Computerwetenschappen 18 8, Totaal meisjes in ICT - opleidingen 630 9, ,4 Totaal jongens in ICT - opleidingen , ,6 De voorbije jaren hebben een dalende instroom van jongeren weergegeven. Gelukkig zijn de voorlopige studentenaantallen voor het academiejaar lichtjes hoopgevend.

23 Figuur 3. Percentage meisjes en jongens in een ICT-opleiding hoger onderwijs academiejaar Eerste teken van een nieuwe lente? Voor het eerst in vijf jaar stijgt het aantal meisjes én jongens in ICT-opleidingen in het hoger onderwijs met respectievelijk 17% jongens en 7% meisjes Voor het eerst in vijf jaar stijgt het aantal meisjes én jongens in ICT-opleidingen in het hoger onderwijs. Daarenboven stijgt het aantal meisjes in verhouding sterker dan het aantal jongens, zoals weergegeven in Tabel 3. Voor het academiejaar hebben 349 meisjes en jongens zich ingeschreven voor een ICT-opleiding in het hoger onderwijs. Dit komt overeen met een stijging van respectievelijk 17% en 7%. Tabel 3. Vergelijking instroom jongeren in een ICT-opleiding hoger onderwijs academiejaar en % Instroom jongeren (hoger onderwijs) meisjes jongens totaal HOGESCHOLENONDERWIJS , , , , UNIVERSITAIR ONDERWIJS , , , , Totaal , , Totaal , , ICT-kennis wordt even belangrijk als leren schrijven en lezen. Tenminste als het onderwijs leerlingen wil voorbereiden op de wereld van morgen. Frank Vandenbroucke, Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming Waaraan denken jongens en meisjes bij het horen van het woord informatica. Beide associëren informatica in de eerste plaats met computers en internet. Meisjes koppelen vaker negatieve termen aan het begrip informatica (eenzijdig, saai, stilzitten, ). Ze willen liever dingen leren waar ze later iets aan hebben, zoals webdesign of blind leren typen. En volgens meisjes moet je een beetje freak zijn om informatica te gaan studeren. Het verschil tussen jongens en meisjes leidt tot de zogenaamde experience-gap of het verschil in ervaringsniveau. Meisjes gebruiken de computer enkel voor schooltaken en chatten behoort ook

24 tot hun favoriete computeractiviteiten. Jongens doen meer: naast de schooltaken en het chatten, maken ze zelf muziek of websites en spelen ze meer met programmeertalen. Meisjes schatten hun kennis ook lager in dan jongens. Het bijleren van nieuwe dingen gebeurt volgens meisjes toevallig. Ze drukken toevallig op één of ander knopje, kijken wat er gebeurt en zo leren ze iets bij. Jongens vertellen dat ze actief op zoek gaan naar nieuwe manieren om problemen op te lossen. Meisjes beperken zich ook meer louter tot de leerstof. Door het verschil in ervaringsniveau worden meisjes geconfronteerd met deze technologische achterstand waardoor ze zich minder zelfzeker voelen. Dit wordt omschreven als de confidence-gap De informaticasector wordt omgeschreven als een mannensector. Het imago is vrij negatief: te technisch, te wiskundig, freaks, geen part time, geen sociale interactie, En het is duidelijk dat een dergelijk imago niet bevorderlijk is voor een positieve keuze van meisjes voor een ICT-opleiding. De ondervertegenwoordiging van vrouwen in de sector is problematisch omwille van een aantal redenen: Ten eerste vermelden we het human capital argument. De afwezigheid van vrouwen betekent een groot verlies aan potentiële arbeidskrachten en kennis. Niet alleen het niet benutten van deze potentiële arbeidskrachten is een probleem. Vrouwen beschikken over typisch vrouwelijke eigenschappen die troef zijn voor bepaalde informaticaberoepen: creativiteit, samenwerken, communicatievaardigheden, empathie, De snelle opkomst van ICT in het onderwijs biedt een tweede motivatie om meer meisjes te stimuleren. De computer fungeert meer en meer als een leermiddel en het is belangrijk dat iedereen, meisjes én jongens, computergebruik als vanzelfsprekend ervaren. Meisjes mogen niet achterblijven op het vlak van informatica. Door de introductie van e-learning elektronische leerplatformen en computergebruik tijdens lessen zoals wiskunde, geschiedenis, kan een negatieve houding ten opzichte van informatica een weerklank krijgen bij andere vakken. De alomtegenwoordigheid van ICT is een derde argument. Het computergebruik is niet meer weg te denken uit onze hedendaagse samenleving. Er is een toename van het gebruik van ICT in alle sectoren en niet enkel in de ICT-sector zelf. In de softere sectoren zoals het onderwijs, de banksector, zorgsector, zijn wél meer vrouwen tewerkgesteld in ICT-functies. Een aanwijzing dat een vrouwvriendelijke omgeving meisjes wel kan overtuigen om te kiezen voor de sector. Het gelijke kansen argument is het laatste argument. De ICT-sector biedt een ruime waaier aan mogelijkheden. Door een ICT-(gerelateerde) opleiding uit te sluiten, beperken meisjes en vrouwen hun kansen op de arbeidsmarkt in die zin dat ze een brede waaier aan beroepsmogelijkheden links laten liggen. Vrouwen krijgen niet de kans om bij te dragen tot of hun stempel te plaatsen op deze belangrijke technologische veranderingen. Voor ICT-opleidingen in het secundair en hoger onderwijs valt er bij meisjes nog veel te winnen. Er kiezen namelijk veel minder meisjes dan jongens voor een ICT-opleiding. Wil men daadwerkelijk de instroom van meisjes in ICT-opleidingen verhogen, dan is het nodig om te achterhalen wat meisjes weerhoudt om voor een ICT-opleiding te kiezen of waarom ze er net wel voor kiezen. e-gender heeft een eigen onderzoek gedaan om te achterhalen wat de motivaties en ervaringen zijn om een ICT-opleiding te volgen, wat hun verwachtingen zijn van de opleidingen en hoe zij denken meer meisjes aan te trekken om een ICT-opleiding te volgen. Dit onderzoek is gebaseerd op enquêtes en focusgroepen. We selecteerden hiervoor leerlingen van E-Lab school en cursisten van Syntra in ICT-gerelateerde opleiding: 131 leerlingen waarvan 49 meisjes. De bevraging van leerlingen gebeurde in het begin van het schooljaar Tijdens de focusgroep met leerlingen van E-Lab Genk hebben we ook specifiek stilgestaan rond het thema meisjes en ICT. Daarnaast werd er ook een focusgroep georganiseerd met leerkrachten van E-Lab school tijdens het schooljaar Ook hier hebben we grotendeels stilgestaan rond het thema meisjes en ICT. Eerst bespreken we de resultaten die we bekomen hebben van de enquêtes met de

25 leerlingen en cursisten. Daarna bespreken we de resultaten van de focusgroepen, zowel van leerlingen als leerkrachten, waar we dieper ingaan op het thema meisjes en ICT. RESULTATEN ENQUÊTES LEERLINGEN Voortraject De onderstaande figuur geeft een overzicht weer van waar de instroom van jongeren vandaan komt. We beperkten ons tot het secundair onderwijs aangezien dit strookt met de doelgroep van het e-gender project. 100% 90% Figuur 4. Verdeling instroom jongeren 80% 70% 82 % 60% 50% 40% mannen vrouwen 30% 20% 10% 0% 6% 47 % 29 % 7% 7% 2% 1% 18% 2% ASO TSO BSO KSO totaal Indien we kijken naar waar de instroom vandaan komt, kunnen we duidelijk zien dat er vooral een hoge instroom is vanuit het technisch secundair onderwijs (TSO), namelijk 47% jongens en 7% meisjes. Veel van deze jongeren komen uit ICT-gerelateerde opleidingen zoals Boekhouden-Informatica, Informaticabeheer, Toegepaste Informatica, Maar het is opmerkelijk dat jongens vooral instromen uit een niet ICT-gerelateerde opleiding zoals Electromechanica, Automechanica, Het instroompercentage van meisjes, 18%, is bedroevend laag ten opzichte van het instroompercentage van jongens, 82%. Motivatie Uit literatuuronderzoek blijkt dat er voldoende verschillen zijn tussen jongens en meisjes wat betreft informatica. Meisjes koppelen vaker negatieve termen aan het begrip informatica. Daarom zijn wij nagegaan of er ook verschillen zijn wat betreft motivatie van zowel meisjes als jongens. Deze resultaten zijn weergegeven in onderstaande figuren. Figuur 5. Resultaten meisjes en jongens (%). 1% 1% 3% 6% 10% 20% 14% 11% 14% 5% 17% 13% 4% 4% meisjes jongens Maar liefst 48% van de meisjes kiest voor ICT uit interesse! Bij jongens is dit slechts 20%. Dat interesse zo belangrijk is voor meisjes om te kiezen voor ICT, is belangrijk voor de wervingscam-

26 pagnes van scholen. Eens de interesse aangewakkerd is, is de kans erg groot dat ze er ook voor gaan. Naast interesse zijn vooral kennis uitbreiden en in de sector terechtkomen bepalend voor hun studiekeuze. Bij jongens is de motivatie minder uitgesproken. Het meest doorslaggevende argument is hier in de sector terechtkomen, wat bij meisjes de derde positie innam. Duidelijkheid over de beroepen waar deze studie toe leidt, zijn dus voor beide doelgroepen belangrijk. Interesse is ook een belangrijke factor, zij het in mindere mate dan bij meisjes. Jongens kiezen ook meer dan meisjes voor deze richting om hun carrièrekansen te vergroten. Hoewel dit een typisch mannelijk argument is, kan dit toch ook gebruikt worden om meisjes aan te trekken. Een ander argument waarom men kiest voor een ICT-opleiding is dat een ICT-opleiding een toekomstgerichte opleiding is. ICT is voor hen een sector met een toekomst. Daarom zien ze een ICTopleiding als een tussenstap naar een job of naar een verdere studie. Kennismaking met ICT-opleidingen Wil men daadwerkelijk de instroom van meisjes in ICT-opleidingen verhogen, dan is er extra aandacht nodig voor de manier waarop meisjes kennis maken met ICT en ICT-opleidingen. Daarom is het ook belangrijk om te weten welke de meest gebruikte informatiebronnen zijn, zodat we deze meer kunnen aanpassen aan deze doelgroep. 3% Figuur 6. Resultaten meisjes en jongens (%). 18% 33% 6% 28% 3% 31% In de figuren links kan je zien dat de drie voornaamste informatiebronnen brochure, internet (website) en mondelinge reclame zijn. Voor jongens zijn deze bronnen ongeveer even belangrijk. Bij meisjes ligt deze verdeling iets anders. Zij worden vooral overtuigd door online media. Brochures hebben eenzelfde aandeel in overtuigingskracht als bij jongens. Het lijkt er dus op dat meisjes, meer dan jongens, zelf informatie opzoeken over de studierichting. Dat het internet meer informatie geeft dan de beperkte uitleg in een brochure, kan hier een mogelijke verklaring voor zijn. ICT is voor iedereen overal aanwezig en bijna iedereen maakt dagelijks veelvuldig gebruik van een ICT-toepassing, bewust of onbewust. Naast een website is het zeker aan te raden om gebruik te maken nieuwe media: MSN Space, YouTube, Facebook, Linkedin, Voor informatiebrochures is het belangrijk dat deze over een goede opbouw beschikken zodat het nog meer meisjes gaat aanspreken. Naast het internet en de informatiebrochures is de (vorige) school, de leerkrachten zelf, een informatiebron. Zij geven regelmatig studieadvies en het beeld dat de leerkrachten hebben van de beroepsmogelijkheden in de ICT is van groot belang voor hun adviezen aan jongeren. Leerkrachten zijn echter vaak niet goed op de hoogte zijn van de inhoud van ICT-beroepen. Hierdoor krijgen jongeren geen goede indruk van wat ICT is en doet en sluiten zij een ICT-opleiding uit. Het aantrekbrochure internet via mond - tot - mondreclame via (vorige) school opendeurdag, SID - IN

27 ken van jongeren hangt voor een groot deel af van de leerkrachten tijdens de voorlichting en werving aangezien ze tot de directe omgeving behoren van leerlingen. Het is aan hen om er voor te zorgen dat jongeren weten wat de opleiding inhoudt en welke diverse beroepsmogelijkheden deze opleiding hen biedt. Daarom is het belangrijk om niet enkel een goed beeld te creëren voor jongeren van wat ICT is en doet, maar ook voor leerkrachten zelf zodat zij een grotere rol gaan spelen als informatiebron. Wat ook hier opvalt is dat de persoonlijke omgeving een cruciale rol speelt als informatiebron. Ouders zijn een zeer bepalende factor voor jongeren en leveren (on)gevraagd advies over studies en beroepen. Naast ouders heeft ook de groepsdruk van vrienden een invloed op de studiekeuze. Lesinhoud: verwachtingen Het informeren afstemmen op meisjes is noodzakelijk, maar niet voldoende. Het gaat niet alleen om de verpakking. Ook de inhoud, de vormgeving en cultuur van opleidingen moet aantrekkelijker zijn, willen meisjes ervoor kiezen, willen ze de opleiding met succes doorlopen en uiteindelijk hun entree maken op de ICT-arbeidsmarkt. Figuur 7. Resultaten meisjes en jongens (%). 3% 1% 9% 5% 18% 23% 30% 32% Zowel meisjes als jongens vinden het belangrijk dat ze een goede basis in ICT meekrijgen. Jongens willen daarnaast vooral hun kennis uitbreiden. Dat de cursus praktijkgericht is, vinden ze mooi meegenomen. Meisjes hechten meer belang aan het praktische aspect: ze verwachten concrete voorbeelden uit het bedrijfsleven, aandacht voor nut en relevantie, contextrijkheid van ICT-problemen, niet eenzijdig georiënteerde opleidingen, Meisjes vinden het ook van essentieel belang dat de leerstof opgehangen wordt aan een zinvolle, maatschappelijke context. Geen eenzijdig technische thema s, maar geïntegreerd met sociaal maatschappelijke aspecten. Meisjes hechten iets meer belang aan een duidelijke inhoud, ze gaan steeds op zoek naar de kapstok in de inhoud van de lessen. Het is dus belangrijk om de leerstof niet te splitsen in afzonderlijke taken, maar aandacht te besteden aan het overzicht. Daarnaast word er ook verwacht van de inhoud dat algemene vakken, zoals taalvakken, meer toegespitst zijn op de lessen. Het totaalpakket moet voor hen in orde zijn. Lesvorm: verwachtingen Om (meer) meisjes te werven voor en te behouden in ICT-opleidingen, is een breed curriculum nodig, waarin communicatieve vaardigheden geïntegreerd zijn, waarin technische en fysieke kennis binnen een context wordt aangeboden en waar aandacht is voor creatieve toepassingen van ICT.

28 Figuur 8. Resultaten meisjes en jongens (%). 3% 14% 23% 43% 26% Meisjes en jongens hebben andere manieren van leren, andere leerstijlen. Ook uit ons onderzoek komt dit naar voor. Beide doelgroepen willen de concrete voorbeelden vanuit het bedrijfsleven ook effectief uitvoeren. Ze willen niet langer alleen klassikaal frontaal les krijgen. Interactieve lessen (eerder dan frontaal) zijn voor meisjes even belangrijk als de praktijkgerichte vorm. Meisjes willen werken in teams aan projecten of cases uit het bedrijfsleven. Meisjes vinden dat werken in teams meer opbrengt en tot meer tevredenheid leidt dan individuele projecten. Het gebruik van een computer wordt vaak beschouwd als een eenzame en geïsoleerde activiteit zonder enige sociale interactie en dit trekt meisjes minder aan. Wanneer computers gebruikt worden als instrument om groepswerk te ondersteunen, dan spreekt dit meisjes veel sterker aan. Jongens vinden dit ook wel goed, maar een goede structuur moet voor hen gehandhaafd blijven. In dit onderdeel gaan we dieper in op het thema meisjes en ICT. Tijdens de focusgroep met leerlingen van E-Lab school hebben we even stilgestaan rond dit thema. Met de focusgroep met leerkrachten van E-Lab school zijn we nog dieper ingegaan op dit thema. Eerst bespreken we de ideeën, gedachten, ervaringen, van de leerlingen en daarna die van de leerkrachten. LEERLINGEN Aangezien de leerlingen van E-Lab school de doelgroep is waarop e-gender zich richt, is het vanzelfsprekend dat we met hen stilstonden rond meisjes en ICT. We zijn nagegaan hoe zij denken (meer) meisjes aan te trekken en wat daarbij de aandachtspunten zijn. Informatie over de opleiding Het verstrekken van juiste informatie is belangrijk voor de leerlingen. Meisjes (én jongens) willen weten wat de opleiding inhoudt en welke diverse beroepsmogelijkheden een ICT-opleiding hen biedt. Meisjes denken nog steeds dat een ICT-opleiding saai en eenzijdig is, en daarom is het belangrijk dat men de juiste informatie geeft over de inhoud en welke beroepsmogelijkheden een ICT-opleiding hen biedt. Promotiemiddelen De promotiemiddelen beter afstemmen op meisjes (én jongens) zodat ze zich aangesproken voelen kan ervoor zorgen dat meer meisjes zich aangetrokken voelen. Meisjes hebben oog voor creativiteit en dat moet ook terug te vinden zijn in affiches, flyers, Een andere soort van promotie is dat men gadgets meegeeft aan leerlingen die naar opendeurdagen, infodagen, workshops, komen. Meisjes houden namelijk van leuke spulletjes.

29 Vrouwelijke rolmodellen Het inschakelen van rolmodellen kan de betrokkenheid van meisjes verhogen, meisjes hebben nood aan een vrouwelijke Bill Gates. Vrouwelijke informaticastudenten, informaticaleerkrachten en informatici kunnen, volgens de leerlingen, fungeren als rolmodel. Deze rolmodellen kunnen er ook voor zorgen dat clichés doorbroken worden. Door de vrouwelijke informatici kunnen meisjes zien dat er wel degelijk jobs bestaan voor vrouwen in ICT. LEERKRACHTEN Aangezien leerkrachten tot de directe omgeving van leerlingen behoren, zijn we nagegaan wat hun mening is over hoe we meer meisjes kunnen aantrekken voor een ICT-opleiding, welke acties we hiervoor kunnen ondernemen, zowel op vlak van informeren als op vlak van overtuigen. Imago ICT-opleidingen De ICT-sector heeft in het perspectief van de vrouw nog steeds te kampen met een imagoprobleem: te technisch, te wiskundig, voor freaks en nerds, geen part time, geen sociale interactie, Dit imagoprobleem zorgt voor een beperkte instroom van meisjes in een ICT-opleiding. Leerkrachten vinden het belangrijk om dit negatieve beeld, de negatieve elementen, te relativeren en de voordelen op te sommen. Zo zijn lange dagen afhankelijk van bedrijf tot bedrijf, van de job die je doet, En de voordelen kunnen zijn: hoog loon, bonussen (bedrijfswagen, gsm, laptop), flexibele uren, thuiswerken, Eens dit beeld gecreëerd is, kan men dit doortrekken naar de opleidingen. Men kan het waar, hoe en wanneer ze hun kennis kunnen gebruiken meer laten zien, de nadruk leggen op het leven na de school, die er rooskleuriger uitziet dan men beweert. Inhoud brochures We weten uit de literatuur dat het opstellen van een goede informatiebrochure geen gemakkelijke opdracht is. Men moet rekening houden met enkele algemene aandachtspunten, maar ook met aandachtspunten specifiek naar meisjes toe. Studenten die een nieuwe opleiding starten, weten vaak niet wat de opleiding precies inhoudt. En omdat er nog weinig meisjes kiezen voor ICT, is de drempel voor hen hoger dan voor jongens. Daarom is er extra aandacht nodig voor de manier waarop meisjes kennis maken met ICT-opleiding. Leerkrachten zijn het er ook over eens dat men duidelijker moet vermelden dat voorkennis niet altijd nodig is. Een goede voorlichting over de opleiding is een must. Zo moet men aangeven wat informatica WEL is, maar ook wat het NIET is. Volgens leerkrachten mag de nadruk niet liggen op de technische invulling, maar is het ook noodzakelijk om andere niet-technische aspecten van ICT toe te lichten. Meisjes vinden andere aspecten belangrijk in een opleiding en hier moet men zeker op inspelen. Zo hebben ze graag een zicht op het gebruik van de opgedane ICT-kennis in de beroepspraktijk, maar ook in het dagdagelijkse leven. In deze context moet men volgens leerkrachten ook de ICTopleidingen promoten: Je eigen website bouwen, Bewerk zelf je foto s, Leerkrachten beseffen dat er ook aandacht moet geschonken worden aan de problematiek van de ondervertegenwoordiging van meisjes. Zo moet je toekomstige studenten vertellen dat weinig meisjes voor informatica kiezen. Maar tegelijkertijd moet men ook vermelden dat meisjes zeker een kans maken in zo n richting omwille van de eigenschappen, de vrouwelijke troeven, van meisjes. Laat horen dat organisatietalent en orde ook in ICT belangrijk zijn. Qua beeldmateriaal zijn de leerkrachten het er unaniem over eens dat men op brochures evenveel meisjes als jongens moeten tonen en dat in een informaticacontext (in een computerlokaal, achter een computer, ). Toon de vrouwelijke leerkrachten (als deze aanwezig zijn) op de informatiebrochures en laat hen actief aanwezig zijn op infodagen, beurzen, Zo fungeren ze tegelijkertijd ook als rolmodel en kunnen ze de drempel verlagen voor meisjes. Vrouwelijke rolmodellen De aanwezigheid van vrouwelijke leerkrachten voor de klas is al een stap in de goede richting. Zo hebben meisjes een rolmodel waarmee ze zich kunnen spiegelen. Vrouwelijke leerkrachten kunnen ook initiatielessen informatica geven in het basisonderwijs om (meer) meisjes te lokken en vrouwelijke studenten kunnen de richting voorstellen. Toch mag men het andere geslacht niet links laten liggen volgens sommige leerkrachten, het andere geslacht kan immers ook een aantrekkingskracht uitoefenen. Wat men zeker niet mag doen, is een rolmodel tonen enkel en alleen om hun schoon-