Meisjes en informatica Hand-out voor decanen en docenten informatica in het voortgezet onderwijs

Transcriptie

1 Meisjes en informatica Hand-out voor decanen en docenten informatica in het voortgezet onderwijs Ict-STER is een initiatief van de VHTO, Landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek Het project Ict-STER wordt uitgevoerd in het kader van het Europese EQUAL-programma (ESF).

2 Meisjes en informatica Hand-out voor decanen en docenten informatica in het voortgezet onderwijs Bij veel meisjes komt informatica als mogelijk keuzevak niet eens in beeld. Het komt niet bij hen op. Dat komt onder meer, omdat andere meisjes er ook niet naar kijken. Meisjes worden ook zelden gestimuleerd om eens te onderzoeken wat het vak hun te bieden heeft. Er is dus een potentieel aan meisjes die zich, als we ons ervoor inspannen, misschien wel voor informatica zouden kiezen als ze er serieus naar zouden kijken. Deze hand-out geeft decanen en docenten informatica (hier verder voorlichters genoemd) inzichten en tips om hierin verandering te brengen. Ondersteuning Sommige meisjes denken er wel over na om eventueel informatica te kiezen, maar een deel van hen ziet daar toch weer van af. De drempel is voor hen hoger dan voor jongens, die gezamenlijk veel meer massa maken bij het vak. Meisjes dubben en twijfelen vaak meer als zij zich voelen aangetrokken tot het vak, waardoor zij gevoeliger zijn voor negatief commentaar dan jongens. De omgeving (ouders, docenten, decanen) zijn zich bovendien soms niet bewust van de ontmoedigende invloed van hun vaak goedbedoelde adviezen. Als meisjes met belangstelling voor informatica beter ondersteund worden bij hun keuzeproces en betere, feitelijke informatie over informatica krijgen, zouden ongetwijfeld meer meisjes ervoor kiezen. Voorlichting Voorlichting en werving richten zich vaak onbewust op de doelgroep die al bekend is: jongens die een fascinatie hebben voor ict. In voorlichtingsmateriaal (folders, advertenties, website en dergelijke) staan daardoor vaak teksten die niet zo interessant zijn voor meisjes en jongens die geen belangstelling hebben voor details die op het eerste gezicht niet zoveel met de alledaagse werkelijkheid te maken hebben. Deze jongeren zijn eerder te interesseren voor de toepassingsmogelijkheden en het nut van ict voor mens en samenleving. Foto s in voorlichtingsmateriaal zijn vaak rolbevestigend en stereotiep: veel hardware en weinig mensen mannen én vrouwen in actie. Ook bieden de voorlichters zelf soms weinig identificatiemogelijkheden voor meisjes: de voorlichter is meestal een man. Bij meisjes creëert dit afstand. Het project Ict-STER wordt uitgevoerd in het kader van het Europese EQUAL-programma (ESF).

3 Inhoud De voorlichting ook op meisjes afstemmen is noodzakelijk, maar niet voldoende. Het gaat niet alleen om de verpakking. En het is ook niet zo dat meisjes vaker voor informatica kiezen als ze beter geïnformeerd zijn. Juist ook de inhoud, de onderwijskundige vormgeving en de sfeer die het keuzevak uitstraalt, moeten aantrekkelijk zijn. Een vak is het meest aantrekkelijk en effectief als het rekening houdt met de wensen en kenmerken van verschillende typen studenten. Een vak dat meestal door mannen aan vooral jongens wordt gegeven, wordt al gauw vanzelf een jongensvak. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel. Het vereist bewustwording en inspanning om deze vicieuze cirkel te doorbreken. Meisjes hechten groot belang aan de volgende inhoudelijke aspecten: Aandacht voor nut, relevantie en gebruikswaarde van het vak Contextrijkheid van ict-problemen Multidisciplinariteit en integratie met andere vakken Activerende onderwijsvorm: probleemgestuurd onderwijs, projectonderwijs, ontwerpopdrachten Dubbele focus: aandacht voor product én proces Aandacht voor persoonlijke professionele vaardigheden (communicatieve en sociale vaardigheden, ontwerpvaardigheden en dergelijke) Werken in groepjes Stimulans tot en reflectie op ethisch en maatschappelijk verantwoord handelen Ook de inhoud van de projecten en cases moet genderinclusief zijn, dus aantrekkelijk voor zowel vrouwelijke als mannelijke studenten. Sfeer In een klas die voornamelijk uit jongens bestaat, heerst een jongenscultuur. Wanneer een minderheid kleiner is dan 35%, dan is deze groep geen volledige medebepaler van de heersende cultuur. Meisjes die het keuzevak informatica volgen en in een jongensklas zitten, vallen bovendien meer op en staan meer in de schijnwerper dan de meerderheid. Meisjes zeggen zelf in eerste instantie meestal dat ze het geen probleem vinden om als enkeling in een jongensklas te zitten. Maar bij doorvragen komen er vaak andere verhalen bovendrijven. Dan blijkt dat hun uitzonderingspositie telkens weer wordt bevestigd. Dat is soms goed bedoeld ( Neem maar weer eens een voorbeeld aan Anke,

4 jongens: weliswaar een meisje, maar ze heeft wel een 8! ), soms overduidelijk stereotyperend ( Snap jij het ook, Marjolein, anders leg ik het jou na de les nog wel een keer uit ). Ook maken jongens en soms zelfs docenten zich schuldig aan seksuele intimidatie, door flauwe opmerkingen en door vervelende berichten in sms jes en e- mailtjes. Denk niet dat dat alleen in de vorige eeuw gebeurde, het gebeurt nog steeds. Een veilige (leer)omgeving is voor elke leerling, meisje of jongen, van cruciaal belang. Het is dus nodig dat docenten en decanen genderbewustzijn en gendersensitiviteit ontwikkelen, dat zij relevante verschillen tussen meisjes en jongens leren zien en er op een goede manier mee leren omgaan. Voor sommige meisjes kan extra ondersteuning op zijn plaats zijn, maar deze ondersteuning moet niet expliciet worden geëtaleerd. De meeste meisjes hebben er een hekel aan als op die manier hun uitzonderingspositie weer eens wordt bevestigd. Bovendien willen zij niet dat de indruk wordt gewekt dat zij het zonder extra s niet redden. Checklist Is ervoor gezorgd dat de leerlingen zich serieus oriënteren op een toekomst in de diverse richtingen: zorg, economie, ict e.d.? Wordt voorkomen dat leerlingen de weg van de minste weerstand kiezen en dat meisjes voornamelijk de blik richten op de zorgsector? Wijzen docenten en schooldecanen meisjes expliciet op de mogelijkheden die ict biedt? Krijgen meisjes in het kader van loopbaanoriëntatie de mogelijkheid te praten met ict-vrouwen en een kijkje te nemen op hun werk? Geven docenten en decanen reële voorlichting? Laten schooldecanen en voorlichters het maatschappelijk nut van ict zien en maken zij duidelijk dat je in de ict net zo goed als in andere sectoren met en voor mensen werkt? Wordt de voorkeur van de (vrouwelijke) leerling als uitgangspunt genomen bij de loopbaanbegeleiding (en dus niet de ideeën van de decaan, docenten en ouders)? Wordt de voorkeur van de leerling (zowel meisje als jongen) positief ondersteund, dus aangemoedigd? Wordt voorkomen dat er in stereotypen en vooronderstelde neigingen en interesses wordt gedacht? Voorbeelden: meisjes hebben nu eenmaal andere interesses of zij is

5 niet zo goed in wiskunde, dus informatica is niets voor haar. Worden voor meisjes en jongens dezelfde normen gehanteerd? Voorbeelden: zij haalt gemiddeld maar net een 7 voor de bètavakken, dus kan zij beter iets anders kiezen dan informatica versus hij heeft een 7 voor wiskunde, dus hij kan het makkelijk aan. Sekse bepaalt vaak ons oordeel: het gedrag dat bij jongens als voorzichtig wordt beschouwd, heet voor meisjes ineens onzeker. Hetzelfde geldt voor interpretaties als assertief versus brutaal en enthousiast versus druk. Heeft de school onderzocht wat de informatiebehoefte is van meisjes en jongens (niet van leerlingen in het algemeen) ten aanzien van het vak informatica? Wordt hiermee rekening gehouden bij de voorlichting? Krijgen de leerlingen feitelijke en duidelijke informatie over de inhoud, de zwaarte en de moeilijkheidsgraad van het vak? Wordt de leerlingen duidelijk gemaakt of voorkennis al dan niet van belang is? Een meisje kan bijvoorbeeld denken: de meeste (mannelijke) medeleerlingen hebben in de hobbysfeer al veel geprogrammeerd dus ik begin al met een achterstand. Bedenk dat meisjes hier vaak gevoeliger voor zijn dan jongens en meer bevestiging van hun omgeving nodig hebben dat ze het aankunnen. Zijn er vrouwelijke rolmodellen betrokken bij de voorlichting (meisjes die het keuzevak volgen)? Worden aspecten die het vak aantrekkelijker maken voor meisjes goed gecommuniceerd? Wordt voortdurend nagegaan wat de motieven van meisjes zijn om wel of juist niet voor het vak informatica te kiezen? Worden de resultaten van dergelijk onderzoek ook daadwerkelijk gebruikt om voorlichting en werving genderinclusief te maken, d.w.z. gericht op en aantrekkelijk voor zowel jongens als meisjes? Doen Houd bij voorlichting over ict expliciet rekening met de interesses, wensen en verwachtingen van meisjes. Laat meisjes die het keuzevak doen of gedaan hebben vertellen hoe zij tot hun keuze zijn gekomen en hoe ze het vak ervaren (hebben). Neem ict-aspecten op in schoolvakken die bij meisjes populair zijn, of, als ze al aanwezig zijn, haal ze dan duidelijker naar voren.

6 Docenten en decanen: - ga met ouders in discussie, aangezien ouders hun dochter vaak afraden om informatica te kiezen op grond van vooroordelen - ontwikkel genderbewustzijn: hoe kijken meisjes en hoe kijken jongens tegen informatica aan? - moedig meisjes met belangstelling aan. Meisjes twijfelen toch al meer dan jongens over een keuze voor informatica en haken bij ontmoedigende woorden dus al snel af. Houd bij de communicatie expliciet meisjes en jongens voor ogen, en niet jongeren in het algemeen. In het laatste geval is de kans groot dat meisjes zich niet aangesproken voelen. Zorg ervoor dat helden en rolmodellen afwisselend vrouwen en mannen zijn. Mannelijke helden/rolmodellen veranderen niet zo snel iets in het keuzegedrag van meisjes, maar bevestigen in hun ogen eerder dat een bepaald beroep mannelijk is. Zorg voor voorlichtings- en wervingsmateriaal (folders, brochures, website en dergelijke) dat aantrekkelijk is voor een brede doelgroep, dus niet alleen voor jongens met een fascinatie voor computers, maar ook voor meisjes, en voor jongens die niet direct zijn gefocust op ict. Hetzelfde geldt voor voorlichtings- en wervings praatjes en -activiteiten. Giet het onderwijs voor een belangrijk deel in de vorm van activerende onderwijsvormen, een manier van leren die door meisjes en vrouwen wordt gewaardeerd. Houd bij voorbeeldcases en projecten rekening met de interesses en voorkeuren van een brede groep potentiële studenten, meisjes én jongens. Kies onderwerpen die een zo breed mogelijke groep aanspreken. Dus geen voorbeelden over sport en brommers, maar over muziek en vakantie. Zorg voor een cultuur en sfeer waarin ook meisjes en vrouwen zich thuis voelen.

7 Niet doen Leg het probleem niet bij de meisjes door te zeggen: ze willen niet, zijn niet geïnteresseerd. Meisjes en vrouwen vinden ict wel degelijk interessant, als meer rekening wordt gehouden met wat zij belangrijk en leuk vinden. Raad meisjes in het voortgezet onderwijs met belangstelling voor ict niet af hiervoor te kiezen en ontmoedig hen niet. Decanen en docenten zouden bij keuzeadviezen altijd de ideeën en wensen van de leerlingen als uitgangspunt moeten nemen. Ga uit van feitelijke informatie en gebruik geen overtuigingen alsof het feiten zijn. Uitspraken als dat is te moeilijk voor jou en dat is niets voor jou, dat vind jij niet leuk berusten (vaak) op vooroordelen. Denk niet dat meisjes per definitie niet geïnteresseerd zijn in ict.

8 Dit product is tot stand gekomen is samenwerking met: HBO-I stichting Vereniging i&i VHTO, landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek