Voortgangsrapportage Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie Vernieuwingsimpuls dualisme en provinciale democratie december 2003

Transcriptie

1 Voortgangsrapportage Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie Vernieuwingsimpuls dualisme en provinciale democratie december Inleiding De Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie is een samenwerkingsverband tussen het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Het project loopt van 2000 tot en met In april 2002 is, na een evaluatiemoment, de tweede fase van het project van start gegaan. De Vernieuwingsimpuls dualisme en provinciale democratie is een samenwerkingsverband tussen het ministerie van BZK en het Inter Provinciaal Overleg. Het project loopt van 2001 tot en met De tweede fase van het project is in mei 2003 van start gegaan. De fasering in de projecten zorgt er voor, dat de werkzaamheden binnen de Vernieuwingsimpulsen aansluiten bij de invoering van een dualistisch functionerende gemeente / provincie. Bovendien kan in de huidige tweede fase bij het ontplooien van andere activiteiten optimaal gebruik gemaakt worden van de ervaringen die in de eerste fase zijn opgedaan. De Vernieuwingsimpulsen beogen een cultuurverandering bij raadsleden, statenleden, wethouders, gedeputeerden, burgemeesters, Commissarissen van de Koningin en ambtenaren op gang te brengen. Deze cultuurverandering moet zich uiten in een meer dualistische werkwijze binnen gemeente- en provinciebesturen, waarbij de raad en provinciale staten zich concentreren op kaderstelling, controle en volksvertegenwoordiging en het college en gedeputeerde staten op de uitvoering en het dagelijks bestuur. Hierdoor wordt het gemeente- en provinciebestuur meer herkenbaar en neemt de kwaliteit toe. In beide Vernieuwingsimpulsen staan zeven thema s centraal: 1. de relatie burger gemeente/provinciebestuur; 2. het college van burgemeester en wethouders / gedeputeerde staten; 3. ondersteuning van de raad / provinciale staten; 4. de burgemeester / Commissaris van de Koningin; 5. raads/statenvergaderingen en commissies; 6. kaderstelling, programma s en agendavorming; 7. controle en financiën. De thema s krijgen concrete invulling in meerdere instrumenten, die de cultuurverandering kunnen stimuleren. Deze voortgangsrapportage geeft de stand van zaken weer van de verschillende instrumenten van de beide Vernieuwingsimpulsen. Daarnaast wordt vooruitgekeken naar de activiteiten die de komende periode zullen plaatsvinden. 2. Werkwijze Vernieuwingsimpulsen per 1 september 2003 Met ingang van 1 september 2003 worden de uitvoerende werkzaamheden van de Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie in het geheel door de VNG verricht. De uitvoering van de Vernieuwingsimpuls dualisme en provinciale democratie gebeurt in zijn geheel door het IPO. De VNG en het IPO ontvangen jaarlijks een extra subsidie van het ministerie van BZK voor de inzet van extra menskracht voor de Vernieuwingsimpuls. Belangrijk uitgangspunt daarbij blijft de

2 gezamenlijke verantwoordelijkheid van het Ministerie van BZK, de VNG en het IPO voor het project. De uitgangspunten van het plan van aanpak voor de tweede fase van de Vernieuwingsimpuls (mei 2002 december 2006 voor de gemeenten, mei 2003 december 2007 voor de provincies) en de activiteiten die daaruit voortvloeien blijven in hoofdzaak ongewijzigd. 3. Stand van zaken Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie De website is het informatieve hart van de Vernieuwingsimpuls. Via de website kan men kennis nemen van actuele ontwikkelingen op het gebied van dualisme en van alle activiteiten en producten van de Vernieuwingsimpuls. Naar aanleiding van een gebruikersonderzoek is begin 2003 de website grondig geherstructureerd. De website wordt tenminste wekelijks geactualiseerd. Hierbij gaat het onder meer om het plaatsen van nieuw uitgebrachte handreikingen, betrokkenen op de hoogte houden van ontwikkelingen in het wetgevingstraject, bijhouden van de agenda en het plaatsen van gemeentelijke initiatieven. Het aantal hits lag de afgelopen periode rond de 600 per dag. 3.2 Handreikingen Handreikingen bieden gemeenten concrete informatie over de verschillende aspecten van de dualisering. Alle gemeenten krijgen de handreikingen toegestuurd. In 2003 zijn de volgende handreikingen verschenen: Actieve informatieplicht van het college van B&W. Financiële en controleverordeningen (artikelen 212, 213 en 213a Gemeentewet). Duaal Debatteren. Momenteel zijn de volgende handreikingen in ontwikkeling: Recht van enquête van de gemeenteraad. Interactief beleid; 25 vragen en antwoorden. 3.3 Duale pilots Door middel van pilotprojecten, die gekoppeld zijn aan verschillende thema s van dualisme, wordt ervoor gezorgd dat op een aantal kernonderwerpen een diepteinvestering wordt gedaan die vervolgens in de breedte kan worden uitgezet. Negen gemeenten nemen deel aan het pilotproject, bestaande uit een drietal pilots: één gericht op interactieve beleidsvorming en de relatie burger-bestuur, één gericht op kaderstelling en één op coaching van de raad. Daarnaast loopt er een onderzoek bij de gemeenten Almere, Amersfoort, Dordrecht en Groningen ( 4 duaal ) die een kwaliteitsslag willen maken met het dualisme. De negen deelnemende gemeenten aan de drie pilots worden begeleid door B&A Groep en SGBO, adviesbureau van de VNG. Inmiddels hebben twee gemeenten hun pilotproject afgerond. De andere projecten lopen tot maart 2004.

3 De resultaten van de pilotprojecten worden in een handreiking en op de website gepubliceerd. 3.4 Regionaal consulentennetwerk Om de ervaringsuitwisseling tussen gemeenten te faciliteren en om een vraagbaak dicht bij de lokale politiek te organiseren heeft de Vernieuwingsimpuls een netwerk opgezet van 17 regionale consulenten. Op 5 maart 2003 was de startbijeenkomst, waarna de consulenten aan de slag zijn gegaan. De eerste opdrachten die zij hebben meegekregen, zijn het in kaart brengen van griffiersnetwerken en contacten leggen met provinciale afdelingen van de VNG. Daarnaast spelen zij vragen van gemeenten door naar de Vernieuwingsimpuls. Eind 2003 en begin 2004 organiseren de regionale consulenten een reeks workshops en themabijeenkomsten. Deze zullen gratis toegankelijk zijn en kleinschalig van karakter, zodat een actieve bijdrage van alle deelnemers mogelijk is. De onderwerpen van de bijeenkomsten worden per regio bepaald, zodat maatwerk kan worden geleverd. Alle medewerkers van de Vernieuwingsimpuls zijn contactpersoon voor een aantal consulenten. 3.5 Vernieuwingsimpulskrant gemeenten Vier keer per jaar verschijnt de Vernieuwingsimpulskrant. Vanaf 2003 worden de teksten voor de krant geschreven door MvA Communicatie. Met uitzondering van het schrijven van artikelen en het houden van interviews, is de productie van de krant volledig in eigen beheer. De krant verschijnt als middenkatern in VNG-magazine en heeft een oplage van exemplaren. Het is ook mogelijk op aanvraag de krant digitaal toegestuurd te krijgen. Op de dag van verschijning ontvangt de geïnteresseerde de krant per . Op 5 december 2003 verschijnt de veertiende editie van de Vernieuwingsimpulskrant. 3.6 Inventarisatie opleidingen en trainingen Op de website staat een overzicht van het aanbod van scholing, cursussen, voorlichting en training. Het aanbod is zeer gevarieerd: van het aanbieden van verkennende cursussen over dualisering, het oefenen van een duale raadsvergadering tot het ontwikkelen en invoeren van specifieke dualistische instrumenten. Het overzicht is bedoeld voor alle gemeentebestuurders, raadsleden en gemeenteambtenaren. Het is totstandgekomen door bevraging van de aanbieders van de opleidingen. De Vernieuwingsimpuls is niet inhoudelijk betrokken geweest bij het opzetten van de cursussen. De inventarisatie wordt regelmatig geactualiseerd. 3.7 Vereniging van Griffiers De Vernieuwingsimpuls heeft de totstandkoming van een Vereniging van Griffiers en hun activiteiten ondersteund, waarbij uitwisseling van informatie en ervaringen centraal stonden. Op 7 maart 2003 vond het oprichtingscongres plaats van de Vereniging van Griffiers (ook voor statengriffiers en griffiers van Eerste en Tweede Kamer). Vanaf deze datum opereert de vereniging zelfstandig. Tussen de Vereniging van Griffiers en de Vernieuwingsimpuls blijft echter contact bestaan, via een bijdrage in de secretariële ondersteuning.

4 3.8 Duaal debatteren Om te stimuleren dat het inhoudelijke debat weer terugkomt in de gemeenteraad, heeft de Vernieuwingsimpuls, samen met het Nederlands Debat Instituut, een debatreeks opgezet. Het NDI verzorgt de trainingen, de Vernieuwingsimpuls zorgt voor de afstemming en de coördinatie. Alle gemeenten hebben in het najaar van 2002 een brief ontvangen, waarin ze werden gevraagd deel te nemen aan het traject Duaal debatteren. Uiteindelijk hebben raadsleden van ruim 180 gemeenten een cursus Duaal debatteren gevolgd. De cursussen hebben plaatsgevonden tussen oktober 2002 en mei Tijdens de landelijke dag van de lokale democratie, op 8 november 2003, was de mogelijkheid een workshop Duaal debatteren te volgen. Als afsluiting van het project is op deze dag ook het landelijk toernooi Duaal debatteren georganiseerd. 3.9 Congressen / bijeenkomsten Op 8 november 2003 hebben de Vernieuwingsimpuls, het Forum voor Democratische Ontwikkeling en het Instituut voor Publiek en Politiek de landelijke dag van de lokale democratie georganiseerd. Deze dag was bedoeld om lokale bestuurders, ambtenaren en actieve burgers ervaringen te laten uitwisselen over nieuwe en bestaande vormen van representatieve en directe democratie. Tijdens deze dag waren er workshops, presentaties en lezingen waarbij de thema s interactie en interactief, belangrijke gemeentelijke thema s en de duale raadspraktijk staan. Onderwerpen als burgerinitiatief, jeugdparticipatie, stadsetiquette en fatsoen en het digitale raadslid kwamen aan de orde. Op het congres waren ongeveer 400 aanwezigen Helpdesk Op het projectsecretariaat is een helpdesk ondergebracht. Op deze manier is de Vernieuwingsimpuls via bereikbaar. De helpdesk is hét middel om goede contacten te onderhouden met de gemeenten en op de hoogte te blijven van hoe de gemeenten de invoering van het dualistisch stelsel beleven. De meeste vragen zijn inhoudelijk van aard Activiteiten tot begin 2004 Publicaties: Handreiking Recht van onderzoek van de gemeenteraad ; Handreiking Interactief beleid; 25 vragen en antwoorden ; Vernieuwingsimpulskrant 14, 5 december 2003; Eindrapport Project Duale Pilots; Handreiking Kaderstelling naar aanleiding van het project 4Duaal; Vernieuwingsimpulskrant 15, maart Bijeenkomsten: Bijeenkomst regionale consulenten en leden van de begeleidingscommissie om ervaringen uit te wisselen; Bijeenkomst van (vertegenwoordigers van) alle gemeenten die deelnemen aan het Project Duale Pilots; Regionale workshops en themabijeenkomsten, georganiseerd door de regionale consulenten;

5 Onderzoek: Evaluatie van de activiteiten en instrumenten van de Vernieuwingsimpuls over de periode april 2002 maart Eindmeting in de 18 gemeenten die participeerden in het Project Duale Gemeenten. Nieuwe activiteiten: Start nieuw pilot-traject (maart-april 2004), waarin nog nader te bepalen onderwerpen aan de orde komen. Plaatsing discussieforum op de website. 4. Stand van zaken Vernieuwingsimpuls dualisme en provinciale democratie Ook bij de Vernieuwingsimpuls voor provincies wordt het informatieve hart van het project gevormd door de website ( Op deze site is een actueel overzicht te vinden van de inhoud en het verloop van de activiteiten van de Vernieuwingsimpuls, ontwikkelingen in het land, initiatieven van provincies, het wetgevingstraject, opleidingen en trainingen, publicaties vanuit politieke partijen en nog veel meer. De site wordt tenminste eenmaal per twee weken geactualiseerd. Ongeveer 4700 computergebruikers bezoeken regelmatig de site. Per maand zijn er meer dan 5000 pageviews. Recent is op de site een discussieforum geplaatst. Met behulp van dit instrument kunnen bezoekers van de site vragen stellen aan andere bezoekers en discussies voeren over de verschillende thema s van dualisme. 4.2 Handreikingen en andere publicaties De handreikingen bieden provincies concrete informatie over de verschillende aspecten van dualisering. Alle provincies krijgen de handreikingen toegestuurd. De handreikingen sluiten zoveel mogelijk aan bij de publicaties die in het kader van de Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie verschenen zijn. Voor elke handreiking die binnen de Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie verschijnt/verschenen is, wordt beoordeeld of deze ook voor de provincies moet worden uitgebracht. De gemeentelijke handreikingen die niet worden vertaald naar provincies toe, krijgen de provincies ook toegestuurd. De volgende handreikingen zijn speciaal voor de provincies verschenen: Menukaart voor de Vernieuwingsimpuls; Handreiking Reglement van orde met dualistische elementen; Handreiking Profielschets voor fractie, statenlid en gedeputeerde in een dualistisch stelsel. Handreiking Concrete gevolgen dualisering provinciebestuur; Handreiking Bestuursbevoegdheden in een gedualiseerd provinciaal stelsel; Handreiking Reglement van orde in een dualistisch stelsel. De handreikingen die uitgebracht zijn in het kader van de Vernieuwingsimpuls Dualisme en provinciale democratie, zijn te downloaden van de website.

6 4.3 Project Duale Provincies In dit project, dat duurde van december 2001 tot maart 2003, stonden vier provincies centraal, die intensief begeleid werden. De provincies Drenthe, Noord- Brabant, Flevoland en Zuid-Holland experimenteerden met concrete initiatieven ter bevordering van een dualistische cultuur. In deze provincies hebben in februari en maart 2002 kennismakingsgesprekken plaatsgevonden met sleutelpersonen per provincie. Verder heeft er in juni 2002 een onderzoeksdag in elke provincie plaatsgevonden. In de periode van juni tot en met september 2002 waren de voorbereidingen ten behoeve van de experimenten. Op 3 oktober 2002 heeft de landelijke conferentie Project Duale Provincies plaatsgevonden. Deze conferentie had als doel om de opgedane ervaringen uit te wisselen met de gedeputeerden en statenleden van de vier pilotprovincies, leden van de statencommissies Dualisme van de overige provincies en de ambtelijke en bestuurlijke vertegenwoordigers van het Vernieuwingsnetwerk (zie paragraaf 4.2), waarin alle provincies zitting hebben. In april 2003 is de eindrapportage, Dualisme, een kwestie van doen, verschenen. 4.4 Vernieuwingsnetwerk Alle provincies nemen deel aan het Vernieuwingsnetwerk, dat sinds de statenverkiezingen van maart 2003 bestaat uit de statengriffiers en de plaatsvervangend voorzitter van de staten van iedere provincie. Het Vernieuwingsnetwerk heeft tot doel dat provincies ervaringen uitwisselen over de dualistisch functionerende provincie. Op deze wijze voorzien provincies elkaar van informatie over hun recente ervaringen met de diverse dualistische thema s en ligt het accent op cultuurverandering. Het netwerk is eind 2001 gestart en loopt ten minste tot eind Er worden minimaal twee bijeenkomsten per jaar gehouden. De mogelijkheid wordt onderzocht om themagewijze bijeenkomsten te organiseren voor kleinere groepen binnen het netwerk. Inmiddels hebben er zes bijeenkomsten plaatsgevonden. De bijeenkomsten worden geleid door een onafhankelijk voorzitter, mevrouw M. Kool, dijkgraaf van het waterschap Reest en Wieden. De gehouden bijeenkomsten stonden onder meer in het teken van de inhoud van dualisering, de ervaringen die gemeenten en provincies inmiddels hebben opgedaan en praktische problemen en oplossingen. De verslagen van de bijeenkomsten zijn te downloaden van Vernieuwingsimpulskrant provincies In de Vernieuwingsimpulskrant worden de algemene voortgang van het vernieuwingsproces en actuele ontwikkelingen toegelicht. Tevens zijn interviews met betrokkenen in de krant te lezen. De krant komt gemiddeld drie keer per jaar uit. De krant wordt in een oplage van 1500 exemplaren verspreid rechtstreeks aan de doelgroep in de provincies. Het is ook mogelijk op aanvraag de krant digitaal toegestuurd te krijgen. Op de dag van verschijning van de gedrukte versie ontvangt de geïnteresseerde de krant per .

7 4.6 Databank provinciale initiatieven Provincies geven zelf vorm en inhoud aan de vernieuwing van de provinciale democratie. Binnen provincies worden veel initiatieven ontplooid die van waarde kunnen zijn voor de overige provincies. Behalve het vernieuwingsnetwerk biedt de website de mogelijkheid om initiatieven van provincies beschikbaar te stellen. Voor de databank leveren bijna alle provincies bijdragen. 4.7 Informatiereeks Naast de Handreikingen worden naar behoefte publicaties van enkele pagina s in de vorm van een informatiereeks uitgebracht over actuele thema s. Door hun beperkte omvang kunnen deze informatiebulletins goed inspelen op de actualiteit. Enkele voorbeelden van binnenkort te verschijnen informatiebulletins zijn: Bulletin over Actieve informatieplicht als aanvulling op de handreiking hierover die in het kader van de Vernieuwingsimpuls gemeenten is verschenen; Bulletin over duaal debatteren in provincies. 4.8 Vaardighedentrainingen De Vernieuwingsimpuls gaat samen met externe bureaus op maat gemaakte vaardighedentrainingen verzorgen over dualisme. De trainingen zijn voor specifieke doelgroepen. Zij kunnen zich per provincie, maar ook met meerdere provincies tezamen inschrijven voor een vaardighedentraining. Nader uit te werken vaardighedentrainingen: Training commissievoorzitters in het duale bestel; Training agendabepaling voor presidium; Training ambtenaar in het duale bestel. Debattraining voor statenleden In de eerste helft van 2004 wordt een debattraining georganiseerd voor statenleden, onder leiding van het bureau Debat & Dialoog. Accent van de training ligt op de kunst van het debatteren in een politieke omgeving. De trainers hebben ervaring als volksvertegenwoordiger, zodat goed ingespeeld kan worden op de specifieke elementen van het debat in de politieke arena. In de training wordt onder meer aandacht besteed aan: het debat tussen statenleden onderling: het accentueren van politieke verschillen; het debat met het college: het vermogen direct een adequate tweede termijn te formuleren na het antwoord van de gedeputeerde; het vestigen van de aandacht van de media op de politieke standpunten. Aan de training is een debattoernooi verbonden. De training wordt in december 2003 getest door middel van een pilottraining, waaraan uit iedere provincie enkele statenleden deelnemen. Deze statenleden kunnen vervolgens fungeren als ambassadeur van de training ten behoeve van de statenleden van hun eigen provincie.

8 4.9 Congressen en symposia Het houden van congressen en symposia is eveneens één van de instrumenten van de Vernieuwingsimpuls. Congressen en symposia kunnen een centrale rol spelen bij de informatieverspreiding en uitwisseling over de achtergronden, ervaringen en best practices van dualisering. Uiterlijk in het eerste kwartaal van 2004 zal een werkconferentie worden georganiseerd voor de plaatsvervangend voorzitters van provinciale staten. Voor de provincies geldt, dat zij toegang hebben tot de bijeenkomsten die voor gemeenten vanuit de Vernieuwingsimpuls dualisme en lokale democratie georganiseerd worden. Werkconferentie statengriffiers Een groot deel van de statengriffiers heeft inmiddels meer dan een jaar ervaring opgedaan in het duale bestel. Uiterlijk in het eerste kwartaal van 2004 wordt een bijeenkomst voor de duur van twee a drie dagdelen voor de twaalf statengriffiers georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomst kunnen de statengriffiers ervaringen uitwisselen en aandacht besteden aan de vraag wat (nog meer) nodig is om het duale stelsel goed c.q. beter te laten werken. Zo mogelijk worden concrete voorstellen daartoe uitgewerkt. Overwogen wordt de provinciesecretarissen en/of de Commissarissen van de Koningin bij onderdelen van het programma te betrekken, omdat de griffiers zowel met de secretaris als met de commissaris samenwerken en deze drie functionarissen nadrukkelijk een rol hebben in het proces van dualisering. Daarnaast zal een bijeenkomst worden georganiseerd voor medewerkers van statengriffies Helpdesk Net als bij de Vernieuwingsimpuls gemeenten, beschikt de Vernieuwingsimpuls provincies over een helpdesk waar elektronische en telefonische vragen over dualisering binnenkomen. De vragen hebben betrekking op de inhoud en de uitvoering van het project Vernieuwingsimpuls, de wetgeving, de achtergronden en gevolgen van dualisering. De gestelde vragen worden steeds meer inhoudelijk van aard Activiteiten tot begin 2004 Werkconferentie voor de statengriffiers; Informatiebulletin Gevolgen actieve informatieplicht voor provinciale staten; Provinciale Vernieuwingsimpulskrant 8 en 9; Debattraining voor statenleden; Informatiebulletin Do s en Don ts van duaal debatteren; Bijeenkomst Vernieuwingsnetwerk; Bijeenkomst statengriffiers.