Uitvoeren Actieplan Beheersing Agrarisch Stof in de sectoren akkerbouw, tuinbouw, vee, vlees en eieren

Transcriptie

1 Uitvoeren Actieplan Beheersing Agrarisch Stof in de sectoren akkerbouw, tuinbouw, vee, vlees en eieren Projectomschrijving: Dit project beoogt de uitvoering van het actie- en communicatieplan Stofbeheersing in agrarische sector voor het inrichten en borgen van een kennisinfrastructuur ter zake van agrarisch stof met als speerpunt endotoxinen. Dit op een zodanige wijze dat in de betrokken sectoren ook toekomstige vergelijkbare of nieuwe problemen kunnen worden aangepakt. En waardoor werkenden in de sectoren weten waar zij de kennis om bovenstaand doel te bereiken vandaan moeten halen. Het project gaat uit van een ketenaanpak zodat maximaal gewaarborgd wordt dat bovenstaand doel wordt bereikt. Dit project behelst de volgende pijlers: Voorlichting en bewustwording. Stimuleren Goodhouse-keeping aanpak, Proeftuinonderzoek naar effectiviteit van stofbeheersmaatregelen en Gezondheidskundig onderzoek bij werknemers in risicosectoren. 1. GEGEVENS AANVRAGER Aanvrager Naam aanvragende bedrijfstakorganisatie : Hoofdproductschap Akkerbouw (HPA) mede namens: Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten (GZP) Productschap Diervoeder (PDV) Productschap Tuinbouw (PT) Productschappen Vee, Vlees en Eieren (PVE) Projectleider (en contactpersoon) Naam Functie : Kees Lommers : afdelingshoofd afdeling arbeid Projectpartner(s) Naam Projectpartner :Productschap Tuinbouw :Productschappen Vee, Vlees en Eieren

2 2 2. ACTIEPLAN De besturen van het Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten, het Productschap Diervoeder, het Productschap Tuinbouw en de Productschappen Vee,Vlees en Eieren hebben ingestemd met het voorstel om het ontwikkelde actieplan uit te voeren. Er wordt door de productschappen een subsidie aangevraagd voor het uitvoeren van het actieplan. 2.1 Aanleiding De aanleiding voor het uitvoeren van het actieplan in gelijk aan de aanleiding voor het opstellen van het actieplan. In de agrarische sectoren zijn regelmatig problemen met agrarisch stof. Tot nu toe wordt er steeds per issue naar oplossingen gezocht. Met als gevolg dat niet uit te sluiten is dat een gevonden oplossing tevens een nieuw arbo-probleem creëert in de bewuste sector of verderop in de keten. De productschappen zijn van mening dat een integrale ketenaanpak voor de beheersing van agrarisch stof noodzakelijk is. Hoewel de relatie tussen blootstelling aan endotoxinen / agrarisch stof en nadelige gezondheidseffecten nog niet geheel is opgehelderd, onderkennen de productschappen dat blootstelling aan stof op de werkvloer in veel agrarische sectoren kan leiden tot nadelige gezondheidseffecten. De productschappen willen zich inzetten om te komen tot een verdere minimalisering van de blootstelling aan agrarisch stof met daarbinnen als speerpunt endotoxinen en daarmee de gezondheidsrisico s van de werknemers en ondernemers (werkenden). Dat blootstelling aan agrarisch stof tot (zeer) nadelige gezondheidseffecten kan leiden, is nog onvoldoende bekend in de agri-food sector. Er is wel veel verschil tussen de betrokken sectoren; in enkele sectoren wordt al in meer of mindere mate aandacht besteed aan agrarisch stof. Naar aanleiding van het voornemen om een MAC-waarde in te voeren voor endotoxinen zijn een tweetal specifieke onderzoeken uitgevoerd naar de blootstelling aan endotoxinen en agrarisch stof. Beide onderzoeken zijn uitgevoerd in opdracht van en gefinancierd door de betrokken productschappen. Het eerste onderzoek betreft een inschatting van de risico s van de blootstelling aan endotoxinen op basis van een literatuurstudie uitgevoerd door IndusTox Consult in 2000 [1]. Het tweede onderzoek betreft een onderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, bewerking, verwerking en handel. Dit onderzoek is in 2002 uitgevoerd door IRAS [2]. Uit deze onderzoeken is gebleken dat in veel sectoren van de agri-food sector werknemers worden blootgesteld aan hoge concentraties endotoxinen[1,2]. Tevens is gebleken dat de blootstelling aan endotoxinen meestal gerelateerd is aan de stofblootstelling. Stof moet in dit verband worden gezien als een complex mengsel waar endotoxinen deel van uit kunnen maken. In dit verband te vatten onder de naam agrarisch stof. De afgelopen jaren is veel onderzoek verricht naar stof in de meelbewerkende -en verwerkende sectoren (bakkerij en maalindustrie) de diervoederindustrie, de aardappelsector, de aardappelbewerkende -en verwerkende industrie en enkele tuinbouwsectoren. Onlangs is in het kader van het programma Arboconvenanten nieuwe stijl het rapport: Allergie en astma als gevolg van het werken met enzymen (Heederik c.s., 2004) verschenen. 2.2 Doel en vraagstelling Het doel is een actieplan uit te voeren dat zich richt op het inrichten en borgen van een kennisinfrastructuur voor agrarisch stof in de betrokken sectoren. Dit op een zodanige wijze dat ook toekomstige vergelijkbare of nieuwe problemen kunnen worden aangepakt. Anders gezegd, voorkomen moet worden dat maatregelen, die genomen worden in het kader van de verbetering van de arbeidsomstandigheden, leiden tot andere arbo-problemen. Een voorbeeld van dit laatste is dat het nathouden van opslagruimten om stofblootstelling te beperken kan leiden tot een grotere blootstelling aan endotoxinen. Gestreefd wordt naar een integrale benadering van agrarisch stof, waarbij alle

3 3 bekende componenten van stof en de mogelijke risico s worden betrokken evenals beschikbare oplossingen en maatregelen om risico s te verminderen. Het uitvoeren van het actieplan moet ertoe leiden dat op een gerichte en efficiënte wijze de blootstelling aan agrarisch stof van de werkenden in de agrarische sectoren wordt verminderd. En dat de zowel werkgevers als werknemers weten waar zij de kennis om bovenstaand doel te bereiken vandaan kunnen halen. Het project gaat uit van een ketenaanpak; dat wil zeggen dat de doelstelling zich uitstrekt over de gehele productieketen. De agri-foodsector omvat een breed scala aan branches en subsectoren met vaak zeer veel kleine bedrijven. In totaal gaat het om ca bedrijven waar ruim personen werkzaam zijn. Deze bedrijven vertegenwoordigen een totale omzet van meer dan 150 miljard euro. In deze sectoren vinden zeer diverse werkzaamheden plaats. Het gaat zowel om arbeid in productiebedrijven als op het boerenerf; arbeid verricht in stallen, loodsen, kassen en buiten op de volle grond. Het betreft productiewerk in de bewerkende -en verwerkende industrie, maar ook laden en lossen, inpakarbeid, arbeid verricht door operators, magazijnmedewerkers, schoonmakers, laboratoriummedewerkers, monteurs, enzovoorts. Al deze bedrijven zijn verenigd in productschappen. In de besturen van productschappen hebben zowel de werkgeversorganisaties als werknemersorganisaties zitting. Productschappen beslaan daarom de hele keten; van grond tot mond, van zaadje tot karbonaadje, van boer tot winkelvloer. Omdat in het verleden in de betrokken sectoren al veel aandacht is uitgegaan naar de aanpak van endotoxinen, vanwege de mogelijke invoering van een MAC-waarde, wordt aan de blootstelling aan endotoxinen in dit project uitdrukkelijk aandacht besteed. Uiteraard worden dit speerpunt en de daarop gerichte activiteiten geplaatst binnen het bredere kader van de uitvoering van dit project. 2.3 Werkwijze en opzet Om met de aanpak van het agrarisch stof probleem in de bovengenoemde branches, subsectoren en productieketens te beginnen, is in de periode december 2004 tot september 2005 een actieplan ontwikkeld. In dit actieplan is op basis van de beschikbare kennis en informatie een Leidraad Stofbeheersing ontwikkeld voor de branches, (sub)sectoren en productieketens. Daarnaast omvat de Leidraad Stofbeheersing werkbladen met stofbeheersingsmaatregelen om blootstelling aan stof te beperken. De in het opgestelde communicatieplan beschreven communicatiestrategie is gericht op het optimaal bereiken van de diverse onderdelen van de ketens met voorlichting en informatie. Hierbij is nadrukkelijk beoogd dat bij de uitvoering een organisatorische en inhoudelijke aanpak wordt gehanteerd gericht op het daadwerkelijk bereiken van de werkenden in de sector. Anderzijds beoogt de aanpak van de uitvoering een verankering en inbedding in een infrastructuur die zich niet beperkt tot de duur van het project. Bij de, in het kader van het opstellen van het actieplan, uitgevoerde inventarisaties en onderzoeken zijn bedrijven (werkgevers, werknemers) nadrukkelijk betrokken, om zodoende een draagvlak in de in verschillende branches en subsectoren te realiseren. 2.4 Eindresultaten en producten Pijlers In de subsidieaanvraag voor het opstellen van het actieplan is aangegeven dat het actieplan bestaat uit de volgende pijlers: voorlichting en bewustwording van de gevaren van stof en endotoxinen; stimuleren Good House Keeping; onderzoek naar beheersingsmaatregelen stof (proeftuinen); onderzoek naar de relatie tussen blootstelling aan stof en (chronische) gezondheidseffecten. Onderstaand wordt voor iedere pijler het opgeleverde resultaat kort beschreven en wordt aangegeven wat de inzet is bij de uitvoering per pijler van actieplan.

4 Voorlichting en bewustwording De Productschappen Vee, Vlees en Eieren, Tuinbouw en het Hoofdproductschap Akkerbouw hebben hun communicatieafdelingen gevraagd gezamenlijk een beknopte visie te geven over de problematiek rondom agrarisch stof. Dit heeft april 2005 geleid tot de opdracht een communicatieplan op te stellen voor het gehele project Beheersing agrarisch stof. Vanwege de samenwerking tussen de productschappen in het project, is ervoor gekozen ook de voorlichtingscampagne gemeenschappelijk uit te voeren. Het voordeel hiervan is drieledig. De afdelingen zullen elk hun eigen sectorgerichte expertise en ervaring inzetten. Bovendien is uitvoering van de werkzaamheden door de productschappen kostenbewust. Diensten worden immers zonder commerciële doelstellingen geleverd. Tenslotte zijn de lijnen tussen het projectteam en de communicatieafdelingen kort. De uitvoering van de communicatiecampagne is een samenspel tussen de adviescommissie, het projectteam en de drie communicatieafdelingen. De communicatieafdelingen adviseren het projectteam, faciliteren de campagne en initiëren op aangeven van de projectorganisatie naar behoefte nieuwe activiteiten. De eindverantwoordelijkheid voor en aansturing van de communicatiecampagne ligt bij Bureau Voorlichting van het HPA. De afzonderlijke communicatieafdelingen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van werkzaamheden die betrekking hebben op de eigen sectoren (bijvoorbeeld bij artikelen in vakpers en ondersteuning bij de organisatie van bijeenkomsten). Daarnaast fungeren de communicatieafdelingen van FNV-Bondgenoten en CNV BedrijvenBond als adviseur op het gebied van werknemerscommunicatie. Als resultaat van de inter-productschappelijke samenwerking is op 27 september 2005 het opgestelde communicatieplan (zie bijlage 1) goedgekeurd door de adviescommissie. Het communicatieplan richt zich in eerste instantie op brede voorlichting om zoveel mogelijk draagvlak en bewustwording te creëren. Bestaande kennisinfrastructuren zullen zoveel mogelijk benut worden om de doelgroepen te bereiken. Er wordt zowel ingezet op brede algemene voorlichting als op sector specifieke benadering. In de uitvoeringsfase van het actieplan is eerder genoemd communicatieplan de basis voor de te ontwikkelen activiteiten. Hierbij is afgesproken dat een flexibele aanpak wordt nagestreefd. Dit houdt concreet in dat onder meer op basis van ervaringen die worden opgedaan of nieuwe inzichten, onderdelen van het communicatieplan, na goedkeuring door de adviescommissie, anders worden uitgewerkt of ingevuld. De producten van het communicatieplan ( website, persberichten, publicaties en nieuwsbrieven) dragen samen met de leidraad stofbeheersing bij aan de bouw van een bestaande kennisinfrastructuur Good house keeping aanpak Leidraad Stofbeheersing Het stimuleren van gezond-verstand-oplossingen om reductie van blootstelling aan stof en endotoxinen te bewerkstelligen is het uitgangspunt van de good house keeping aanpak. Met name de 'hoog-risico' bedrijven zullen bezocht gaan worden door een voorlichter om een 1 op 1 advies te krijgen. Om een adequaat advies mogelijk te maken heeft de voorlichter een "Leidraad Stofbeheersing" nodig. Het uitgangspunt hierbij is dat iedere stap, gericht op het verminderen van stof, een stap in de goede richting is. Geen blootstelling aan agrarisch stof is in de betrokken sectoren niet haalbaar. Wel is het mogelijk om de blootstelling te proberen te verminderen en het bewustzijn met betrekking tot het gezondheidsrisico van blootstelling aan stof te verhogen bij zowel werkgevers als werknemers. In samenwerking met IVAM (UvA) en Agrotechnology & Food Innovations (A&F, WUR). is de Leidraad Stofbeheersing ontwikkeld. Deze leidraad geeft informatie over de risico s van blootstelling aan agrarisch stof. Daarnaast bevat de leidraad een checklist aan de hand waarvan bedrijven zelf of met behulp van de voorlichter hun risico op blootstelling aan stof op de werkplek in kaart kunnen brengen.

5 5 Verder is er in de leidraad een risico-inventarisatie voor alle risicohandelingen in de agri-food sector uitgespitst naar sectoren gemaakt en zijn er werkbladen met maatregelen om blootstelling aan stof te beperken in de leidraad ontwikkeld. Het uitgangspunt van de leidraad is dat iedere stap, gericht op het verminderen van stof, een stap in de goede richting is. Na goedkeuring van de leidraad door de adviescommissie op 27 september 2005 zal gedurende de laatste maanden van 2005 zal de leidraad getest worden tijdens een tiental bedrijfsbezoeken in verschillende sectoren. Naar verwachting komt de leidraad begin 2006 beschikbaar in zowel papieren vorm als op de website van het project. De leidraad is opgezet als een zogenaamd groeimodel. Dit houdt in dat de leidraad in ontwikkeling zal blijven en verbeterd en/of aangepast worden gedurende de loop van het project. Naast de betrokken ontwikkelaars van de leidraad zal er ook samengewerkt gaan worden met Arbo-diensten als bijvoorbeeld STIGAS om de leidraad te optimaliseren. Informatie die beschikbaar komt uit onderzoeken of uit het eigen proeftuinonderzoek zal gebruikt worden bij het aanvullen van de leidraad. Mogelijkheden om de Leidraad Stofbeheersing te combineren met de Stoffenmanager De stoffenmanager is een instrument voor (MKB)ondernemers in de industriële sectoren om handelingen met stoffen op basis van risico s te prioriteren en om de effectiviteit van beheersmaatregelen te toetsen. Bij het opstellen van het actieplan is zeer nadrukkelijk aandacht besteed aan de mogelijkheden om de Leidraad Stofbeheersing aan te laten sluiten op de systematiek die wordt gehanteerd in de Stoffenmanager Agrarisch stof is afkomstig van zeer verschillende agrarische producten, soms aangevuld met stof van aangehechte aarde en nevel van toegevoegd water. Hierbij is de vraag aan de orde hoe 'agrarisch stof' ingepast zou kunnen worden in de beoordelingsmethodiek van stoffenmanager (zie bijlage 2). Om het risico van agrarisch stof in te kunnen schatten met behulp van Stoffenmanager zal het gezondheidsgevaar classificeerbaar moeten zijn evenals de aspecten die de blootstelling bepalen. Het gevaaraspect van agrarisch stof is variabel, waardoor een eenvoudige gevaarsclassificatie, uitgedrukt in een of meerdere R-zinnen, vooralsnog niet mogelijk lijkt. De mate van stoffigheid is een belangrijke determinant die de blootstelling sterk bepaald. De stoffigheid van agrarisch stof is waarschijnlijk sterk variabel. Andere blootstellingdeterminanten die te maken hebben met verspreiding in de ruimte zijn waarschijnlijk wel inpasbaar bij het gebruik van de stoffenmanager. De bouw van een applicatie voor agrarisch stof in de stoffenmanager is haalbaar als op een pragmatische wijze matrices, oftewel beslisschema s worden opgesteld, die gebruikt kunnen worden voor het beoordelen van het risico van werken met agrarisch stof. De beslisschema s kunnen worden opgesteld op basis van beschikbare informatie in de vakliteratuur. De beslisstructuur zal grof zijn en deels gebaseerd op expert-judgement. Met deze beslisschema s zou de digitale agrarisch stof applicatie van de stoffenmanager gemaakt kunnen worden. In dit kader is het van belang te wijzen op activiteiten die in de maanden november en december 2005 door TNO Kwaliteit van Leven worden uitgevoerd. In opdracht van het Productschap Tuinbouw zal TNO een onderzoek in de bloembollensector uitvoeren naar de haalbaarheid van het inzetten van Stoffenmanager bij agrarisch stof (zie bijlage 3). Op basis van de resultaten van dit onderzoek zal er opnieuw gekeken worden naar de toepasbaarheid van het inzetten van stoffenmanager en de mogelijkheid tot het branchespecifiek maken van de stoffenmanager in de sectoren van de productschappen. Plan implementatie good house keeping De implementatie van good house keeping zal gericht zijn op een aanpassing van (productie)proces en de werkuitvoering. Het gaat er om bedrijven te wijzen op snel toepasbare, vaak eenvoudige maatregelen waarmee de blootstelling aan stof sterk teruggedrongen kan worden. Deze maatregelen zijn beschreven in de Leidraad Stofbeheersing. Om de leidraad voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk te maken zal de leidraad zowel in papieren versie als digitaal op de website worden geplaatst. De papieren en de digitale leidraad worden een versie die regelmatig ge-update kunnen worden op basis van nieuwe maatregelen en inzichten.

6 6 Daarnaast zullen er twee voorlichters ingezet gaan worden die bedrijven met behulp van de leidraad zullen adviseren. Deze bedrijfsbezoeken vormen een wezenlijk onderdeel in de uitvoering van het project. Voorlichting en advies op de werkvloer wordt van belang geacht om een blijvende verandering in houding en werkwijze te realiseren. Naast bedrijven zullen deze voorlichters ook vakbeurzen, themadagen e.d. bezoeken zoals in het communicatieplan staat beschreven. De informatie die beschikbaar komt uit het proeftuinonderzoek zal direct teruggekoppeld worden naar de sectoren om praktische kennis op het gebied van vermindering van blootstelling aan agrarisch stof en endotoxinen te vergroten Proeftuinen Stofbeheersmaatregelen Om meer inzicht in de effectiviteit van stofbeheersmaatregelen te krijgen zal er onderzoek plaatsvinden in zogenaamde proeftuinen. Proeftuinen zijn werkplekken waar een aanpak of een maatregel om stof te verminderen wordt uitgetest. Proeftuinen zijn werkplekken waar een aanpak of een maatregel ter beheersing van stof wordt ingevoerd. Proeftuinen zijn gericht óf op specifieke taken in de productie (bijvoorbeeld schoonmaken, pellen, wassen) óf op handelingen met gewassen (bijvoorbeeld verplaatsen met transportbanden, afzakken, storten) waarbij stof vrijkomt. Bij voorkeur is dit een aanpak of maatregel die nog niet eerder ingezet en uitgetest. De proeftuinen zullen worden uitgevoerd op bedrijven en zijn dus zeer praktisch ingericht. Deze bedrijven zullen dan als voorbeeldbedrijven ten aanzien van stofbeheersing fungeren. Dit zullen over het algemeen de bedrijven zijn waar het bewustzijn t.a.v. stofbeheersing al wat hoger is, waardoor de bereidheid om een inspanning te plegen groter is. De proeftuinen zullen geëvalueerd worden. Dit houdt in dat de maatregelen worden beoordeeld op effectiviteit van stofreductie en op kosten. De effectiviteit wordt vastgesteld als stofreductiefactor. Deze stofreductiefactor wordt bepaald door voor en na de interventiemaatregel stofmetingen te doen. Het verschil tussen de stofconcentratie voor en na de maatregel is de stofreductiefactor. Om de overtuigingskracht te vergroten zal het nodig zijn om de neveneffecten in kaart te brengen (bijv. duurt het werk langer of verschuift het probleem?). Er zal bovendien duidelijk moeten worden aangegeven in welke sector en op welke plek de proeftuinmaatregel inzetbaar is. Het proeftuinonderzoek zal begonnen worden met onderzoek naar het effect van stofzuigen op de stofreductie en het inzetten van PIMEX (Picture Mix Exposure) bij het visualiseren van stofblootstelling. Dit is een instrument waarmee blootstelling aan gevaarlijke stoffen wordt gevisualiseerd. PIMEX vergroot het bewustzijn van blootstelling aan stoffen, vergroot het draagvlak voor het nemen en uitvoeren van beheersmaatregelen en geeft inzicht in de effectiviteit van deze beheersmaatregelen. PIMEX combineert video-opnames van de werksituatie met een gelijktijdig uitgevoerde blootstellingmeting, zodat beiden in een scherm af te lezen zijn. Het overzicht van de meetresultaten wordt op het scherm weergegeven als een grafiek naast de videobeelden. PIMEX is in Zweden ontwikkeld en wordt daar sinds 1987 gebruikt voor de ontwikkeling van trainingsvideo s en het reduceren van blootstelling. PIMEX kan ingezet worden bij het maken van voorlichtingsmateriaal, maar ook bij het proeftuinonderzoek om blootstellingen te meten. Bij het uitvoeren van proeftuinprojecten wordt samengewerkt met derden. De resultaten van het proeftuinonderzoek zullen direct gebruikt gaan worden in de voorlichtingscampagne en ter aanvulling van de leidraad stofbeheersing Gezondheidskundig onderzoek Om inzicht te krijgen in de gezondheidseffecten van stof en endotoxinen zal door het IRAS (Institute for Risk Assessment Sciences) van de Universiteit van Utrecht een grootschalig onderzoek worden uitgevoerd naar de relatie tussen blootstelling aan stof en gezondheidseffecten in de agri-food sector. In dit onderzoek zullen ongeveer 450 werknemers uit verschillende branches met hoge, middel en lage blootstelling een aantal jaren worden gevolgd. Hiermee zal meer kennis verkregen worden over

7 7 klachten als gevolg van blootstelling aan stof, zowel op korte als op langere termijn. Met behulp van deze informatie kunnen in de toekomst betere maatregelen genomen worden om gezondheidsklachten te voorkómen, en kan een effectief arbobeleid worden ingezet. Uit eerder door het IRAS uitgevoerd onderzoek in de agri-food industrie bleek dat werknemers vaak een hoge stof blootstelling hebben. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat voornamelijk luchtwegklachten zoals hoesten, niezen en irritatie van de luchtwegen vaker gerapporteerd worden bij de hoog blootgestelde werknemers. Blootstelling aan stof bleek gerelateerd te zijn aan een acute longfunctie vermindering over de werkdag en werkweek. Het is echter niet bekend of werknemers die blootgesteld zijn aan agrarisch stof ook een verhoogd risico hebben op gezondheidseffecten op de langere termijn en in welke mate deze effecten optreden. Bovendien is er nog niets bekend over welk mechanisme ten grondslag ligt aan de gezondheidseffecten. Zijn het allergieën bij werknemers in de agri-food sector of spelen andere mechanismen een rol? Onderzoek naar allergie en allergische aanleg zal dan ook een onderdeel uitmaken van het gezondheidskundig onderzoek. Bij alle werknemers die toestemming verlenen voor deelname aan dit onderzoek zal een vragenlijst worden afgenomen waarin vragen over gezondheid, werkomstandigheden en rookgewoonten worden gesteld. Daarnaast wordt een onderzoek uitgevoerd waarbij onder meer de longfunctie wordt gemeten en bloed wordt afgenomen. Werknemers krijgen direct de uitslagen te zien van de longfunctiemeting. De uitslagen van het bloedonderzoek die informatie geven over allergische aanleg zal naar elke deelnemer persoonlijk worden verstuurd. Rapportage over de onderzoeksresultaten zal uitsluitend plaatsvinden op groepsniveau, en de onderzoeksgegevens zullen worden gehanteerd met inachtneming van de Wet Bescherming Persoonsgegevens en de privacy regelgeving. Met verschillende sectoren vind overleg plaats over het uit te voeren gezondheidskundig onderzoek. Beoogd wordt dit onderzoek nog voor het eind van 2005 in een aantal sectoren van start te laten gaan. De uitkomsten van dit promotieonderzoek kunnen een handvat bieden gericht op een meer effectief arbobeleid in bedrijven en sectoren. 2.5 Verankering Het doel van het project Beheersing agrarisch stof is gericht op het opzetten van een kennisinfrastructuur ten aanzien van blootstelling aan agrarisch stof en de gezondheidseffecten daarvan, zodat bedrijven zelf knelpunten in hun bedrijf kunnen opsporen en aanpakken. Gestreefd wordt naar een integrale ketenaanpak van het probleem, zodat de gehele productieketen een bijdrage levert aan het reduceren van stofblootstelling. In eerste instantie richt het project zich op blootstelling aan stof en endotoxinen en kwartstof in het bijzonder, maar de gekozen aanpak dient ook bruikbaar te zijn voor het aanpakken van andere schadelijke stoffen in de sectoren, zoals genoemd is als voorwaarde voor VASt subsidie. Producten waar een blijvende kennisinfrastructuur mee moet worden opgezet zijn onder andere de website en de leidraad stofbeheersing. De website zal ook ondersteund blijven en regelmatig voorzien worden van actuele informatie na afloop van het VASt traject. Op deze site kunnen mensen dan terecht voor informatie over gezondheidsaspecten van blootstelling aan stof, resultaten van uitgevoerde onderzoeken, beheersingsmaatregelen en de leidraad stofbeheersing. De leidraad stofbeheersing bevat informatie over de risico s van blootstelling aan agrarisch stof en een checklist aan de hand waarvan bedrijven zelf hun risico op blootstelling aan stof op de werkplek in kaart kunnen brengen. Verder is er in de leidraad een risico-inventarisatie voor alle risicohandelingen in de agri-food sector uitgespitst naar sectoren gemaakt en zijn er werkbladen met maatregelen om blootstelling aan stof te beperken in de leidraad ontwikkeld. De werkbladen met maatregelen zullen gedurende het project uitgebreid worden met resultaten van nieuwe onderzoeken of met maatregelen die getest zijn in het proeftuinonderzoek. Op deze manier wordt getracht een blijvende infrastructuur op te zetten waar zowel werkgevers als werknemers terecht kunnen voor informatie over stof en wat te zijner tijd ook uitgebreid kan worden met informatie over andere stoffen. Naast het opzetten van deze infrastructuur zal er gedurende het project ook aandacht geschonken gaan worden aan het implementeren van deze infrastructuur binnen de al bestaande systemen binnen de sectoren zoals arbo-artsen, opleidingscentra, leveranciers etc.

8 8 2.6 Organisatie De betrokken productschappen hebben medio 2004 een projectteam samengesteld, dat zich bezig is gaan houden met het verwezenlijken van het actieplan Stofbeheersing in agrarisch stof. Het projectteam bestaat uit: mw. J. Mooren (PVE), dhr. J. Boon (PT) en dhr. C. Lommers (HPA). Eind 2004 heeft het projectteam de subsidieaanvraag voor het opstellen van het actieplan voor het project ingediend bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kader van de subsidieregeling VASt. Na goedkeuring van het plan van aanpak voor het opstellen van een actieplan is het projectteam begonnen met het organiseren van de projectstructuur. Begin 2005 is mw. J. van Leeuwen aangenomen als projectmedewerker en is er een adviescommissie opgericht (zie bijlage 4). Deze adviescommissie bestaat uit zowel werkgevers als werknemers uit de betrokken sectoren, waardoor de brede achterban van de productschappen goed vertegenwoordigd is. De heer drs M. Elema (secretaris van het Productschap Granen, Zaden en Peulvruchten) is voorzitter van de adviescommissie. Het secretariaat van de adviescommissie wordt uitgevoerd door de projectmedewerker(s), aangevuld met secretariële ondersteuning vanuit het Hoofdproductschap Akkerbouw. Naast de adviescommissie is er ook een projectadviseur ingeschakeld om het projectteam en de adviescommissie te adviseren tijdens het project. Deze projectadviseur is dr. ir. F. Jongeneelen van IndusTox. In de uitvoeringsfase van het actieplan wordt gewerkt met dezelfde organisatorische structuur en ondersteuning. De projectmedewerkers houden zich met de dagelijkse uitvoering van onderdelen van het project bezig. Het projectteam coördineert de uitvoering en stuurt deze aan. Het projectteam adviseert de adviescommissie. De adviescommissie is verantwoordelijke voor de uitvoering van het project en neemt besluiten over onderdelen van de uitvoering. De adviescommissie is verantwoording verschuldigd aan de besturen van de productschappen.en rapporteert daartoe regelmatig over de voortgang. De productschappen zijn voor de subsidieaanvraag de aanvragende bedrijfstakorganisatie. Naast de huidige projectmedewerker zal nog een tweede projectmedewerker worden aangetrokken.

9 9 6. REFERENTIES [1] Jongeneelen F J. Blootstelling aan endotoxine in verschillende sectoren van de akkerbouw en de tuinbouw. IndusTox Consult, Nijmegen, [2] Heederik D, Spaan S, Wouters I. Onderzoek naar blootstelling aan endotoxinen in de agrarische sectoren van teelt, be- en verwerking en handel, Institute for Risk Assessment Sciences), Utrecht, 2002.