SAMENVATTING UITVOERDER P&O-BELEID, UITVOERDER ARBOBELEID EN LEIDINGGEVENDE INFORDOCUMENT TOOL

Transcriptie

1 INFORDOCUMENT TOOL SAMENVATTING UITVOERDER P&O-BELEID, UITVOERDER ARBOBELEID EN LEIDINGGEVENDE 1

2 SAMENVATTING Wat zijn biologische agentia? Biologische agentia zijn levende of niet levende organismen van plantaardige of dierlijke afkomst die een infectie, allergie of vergiftiging kunnen veroorzaken. Hoewel insectenbeten en (eikenprocessie)rupsen niet onder de definitie van biolo gische agentia vallen, zijn de maatregelen in de Arbocatalogus wel van toepassing op het voorkomen en verminderen van de risico s van insectenbeten en rupsen. Door de specifieke arbeidsomstandigheden lopen medewerkers van waterschaporganisaties het risico op blootstelling aan diverse micro-organismen, celculturen en menselijke endoparasieten. Deze kunnen uiteindelijk een infectie, allergie of toxiciteit veroorzaken. Bekende voorbeelden uit de sector zijn tekenbeten met het risico op de ziekte van Lyme, besmetting met bacteriën en endotoxinen op de rioolwaterzuiveringsinstallatie en het oplopen van de ziekte van Weil door contact met besmet oppervlaktewater. Voorbeelden van functies zijn de zuiveringstechnicus, de muskusrattenbestrijder, gebiedsbeheerder, veldwerker, maar ook de onderhoudsmonteur, handhaver en toezichthouder. 2

3 SAMENVATTING Wat is de Arbocatalogus? Blootstelling aan biologische agentia wil niet per definitie zeggen dat er sprake is van hoge gezondheidsrisico s. De Arbocatalogus Biologische agentia is een middel om beter inzicht te krijgen in de eventuele gezondheidsrisico s en de beheersmaatregelen. De Arbowet bevat voorschriften ten aanzien van het werken met biologische agentia. Deze voorschriften zijn ook op de waterschaporganisaties van toepassing. In aanvulling op de Arbowet heeft de sector Waterschappen op basis van de algemene wettelijke zorgplicht voor werkgevers een aantal verplichtingen en aan bevelingen opgenomen in de arbocatalogus. Deze verplichtingen en aanbevelingen zijn niet vrijblijvend. Het handhavingsbeleid van Inspectie SZW is gebaseerd op de Arbowet én op de afspraken in de Arbocatalogus. Bij het vinden van oplossingen om de risico s van blootstelling aan biologische agentia te beperken dient de arbeidshygiënische strategie te worden toegepast. Dit betekent dat eerst bronmaatregelen moeten worden genomen. Pas hierna kan men collectieve en individuele maatregelen nemen. Deze arbocatalogus is ook van toepassing op derden die voor het waterschap werken en te maken hebben met bio - logische agentia. Dit kunnen bijvoorbeeld uitzendkrachten, gedetacheerden of stagiaires zijn. Het waterschap heeft dan een gezagsverhouding tot de betreffende medewerker waardoor de Arbowet van toepassing is, (zie Arbocatalogus deel 0 voor meer uitleg). 3

4 AAN DE SLAG Wat is de werkgever verplicht? Risico-inventarisatie en -evaluatie Elke organisatie is verplicht een Risico - Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) uit te voeren conform Arbowet artikel 5. Het risico ten aanzien van biologische agentia moet onderdeel uitmaken van deze RI&E. De RI&E moet ten aanzien van biologische agentia in ieder geval een antwoord geven op onderstaande vragen: Bij welke werkzaamheden staan medewerkers bloot aan biologische agentia? Welke biologische agentia betreft dit? In welke gevaar categorie vallen deze biologische agentia? Welke maatregelen zijn of moeten worden getroffen om de risico s te beperken? Bijzondere groepen Bepaalde categorieën medewerkers lopen een hoger risico op gezondheidsklachten bij blootstelling aan biologische agentia dan anderen. Daarom zijn voor bepaalde groepen specifieke richtlijnen opgesteld: Medewerkers jonger dan 18 jaar mogen niet worden blootgesteld aan categorie 3 of 4 biologische agentia. Zwangere werknemers mogen geen werkzaamheden verrichten waarbij zij kunnen worden blootgesteld aan de specifieke biologische agentia zoals toxoplasma en rubellavirus, tenzij is gebleken dat zij hiervoor immuun zijn. Voor mensen met een niet goed werkend afweersysteem of andere specifieke gezondheidsproblemen moeten op individuele basis bijzondere maatregelen worden genomen en gekeken worden of onderzoek en/of vaccinatie noodzakelijk / wenselijk is. Alle medewerkers, zeker die behoren tot één van de hierboven genoemde groepen, moeten door het waterschap worden voorgelicht over de (specifieke) risico s en de bijbehorende maatregelen. Verwijs de medewerker bij twijfel door naar de arbo-adviseur of de bedrijfsarts. 4

5 AAN DE SLAG Preventieve maatregelen Voorkom en beperk blootstelling aan biologische agentia door het opstellen van een doeltreffend hygiëneprotocol met daarin preventieve maatregelen zoals hygiene maatregelen, de PBM of de juiste kleding. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het voorkomen en beperken van blootstelling, het ter beschikking stellen van de juiste PBM s en medewerkers niet langer dan nodig aan biologische agentia bloot te stellen. Ook handen wassen na het werken met biologische agentia, niet eten en drinken op de werkplek en niet met vervuilde kleding schone ruimten betreden zijn onderwerpen die in een hygiëneprotocol worden vastgelegd. Een voorbeeld van een hygiëneprotocol is opgenomen in bijlage 3 van de Arbocatalogus Biologische agentia. Kijk ook goed naar procedures en werkinstructies over biologische agentia zoals die voor teken en de ziekte van Lyme. Vaccinatiebeleid In vervolg op de RI&E is elk waterschap verplicht een vaccinatiebeleid op te stellen. Het vaccinatiebeleid bevat tenminste informatie over de blootstelling aan biologische agentia, de extra bescherming van het vaccin en het overzicht van de vaccins die worden aangeboden. Een vaccinatiebeleid is ervoor om de medewerkers extra te beschermen. Voor risicogroepen die zijn gedefinieerd vanuit de RI&E is het waterschap verplicht om vaccinaties aan te bieden. Het aanbieden van vaccins dient aantoonbaar plaats te vinden. Indien werknemers weigeren zich te laten vaccineren is het verstandig dat zij een formulier ondertekenen waarmee ze aangeven de risico s te kennen en accepteren ten aanzien van het niet laten vaccineren. Bovendien dient een aanvullende risicoanalyse te worden uitgevoerd voor deze werknemer en zijn omgeving (bijvoorbeeld voor collega s en gezinsleden). Het vaccinatiebeleid moet worden opgesteld of goedgekeurd door een bedrijfsarts. Een voorbeeld van een vaccinatiebeleid is opgenomen in bijlage 4 van de Arbocatalogus. Een voorbeeld van een brief bij weigering is opgenomen in bijlage 5 van de Arbocatalogus Biologische agentia. 5

6 AAN DE SLAG Voorlichting en instructie De werkgever dient er (conform Arbowet artikel 8) voor te zorgen dat de medewerkers aantoonbaar voldoende opleiding en onderricht hebben ontvangen. Incidenten en onbekende gevaren melden Er zijn altijd onverwachte situaties waar van te voren het risico niet goed kan worden ingeschat. Voor dit soort situaties is een registratiesysteem aan te raden. Door het consequent melden van incidenten én ook van tot dan toe onbekende gevaren wordt een database opgebouwd. Zo krijgt het Waterschap steeds meer grip op de situatie en kunnen medewerkers steeds beter worden beschermd tegen gezondheidsrisico s. Preventief Medisch Onderzoek Elke werkgever is verplicht om een Preventief Medisch Onderzoek (PMO) aan te bieden aan zijn medewerkers (Arbowet artikel 18). Het PMO is risicogericht. In het geval van biologische agentia betekent dit dat voor alle medewerkers die in hun werk te maken hebben met biologische agentia in het PMO aandacht moet zijn voor de gezondheidsrisico s bij blootstelling. Ook als medewerkers ziek worden of een infectie oplopen door blootstelling aan biologische agentia moet een arts worden geraadpleegd. Let hierbij ook op collega s die aan dezelfde biologische agentia zijn blootgesteld. 6

7 AAN DE SLAG Toezicht In Arbowet artikel 8, lid 5, is opgenomen dat de werkgever er aantoonbaar op toe dient te zien dat voorzorgsmaatregelen worden genomen, dat instructies en voorschriften worden opgevolgd en dat PBM s juist worden gebruikt. Toezicht is vooral een taak voor (direct) leidinggevenden. Overigens is het de verplichting van iedere medewerker om elkaar te wijzen op gevaarlijke situaties. 7

8 HULPMIDDELEN Naast algemene oplossingen kunnen er maatregelen worden getroffen om risico specifieke gevaren te verkleinen, bij biologische agentia zijn dit: Welke hulpmiddelen zijn er? Alle algemene en risicospecifieke verplichtingen zijn opgenomen in het Overzicht van verplichtingen. Om snel inzicht te krijgen in de knelpunten, is de verdiepende checklist beschikbaar. Met behulp van de GAP analyse tool wordt duidelijk wat toekomstige aandachtspunten zijn. Met de Taak Risico Analyse kun je samen met de medewerkers de risico s van biologische agentia inschatten. Hierin kan je ook aandacht besteden aan de Laatste Minuut Risico Analyse die medewerkers ter plekke, voor aanvang van een taak, kunnen uitvoeren. Ook is er een Samenvatting medewerker beschikbaar. Uiteraard is er veel informatie te vinden op de website van het A&O fonds Waterschappen en in de Arbocatalogus Biologische agentia zelf. 8

9 COLOFON Waar kan ik hulpmiddelen vinden? Vragen en informatie Alle algemene en risicospecifieke verplichtingen zijn opgenomen in het overzicht van verplichtingen. Om snel inzicht te krijgen in de knelpunten, is de verdiepende checklist beschikbaar. Met behulp van de gap analyse tool, wordt duidelijk wat de aandachtspunten zijn waar in de toekomst verbetering in moet komen. Voor vragen of meer informatie over de arbocatalogi en de afgeleide tools, bezoek onze website of neem contact op via of Uitgave Vormgeving ]RUURD[ s Resourceful Creatives A&O-fonds Waterschappen Den Haag, september 2017 Fotografie Fotobeeldbank A&O-fonds Waterschappen Kees Winkelman 9