Het draait om het kind! Eindrapport over de ontwikkeling van de Monitor Pleegzorg (opvoedingsvariant)

Transcriptie

1 Het draait om het kind! Eindrapport over de ontwikkeling van de Monitor Pleegzorg (opvoedingsvariant)

2 2016 Nederlands Jeugdinstituut Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. De Monitor Pleegzorg is mogelijk gemaakt door: Stichting Kinderpostzegels Nederland, De Rading, Horizon, Kompaan en de Bocht, Parlan en Youké. Auteurs Mariska de Baat en Lianne Lekkerkerker Nederlands Jeugdinstituut Catharijnesingel 47 Postbus DE Utrecht Telefoon Website 2

3 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding... 5 Aanleiding... 5 Leeswijzer Werkwijze Visiebepaling Inventariseren van meetmethoden voor monitoring Nulversie van de monitor ontwikkelen Pilots uitvoeren binnen vijf pleegzorgaanbieders Resultaten Doelen en uitgangspunten Monitor Pleegzorg Indicatoren Monitor Pleegzorg Beschikbare meetmethoden Inbedding kwaliteitsmeting in primair proces Vragenlijst, werkkaart en handleiding voor pleegzorgbegeleiders Pilots Resultaten kinderen Hoe nu verder?...14 Bijlage 1 Uitgebreide resultaten kinderen pilots

4 Voorwoord Voor u ligt het eindrapport over de ontwikkeling van de Monitor Pleegzorg voor de opvoedingsvariant. In dit rapport vindt u informatie over hoe de Monitor Pleegzorg tot stand is gekomen, de resultaten van de twee pilotrondes en wat er nodig is voor een goede implementatie. Meer informatie over de inhoud van de monitor en praktische handvatten voor het gebruik ervan, vindt u in de handleiding: Het draait om het kind! Handleiding Monitor Pleegzorg (opvoedingsvariant). Het is aan zorgaanbieders die met de Monitor Pleegzorg gaan werken om de monitor te operationaliseren op een manier die past bij hun werkwijze en registratiesysteem. Er zijn echter ook gezamenlijke afspraken nodig in verband met de landelijke verzameling van gegevens. In hoofdstuk 4 van dit document staan daarvoor handvatten. Er zijn ontzettend veel mensen die hebben geholpen om de Monitor Pleegzorg te ontwikkelen en uit te testen in de praktijk: pleegkinderen, ouders, pleegouders, professionals en managers van de betrokken pleegzorgaanbieders en externe deskundigen. Ontzettend bedankt voor jullie hulp, die was essentieel! En ten slotte uiteraard ook een woord van dank aan Stichting Kinderpostzegels Nederland voor het financieel mogelijk maken van de Monitor Pleegzorg. Veel succes met het werken met de Monitor Pleegzorg! Hartelijke groet, ook namens de werkgroep, Het projectteam van het Nederlands Jeugdinstituut 4

5 1. Inleiding Aanleiding Als kinderen voor langere tijd niet thuis kunnen wonen, groeien ze bij voorkeur op in een pleeggezin (opvoedingsvariant). Helaas zien we in de praktijk nog vaak dat deze plaatsingen mislukken en kinderen moeten verhuizen (breakdown). De Monitor Pleegzorg is een hulpmiddel voor de pleegzorgbegeleider om de ontwikkeling van het pleegkind en het risico op breakdown te volgen. Op basis hiervan maakt de pleegzorgbegeleider samen met het pleegkind, de ouders en de pleegouders afspraken over de doelen en begeleiding voor de komende periode. Met als doel dat het pleegkind op een stabiele plek woont waar het zich zo goed mogelijk kan ontwikkelen. Daarnaast kunnen de gegevens die opgehaald worden, ook gebruikt worden om de pleegzorg(begeleiding) verder te verbeteren. Momenteel zijn er op team-, organisatie- en landelijk niveau geen cijfers over hoe het met pleegkinderen gaat, hoe ouders het contact met hun kind ervaren, hoe pleegouders de opvoeding ervaren en of hun draagkracht en draaglast in deze situatie in evenwicht zijn. Cijfers uit de Monitor Pleegzorg kunnen hier meer zicht op geven en op de verschillende niveaus het gesprek over verbetering van de pleegzorg(begeleiding) ondersteunen. Ten slotte wordt het werken met zogenoemde prestatie-indicatoren landelijk ingevoerd in de jeugdhulp. Vanuit de overheid is bepaald dat de jeugdhulp standaard kwaliteitsgegevens moet verzamelen en openbaar maken. Hiervoor zijn in de jeugdhulp verschillende monitors ontwikkeld, maar deze blijken niet geschikt voor de opvoedingsvariant van pleegzorg. De bestaande prestatie-indicatoren dekken namelijk onvoldoende de gewone opvoeding en ontwikkeling. Voor het monitoren van de opvoeding en ontwikkeling van jeugdigen in de opvoedingsvariant van pleegzorg zijn aanvullende, specifieke indicatoren nodig die zijn opgenomen in de Monitor Pleegzorg. Wilt u meer achtergrondinformatie over het werken met prestatie-indicatoren? Dit vindt u in hoofdstuk 1 van de handleiding: Het draait om het kind! Handleiding Monitor Pleegzorg (opvoedingsvariant). Leeswijzer Dit rapport is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 vindt u informatie over de werkwijze bij de ontwikkeling van de Monitor Pleegzorg. Een beschrijving van de inhoudelijke resultaten van de pilots vindt u in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 gaat over de implementatie van de Monitor Pleegzorg. Ten slotte zijn in bijlage 1 de gegevens opgenomen van alle kinderen die hebben meegedaan aan de pilots. 5

6 2. Werkwijze Het NJi heeft de Monitor Pleegzorg samen met vijf pleegzorgaanbieders ontwikkeld: De Rading, Horizon, Kompaan en de Bocht, Parlan en Youké. Vertegenwoordigers van deze organisaties zaten in een werkgroep die bestond uit: een pleegkind, een kind van pleegouders, een ouder, pleegouders, pleegzorgbegeleiders, gedragswetenschappers, een manager en twee pleegzorgdeskundigen. Tijdens de looptijd van het project (begin 2014 tot en met begin 2016) is de werkgroep vijf keer bij elkaar geweest. Daarnaast zijn ook de managers van de vijf pleegzorgaanbieders een aantal keer bij elkaar geweest. De ontwikkeling van de Monitor Pleegzorg bestond uit vier fasen: 1. Visiebepaling 2. Inventariseren van meetmethoden voor monitoring 3. Nulversie van de monitor ontwikkelen 4. Pilots uitvoeren binnen vijf pleegzorgorganisaties 2.1 Visiebepaling Voor het bepalen van de doelen, uitgangspunten en indicatoren van de Monitor Pleegzorg is uitgebreid verkennend onderzoek gedaan in de praktijk en de literatuur. Dit onderzoek bestond uit: twee bijeenkomsten van de werkgroep (1 en 2), interviews met 25 pleegzorgbegeleiders, dossieronderzoek (50 dossiers), analyse van visiedocumenten van de deelnemende instellingen, literatuuronderzoek en interviews met tien pleegzorgexperts. Al deze informatie is gebruikt om samen met de werkgroep tot een visie op monitoren in de pleegzorg te komen. Deze visie is vervolgens getoetst en aangescherpt met behulp van een consultatieronde onder de benaderde experts en collega s/contactpersonen van de werkgroepleden. Meer informatie over de resultaten vindt u in paragraaf 3.1 en Inventariseren van meetmethoden voor monitoring In de tweede fase is geïnventariseerd welke meetmethoden er beschikbaar of in ontwikkeling zijn voor de indicatoren uit de eerste fase. Hiertoe zijn allereerst tien pleegzorgexperts geïnterviewd. De interviews gingen over welke meetmethoden de experts voor de indicatoren kenden, of en hoe deze meetmethoden bruikbaar zijn voor de monitor, hoe de meetmethoden zijn in te bedden in het primaire proces en het kwaliteitsbeleid en welke mogelijke noodzakelijke aanvullingen op de indicatoren er zijn. Naast de interviews, is er een literatuuronderzoek gedaan en hebben alle pleegzorgaanbieders een vragenlijst gekregen over de meetmethoden die zij op dat moment in de praktijk gebruikten. Dertien pleegzorgaanbieders hebben deze vragenlijst ingevuld en teruggestuurd. Meer informatie over de resultaten vindt u in paragraaf 3.3 en paragraaf Nulversie van de monitor ontwikkelen Vervolgens heeft het NJi samen met de werkgroep (bijeenkomst (3) en feedback per mail) op basis van het visiedocument en de inventarisatie van meetmethoden een eerste uitwerking van de Monitor Pleegzorg geschreven. Deze eerste uitwerking is vervolgens getoetst en aangescherpt met behulp van een consultatieronde onder de leden van het landelijk overleg pleegzorg, het Expertisenetwerk Pleegzorg, de benaderde experts en collega s/contactpersonen van de werkgroepleden. De inhoud van de Monitor Pleegzorg is vastgesteld in een bijeenkomst (4) van de werkgroep. Vervolgens heeft het NJi de monitor geoperationaliseerd middels een digitale vragenlijst in Formdesk, een handleiding en een werkkaart voor de pleegzorgbegeleider over het gebruik van de Monitor Pleegzorg. Meer informatie over de resultaten vindt u in paragraaf

7 2.4 Pilots uitvoeren binnen vijf pleegzorgaanbieders Vijf pleegzorgaanbieders hebben de Monitor Pleegzorg vervolgens uitgetest in de praktijk. Het NJi heeft met iedere organisatie een kick-off bijeenkomst georganiseerd voor de pleegzorgbegeleiders om uitleg te geven over de Monitor Pleegzorg en hen te enthousiasmeren ermee aan de slag te gaan. Vervolgens zijn er twee pilotrondes gedraaid. Het doel was zowel in de eerste als de tweede pilotronde om de monitor uit te proberen bij zestig pleegkinderen. Na de eerste pilotronde hebben de pleegzorgbegeleiders een evaluatieformulier ingevuld, is er per organisatie een evaluatiebijeenkomst geweest en is er een landelijke focusgroep geweest naar aanleiding van deze uitkomsten. De uitkomsten van de kick-offbijeenkomsten, de evaluatieformulieren, de evaluatiebijeenkomsten en de focusgroep zijn geanalyseerd en verwerkt in de Monitor Pleegzorg. Vervolgens is deze aangepaste versie opnieuw uitgeprobeerd in de praktijk in de tweede ronde. Na de tweede pilotronde hebben de pleegzorgbegeleiders een evaluatieformulier ingevuld en is er per organisatie een evaluatiebijeenkomst geweest. De uitkomsten van de evaluatieformulieren en de evaluatiebijeenkomsten zijn geanalyseerd en verwerkt in de Monitor Pleegzorg. Meer informatie over de resultaten vindt u in de paragrafen 3.5 en

8 3 Resultaten Allereerst is er een visie ontwikkeld op monitoren in de opvoedingsvariant van pleegzorg. Uitgebreide informatie over de visiebepaling staat in het visiedocument Het draait om het kind! Visie op monitoring in de opvoedingsvariant van pleegzorg en de bijbehorende samenvatting (het uitgebreide document is op te vragen bij de auteurs). De belangrijkste uitkomsten zijn de doelen, uitgangspunten en indicatoren van de Monitor Pleegzorg. 3.1 Doelen en uitgangspunten Monitor Pleegzorg De Monitor Pleegzorg dient twee doelen: 1. voortgang volgen op kindniveau en begeleiding daarop aanpassen; 2. kwaliteit van de pleegzorg(begeleiding) verbeteren en professionaliseren. Omdat het hier om twee ambitieuze doelen gaat, zal de focus in eerste instantie liggen op het eerste doel (primair proces) en in tweede instantie op het tweede doel (sectorbreed). De uitgangspunten van de Monitor Pleegzorg zijn: Het kind staat centraal. In de monitor draait het in de eerste plaats om het pleegkind. Kinderen die niet meer thuis kunnen wonen, willen we als sector een zo goed mogelijk alternatief bieden waardoor zij zich zo normaal mogelijk kunnen ontwikkelen. Het monitoren van andere aspecten dan de normale ontwikkeling van het pleegkind bijvoorbeeld de samenwerking tussen pleegouders en pleegzorgbegeleider staat uiteindelijk altijd in het teken van het bevorderen van een zo goed mogelijke ontwikkeling van het kind. Over cijfers moet gesproken worden. Monitorgegevens krijgen pas betekenis als ze in de juiste context worden geplaatst. Daarvoor is het nodig dat over de uitkomsten van de monitor gesproken wordt. Pas als er een verdieping wordt gemaakt, bijvoorbeeld door in teamverband de uitkomsten te bespreken, is het mogelijk om de gegevens te benutten om verbeteringen door te voeren. We houden het simpel. De term monitoring roept bij veel mensen het idee op dat het om een tijdrovende, extra klus gaat. Professionals hebben het gevoel dat ze tal van vragenlijsten moeten afnemen, alleen om de monitor te dienen. Ten onrechte, een monitor kan allerlei verschillende vormen aannemen. Wij streven naar een simpele variant waarin alleen de belangrijkste zaken aan de orde komen en zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van gegevens die de professional in zijn dagelijkse werk al verzamelt. Op deze manier vormt het monitoren geen extra belasting voor de professional. 3.2 Indicatoren Monitor Pleegzorg De indicatoren die zijn vastgesteld voor de Monitor Pleegzorg sluiten aan bij de belangrijkste doelen en kwaliteitskenmerken in de opvoedingsvariant van pleegzorg, maar ook bij de landelijke prestatie-indicatoren in de jeugdhulp. De indicatoren zijn: 1. Doelrealisatie 2. Ontwikkeling van het kind op verschillende domeinen 3. Contact tussen ouder en kind 4. Factoren die de continuïteit van de plaatsing beïnvloeden (samenwerking ouders en pleegouders, zorg en opvoeding door pleegouders, invloed van de plaatsing op eigen kinderen en andere pleegkinderen en andere factoren) 5. Wel/geen breakdown en redenen beëindiging plaatsing 6. Tevredenheid over de pleegzorgplaatsing Een uitgebreide beschrijving van deze indicatoren vindt u terug in paragraaf 2.2 van de handleiding: Het draait om het kind! Handleiding Monitor Pleegzorg (opvoedingsvariant). Het is afhankelijk van de fase van de plaatsing (start plaatsing, evaluatie lopende plaatsing, risico op breakdown en plaatsing beëindigd) welke indicatoren worden ingevuld. Een overzicht hiervan is tevens opgenomen in de handleiding. Snel zicht 8

9 krijgen op hoe deze indicatoren worden uitgevraagd in de Monitor Pleegzorg? Neem dan een kijkje in de digitale vragenlijst: Door de fase van de plaatsing te selecteren, verschijnen de juiste vragen. 3.3 Beschikbare meetmethoden De meest genoemde meetmethoden (in instellingsdocumenten, literatuur en door experts) zijn de Exitvragenlijst voor de tevredenheid van pleegouders en jeugdigen, de CBCL voor het in kaart brengen van het probleemgedrag van de jeugdige en de OBVL om de opvoedingsbelasting van pleegouders te meten. Deze instrumenten meten slechts een aantal aspecten die we met de Monitor Pleegzorg beogen te meten, namelijk: tevredenheid van ouders en jongeren bij beëindiging van de plaatsing, probleemgedrag van het pleegkind en opvoedingsbelasting van pleegouders. Er is geen instrumentarium voorhanden dat inhoudelijk de gehele inhoud van de Monitor Pleegzorg bestrijkt. Bovendien zijn de genoemde instrumenten zo omvangrijk dat een combinatie daarvan moeilijk te rijmen is met het uitgangspunt we houden het simpel. Er is daarom voor gekozen om voor de monitor een nieuwe vragenlijst te ontwikkelen. Als uit de monitor blijkt dat er zorgen en/of zijn in het gedrag van het kind of de belasting van pleegouders, kunnen pleegzorgbegeleiders er uiteraard alsnog voor kiezen om de (veel uitgebreidere) CBCL of de OBVL in te zetten om meer gedetailleerde informatie te verzamelen. En uiteraard kan de organisatie de Exit-vragenlijst inzetten als anonieme cliëntentevredenheidsmeting aan het eind van de plaatsing. Meer informatie over de inventarisatie van meetmethoden is beschikbaar in het document Inventarisatie meetmethoden Monitor Pleegzorg (dit document is op te vragen bij de auteurs). 3.4 Inbedding kwaliteitsmeting in primair proces De instellingsdocumenten en de literatuur geven geen informatie over de inbedding van kwaliteitsmeting (door middel van de Monitor Pleegzorg) in het primaire pleegzorgproces. De experts geven wel een aantal aanknopingspunten. Zo vinden zij dat de monitor gemakkelijk af te nemen moet zijn en daarom niet te lang moet worden. Verder achten zij het van groot belang dat de hulpverleners het nut van de afname van de monitor inzien en als gevolg daarvan de resultaten bekijken als feedback op hun werk en het hulpverleningsproces. Het is essentieel dat de uitkomsten van de monitor dan op de juiste manier geïnterpreteerd worden. Daarnaast moet een monitor voldoende systematisch worden afgenomen wil de benutting optimaal zijn. Meer informatie over de mening van experts over de inbedding van een kwaliteitsmeting in het primaire proces is beschikbaar in het document Inventarisatie meetmethoden Monitor Pleegzorg (dit document is op te vragen bij de auteurs). 3.5 Vragenlijst, werkkaart en handleiding voor pleegzorgbegeleiders Voor de pilotfase is een digitale vragenlijst ontwikkeld ( In de lijst is aanklikbaar wat de fase van de plaatsing is. Automatisch verschijnen dan de juiste vragen. In de bijlagen 2 t/m 5 van de handleiding zijn de voorbeeldformulieren van de verschillende fasen opgenomen. De digitale vragenlijst is speciaal ontwikkeld voor de pilotfase. Om zorgaanbieders inzicht te geven in de praktische uitwerking van de Monitor Pleegzorg, blijft de digitale vragenlijst voorlopig beschikbaar. Daarnaast is er een handleiding voor de pleegzorgbegeleider geschreven: Het draait om het kind! Handleiding Monitor Pleegzorg (opvoedingsvariant). Hierin staat o.a. informatie over de inhoud van de monitor en praktische handvatten voor het gebruik ervan. Ten slotte is er een werkkaart voor de pleegzorgbegeleider gemaakt met een korte samenvatting over de Monitor Pleegzorg en het gebruik hiervan. Deze is opgenomen in bijlage 1 van de handleiding. 3.6 Pilots Er zijn door de vijf pleegzorgaanbieders twee pilotrondes uitgevoerd. In totaal is de Monitor Pleegzorg 147 keer uitgeprobeerd en hebben 69 pleegzorgbegeleiders een evaluatieformulier ingevuld (sommige pleegzorgbegeleiders hebben de monitor meer dan één keer uitgeprobeerd). Hiermee is het doel van 120 (2x 60) ingevulde monitors dus ruimschoots gehaald. Een overzicht van de aantallen staat in onderstaande tabel. 9

10 Tabel 1: aantallen pilots Monitor Pleegzorg Organisatie Monitors ronde 1 Monitors ronde 2 Evaluaties ronde 1 Evaluaties ronde 2 De Rading Horizon Kompaan en de Bocht Parlan Youké Totaal Er zijn in de evaluatie aan de pleegzorgbegeleiders verschillende vragen gesteld over het gebruik van de Monitor Pleegzorg, de tijd die dat kost en de meerwaarde die het heeft. Eén van die vragen is Hoe vond je het om de monitor in te vullen? In de eerste ronde vond 8% van de pleegzorgbegeleiders het heel makkelijk, 75% makkelijk en 17% zei het is te doen. In de tweede ronde vond 33% van de pleegzorgbegeleiders het heel makkelijk, 57% makkelijk en 10% zei het is te doen. Pleegzorgbegeleiders vonden het in de tweede ronde dus nog makkelijker om de monitor in te vullen dan in de eerste ronde. Ook is er aan hen gevraagd hoeveel tijd het per kind extra kost om de monitor in te vullen. In de eerste ronde antwoordde 2% geen extra tijd, 77% minder dan een half uur, 14% een half uur tot een uur en 3% een uur tot twee uur. In de tweede ronde antwoordde 3% geen extra tijd, 52% minder dan een half uur, 31% een half uur tot een uur, 10% een uur tot twee uur en 3% meer dan twee uur. Het kostte de pleegzorgbegeleiders in de tweede ronde dus iets meer tijd om de monitor in te vullen. Dit is ook logisch gezien de vragen die na de tweede ronde zijn toegevoegd. Vervolgens is er ook nog gevraagd of de monitor over het geheel gezien iets heeft opgeleverd. In de eerste ronde antwoordde 9% niet, 50% een beetje, 25% redelijk wat, 13% veel en 3% heel veel. In de tweede ronde antwoordde 4% niets, 46% een beetje, 29% redelijk wat en 21% veel. De pleegzorgbegeleiders zijn in de tweede ronde dus iets positiever over wat de monitor heeft opgeleverd. Een goede implementatie en scholing en het structureel toepassen en bespreken van de Monitor Pleegzorg kan er aan bijdragen dat pleegzorgbegeleiders nog meer meerwaarde van de monitor gaan ervaren. Naast deze vragen is er ook gevraagd naar positieve aspecten van de Monitor Pleegzorg en verbeterpunten. In onderstaande tabel geven we een overzicht van de belangrijkste uitkomsten in de eerste en tweede ronde. De uitkomsten van de evaluaties zijn verwerkt in de Monitor Pleegzorg. Positieve reacties Belangrijke onderwerpen komen aan bod; fijn om die goed in beeld te brengen. Makkelijk in te vullen en kost weinig extra tijd: kort, duidelijk & overzichtelijk. Handig hulpmiddel voor evaluatiegesprek en leidraad voor hulpverleningstraject (doelen aan koppelen). Verschillende meningen komen aan bod (ook van het kind zelf!). Kan bijdragen aan goede samenwerking tussen betrokkenen. Eerste ronde Verbeterpunten Monitor moet geïntegreerd worden in huidige werkwijze: integreren in ICT (en aandacht voor overlap met evaluatie). Meer ruimte voor toelichting, bijvoorbeeld bij de ontwikkelingsdomeinen en doelen. Levert een beetje of veel stress: niet de juiste woorden (liever zorgen of o.i.d.) Hoe gaat het met je? levert weinig info op, wel goede vraag om gesprek te beginnen. Allerlei suggesties voor tekstuele aanpassingen. Bespreken van resultaten op teamniveau nog niet overal goed uit de verf gekomen. 10

11 Positieve reacties Aanpassingen t.o.v. eerste ronde worden herkend en gewaardeerd. Belangrijke onderwerpen komen aan bod: ook onderwerpen waar je anders niet aan zou denken of die goed verlopen. Handig hulpmiddel om in gesprek te komen. Makkelijk in te vullen: kort, duidelijk en overzichtelijk. Verschillende meningen worden gehoord: positief voor betrokkenheid en activatie van betrokkenen. Verschillende teams zien de meerwaarde van het bespreken van de resultaten voor verbetering van de pleegzorgbegeleiding. Tweede ronde Verbeterpunten Monitor moet geïntegreerd worden in huidige werkwijze. Bij ontwikkelingsdomeinen en doelrealisatie kun je maar één score invullen; dit geeft geen goed beeld van verschillende meningen. Onderscheid maken tussen wat pleegvader en wat pleegmoeder vindt. Eenvoudiger taalgebruik. Is duidelijk welke doelen bij welke domeinen horen? Keuzes verschillen van pleegzorgbegeleiders verschillen en sommige doelen betreffen meerdere domeinen. Tevredenheid van ouders en kind over samenwerking voogd en pleegzorgbegeleider mist. Verloopt iets goed ten opzichte van wat normaal is of ten opzichte van wat je van dit kind met deze achtergrond kunt verwachten? Alle organisaties hebben tijdens de pilots niet alleen geëxperimenteerd met het invullen van de monitor, maar ook met het bespreken van de resultaten op teamniveau. Het aantal ingevulde formulieren per organisatie was beperkt, waardoor het nog niet mogelijk was inhoudelijke conclusies te trekken of verbeteracties op te stellen. Desondanks leverde het bespreken van de resultaten al goede gesprekken op in de teams en zien verschillende teams de meerwaarde van het bespreken van de resultaten voor verbetering van de pleegzorgbegeleiding. 3.7 Resultaten kinderen Naast de feedback op de Monitor Pleegzorg hebben de pilots ook veel informatie opgeleverd over de pleegkinderen die zijn bevraagd en hun ouders en pleegouders. Hierbij moet worden opgemerkt dat niet bekend is in hoeverre de onderzochte groep kinderen representatief is voor de totale populatie pleegkinderen. Het doel van de pilots was om de monitor uit te testen. Daarom is er geen aselecte steekproef getrokken. Desondanks presenteren we in deze paragraaf de uitkomsten, met name om een beeld te geven van wat de monitor kan opleveren. Een uitgebreid overzicht van deze resultaten per vraag vindt u in bijlage 1. In deze paragraaf geven we daarvan een korte samenvatting en analyse. Achtergrondgegevens In totaal is de Monitor Pleegzorg ingevuld voor 147 kinderen: 70 meisjes (48%) en 77 jongens (52%). Verreweg de meeste van deze kinderen (77%) zijn van Nederlandse afkomst. Iets meer dan de helft van de kinderen (57%) woont in een netwerkpleeggezin. De andere kinderen wonen in een bestandspleeggezin. Van deze kinderen ging 26% direct uit huis in dit pleeggezin wonen. Op basis van de monitor lijken de meeste kinderen geen of één overplaatsing te hebben meegemaakt 1. Ongeveer 20% van de kinderen lijkt meer dan twee overplaatsingen te hebben meegemaakt (met uitschieters richting zes en zeven). Er zitten opvallend veel voogdijzaken in de steekproef: 43% (25% vrijwillig en 32% OTS). Ongeveer een derde van de kinderen volgt regulier basisonderwijs (33%). Ook het vmbo komt vaak voor (17%). 6% van de kinderen heeft geen dagbesteding. 1 Deze cijfers zijn moeilijk te interpreteren vanwege een wijziging in de vraagstelling tussen de eerste en tweede ronde. 11

12 Doelrealisatie In totaal zijn er in 102 casussen 349 doelen geëvalueerd. 38% van de doelen is behaald, 45% van de doelen is deels behaald en 17% van de doelen is niet behaald. De domeinen waarop de meeste doelen worden gesteld zijn de emotionele ontwikkeling en het gedrag van het kind en het contact met ouders. Dit is logisch aangezien dat domeinen zijn waar zich relatief vaak voor doen (zie ontwikkeling kind en contact ouder kind hieronder). Ook redelijk veel doelen zijn er op de domeinen: sociale ontwikkeling en relaties, functioneren op school, zelfredzaamheid, opvoeding pleegouders en overig (opvoeding). Opvallend is dat er drie domeinen zijn waar relatief vaak zijn (hechting, loyaliteit en omgaan met verleden en anders zijn; zie ontwikkeling kind hieronder), waar relatief weinig doelen op worden gescoord. Het roept de vraag op of hier misschien meer aandacht voor zou moeten zijn bij het opstellen van de doelen. Ten slotte zijn er maar heel weinig doelen op de domeinen: seksuele ontwikkeling, lichamelijk, taal en verstandelijke ontwikkeling en participatie. Dit is logisch omdat dat domeinen zijn waarop het relatief vaak goed gaat. Ontwikkeling kind 75% van de kinderen antwoord goed op de vraag hoe het met hen gaat. Overigens is deze vraag in de tweede ronde verwijderd, vanwege de vermeende onbetrouwbaarheid van deze antwoorden. Er zijn vier ontwikkelingsdomeinen waar meer dan 50% van de pleegkinderen een beetje of veel zorgen of op heeft, namelijk: emotionele ontwikkeling, hechting, loyaliteit en omgaan met verleden en anders zijn. Dit is ook niet verwonderlijk gezien de achtergrond van deze kinderen. Opvallend goed gaat het op de domeinen lichamelijk en taal en verstandelijke ontwikkeling. Met meer dan 75% van de kinderen gaat het op deze domeinen goed. Contact ouder kind Bij de vragen aan kind, ouders en pleegouders zijn de antwoorden heel gevarieerd, al wordt de optie verloopt goed het meest vaak gescoord. Uitzondering hierop zijn de vragen over het contact met vader. Opvallend vaak wordt hier niet van toepassing gescoord, vermoedelijk omdat er geen contact is met vader. Factoren continuïteit plaatsing De samenwerking tussen moeder en pleegouders wordt in ongeveer de helft van de gevallen als goed gescoord door het kind, de moeder en pleegouders. In de andere gevallen levert de samenwerking een beetje of veel zorgen of op. De vragen over de samenwerking tussen vader en pleegouders worden het meest met niet van toepassing gescoord, vermoedelijk omdat er geen contact is met vader. 74% van de pleegkinderen vindt dat het contact met hun pleegouders goed verloopt. 60% van de pleegouders vindt dat de zorg voor hun pleegkind goed verloopt. 40% van de pleegouders ervaart een beetje of veel zorgen of in de zorg voor hun pleegkind. In ongeveer de helft van de pleeggezinnen (49%) zijn er geen eigen of andere pleegkinderen. Als er wel eigen of andere kinderen zijn, wordt iets vaker aangegeven dat het goed verloopt, maar soms levert het ook een beetje (14%) of veel (6%) zorgen of. Met name die laatste groep behoeft extra aandacht in verband met het risico op breakdown. Redenen beëindiging plaatsing De vraag over wel/geen breakdown is in slechts 13 casussen aan de orde geweest (alleen bij beëindigde zaken in de tweede ronde). In iets minder dan de helft van de casussen is er sprake van een breakdown (46%). Bij alle beëindigde zaken zijn de meest genoemde redenen voor beëindiging: afsluiten zorg omdat kind 18+ is (44%) en probleemgedrag van het pleegkind (19%). Tevredenheid over de pleegzorgplaatsing Veel pleegkinderen (77%) zijn tevreden over de pleegzorgplaatsing. Bij de moeders scoort 45% tevreden en 35% niet van toepassing, vermoedelijk omdat de mening van de moeder niet bekend is. Pleegouders zijn heel tevreden over de pleegzorgplaatsing in het algemeen en de samenwerking met de pleegzorgbegeleider. Iets minder tevreden zijn ze over de samenwerking met de gezinsvoogd. 57% is hierover tevreden. Tenslotte Omdat we niet weten in hoeverre de onderzochte groep representatief is voor de totale groep pleegkinderen in de opvoedingsvariant, kunnen we geen conclusies trekken uit bovenstaande resultaten. Wel valt een aantal 12

13 zaken op: de meeste kinderen hebben relatief weinig overplaatsingen meegemaakt, er zijn verschillende domeinen waar relatief vaak op zijn, maar relatief weinig doelen op worden gescoord en de vragen over vaders vaak niet zijn ingevuld. Dergelijke resultaten kunnen aanleiding geven om op teamniveau te kijken hoe het komt dat vragen over vaders weinig worden ingevuld en hoe vaders mogelijk meer bij de pleegzorg betrokken kunnen worden. Ook kan het team bespreken hoe het komt dat er op sommige domeinen wel spelen, maar weinig doelen worden geformuleerd en of het wellicht goed is om aan bepaalde domeinen meer aandacht te besteden. 13

14 Hoe nu verder? De volgende stap is dat de pleegzorgaanbieders die met de Monitor Pleegzorg gaan werken, deze implementeren in hun huidige werkwijze en ICT systeem. Uit de pilots bleek dat dit ontzettend belangrijk is voor het draagvlak onder de pleegzorgbegeleiders. Als voorbeeld van hoe de Monitor Pleegzorg er uit kan zien, is er tijdens de pilots een digitale vragenlijst ontwikkeld. De link hiernaar is: In deze lijst is aanklikbaar wat de fase van de plaatsing is. Automatisch verschijnen dan de juiste vragen. De pleegzorgbegeleider kan er voor kiezen het formulier direct tijdens het gesprek met betrokkenen digitaal in te vullen. Op deze manier kan de toelichting bij een aantal vragen bekeken worden (dit kan niet met de papieren versie). Bovendien kan het formulier bij afronding direct digitaal verstuurd worden. Het is ook mogelijk het papieren formulier (zie bijlagen 2 tot en met 5) te gebruiken tijdens het gesprek en de antwoorden naderhand digitaal in te vullen en te versturen. Tevens heeft de pleegzorgbegeleider de mogelijkheid het formulier ter voorbereiding te versturen aan de betrokkenen. Zij hebben dan de mogelijkheid het formulier voor zichzelf op papier in te vullen, om het daarna gezamenlijk te bespreken. De wens van de pleegzorgbegeleiders is om de Monitor Pleegzorg te integreren in het eigen werkproces en ICT systeem. De digitale vragenlijst is voorlopig in te zien zodat organisaties deze kunnen gebruiken ter inspiratie. Naast de pleegzorgaanbieders die aan de ontwikkeling en de pilots hebben deelgenomen, wordt de Monitor Pleegzorg ook actief onder de aandacht gebracht bij andere pleegzorgaanbieders, onder andere tijdens een slotbijeenkomst, middels een persbericht en sociale media, via het landelijk pleegzorg overleg van Jeugdzorg Nederland en op het Kennisnetwerk Pleegzorg. Geïnteresseerde instellingen worden uitgenodigd contact op te nemen met Mariska de Baat van het Nederlands Jeugdinstituut via m.debaat@nji.nl of Als verschillende pleegzorgaanbieders de Monitor Pleegzorg gaan gebruiken, is het belangrijk om goede afspraken te maken over de implementatie om te zorgen dat de gegevens vergelijkbaar zijn en ook op landelijk niveau te benutten zijn. De organisaties die deel hebben genomen aan de pilots, hebben met elkaar de volgende afspraken gemaakt. Van instellingen die ook met de monitor willen gaan werken, wordt verwacht dat zij zich ook conformeren aan de gemaakte afspraken. Afspraken die als noodzakelijk worden gezien om met de Monitor Pleegzorg te kunnen werken en deze zowel op organisatieniveau als landelijk niveau te kunnen benutten: - De Monitor Pleegzorg wordt onderdeel van het primaire werkproces van de pleegzorgbegeleiding in de opvoedingsvariant. In elke casus van de opvoedingsvariant van pleegzorg, wordt de monitor ingevuld en worden de gegevens geregistreerd: een maand na de start, bij de jaarlijkse evaluatie (bij kinderen tot en met drie jaar halfjaarlijks), bij de beëindiging of vaker bij een risico op beëindiging. De gegevens worden verzameld in een periode van maximaal zes weken. De resultaten worden besproken met cliënten. - Teams/afdelingen/management en directie bespreken periodiek de resultaten; om te reflecteren op hoe het gaat met pleegkinderen en welke verbetering van de pleegzorgbegeleiding mogelijk is. Er worden verbeteracties geformuleerd. - Er is draagvlak bij de directie en het management voor het werken met de Monitor Pleegzorg. - De organisatie integreert de Monitor Pleegzorg in het eigen ICT systeem. De organisatie gebruikt de vragen en antwoordcategorieën zoals ze zijn opgenomen in de Monitor Pleegzorg. Er worden dus geen vragen/antwoorden gewijzigd of verwijderd. Eventueel kunnen er wel vragen of extra ruimte voor toelichting worden toegevoegd. - De organisatie kan de inhoudelijke resultaten van de monitor opslaan en exporteren naar Excel (zelf toegevoegde elementen mogen daarin niet opgenomen worden). - De organisatie stuurt één keer per jaar de resultaten naar één partij die de gegevens verzamelt en verwerkt. - De Monitor Pleegzorg blijft gebruiksvriendelijk: kort, makkelijk in te vullen (antwoorden aanklikken), direct met betrokkenen online in te vullen. 14

15 Daarnaast zetten organisaties zich zoveel mogelijk in om ook de volgende afspraken na te komen om een goede implementatie van de monitor te bevorderen. - Pleegzorgbegeleiders worden geschoold in het gebruik van de Monitor Pleegzorg om te zorgen dat ze weten hoe het werkt en het ook gaan gebruiken. - Er is een voor iedereen duidelijk protocol voor het werken met de Monitor Pleegzorg die aansluit bij de handleiding en deze afspraken. Bij voorkeur is dit opgenomen in de beschrijving van het werkproces. - In de uitdraai van de resultaten worden via een grafiek de resultaten van verschillende meetmomenten weergegeven, zodat veranderingen in scores goed zichtbaar zijn. - Individuele uitslagen van voor- en nametingen spelen een rol in het reguliere overleg (zoals werkoverleg, behandelplanbesprekingen, intervisie en supervisie). - Er is een proactieve procesbewaker. Er wordt regelmatig feedback gegeven op het proces van invullen van de Monitor Pleegzorg. - Er is een proactieve functionaris voor het begeleiden van het bespreken van de resultaten en het vertalen van de uitkomsten in verbeteracties voor de pleegzorgbegeleiding. Dit kan desgewenst dezelfde persoon zijn die ook het proces bewaakt. - De omgeving (bijvoorbeeld verwijzers, vervolghulp, financier of cliëntenraad) is op de hoogte van de wijze waarop de instelling werkt met de Monitor Pleegzorg. 15

16 Bijlage 1 Uitgebreide resultaten kinderen pilots In deze bijlage vindt u de inhoudelijke resultaten van de twee pilotrondes van de Monitor Pleegzorg weergegeven in grafieken. De resultaten zijn geordend volgens de onderdelen van de monitor: achtergrondgegevens, doelrealisatie, ontwikkeling kind, contact ouder kind, factoren continuïteit plaatsing, redenen beëindiging plaatsing en tevredenheid over de pleegzorgplaatsing. Een belangrijke kanttekening bij de resultaten is dat het geen representatieve steekproef is van de kinderen in pleegzorg. Bovendien zijn de gegevens verzameld toen de Monitor Pleegzorg nog in ontwikkeling was. Er zijn verschillen tussen de vragen van de eerste ronde en de vragen van de tweede ronde. Als vragen in de twee rondes (nagenoeg) gelijk waren, zijn de resultaten samengevoegd. Vragen die van elkaar verschilden zijn apart weergegeven. Achtergrondgegevens Fase plaatsing (n=147) Start plaatsing 31 (21%) 71 (48%) 17 (12%) 28 (19%) Evaluatie lopende plaatsing Risico op beëindiging plaatsing Plaatsing beëindigd Organisatie (n=147) 26 (20%) 30 (20%) 27 (18%) 36 (24%) 28 (19%) De Rading Horizon Kompaan en de Bocht Parlan Youké Geslacht pleegkind (n=147) 70 (48%) 77 (52%) Meisje Jongen

17 Etniciteit (n=145) 6 (4%) 27 (19%) 112 (77%) Nederlands Westers Niet-Westers Type pleeggezin (n=146) 63 (43%) 83 (57%) Netwerkpleeggezin Bestandspleeggezin Aantal woonplekken hiervoor (n=66) 3 (5%) 2 (3%) 2 (3%) 3 (5%) 3 (5%) 8 (12%) 17 (26%) 28 (42%) Aantal (over)plaatsingen (n=73) 6 (8%) 2 (3%) 3 (4%) 1 (1%) 17 (23%) 44 (60%)

18 Juridisch kader (n=144) 36 (25%) 46 (32%) 62 (43%) Vrijwillige hulp (Voorlopige)OTS (Voorlopige)(pleegouder)- voogdij Dagbesteding (n=142) 8 (6%) 7 (5%) 2 (1%) 10 (7%) 3 (2%) 11 (8%) 6 (4%) 6 (4%) 3 (2%) 1 (1%) 1 (1%) 2 (1%) 11 (8%) 24 (17%) Geen Peuterspeelzaal Kinderopvang 47 (33%) Regulier basisonderwijs Speciaal basisonderwijs Speciaal onderwijs Voortgezet speciaal onderwijs Praktijkonderwijs Lwo onderwijs Vmbo Havo Vwo MBO Werk Anders Doelrealisatie 1 e pilotronde Aantal casussen waarvoor monitor is ingevuld: 69 Aantal casussen waarvoor doelen zijn gescoord: 52 (niet bij start plaatsing) Domein Doel behaald Doel deels behaald A1 emotionele ontwikkeling en gedrag Doel niet behaald Totaal A2 sociale ontwikkeling en relaties A3 seksuele ontwikkeling A4 hechting en loyaliteit A5 omgaan met verleden en anders zijn A6 overig (emotioneel en sociaal) B lichamelijk C1 taal en verstandelijke ontwikkeling

19 C2 functioneren op school D zelfredzaamheid E participatie F1 relatie opvoeding pleegouders F2 contact pleegkind en ouder F3 samenwerking ouders en pleegouders F4 overig (opvoeding) Totaal e pilotronde Aantal casussen waarvoor monitor is ingevuld: 78 Aantal casussen waarvoor doelen zijn gescoord: 50 (niet bij start plaatsing en risico op beëindiging) Domein Doel behaald Doel deels behaald Doel niet behaald, situatie gelijk Doel niet behaald, situatie ongunstiger A1 emotionele ontwikkeling Totaal A2 gedrag A3 sociale ontwikkeling en relaties A4 seksuele ontwikkeling A5 hechting A6 loyaliteit 1 1 A7 omgaan met verleden en anders zijn A8 overig (emotioneel en sociaal) B lichamelijk C1 taal en verstandelijke ontwikkeling C2 functioneren op school D zelfredzaamheid E participatie 2 2 F1 relatie opvoeding pleegouders F2 contact pleegkind en ouder F3 samenwerking ouders en 1 1 pleegouders F4 overig (opvoeding) Totaal

20 Ontwikkeling kind Hoe gaat het met je? (n=59) 44 (75%) 15 (25%) 0 (0%) Goed Redelijk Slecht Emotionele ontwikkeling en gedrag (n=69) 23 (33%) 35 (51%) 11 (16%) Emotionele ontwikkeling (n=76) 23 (30%) 26 (34%) 27 (36%) Gedrag (n=76) 40 (53%) 19 (25%) 17 (22%) Sociale ontwikkeling en relaties (n=145) 70 (48%) 49 (34%) 20 (14%)

21 Seksuele ontwikkeling (n=145) 23 (16%) 6 (4%) 12 (8%) 104 (72%) Levert een beetje stress of Levert veel stress of Hechting en loyaliteit (n=69) 32 (46%) 23 (33%) 13 (19%) 1 (1%) Hechting (n=76) 35 (46%) 24 (32%) 17 (22%) Loyaliteit (n=76) 31 (41%) 31 (41%) 11 (14%) 3 (4%) (7%) Omgaan met verleden en 'anders zijn' (n=145) 23 (16%) 57 (39%) 55 (38%)

22 Lichamelijk (n=145) 115 (79%) 24 (17%) 6 (4%) 1 (1%) Taal en verstandelijke ontwikkeling (n=145) 112 (77%) 19 (13%) 11 (8%) 3 (2%) Functioneren op school (n=144) 80 (56%) 36 (25%) 12 (8%) 16 (11%) (8%) 6 (4%) 36 (25%) Zelfredzaamheid (n=145) 92 (63%)

23 12 (8%) 14 (10%) 25 (17%) Participatie (n=144) (65%) Contact ouder kind Pleegkind: 'het contact met mijn moeder...' (n=78) 31 (40%) 24 (31%) 9 (12%) 14 (18%) Pleegkind: 'het contact met mijn vader...' (n=77) 23 (40%) 15 (31%) 4 (12%) 35 (18%) (12%) Pleegkind: 'het contact met mijn familie...' (n=78) 15 (31%) 14 (18%) (40%) 23

24 Moeder: 'het contact met mijn kind...' (n=81) 34 (40%) 14 (31%) 5 (12%) 28 (18%) (4%) 4 (5%) Vader: 'het contact met mijn kind...' (n=77) 24 (31%) (60%) Pleegouders: 'het contact tussen ons pleegkind en zijn of haar moeder...' (n=43) 17 (40%) 8 (19%) 11 (26%) 7 (16%) Pleegouders: 'het contact tussen ons pleegkind en zijn of haar vader...' (n=42) 11 (26%) 6 (14%) 4 (10%) 21 (50%)

25 Factoren continuïteit plaatsing 8 (10%) 6 (8%) Pleegkind: 'de samenwerking tussen mijn moeder en pleegouders...' (n=77) 26 (34%) (48%) Pleegkind: 'de samenwerking tussen mijn vader en pleegouders...' (n=77) 22 (29%) 5 (6%) 4 (5%) 45 (58%) Moeder: 'de samenwerking tussen mij en pleegouders...' (n=82) 6 (7%) 11 (13%) 27 (33%) (46%) 4 (5%) 4 (5%) Vader: 'de samenwerking tussen mij en pleegouders...' (n=77) 23 (30%) (60%) 25

26 Pleegouders: 'de samenwerking tussen ons en moeder...' (n=83) 40 (48%) 15 (18%) 15 (18%) 13 (16%) Pleegouders: 'de samenwerking tussen ons en vader...' (n=79) 24 (30%) 9 (11%) 10 (13%) 36 (46%) Pleegkind: 'het contact met mijn pleegouders...' (n=42) 31 (74%) 2 (5%) 1 (2%) 8 (19%) Pleegouders: 'de zorg voor ons pleegkind...' (n=83) 50 (60%) 24 (29%) 9 (11%)

27 'De invloed van de plaatsing op onze eigen kinderen en/of onze andere pleegkinderen...' (n=84) 26 (31%) 12 (14%) 5 (6%) 41 (49%) Redenen beëindiging plaatsing Breakdown? (n=13) 6 (46%) 7 (54%) Ja Nee Wat is de belangrijkste reden voor de beëindiging van de plaatsing? (n=27) Probleemgedrag pleegkind 5 (19%) 1 (4%) (4%) 2 (7%) 2 (7%) 12 (44%) 0 4 (15%) Conflicten ouders en pleegouders Persoonlijke pleeggezin Problemen in samenwerking pleegouders en professionals Invloed op andere kinderen Kind kan/mag terug naar huis Ander type zorg nodig Afsluiten zorg omdat kind 18+ is (Vermoeden van) mishandeling Anders 27

28 Tevredenheid over de pleegzorgplaatsing Pleegkind (n=105) 0 (6%) 12 (11%) 12 (11%) 81 (77%) Tevreden Een beetje tevreden Ontevreden Moeder (n=110) 8 (7%) 15 (14%) 38 (35%) 49 (45%) Tevreden Een beetje tevreden Ontevreden Vader (n=104) 1 (1%) 4 (4%) 35 (34%) 64 (62%) Tevreden Een beetje tevreden Ontevreden Pleegouders (in het algemeen) (n=109) 4 (4%) 1 (1%) 19 (17%) 85 (78%) Tevreden Een beetje tevreden Ontevreden

29 Pleegouders (over de samenwerking met professionals) (n=53) 3 (6%) 2 (4%) 48 (91%) Tevreden Een beetje tevreden Ontevreden Pleegouders (over de samenwerking met gezinsvoogd) (n=54) 6 (11%) 9 (17%) 8 (15%) 31 (57%) Tevreden Een beetje tevreden Ontevreden Pleegouders (over de samenwerking met pleegzorgbegeleider) (n=52) 0 3 (6%) 49 (94%) Tevreden Een beetje tevreden Ontevreden