VAN NETWERKSCHOOL.. ..NAAR STERCKER2020. Nijmegen, april 2015

Transcriptie

1 VAN NETWERKSCHOOL....NAAR STERCKER2020 Nijmegen, april

2 Dit document beschrijft hoe de opbrengsten van het project Netwerkschool (ROC Nijmegen, locatie Boxmeer) een plek krijgen binnen het (vervolg)project Stercker 2020 op de locatie in Boxmeer. Inleiding: doel en verantwoording De Netwerkschool is als project uitgevoerd gedurende de jaren 2010 tot en met Vanaf 2015 vindt het onderwijs in de Netwerkschool opleidingen plaats onder deels dezelfde en deels andere condities, zonder externe financiering. Ter afsluiting van de projectperiode is een extern verantwoordingsdocument opgesteld. Bevindingen uit deze verantwoording alsmede bevindingen uit interne analyses zijn verwerkt in deze notitie. Verder is een extern onderzoek uitgevoerd onder de Netwerkscholen door het Kohnstamm Instituut 1. Relevante bevindingen en conclusies uit dat rapport zijn eveneens verwerkt in deze notitie (zie kadertekst, cursief). Voor de aansluiting op het project Stercker 2020, start van de uitvoering voorzien in 2015/16, is gebruik gemaakt van de projectbrief en interne documenten van de projectgroep Stercker Thema s Hieronder staan de thema s die in deze notitie aan de orde komen. Deelnemende opleidingen Onderwijslogistiek: Onderwijsprogrammering, Flexibilisering, roosteren op maat Begeleiding en didactiek 1 Kohnstamm Instituut (2015). De Netwerkschool; Onderzoek naar werkzame bestanddelen voor vernieuwing van het middelbaar beroepsonderwijs 2

3 Digitale leeromgeving Ondernemerschap Betrokkenheid studenten en ouders Betrokkenheid bedrijven Professionalisering team Leven lang leren 3

4 Introductie projecten De Netwerkschool in Boxmeer maakte deel uit van een landelijk project van 5 Netwerk scholen met een innovatieve insteek en duidelijk anders van opzet dan traditionele scholen. Kernelementen van de vernieuwing in de oorspronkelijke opzet zijn de continue bereikbaarheid (24/7 gedurende het gehele jaar), de inzet van ict in het onderwijs, de verbinding met de regio en het bedrijfsleven de bedrijfsmatige cultuur en ondernemerschap. De projectfase is officieel per 1 januari 2015 beëindigd. Vanaf 2013 zijn er plannen gemaakt om een traject te starten waarbij nieuwbouw van zorginstellingen gecombineerd zou worden met nieuwbouw van de onderwijsvoorziening van het ROC in de locatie Boxmeer. Deze nieuwbouw geeft een uitgelezen kans om innovatief onderwijs te combineren met innovaties in de zorg in en met de regio. Aan het project Stercker2020 hebben twee grote zorginstellingen (Pantein en Dichterbij ) zich verbonden. De uitvoering van het onderwijsproject gaat van start in 2016/17 in de bestaande locatie van het ROC in Boxmeer. De nieuwbouw zal naar verwachting in 2018 gerealiseerd zijn. Deelnemende opleidingen In de Netwerkschool hebben de opleidingen Vz, Vp, Mz, Mmz geparticipeerd. Het onderwijs voor deze opleidingen was gebaseerd op de kwalificatiedossiers 2012,13,14. In Stercker2020 participeren meerdere opleidingen, niet alleen uit de zorg ook uit de sector economie. Deze verbreding, de multidisciplinaire insteek, heeft te maken met het vernieuwde onderwijsconcept en de inbedding in de nieuwbouw waarin multidisciplinaire functies samenkomen. Zodoende participeren alle opleidingen van de locatie Boxmeer in Stercker2020. Het onderwijs zal gebaseerd zijn op de herziene kwalificatiestructuur die met ingang van 2016/17 van kracht wordt. Dit houdt in dat er nieuwe kwalificatiedossiers beschikbaar zijn, met een andere structuur en dat er met keuzedelen gewerkt gaat worden. Het gevolg van deze herziening is dat er een nieuw curriculum ontwikkeld gaat worden, een mooi aangrijpingspunt om samen met het werkveld de vernieuwing vorm te geven. Niet alleen inhoudelijk, ook wat betreft de programmering en andere keuzes. 4

5 ONDERWIJSLOGISTIEK: ONDERWIJSONTWIKKELING, - PROGRAMMERING, FLEXIBILISERING EN ROOSTERING OP MAAT Onderzoek Kohnstamm Instituut Flexibiliteit en maatwerk in het onderwijs aan de Netwerkscholen is duidelijker aanwezig dan in de onderzochte controlescholen. Dit uit zich in meer flexibiliteit in het aanbod qua instroommomenten, inhoud, tempo en soms niveau. Studenten waarderen dat en krijgen er volgens docenten en het afnemend beroepenveld ook andere competenties door, die bovendien door dat beroepenveld positief worden gewaardeerd. Tegelijkertijd zijn er problemen met de structuur van de opleiding: roosterproblemen, geen overzicht over het gevolgde of de nog te volgen vakken, registratieproblemen en een keuzevrijheid die studenten niet altijd aankonden. Hier blijkt een gedegen ICT-infrastructuur onontbeerlijk en nog vaak onvoldoende aanwezig. Het gros van de mbo-studenten blijkt overigens behoefte te hebben aan een duidelijke structuur en een overzichtelijk aanbod, hetgeen nog wel eens ontbrak binnen het flexibel georganiseerde onderwijs op de Netwerkscholen. Om die reden is een aantal mogelijkheden voor maatwerk waarmee is geëxperimenteerd binnen de Netwerkscholen uiteindelijk weer teruggedraaid. Aan een andere vorm van flexibilisering, de ruimere openstelling van de Netwerkschool, zoals beoogd in het oorspronkelijke model, blijkt bij studenten en het afnemend beroepenveld nauwelijks behoefte. Echter, het nadenken over of het streven naar een ruimere openstelling heeft bij de Netwerkscholen wel geresulteerd in een betere (digitale) toegankelijkheid van de school en van docenten voor studenten en het bedrijfsleven: docenten reageren ook buiten openingstijden op mail of Facebook en de toegankelijkheid van de elektronische leeromgeving is bewust verbeterd. In het algemeen kan worden geconstateerd dat invoering van de Netwerkschool op alle vijf locaties heeft geleid tot meer flexibiliteit in het aanbod, qua instroommomenten, qua inhoud, qua tempo, en soms qua niveau. Ook worden samen met vmbo en hbo- doorlopende leerlijnen ontwikkeld. 5

6 Hoewel wordt erkend dat het maar een beperkte groep koplopers is die baat heeft bij de geboden mogelijkheden tot verdieping, verbreding of versnelling, zorgt de grotere keuzevrijheid wel voor een gemiddeld grotere motivatie van deze studenten en voor betere onderwijsprestaties, zo wordt ervaren. De studenten geven aan dat ze er tevreden over zijn en vertegenwoordigers van het afnemend beroepenveld zien duidelijk voordelen van deze aanpak. Tegelijkertijd geldt dat het gros van de studenten weinig behoefte blijkt te hebben aan meer flexibiliteit omdat dit vaak ten koste gaat van een duidelijke structuur in de opleiding en het rooster. De flexibiliteit en de grotere keuzevrijheid die daarmee gepaard gaat, heeft naar verluid niet alleen tot gevolg gehad dat studenten hun talenten beter zijn gaan benutten en gemotiveerder zijn, maar ook dat ze zelfstandiger worden, regie leren nemen, van sturing naar zelfsturing gaan, en eigen verantwoordelijkheid nemen. Dat wordt zowel door docenten als door studenten zelf en door het afnemend beroepenveld gesignaleerd. Deze competenties worden ook gezien als waardevol voor de beroepsuitoefening. Ten aanzien van het werkzame bestanddeel maatwerk en flexibilisering kunnen uit het experiment met de Netwerkschool de volgende lessen worden getrokken: Het streven naar maatwerk blijkt op gespannen voet te staan met de structuur die opleidingen de studenten kunnen bieden. Het merendeel van de studenten lijkt meer behoefte te hebben aan een heldere structuur en een overzichtelijk aanbod dan aan allerlei individuele keuzemogelijkheden. Keuzemogelijkheden bieden is een optie wanneer deze de structuur van de opleiding niet teveel aantasten, bijvoorbeeld in praktijkopdrachten. Er is behoefte aan wat groepsmaatwerk kan worden genoemd: trajecten met een specifiek aanbod afgestemd op kenmerken van deelnemers, zoals de doorstroomwens (arbeidsmarkt, eigen bedrijf, hbo), werkervaring, of al behaalde diploma s. Tempodifferentiatie kan het beste vorm krijgen door binnen het programma ruimte in te bouwen voor vertragers en talentvolle studenten binnen de structuur naar keuze verbreding of verdieping te bieden. 6

7 Een tweede instroommoment halverwege het studiejaar wordt wenselijk geacht maar voor meer instroommomenten wegen de voordelen (meer maatwerk, kortere studieduur) niet op tegen de nadelen (minder structuur, hogere kosten). Flexibiliteit heeft meerdere aspecten. In de Netwerkschool is getracht om alle mogelijke vormen van flexibilisering in te voeren, zowel wat betreft instroommomenten, onderwijsprogramma, lestijden en examinering. Dit heeft in de beginfase gezorgd voor een aantal problemen met inefficiënte roostering tot gevolg. Gaandeweg is duidelijk geworden welke afbakeningen zowel organisatorisch als didactisch gewenst en noodzakelijk waren. Een belangrijke opbrengst van de Netwerkschool is de ontwikkeling van de onderwijscatalogus, waarin modules zijn opgenomen die voor meerdere opleidingen ingezet kunnen worden. De volgende leerpunten uit de Netwerkschool worden meegenomen naar het project Stercker: Maatwerkroostering vraagt extra aandacht voor borging van eisen onderwijstijd. Vooraf dient dit duidelijk te zijn voor zowel de organisatie als de student. Urenregistratie is essentieel en dient van meet af aan bijgehouden en gemonitord te worden. Gebruik de onderwijscatalogus als basis voor de onderwijsprogrammering. Cluster docenten naar onderwijsinhoud. Dit vergroot de mogelijkheden van flexibele programmering. Maak roosters voor een lange cyclus van bijvoorbeeld 20 weken. Start vanuit de student en vanuit zijn leer/werkplek (stage). Ontwikkel een paar scenario s, zodat je kunt kiezen en/of tussentijds overschakelen. In het project Stercker2020 neemt flexibiliteit eveneens een grote en prominente rol in. De ambitie is om maatwerk te leveren, zowel vanuit het oogpunt van de student als voor de werkvelden. Eén van de centrale uitgangspunten voor het onderwijs zal zijn Praktijk gestuurd onderwijs waarin theorie en praktijk elkaar ontmoeten op passende momenten. De uitkomst hiervan is een flexibel en modulair ingericht curriculum. Ook hier kan geprofiteerd worden van de ervaring uit de Netwerkschool met het praktijk gestuurd onderwijs op basis van leerplaatsprofielen, het ontwikkelen 7

8 van modules en het werken met een onderwijscatalogus. Toekomstbestendigheid van het onderwijs, door in te spelen op actuele en regionale ontwikkelingen, staat hoog in het vaandel van Stercker2020. Een modulair opgebouwd curriculum ondersteunt dit streven. Tevens wordt ingezet op het ontwikkelen van dynamische competenties om het meegroeien met de ontwikkelingen mogelijk te maken. Voor het curriculumontwerp zal in Stercker2020 gewerkt gaan worden met het concept van het 4CID model en het gebruik van kritische beroepssituaties. Deze aanvullende ambitie versterkt het onderwijskundig concept, geeft meer focus en is leertheoretisch onderbouwd. De onderwijsontwikkeling binnen Stercker2020 start overigens vanuit het landschapsmodel. Hierin worden onder meer scenario s voor het werklandschap en het onderwijslandschap beschreven. BEGELEIDING EN DIDACTIEK Onderzoek Kohnstamm Instituut: De keuzevrijheid en de eigen verantwoordelijkheid van studenten vergde echter wel een andere manier van begeleiding dan voorheen, zowel van de leercoach als van de werkplekbegeleiders: niet vertellen hoe het moet, maar de student door vragen stellen het zelf laten ontdekken. Ondersteuning van de loopbaanontwikkeling door een coach liefst gedurende de gehele opleiding- is een voorwaarde om maatwerk te kunnen realiseren. De Netwerkscholen streven naar personele continuïteit in de loopbaanbegeleiding, maar dit is nog lang niet overal gerealiseerd. De grotere keuzevrijheid en eigen regie levert overigens ook problemen op, te veel verantwoordelijkheid blijkt bij een deel van de studenten te leiden tot zwemmen in de opleiding en tot uitval. Er is duidelijk een balans nodig tussen structuur en vrijheid. Soms klagen studenten over onduidelijkheid in het onderwijsaanbod en de verwachtingen en eisen waaraan zij moeten voldoen. 8

9 Tegelijkertijd is de rol die vaste docenten vervullen in het primaire proces ook aan het veranderen, o.a. door de veranderde en meer zelfstandige rol van studenten. Docenten zijn minder vakmatig bezig en veel meer procesmatig, begeleidend, meer met faciliteren dan voorheen Het begeleiden van studenten is in de Netwerkschool uitgevoerd door leercoaches. In samenspraak met HRM en docenten is er een competentieprofiel leercoach tot stand gekomen, met als belangrijkste kerntaak: het begeleiden van het ontwikkel- en leerproces van de student. Maatwerk is één van de kernconcepten van de Netwerkschool. Maatwerk betekent in de praktijk dat er keuzemogelijkheden zijn voor de studenten: wanneer, welke inhoud, waar leren? Voor docenten is gebleken dat het vraagstuk om in inhoudelijke en didactische zin te differentiëren behoorlijk groot en soms heftig kan zijn. Niettemin zijn er voldoende positieve bevindingen met het inzetten van uitdagende en wisselende werkvormen. Het opbouwen van een onderwijsmagazijn voor docenten is een concreet voorbeeld van een tip uit de praktijk om werkvormen die bruikbaar zijn gebleken vast te leggen. Didactische verrijking vanuit de wens om aantrekkelijk en eigentijds onderwijs te bieden staat voorop in de plannen van Stercker2020. Hier ligt een uitgelezen kans om voort te borduren op de ervaringen van de netwerkschool. Wat begeleiding en didactiek betreft zal in Stercker2020 meer nadruk liggen op het werken met een onderzoeksgerichte methode en didactische aanpak, waarbij uitgangspunten van action learning geïntegreerd worden, al dan niet in varianten als Practice Development en De omgekeerde leerweg. Een vervolg op de ervaringen van samenwerking met de werkvelden opgedaan in de Netwerkschool bij het zoeken naar versterking van het onderwijs door de beroepscontext waar mogelijk een plaats te geven in het onderwijs, is het voornemen om het onderwijs IN de praktijksituatie te laten plaatsvinden. In Stercker2020 kan dit in de nieuwbouw en de Zorg Innovatie Centra (ZIC) gerealiseerd worden. 9

10 DIGITALE LEEROMGEVING Onderzoek Kohnstamm Instituut De digitalisering van het onderwijs is op alle Netwerkscholen nog sterk in ontwikkeling. Scholen verschillen in de invulling en functies waarvoor ICT wordt gebruikt. Bij een aantal Netwerkscholen ligt de prioriteit bij het inzetten van ICT ter ondersteuning van het secundaire proces, zoals het opzetten van een elektronische leeromgeving (ELO) om studenten toegang te bieden tot lesmateriaal, als plek waar zij opdrachten kunnen inleveren en waar studenten en docenten de voortgang kunnen monitoren. Op een enkele Netwerkschool wordt ICT ingezet om studenten te ondersteunen bij het keuzeproces in de opleiding. Zo is er een digitale Onderwijscatalogus geïmplementeerd, waarmee studenten hun opleidingswensen kunnen ordenen, op basis waarvan een individueel onderwijsprogramma kan worden gegenereerd. Bij andere Netwerkscholen ligt de prioriteit bij het inzetten van ICT in het primaire proces: via de ELO kunnen studenten onderwijs volgen, communiceren met docenten en met elkaar, vragen stellen en feedback ontvangen. Ook wordt ICT soms gebruik om studenten met simulaties voor te bereiden op het werk in de praktijk. Soms bevat de digitale leeromgeving weblectures, kennisclips (korte instructiefilmpjes) en livestreams van masterclasses. Ten aanzien van het werkzame bestanddeel ICT in het onderwijs kunnen uit het experiment met de Netwerkschool de volgende lessen worden getrokken: Het persoonlijke contact tussen studenten en docenten blijft belangrijk in het middelbaar beroepsonderwijs. ICT moet daarom primair worden gezien als ondersteuning van het bestaande onderwijs, niet als vervanging. De ontwikkeling van ICT in het onderwijs kost tijd, zowel qua inhoud als qua acceptatie door gebruikers. Pas na jaren lijken er systemen te ontstaan die werken en recht doen aan de oorspronkelijke doelen. ICT-infrastructuur moet goed werken, anders vervalt de meerwaarde en goodwill ervan. Daarbij is het van belang dat verschillende programma s en systemen goed op elkaar zijn aangesloten en geïntegreerd in school-brede systemen. Gebruikers willen bijvoorbeeld niet op meerdere plekken dezelfde registraties bijhouden. 10

11 Het werken met een digitale leeromgeving is van onmisbaar belang gebleken om het onderwijsconcept van flexibel onderwijs in de Netwerkschool te realiseren en zelfstandigheid en zelfregie van het leerproces van studenten te bevorderen. Leerpunten die worden meegenomen naar de inrichting van de digitale leeromgeving binnen Stercker 2020 zijn: Ontwikkel digitale modules van gelijksoortige omvang, vanwege onderwijslogistieke redenen. Zorg voor een stabiel en flexibel digitaal platform, ook toegankelijk voor de werkvelden. Zorg voor eenzelfde digitale omgeving voor de locatie ROC Nijmegen. Als digitale leeromgeving binnen Stercker2020 wordt aangesloten bij de nieuwe Elektronische Leeromgeving van ROC Nijmegen, Onderwijsonline ( ONDERNEMERSCHAP Onderzoek Kohnstamm Instituut Er is op verschillende manieren geëxperimenteerd met echte studentondernemingen, waarbij de student meer of minder verantwoordelijkheid kreeg. Daaruit blijkt dat het meerwaarde kan bieden voor een kleine groep studenten die bewust kiest of geïnteresseerd is in ondernemerschap. Voor het gros van de studenten geldt echter dat de verantwoordelijkheid voor het opleveren van een product of dienst aan een externe klant binnen de veiligheid van de school in zogenoemde bedrijfsprojecten ongeveer dezelfde meerwaarde heeft, eventueel aangevuld met een keuzemodule over ondernemerschap. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat er binnen de Netwerkscholen (nog) niet is geëxperimenteerd met een bredere variant van studentondernemingen, waarin studenten uit meerdere leerjaren en van verschillende opleidingen samenwerken. In de Netwerkschool is Ondernemerschap betekenisvol gebleken voor de leerhouding van studenten. Het heeft naast concrete ondernemerschapsvaardigheden (door middel van mini ondernemingen en het uitvoeren van innovaties in de praktijk) ook bijgedragen aan meningsvorming, creativiteit, presenteren, draagkracht etc. 11

12 In Stercker2020 krijgt ondernemerschap in het onderwijs aandacht vanwege de herziene kwalificatiedossiers en/of de keuzedelen. De ervaringen van de Netwerkschool met ondernemerschapsonderwijs krijgen dus een vervolg. Meer in het algemeen wordt in de begeleiding van studenten ingezet op de zogenaamde 21 st century skills, die vergelijkbaar zijn met de competenties hierboven genoemd als neveneffect van het ondernemerschapsonderwijs. BETROKKENHEID STUDENTEN EN OUDERS Onderzoek Kohnstamm Instituut Naast docenten krijgen ook studenten een rol bij beslissingen over de vormgeving van het onderwijs, bijvoorbeeld bij de keuze voor een ELO. Studenten en docenten zijn betrokken bij de keuze (en de ontwikkeling) van een virtuele leeromgeving. Op een andere Netwerkschool zijn studenten medeverantwoordelijk gemaakt, voor de vormgeving van de studiegids; het concept is met hen besproken. Zo wordt het eindproduct een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De inspraak van verschillende groepen actoren heeft effect op de uitrol van de plannen; soms bleken niet alleen medewerkers maar ook ouders en studenten de planning niet haalbaar te vinden en hebben ze gevraagd om een temporisering van de invoering van onderdelen van de vernieuwing. Een belangrijke opbrengst van de Netwerkschool is de ervaring dat het betrekken van studenten, niet alleen als studentenraad, maar ook als partner bij de ontwikkeling van onderwijs, bijdraagt aan tevredenheid over het onderwijsprogramma. In de Netwerkschool is ook een ouderraad verbonden. Ouders hebben een belangrijke rol partner bij de inrichting van het onderwijs vervuld. Voor Stercker2020 wordt deze lijn doorgetrokken. Studenten worden gezien als partners en serieus betrokken bij de inrichting van het onderwijs. 12

13 BETROKKENHEID EN SAMENWERKING MET WERKGEVERS Onderzoek Kohnstamm Instituut De vijf netwerkscholen zetten zonder uitzondering expliciet in op een versterking van de relatie met het bedrijfsleven. Die versterking vindt op de volgende manieren plaats: Van binnen naar buiten: door het coachen van startende ondernemingen van alumni, via het uitgeven van brochures, het organiseren van bijeenkomsten, het ontwikkelen en /of uitbreiden van netwerken met bedrijven. Van buiten naar binnen: inzetten van gastdocenten, inzet van nestoren uit het bedrijfsleven als begeleiders bij studentondernemingen, het geven van een rol aan het bedrijfsleven in het opleiden en beoordelen van studenten. In samenwerking: het samen met het bedrijfsleven uitvoeren van opdrachten, studenten die les krijgen op locaties van het bedrijfsleven, participatie van studenten in bedrijfsprojecten buiten de school. Zoeken van fysieke nabijheid: vestiging van externe bedrijven binnen het schoolgebouw, verhuizing van de opleiding naar een gebouw tussen instellingen uit de beroepspraktijk. Formele verbinding van onderwijs en praktijk: door invoering van duale trajecten en/of door convenanten te sluiten met het bedrijfsleven over financiële bijdragen aan het praktijkonderwijs. De intensievere samenwerking met het bedrijfsleven heeft een aantal voordelen voor de opleiding. Deze is meer praktijkgericht met meer up-todate onderwijs en faciliteiten en het biedt kostenvoordelen via de grotere inzet van gastdocenten, bij de aanschaf van apparatuur en het (door het bedrijfsleven) bijscholen van docenten De samenwerking met het werkveld in de Netwerkschool is een cruciaal onderdeel geweest van het succes. De ontwikkeling van leerplaatsprofielen is een concreet voorbeeld van dat succes. Niet alleen samenwerking in relatie tot de beroepspraktijkvorming, maar ook door inzet van externe deskundigen in het onderwijs is de samenwerking gestalte gegeven. Een leerpunt is dat didactische competenties niet altijd vanzelfsprekend zijn, dus soms extra voorbereiding vraagt. 13

14 In Stercker2020 is partnership en cocreatie een kernwaarde, voorwaarde voor de samenwerking. De genoemde voorbeelden van samenwerking worden zonder twijfel voortgezet en zelfs versterkt. Onder de noemer Leven Lang leren zijn er ook plannen om samen te werken in het nascholingsaanbod voor zittend personeel in de regio. Het betrekken van het werkveld bij het ontwikkelen van modules, het curriculum gezamenlijk ontwikkelen zijn praktische en inhoudelijke voorbeelden hoe betrokkenheid vorm kan krijgen en bijdraagt aan een up-to-date curriculum waar Stercker2020 de ervaringen vanuit de Netwerkschool verder en intensiever vorm gaat geven. PROFESSIONALISERING TEAM Onderzoek Kohnstamm Instituut Het Netwerkschoolmodel staat of valt met het werken in teams. Bij de ontwikkeling zien we dat teams en teamsamenstelling veel aandacht krijgen. Zo wordt bijvoorbeeld in het kader van professionalisering en ontwikkeling van personeel niet alleen op individueel niveau gekeken naar competenties, maar ook op teamniveau. Ten aanzien van de samenwerking van docenten wordt een aantal knelpunten gesignaleerd. Het werken in teams vraagt een andere mindset van de docenten; in het onderwijs zijn docenten vaak gewend om individualistisch te werken, zo wordt gesignaleerd, dat maakt het van de grond krijgen van de samenwerking die nodig is om succesvol een innovatieproces te doorlopen, lastig. Ook verbreding van de samenwerking verloopt niet vanzelfsprekend. Samenwerking binnen ontwikkelteams die op basis van een gedeelde interesse en een gedeeld enthousiasme zijn samengesteld, is niet zo moeilijk te realiseren maar voor verbreding van de vernieuwing is ook de samenwerking met de overige docenten van belang. Op de meeste Netwerkscholen heeft men niet gekozen voor een meerjarig professionaliseringplan, maar koppelt men professionalisering aan de speerpunten die in de ontwikkeling aan de orde zijn. Als de docenten aangaven dat het nodig was, zijn faciliteiten beschikbaar gesteld voor 14

15 taakverlichting en voor scholing, zowel uit reguliere middelen als uit de extra middelen vanuit de Netwerkschool. Naast meer formele professionalisering probeert men op een van de Netwerkscholen docenten te enthousiasmeren door zogenoemde inspiratiesessies te organiseren. Deze hebben tot doel de docenten een beeld te geven van de ontwikkelingen die gaande zijn en hoe hun school daar in meedoet. We hebben gezien dat vooral het werken aan de verandering van een cultuur voorwaarde en doorslaggevend is geweest voor het voortzetten van vernieuwing in het kader van de Netwerkschool. Deze cultuur zou een professionele leercultuur' genoemd kunnen worden, een klimaat waarin alle betrokkenen in een school samenwerken om te reflecteren, onderzoeken en professionaliseren. De vernieuwingen die zijn doorgevoerd in de Netwerkschool hebben veel gevraagd van de docenten. Zowel inhoudelijk, organisatorisch en in didactische zin. Met name vanwege de flexibele onderwijsinrichting is didactische differentiatie en het kunnen werken met heterogene groepen van belang gebleken. Veel is gaandeweg geleerd via de informele weg. Er is daarnaast ook geïnvesteerd in formele scholing. Het overwegende gevoel is dat de voldoening groot is en dat het participeren in deze vernieuwing een verrijking heeft meegebracht voor de individuele competenties, alsmede de teamsamenwerking heeft versterkt. Praktijkervaringen die van belang zijn gebleken zijn onder meer: Zorg voor bundeling van taken bij een groep docenten, zodat continuïteit en leren van elkaar geborgd is. Organiseer het meekijken bij collega s in de klas. Geef ruimte om te leren en te experimenteren. Gerichte scholing is nodig om iedere student op maat op te leiden. Deze ervaringen zijn nuttig voor de realisering van het vernieuwde onderwijs binnen Stercker2020. Aan de start staan docenten met behoorlijke dosis kennis en ervaring met flexibel onderwijs. Omdat de doelgroep van opleidingen binnen Stercker2020 en dus het aantal docenten omvattender is dan de Netwerkschoolteams, zal een uitgebreid 15

16 professionaliseringsprogramma onderdeel uit maken van Stercker2020. Niet alleen docenten, maar ook de inmiddels aangesteld Onderwijsregisseurs, en teammanagers worden vooraf en gedurende de komende jaren geschoold in kernaspecten van het nieuwe onderwijsconcept (onderwijskundig ontwerp m.b.v. 4cid, ontwikkelen van kritische beroepssituaties, principes van actionlearning, omgekeerde leerweg etc). Uitgangspunt is dat de scholing op maat is en resulteert in een professionaliseringsportfolio per deelnemer. Naast de formele scholing zal het leren binnen een leergemeenschap een belangrijk toegevoegde werkwijze zijn. Aan de community of learning nemen ook deelnemers uit het werkveld deel. LEVEN LANG LEREN In de Netwerkschool is het concept van Leven Lang Leren impliciet aan de orde geweest, het maakte niet deel uit van de kerndoelen. Gedurende het project is echter wel een basis gelegd om hier op verder te bouwen. Door de intensieve samenwerking in de regio met de werkvelden is duidelijk geworden wat gemeenschappelijke belangen zijn in het professionaliseren van medewerkers en docenten, om zodoende bij te blijven in de ontwikkelingen in de zorgsector. Voor Stercker2020 krijgt het Leven lang leren een nadrukkelijke plaats in deze samenwerking door gezamenlijk een rol te spelen in de nascholing van medewerkers uit de zorg en het onderwijs. De verbinding vanuit Stercker2020 met lectoraten van Hogescholen maakt het mogelijk om deze professionalisering een extra verdieping te geven. Daarnaast heeft Stercker2020 ook ambities om in de regio een rol te spelen in de opbouw en uitbouw van zorggemeenschappen in de breedste zin van het woord. In navolging van het nationale preventieprogramma liggen er plannen om op regionaal niveau vorm en inhoud te geven aan thema s op het gebied van preventie, leefstijl en gezondheid. De doelgroep van Leven lang leren wordt daarmee verbreed van professionals naar burgers en ondernemers. 16

17 IMPLEMENTATIE Onderzoek Kohnstamm Instituut Uit de gesprekken gehouden met projectmanagers, docenten, studenten en vertegenwoordigers van het afnemend beroepenveld komen de volgende succesfactoren naar voren: Gedrevenheid van het projectmanagement Betrokkenheid van het College van Bestuur Verwachtingsmanagement ten aanzien van de uitkomsten Goede informatie en communicatie over veranderingen Docenten (en eventueel studenten) betrekken bij vormgeving en organisatie van de vernieuwing Docenten voldoende ondersteunen in de uitvoering van de vernieuwingen, onder andere door goede faciliteiten en niet te veel in eigen tijd laten doen Voldoende structuur aanbrengen bij het introduceren van flexibiliteit en maatwerk, bijvoorbeeld door het laten vastleggen van de veranderingen, waardoor flexibiliteit niet in chaos verandert Vooraf een realistische inschatting maken van de benodigde werkzaamheden en de benodigde tijd daarvoor Hanteerbaar houden van veranderingen, niet te veel veranderingen tegelijkertijd en niet te grootschalig Ruimte geven voor reflectie en bijstelling van innovaties, zowel aan betrokkenen als in de tijd. IMPLEMENTATIESTRATEGIE Ter afsluiting van deze notitie willen we stilstaan bij de leerpunten die de Netwerkschool heeft opgeleverd ten aanzien van de implementatiestrategie. Denk op langere termijn, minder ad hoc. In de Netwerkschool heeft men keer op keer ad hoc oplossingen moeten bedenken voor situaties die onverwacht zich voordeden. Dit heeft veel improvisatievermogen gevraagd, veel voldoening opgeleverd bij het oplossen van de problemen, maar ook gezorgd voor veel zorgen en soms frustraties. Gezien de experimentele status van het project was dat in veel 17

18 gevallen ook niet te voorkomen. Voor Sterker2020 ligt voor een aantal vraagstukken nu al een rijk gevuld ervaringsportfolio klaar. Het is van belang om dit goed te benutten. Zorg voor draagvlak voor de nieuwe visie. De Netwerkschool is van start gegaan, zonder volledig commitment van het gehele team op de onderwijsvisie die bij het concept hoorde. Gaandeweg is hieraan gewerkt. Draagvlak creëren aan de voorkant zorgt ervoor dat het team meer op één lijn kan starten. Stimuleer samenwerking tussen Boxmeer en Nijmegen Voor zowel de inhoudelijke uitwerking van het curriculum alsook de ervaringen met het werken met modulair en flexibel onderwijs is het wenselijk om meer tijd te nemen de ervaringen te delen en waar mogelijk intensiever samen te werken, af te stemmen. Zorg voor beschikbaarheid van actuele informatie over onderwijsontwikkelingen Ontwikkelingen gaan snel en er is eerder een overvloed dan te weinig informatie voorhanden. Toch is het van belang om te zorgen dat informatie gericht wordt doorgespeeld over relevante ontwikkelingen naar alle teamleden. Zorg voor korte lijnen tussen ontwikkelaars en het docententeam Het is van belang gebleken om bij de onderwijsvernieuwing samen op te werken. Docenten meenemen bij het ontwikkelen van concepten en werkwijzen. Zodoende kan ook hun ervaring en expertise een plek krijgen en draagt het bij aan het draagvlak voor de vernieuwing. 18