Sociale beïnvloeding Toetsbaar leren denken over gedrag

Transcriptie

1 Gepubliceerd op Universitaire Pers Leuven ( Home > Sociale beïnvloeding Sociale beïnvloeding Toetsbaar leren denken over gedrag Auteurs: Hoorens, Vera [1] - Nuttin, Jef [2] Onderwerp: Psychologie [3] ISBN: Aantal pagina's: 387 Kopen Paperback 31,00 [4] Beschrijving Sociale beïnvloeding biedt een eerste kennismaking met de belangrijkste facetten van de sociale psychologie. De voorbije jaren hebben al duizenden studenten gedrags- en maatschappijwetenschappen dit werk leren kennen. Sociale beïnvloeding blijft een aanrader voor iedereen die zich vragen stelt over het hoe en het waarom van menselijk sociaal gedrag en de invloed die wij op elkaar uitoefenen. In deze tweede volledig herziene editie is ieder hoofdstuk herwerkt en aangevuld op grond van recente theoretische en methodologische ontwikkelingen. Inhoudstafel: Hoofdstuk I SOCIALE ACTIVERING Facilitatie of belemmering? Beter alleen? Creativiteit en passief publiek Sociale belemmering: een algemeengeldig effect? Toch beter niet alleen? De invloed van publiek op oog-

2 handcoördinatie Sociale facilitatie: een algemeengeldig effect? Een integratie: Zajoncs socialeactiveringhypothese De inductieve opbouw van de hypothese Een gemeenschappelijke noemer in facilitatie- en inhibitiestudies? De rol van de dominante respons De rol van fysiologische opwinding De uitdagende kracht van de abstractie Een toetsbare want falsifieerbare hypothese Hypothetisch-deductieve toetsing Sociale aanwezigheid veroorzaakt een toename van dominant gedrag Door de onderzoekers aangebrachte responshiërarchie Dominante kleurvoorkeurresponsen Sociale aanwezigheid leidt tot toename van activering Bloot-sociale aanwezigheid een voldoende voorwaarde? Definitieve falsifiëring of vertrekpunt voor meer rigoureuze toetsing? Een geniaal stringente deductieve toets Kakkerlakken zijn inderdaad geen mensen Grenzen aan sociale facilitatie en inhibitie? Enkele toepassingen Dominante persoonsbeoordelingen 38 Leven en dood en blote aanwezigheid 39 Hoofdstuk II MACHT EN ONMACHT Klassieke conditionering als bron van stimuluscontrole Basisprincipes Schokkende stadsnamen: een voorbeeld van onderzoek Wat leren we bij klassieke conditionering? Voorwaarden voor klassieke conditionering Verandering van de voorwaardelijke

3 respons Prikkelveralgemening en stimulusdiscriminatie X Hogereordeconditionering Operante of instrumentele conditionering: versterkingscontrole Basisprincipes Bravo, u wint (maar niet heus): een voorbeeld van onderzoek Voorwaarden voor instrumentele conditionering Secundaire versterkers en straffen Gedragsketens en boetseren Ongedaan maken van instrumentele conditionering De lusten van de macht: het lachende want spelende kind De?sociale? glimlach Plezier door een niet-sociale ervaring van macht Causaliteitgenoegen van in de wieg tot in de winkelwagen De lasten van de onmacht: aangeleerde machteloosheid Het paradigma van de aangeleerde machteloosheid Aanleiding tot de ontwikkeling van het paradigma De triadische proefopzet Waar de onmacht haar macht vandaan haalt De theorie van de aangeleerde machteloosheid Hypothetisch-deductieve toetsing Immunisatie en therapie voor aangeleerde onmacht De macht van de voorspelbare onmacht Objectieve en subjectieve macht: wilskracht, doorzetten en geloof Het tegendeel van aangeleerde machteloosheid? Subjectieve macht Van de pendelbox naar het ruime pendelveld

4 Machteloosheid, plotselinge dood en overleven Onmacht en de werking van het immuunsysteem Hoofdstuk III INTERNE BEROERING Sociale vergelijking, vaardigheden, opinies en emoties Leon Festingers theorie van de sociale vergelijking De rol van (geen) ufo?s in de ontwikkeling van een theorie Hoofdlijnen van de theorie Sociale vergelijking en emoties Angst en sociaal gedrag Liever samen of liever alleen? Waarom leidt angst tot affiliatie? Samenzijn: angstreductie of zelfevaluatie? Leidt angst altijd tot affiliatie? Honger en affiliatie Sociale vergelijking en de aard van emoties Methode Resultaten en voorlopige conclusie Enkele opmerkingen over methode, resultaten en interpretatie Is sociale vergelijking nog algemener dan Leon Festinger dacht? Primitieve emotionele besmetting De theorie van de primitieve emotionele besmetting Imiteren we elkaar? Leidt gedrag tot emoties? Lachen, pruilen en blij zijn Kijk eens diep in mijn ogen? Hoe leidt gedrag tot emoties? Komt emotionele besmetting automatisch en onbewust tot stand? Externe beïnvloeding van lichamelijke gewaarwordingen Confirmatorische informatieselectie

5 Externe beïnvloeding van de eigen subjectieve temperatuur? Hoofdstuk IV AANTREKKELIJKHEID EN GEHECHTHEID Situationele beïnvloedbaarheid van?natuurlijke? gehechtheid Exclusief heterosociaal contact sterker dan sociaal instinct? Snelheid en flexibiliteit van heterosociale gehechtheid Heterosociale en objectsociale voorkeur sterker dan sociale natuur? Contactconditionering los van versterkingscontingenties Contactconditionering, autosociale en homosociale gehechtheid Evaluatief gedrag en Zajoncs herhaalde blootstelling Inductieve veralgemening van een evaluatief bloot-contacteffect Het?Turkse-woorden-experiment? Algemeengeldige affectieve gevolgen van louter herhaald contact? Weerlegging van een artefactverklaring Conclusie Subtiele specificiteit van het gehechtheidobject Affectieve discriminatie zonder cognitieve discriminatie? Hypothetisch-deductieve toetsing van de reponscompetitiehypothese De responscompetitiehypothese Daalt responscompetitie door herhaald contact? Gaat responscompetitie gepaard met een negatieve evaluatie? Reduceert herhaald contact de aversieve opwinding? Voorlopige conclusie en enkele overwegingen Contactconditionering: een bron voor versterkers van gehechtheidgedrag? Aanhankelijkheid en zacht tactiel contact:?the Nature of Love?

6 Contactcomfort en filiale aanhankelijkheid en geborgenheid Contactcomfort een noodzakelijke voorwaarde voor aanhankelijkheid? Een quasi-sociale analyse van het contactcomfort Blinde eigenliefde en blote eigendom Een onverwachte vraag en een ongewild intiem antwoord Een veilig letterslot voor eigenliefde De lettervoorkeur: dé toegang tot een experimentele analyse Een uitdagende, maar falsifieerbare hypothese Een ondubbelzinnig antwoord op een duidelijke vraag Narcisme tot in de partikels van het affectieve zelf De universaliteit van een nog scherper naamlettereffect Consolidatie van een theoretische interpretatie Louter eigendom of louter herhaald contact? Louter eigendom of plezier van de eerste schrijfprestaties? Slotopmerkingen over blote eigendom De spannende lotgevallen van een verrassend fenomeen? Herhaald contact en de grens met het of de andere Visuele geborgenheid Een verborgen sociaalpsychologische kernvraag Hoofdstuk V ATITUDES OF GEDRAG? Wat zijn attitudes? Het klassieke begrip?attitude? Enkele implicaties van het klassieke attitudebegrip De meting van attitudes Verbale zelfbeschrijvingen als metingen van attitudes Verbale zelfbeschrijvingen en open gedrag

7 Attitudeverandering of gedragverandering? Festingers cognitievedissonantietheorie Enkele experimentele vaststellingen Cognitieve dissonantie en dissonantiereductie Theoretische verklaring van de postdecisie- en verleidingexperimenten Toetsing van Festingers verklaring voor attitudeverandering Kritische heruitvoering van het leugenexperiment Audio- en video-experimenten Radiopleidooi, centrale dissonantie en beloning Ontstellende beloning en ontstellende blaam Duurzame attitudeverandering: een illusie? Oneerlijk gedrag en eerlijke attitude De hypothese van de evaluatieve gedragaansteking Het ontstellende kledingexperiment Slotbeschouwingen Enkele samenvattende stellingen Toch attitudes? Hoofdstuk VI AUTONOMIE EN MACHTSOVERWICHT Autonoom oordeelgedrag: zonneklaar, en toch één tegen allen Het klassieke onderzoek van Asch over autonomie en oordeelgedrag Het basisexperiment van Asch (1956) Welke therapie voor meer autonomie? Een minderheid van twee tegen vier Het minderheidparadigma De invloed van minderheid en meerderheid: fundamenteel verschillend?? Of toch niet? Slotbeschouwingen De macht van de proefleider? Meer dan de?triviale? beoordeling van

8 rechthoeken De macht van de illlusoire meerderheid Autonomie en een moreel dilemma Het paradigma van Milgram Methode van het basisexperiment Macht van de proefleider en onmacht van het weten en het geweten De macht van de medeburger Krachtige cognitieve wapens voor de deelnemer? Prestige van de universiteit en agressiviteit Macht en onmacht van de proefleider Het machtsoverwicht van de leider Impliciete sociale beïnvloeding van heldhaftig en slaafs gedrag Voorbij elektroshocks: de algemeenheid van expliciete sociale invloed Expliciete sociale beïnvloeding van dierenmishandeling Administratieve mishandeling van een werkloze Als ik er maar niet onder lijd? De?agentic shift?-theorie De?agentic shift?: van autonoom handelen naar het uitvoeren van bevelen Kritische analyse van de theorie Expliciete en impliciete invloed fundamenteel verschillend? Slotbeschouwing: wie is hier de baas? Hoofdstuk VII AGRESSIE OF MACHTSHERSTEL? Definitie van agressief gedrag Doodsdrift, agressie en catharsis Instrumentele conditionering van agressief gedrag Een onvoorwaardelijke antisociale reflex bij fysische en psychische pijn? Fysische pijn en agressie Achtergrond en basisparadigma van het onderzoek van Ulrich en Azrin Schokfrequentie, intensiteit en agressieve reactie

9 Een reflex? Een antisociale reflex? De koude hand van de examinator Hoge temperatuur en agressie Ruimtegebrek en agressie Provocatie en agressie Neem me niet kwalijk! Was dat met opzet? De ene provocatie is de andere niet Provocatie en agressie tegen derden Agressief gedrag als machtherstel Asociaal verlies van verworven gedragscontrole Mogelijkheid tot agressie als versterker bij oncontroleerbare fysische pijn De rol van de oncontroleerbaarheid van (niet-)sociale aversieve prikkels Het agressieverhogende effect van lawaai vóór provocatie Het agressieve gedrag van de machteloze uitgeslotene Naar een integratie? Het?General Aggression Model? Agressieve computerspellen: een partiële toetsing Kritische evaluatie van het?general Aggression Model? Slotbeschouwing Hoofdstuk VIII ALTRUÏSTISCH GEDRAG Definitie van altruïstisch of prosociaal gedrag Het aantal omstanders en de kans op hulp Het aantal omstanders en het signaleren van rook Het aantal omstanders en hulpverlening aan een vrouw-in-nood Het aantal omstanders en hulpverlening aan een bestolen vrouw Het cognitieve decisiemodel van Latané en Darley Beknopte samenvatting van het model

10 Steun voor het concept?diffusie van verantwoordelijkheid?? Vraagtekens bij het model Onderlinge verschillen in?hulpvaardigheid?? Predikant of samaritaan? De rol van waarden en normen Naar een integratie Prosociaal gedrag, aff iliatie en uitsluiting: een slotbeschouwing LITERATUURLIJST Recensies Recensies: Het boek leest als een roman, als een detective-story voor denkers over sociaal gedrag! Het is geen 'encyclopedisc' overzicht van theorie en onderzoek, maar een boeiende en consequent aangehouden vereenvoudigde analyse van een veelheid van sociale beïnvloedingsfenomenen. De lezer wordt voortdurend gestimuleerd tot meedenken, ook bij verschillende maatschappelijke excursies waarin de toepasbaarheid van de voorgestelde denkkaders kritisch geïllustreerd wordt. Eddy Van Avermaet, voormalig Voorzitter Onderwijsraad K.U.Leuven en hoofdredacteur van de European Journal of Social Psychology Productinfo Auteurs: Hoorens, Vera - Nuttin, Jef Publicatiedatum: maandag, 1 september, 2008 Onderwerp: Psychologie [3] Geschreven in: Nederlands [5] Nummer: Breedte: 210mm Hoogte: 260mm Imprint: Universitaire Pers Leuven Nur: 775 [6]

11 [7] Bron-URL: Links: [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7]