Gouda. Visie op de ontwikkeling van de boodschappenstructuur

Transcriptie

1 Gouda Visie op de ontwikkeling van de boodschappenstructuur

2

3 Postbus AB Vught Taalstraat 36 Vught telefoon Documentatiepagina fax Opdrachtgever(s): Gemeente Gouda Titel rapport: Gouda, visie op de ontwikkeling van de boodschappenstructuur Rapporttype: Eindrapport Rapportnummer: 108X _1 Datum: 25 januari 2005 Contactpersoon opdrachtgever(s): de heer T. Verschuren Projectteam BRO: Aiko Mein, Marco Verhoef Beknopte inhoud: Gouda kent momenteel een in kwantitatief opzicht beperkt aanbod aan dagelijkse artikelenwinkels. Het inwonertal van de stad zal echter toenemen en er zijn meerdere plannen en initiatieven voor uitbreiding en of herstructurering van het boodschappenaanbod. In deze rapportage wordt aangegeven hoeveel distributieve ruimte er nu en de komende jaren is voor een uitbreiding van het aanbod en op welke plekken deze ruimte het beste aangewenst kan worden.

4

5 Inhoudsopgave pagina 1. INLEIDING Aanleiding Onderzoeksopzet en opbouw rapportage 3 2. AANBODSTRUCTUUR Aanbod en omvang dagelijkse artikelensector Structuur en kwaliteit dagelijkse artikelensector Omvang en samenstelling supermarktaanbod Beschrijving aanbod dagelijkse artikelen per wijk Plannen en ontwikkelingen in Gouda VRAAGSTRUCTUUR, TRENDS EN ONTWIKKELINGEN Consumentendraagvlak Bestedingen en koopgedrag Trends en ontwikkelingen ECONOMISCH FUNCTIONEREN EN UITBREIDINGS- MOGELIJKHEDEN Huidig economisch functioneren Toekomstige uitbreidingsruimte VISIE OP DE BOODSCHAPPENSTRUCTUUR Kader voor de visie Uitbreiding aanbod discounters Megasupermarkt Visie op de deelgebieden Noord-west en Noord-oost Oost Centrum e.o Zuid Westergouwe Tot slot 34 VERANTWOORDING Inhoudsopgave 1

6 2 Inhoudsopgave

7 1. INLEIDING 1.1 Aanleiding De gemeente Gouda heeft BRO eind 2004 verzocht om de ontwikkelingsmogelijkheden voor de dagelijkse artikelenstructuur in Gouda nader te onderzoeken. Aanleiding hiervoor zijn de verschillende initiatieven voor de vestiging van nieuwe supermarkten en de uitbreidingsplannen bij enkele bestaande supermarkten. Daarnaast speelt mee dat de herstructurering van enkele wijken ook gevolgen kan hebben voor het aanwezige boodschappenaanbod, terwijl er in de nieuw te realiseren woonwijk Westergouwe ook boodschappenvoorzieningen dienen te komen. Centrale vraag Voor het onderliggende onderzoek en advies zijn twee centrale vragen geformuleerd, te weten: Wat zijn de distributieve mogelijkheden voor uitbreiding van het winkelaanbod in de dagelijkse artikelensector, en meer specifiek in de supermarktenbranche, in de kern Gouda? Met welke ruimtelijk-economische structuur is de verzorging van de inwoners van Gouda op het gebied van dagelijkse artikelen de komende jaren het beste gediend? 1.2 Onderzoeksopzet en opbouw rapportage In hoofdstuk twee wordt de huidige aanbodsituatie in de dagelijkse artikelensector 1, en meer specifiek het supermarktaanbod, in Gouda in beeld gebracht. Aard, omvang en kwaliteit komen kort aan de orde. Tevens worden relevante plannen en initiatieven in de gemeente beschreven. In het derde hoofdstuk staat de vraagzijde centraal, ofwel de consument. Hier wordt ingegaan op het huidige inwonertal, de bevolkingsontwikkeling en het bestedingsen koopgedrag van de consument. Belangrijk hierbij is onder andere de geplande ontwikkeling van woonwijk Westergouwe. Tevens wordt ingegaan op de meer algemene trends en ontwikkelingen in vraag en aanbod op het gebied van dagelijkse artikelen. Aan de hand van het resultaten van de voorgaande analyses wordt in hoofdstuk 4 de distributieve uitbreidingsruimte voor de dagelijkse artikelensector bepaald. 1 Hieronder vallen de branches voedings- en genotmiddelen, drogisterij en parfumerie. Hoofdstuk 1 3

8 In hoofdstuk 5 ten slotte wordt een visie gegeven op de ontwikkelingsrichting voor de dagelijkse artikelensector in Gouda. Aangegeven wordt welke structuur op hoofdlijnen nagestreefd dient te worden en hoe de verschillende elementen in die structuur, de winkelcentra, zich kunnen ontwikkelen. 4 Hoofdstuk 1

9 2. AANBODSTRUCTUUR 2.1 Aanbod en omvang dagelijkse artikelensector Aanbod en structuur Het dagelijkse artikelenaanbod in de gemeente Gouda is in december 2004 geanalyseerd. Hierbij zijn de gegevens gebruikt uit de Supermarktgids van juni 2004 en het Locatus Retail-bestand van de gemeente Gouda uit december Daarnaast is het winkelaanbod in de dagelijkse artikelensector van Gouda ter plaatse gecontroleerd. Gouda telt drie grotere winkelconcentratiegebieden, te weten de binnenstad en de planmatig ontwikkelde winkelcentra Bloemendaal en Goverwelle. Het aanbod in de dagelijkse artikelensector is in deze drie centra het grootst 3. Het overige aanbod in deze sector is voornamelijk te vinden bij solitair gevestigde supermarkten en/of speciaalzaken in de nabijheid van deze supermarkten. Uitzondering is de winkelstrip Willem en Marialaan, een kleinschalig winkellint met voornamelijk speciaalzaken in dagelijkse artikelen, maar geen supermarkt. Beperkte omvang dagelijkse artikelensector Gouda telt in totaal 115 winkels in de dagelijkse artikelensector, tezamen goed voor een verkoopvloeroppervlak (vvo) van ongeveer m 2. Dit is lager dan in naar inwonertal vergelijkbare plaatsen 4. In deze plaatsen is gemiddeld circa m² vvo aanwezig. Vertaald naar het aantal inwoners, bedraagt het dagelijkse artikelenaanbod in Gouda ca. 251 m² vvo per inwoners, tegen 319 m² vvo in naar omvang vergelijkbare plaatsen. Een deel van het beperktere aanbod wordt verklaard door de gemiddeld kleine omvang van de individuele winkels in Gouda: ca. 157 m 2 vvo per vestiging tegen ca. 190 m² vvo in vergelijkbare plaatsen. Van de 13 supermarkten zijn er 9 relatief klein van omvang (ca. 800 m² vvo of kleiner). Vergeleken met december 2003 is de gemiddelde omvang van de individuele winkels toegenomen: van gemiddeld ca. 138 m 2 vvo naar ca. 157 m 2 vvo per vestiging. Er is dus sprake van schaalvergroting in de dagelijkse artikelensector De beide bronnen verschillen in actualiteit en zijn daardoor niet zonder meer 1 op 1 vergelijkbaar. Van het totale aanbod in de dagelijkse artikelensector is 59% van het aantal m 2 vvo te vinden in de drie winkelconcentratiegebieden, te weten de binnenstad van Gouda (26%), Bloemendaal (22%) en Goverwelle (11%). In plaatsen met inwoners gemiddeld 319 m 2 vvo per inwoners (Bron: Locatus 2004). Gecorrigeerd naar het inwonertal van Gouda ( per , bron: gemeente Gouda) is dit in totaal m 2 vvo. Hoofdstuk 2 5

10 Overzichtskaart supermarktaanbod Gouda Hoogvliet Albert Heijn Super de Boer C1000 Plus Edah Hoogvliet Super de Boer Albert Heijn Lidl C1000 Albert Heijn Plus 6 Hoofdstuk 2

11 2.2 Structuur en kwaliteit dagelijkse artikelensector Omvang en samenstelling supermarktaanbod Beperkt supermarktaanbod Gouda telt dertien supermarkten met een gezamenlijke omvang van circa m² vvo. Dit is 59 procent van het totale verkoopoppervlak in de dagelijkse artikelensector. Landelijk ligt dit aandeel op ca. 75%. Ook het supermarktareaal per inwoner ligt lager dan gemiddeld. In Gouda is dit 0,15 m² vvo, landelijk ca. 0,20 m² vvo 5. Weinig discountaanbod Er is in Gouda één discountsupermarkt gevestigd; een Lidl van ca. 500 m 2 vvo. Deze maatvoering is tegenwoordig ook van discounters aan de kleine kant. Gouda blijft hiermee sterk achter bij de landelijke ontwikkeling. In middelgrote en grotere steden neemt het discountaanbod ca. 12 tot 15% van het vvo voor haar rekening. In Gouda ligt dit percentage op 4,7 procent. Redelijk evenwichtige segmentatie overig supermarktaanbod Het overige supermarktaanbod is verder redelijk evenwichtig samengesteld naar marktsegment. Albert Heijn (3x) en Super de Boer (2x) richten zich op het hogere marktsegment; de Plus (2x) op het gemiddelde marktsegment. Hoogvliet (2x) en Edah richten zich op het beneden gemiddelde/ prijsvriendelijke marktsegment. De supermarkten hebben veelal een verzorgingsfunctie op buurt- en/of wijkniveau. Supermarkten in de meer prijsvriendelijke marktsegmenten zijn in Gouda veelal terug te vinden in wijken en buurten met een financieel minder draagkrachtige bevolking. De supermarkten in het hogere marktsegment zijn vooral gevestigd op strategisch gunstige locaties. Zo is de Albert Heijn uitsluitend gevestigd in de sterkere winkelconcentratiegebieden van Gouda. Spreiding supermarkten De Goudse supermarkten zijn vrij sterk verspreid over de stad aanwezig. Slechts in winkelcentrum Bloemendaal is sprake van clustering van 2 supermarkten, en sinds kort ook in Oost. Bijgaande kaart geeft de locatie van de supermarkten weer. 5 Het landelijk gemiddelde bedraagt 0,20 m² vvo supermarktaanbod per inwoner. Bron Locatus 2003, bewerking BRO; aanname circa 75% van het totale Nederlandse aanbod in m² aan levensmiddelen is supermarktareaal. Hoofdstuk 2 7

12 2.2.2 Beschrijving aanbod dagelijkse artikelen per wijk In deze subparagraaf wordt per wijk of combinatie van wijken aangegeven hoeveel inwoners het gebied telt en welk aanbod van dagelijkse artikelen er aanwezig is. Hierbij wordt tevens ingegaan op de meer kwalitatieve aspecten van het aanbod. Bijgaande kaart geeft een overzicht van de wijken. Wijkindeling Gouda Bloemendaal In het noordwesten van Gouda ligt de wijk Bloemendaal, een uitbreidingswijk uit de jaren zestig en zeventig. Het gemiddeld besteedbaar inkomen is ; ruim boven het gemiddelde van Gouda ( ). Gegevens wijk Bloemendaal Totaal Aandeel 6 Inwoners % Aanbod supermarkten m 2 vvo 13% Overige aanbod dagelijkse artikelen 112 m 2 vvo 2% Totaal dagelijks aanbod m 2 vvo 8% Bron: Gemeente Gouda (2004), Locatus (2004), bewerking BRO Het supermarktaanbod is in evenwicht met de bevolkingsomvang. Het aanbod van speciaalzaken in levensmiddelen is daarentegen zeer laag en er zijn geen winkels in persoonlijke verzorging. Het totale aanbod van dagelijkse artikelen is hierdoor verhoudingsgewijs beperkt. 6 Aandeel in totaal van Gouda 8 Hoofdstuk 2

13 Aan de Plataanstraat is een kleinere solitaire Hoogvliet supermarkt gevestigd (863 m 2 vvo). De locatie midden in een woonwijk is zowel qua bereikbaarheid als parkeren niet optimaal. De supermarkt functioneert hoofdzakelijk op buurtniveau. De supermarkt presenteert zich aan de buitenzijde, met een lange en gesloten gevelwand, matig. Intern is de supermarkt redelijk verzorgd. Aan de Vuurdoornlaan ligt het buurtcentrum De Heester; een kleinschalig en traditioneel centrum. De trekker van dit centrum is een kleinschalige C1000 supermarkt gevestigd (500 m 2 vvo). De presentatie van zowel het centrum als de C1000 is matig. Ook de inrichting van de supermarkt is matig. Verder is het assortiment beperkt. De supermarkt functioneert op buurtniveau. In het buurtcentrum zijn tevens twee speciaalzaken in levensmiddelen gevestigd; een bakker en een groenteboer. Plaswijck In het noorden van Gouda ligt de wijk Plaswijck, een uitbreidingswijk uit de jaren zeventig. Het gemiddeld besteedbaar inkomen is ; ruim boven het gemiddelde van Gouda ( ,-). Gegevens wijk Plaswijck Totaal Aandeel Inwoners % Aanbod supermarkten m 2 vvo 22% Overige aanbod dagelijkse artikelen m 2 vvo 22% Totaal dagelijks aanbod m 2 vvo 22% Bron: Gemeente Gouda (2004), Locatus (2004), bewerking BRO Het supermarktaanbod is in vergelijking met de bevolkingsomvang hoog. Hetzelfde geldt voor het aanbod van speciaalzaken in levensmiddelen en persoonlijke verzorging. Ook het totale aanbod van dagelijkse artikelen is hierdoor verhoudingsgewijs omvangrijk. Het dagelijkse artikelenaanbod in Plaswijck is geconcentreerd in het winkelcentrum Bloemendaal, een planmatig ontwikkeld winkelcentrum op de grens van de wijken Plaswijck en Bloemendaal. Het winkelcentrum is een overdekt, intern gericht centrum met een matige presentatie. Er is voldoende parkeergelegenheid aanwezig. Het centrum heeft een verzorgingsfunctie op stadsdeelniveau. In winkelcentrum Bloemendaal zijn twee supermarkten gevestigd; een Super de Boer gevestigd (1.130 m 2 vvo) en een Albert Heijn gevestigd (1.249 m 2 vvo). Beide supermarkten zijn ruim opgezet, maken een verzorgde indruk en beschikken over een ruim assortiment. Daarnaast zijn er in winkelcentrum Bloemendaal veertien speciaalzaken in levensmiddelen en persoonlijke verzorging. Hoofdstuk 2 9

14 Noord en Achterwillens In het noordoosten van Gouda liggen de wijken Noord en Achterwillens. Beide wijken zijn een mix van voor- en naoorlogse woningen. Achterwillens-Noord is ontwikkeld in de jaren tachtig. Het gemiddeld besteedbaar inkomen is ,-; beneden het gemiddelde van Gouda ( ,-). Gegevens wijken Noord en Achterwillens Totaal Aandeel Inwoners % Aanbod supermarkten m 2 vvo 13% Overige aanbod dagelijkse artikelen 425 m 2 vvo 6% Totaal dagelijks aanbod m 2 vvo 10% Bron: Gemeente Gouda (2004), Locatus (2004), bewerking BRO Het supermarktaanbod is vrijwel in evenwicht met de bevolkingsomvang. Het aanbod van speciaalzaken in levensmiddelen en persoonlijke verzorging is daarentegen laag. Ook het totale aanbod van dagelijkse artikelen is hierdoor in verhouding beperkt. Aan de Thorbeckelaan is een Plus supermarkt (774 m 2 vvo) gevestigd. De supermarkt ligt aan een oud winkellint. De supermarkt zelf is gevestigd in een nieuwbouwcomplex met boven de supermarkt appartementen. De supermarkt, met een verzorgingsfunctie op wijkniveau, beschikt over een redelijk ruim assortiment. De uitstraling van de supermarkt is goed en ook de inrichting is verzorgd. In de aangrenzende winkellint zijn met name horeca en consumentverzorgende ambachtelijke bedrijven gevestigd. Onder een appartementcomplex aan het Driewegplein is een kleinschalige Edah gevestigd (546 m 2 vvo). De supermarkt, met een verzorgingsfunctie op buurtniveau, is kleinschalig; de inrichting is krap opgezet en het assortiment beperkt. De presentatie van de supermarkt is zowel intern als extern matig. Tevens zijn hier ook een rijwielhandel, videotheek en computerwinkel gevestigd. Winkelstrip Willem en Marialaan heeft een verzorgingsfunctie op buurtniveau. Hier zijn onder andere vijf winkels in levensmiddelen en één in persoonlijke verzorging gevestigd. Er is geen supermarkt. De uitstraling van de winkellint is goed. De parkeervoorzieningen zijn beperkt, en de straat waaraan ze liggen erg smal. Goverwelle In het oosten van Gouda ligt de wijk Goverwelle; een jonge wijk, zowel wat betreft de bebouwing (jaren tachtig) als de bewoners. Er wonen veel jonge gezinnen, tweeverdieners en hoogopgeleiden. Het gemiddeld besteedbaar inkomen is ,-; ruim boven het gemiddelde van Gouda ( ,-). 10 Hoofdstuk 2

15 Gegevens wijk Goverwelle Totaal Aandeel Inwoners % Aanbod supermarkten m 2 vvo 14% Overige aanbod dagelijkse artikelen 567 m 2 vvo 8% Totaal dagelijks aanbod m 2 vvo 11% Bron: Gemeente Gouda (2004), Locatus (2004), bewerking BRO Het supermarktaanbod is beperkt zich tot één grotere AH. Ook het aanbod aan speciaalzaken in levensmiddelen en persoonlijke verzorging is beperkt van omvang. Het winkelaanbod in dagelijkse artikelen is geclusterd in winkelcentrum Goverwelle, een planmatig ontwikkeld centrum. Het overdekte winkelcentrum heeft een verzorgingsfunctie op wijkniveau. De representativiteit van de buitenzijde van het winkelcentrum is redelijk, aan de binnenzijde goed. De parkeervoorzieningen zijn voldoende. In winkelcentrum Goverwelle is de Albert Heijn de belangrijkste trekker. Met een verkoopvloeroppervlakte van m² vvo is het tevens de grootste supermarkt in Gouda. Daarnaast zijn er in het centrum zes speciaalzaken in levensmiddelen en persoonlijke verzorging aanwezig, waardoor er toch sprake is van een redelijk compleet pakket. Kort Haarlem, Oost en Stolwijkersluis In het zuiden van Gouda liggen de wijken Kort Haarlem, Oost en Stolwijkersluis. Kort Haarlem ligt aan de rand van het historisch centrum van Gouda en behoort tot de oudere wijken in Gouda. Ongeveer drievijfde van de woningen is al bijna een eeuw oud. Het zijn voornamelijk eengezinswoningen, jaren dertig woningen aan de singel en arbeiderswoningen. De Wijk Oost bestaat grotendeels uit naoorlogse woningbouw, waaronder veel galerijflats. Ten zuiden van de wijken Kort Haarlem en Oost ligt Stolwijkersluis, een poldergebied met een agrarische functie. Het gemiddeld besteedbaar inkomen in Kort Haarlem en Oost is ,-; ruim beneden het gemiddelde van Gouda ( ,-). In Stolwijkersluis ligt het gemiddeld besteedbaar inkomen met ,- boven het gemiddelde van Gouda. Gegevens wijken Kort Haarlem, Oost en Stolwijkersluis Totaal Aandeel Inwoners % Aanbod supermarkten 951 m 2 vvo 9% Overige aanbod dagelijkse artikelen 229 m 2 vvo 3% Totaal dagelijks aanbod m 2 vvo 7% Bron: Gemeente Gouda (2004), Locatus (2004), bewerking BRO Hoofdstuk 2 11

16 Het supermarktaanbod is zeer beperkt. Hetzelfde geldt voor het aanbod van speciaalzaken in levensmiddelen. Er is geen winkel in persoonlijke verzorging. Ook het totale aanbod van dagelijkse artikelen is hierdoor verhoudingsgewijs zeer beperkt. Aan De Rijkestraat bevindt zich een kleinschalige C1000 (451 m 2 vvo). De uitstraling is zowel intern als extern matig en het assortiment beperkt. De supermarkt is gelegen midden in een herstructureringsgebied. De bebouwing in de omgeving van De Rijkestraat, hoofdzakelijk galerijflats, is verouderd en staat op de nominatie gerenoveerd dan wel gesloopt te worden. Op de Dunantsingel, nabij de Rijkestraat, is een Lidl gevestigd. Ook deze supermarkt heeft een matige uitstraling en ligt temidden van een gebied dat onder een eventuele toekomstige herontwikkeling van Oost/Kort Haarlem valt. Verder is er in de Kort Haarlem en Oost een vijftal speciaalzaken in levensmiddelen verspreid over de wijken gevestigd. Twee daarvan zijn gesitueerd tussen de beide supermarkten. Binnenstad en Nieuwe Park Centraal in Gouda ligt de binnenstad met ten noordwesten Nieuwe Park. De binnenstad is grotendeels van historische en culturele waarde. Aan de zuidkant van het centrum bevindt zich de Raambuurt. Delen van deze buurt worden gesaneerd. De eerste delen zijn reeds vernieuwd. Nieuwe Park bestaat deels uit klassieke herenhuizen en vooroorlogse arbeiderswoningen. Vanwege de aanwezigheid van twee verzorgingshuizen is het aandeel ouderen in de wijk relatief hoog. Het gemiddeld besteedbaar inkomen in de Binnenstad en Nieuwe Park is ,-; bijna gelijk aan het gemiddelde van Gouda ( ,-). Gegevens Binnenstad en Nieuwe Park Totaal Aandeel Inwoners % Aanbod supermarkten m 2 vvo 12% Overige aanbod dagelijkse artikelen m 2 vvo 57% Totaal dagelijks aanbod m 2 vvo 31% Bron: Gemeente Gouda (2004), Locatus (2004), bewerking BRO Het supermarktaanbod is in vergelijking met de bevolkingsomvang hoog. Hetzelfde geldt voor het aanbod van speciaalzaken in levensmiddelen en persoonlijke verzorging. Dit komt door de sterke winkelfunctie van de binnenstad. Ook het totale aanbod van dagelijkse artikelen is hierdoor verhoudingsgewijs zeer omvangrijk. 12 Hoofdstuk 2

17 Centraal in de binnenstad is één supermarkt gevestigd; een kleine vestiging van Albert Heijn aan de Markt. De supermarkt is bestemd voor een snelle, kleine boodschap en beschikt over een ruim assortiment versproducten. De oppervlakte van deze supermarkt bedraagt 571 m 2 vvo. Daarnaast zijn er in de binnenstad talloze speciaalzaken in levensmiddelen en persoonlijke verzorging. In totaal zijn er in de binnenstad en Nieuwe Park 60 speciaalzaken. Opvallend is dat kleine speciaalzaken, waaronder zogenaamde minisupers, verdwijnen uit de randzone van de binnenstad. De buurtwinkels lijken de concurrentieslag met (grotere) winkels elders te verliezen. Dit is onder andere het geval in de Raambuurt, ten zuidwesten van de binnenstad. In Nieuwe Park is aan de Ferdinand Huijkstraat een wat kleinere Hoogvliet supermarkt solitair gevestigd. Het assortiment is redelijk. De huisvesting van de supermarkt heeft daarentegen een matige uitstraling. Tevens is de bereikbaarheid slecht en zijn er weinig parkeervoorzieningen. De directe woonomgeving is verouderd en staat op de nominatie gesaneerd te worden. Korte Akkeren en Oostpolders In het zuidwesten van Gouda liggen de wijken Korte Akkeren en Oostpolder. De oudste delen van de wijk Kort Akkeren zijn gebouwd als arbeiderswijk in het begin van de 20 e eeuw. De wijk kenmerkt zich een diversiteit in bebouwing. Oostpolder is een poldergebied ten westen van Kort Akkeren met een overwegend agrarische functie. Het gemiddeld besteedbaar inkomen is ; het laagst van alle wijken in Gouda en ruim beneden het gemeentelijk gemiddelde ( ). Gegevens Korte Akkeren en Oostpolder Totaal Aandeel Inwoners % Aanbod supermarkten m 2 vvo 17% Overige aanbod dagelijkse artikelen 299 m 2 vvo 4% Totaal dagelijks aanbod m 2 vvo 12% Bron: Gemeente Gouda (2004), Locatus (2004), bewerking BRO Het supermarktaanbod is in evenwicht met de bevolkingsomvang. Het aanbod van speciaalzaken in levensmiddelen en persoonlijke verzorging is daarentegen laag. Het totale aanbod van dagelijkse artikelen is hierdoor verhoudingsgewijs beperkt. Nabij de binnenstad, aan de Westerkade, bevindt zich een middelgrote Super de Boer supermarkt (1.010 m 2 vvo). De solitaire supermarkt is gelegen in een woonwijk en heeft op de begane grond een ingang aan de zijde van het woongebied. Daar- Hoofdstuk 2 13

18 naast is de supermarkt goed bereikbaar per auto. Vanaf de Westerkade is er een toegang tot een parkeerdek. De supermarkt is intern verzorgd en het assortiment ruim. Aan de Constantijn Huijgensstraat is een enigszins kleinschalige Plus supermarkt (802 m 2 vvo) gevestigd. De supermarkt heeft een verzorgingsfunctie op wijkniveau. Het winkelpand - deels nieuwbouw, deels bestaande bebouwing heeft een redelijk tot goede uitstraling. De inrichting is verzorgd en het assortiment ruim. Tevens is hier onder andere een tweetal speciaalzaken gevestigd, te weten een drogisterij en een groenteboer. Aan de Bosweg, vlakbij de Constantijn Huijgensstraat, bevindt zich een kleinschalig winkelcluster met onder andere een bakkerij, een slagerij en een visspecialist. Tot slot zijn er twee tabaksspeciaalzaken in de wijk gevestigd. 2.3 Plannen en ontwikkelingen in Gouda In de gemeente Gouda zijn meerdere initiatieven, uiteenlopend van zachte tot concrete plannen, om tot verbetering van het winkelaanbod te komen. In deze paragraaf komen achtereenvolgens de structuurvisie, ruimtelijke en functionele plannen op (wijk)centrumniveau en initiatieven in de supermarktbranche aan bod. Structuurvisie In de Regionale Structuurvisie Detailhandel voor Midden-Holland is vastgelegd dat alleen in Gouda een grootschalige supermarkt ontwikkeld mag worden. Randvoorwaarden zijn een omvang van ca m² vvo en de realisatie mag geen negatieve invloed hebben op het bestaande aanbod. Recentelijk heeft de provincie Zuid-Holland in de notitie Perifere Detailhandel aangegeven dat megasupers zich in of aansluitend aan winkelcentra dienen te vestigen. Ruimtelijk-functionele ontwikkelingen op (wijk)centrumniveau In de onderstaande tabel zijn de nu bekende ruimtelijke ontwikkelingen en plannen op (wijk)centrumniveau in de gemeente Gouda toegelicht. 14 Hoofdstuk 2

19 Tabel 2.1: Ruimtelijk-functionele plannen en ontwikkelingen op (wijk)centrumniveau Winkelgebied Plannen/ontwikkelingen Winkelcentrum Bloemendaal Herstructurering en uitbreiding. Het overdekte, naar binnen gerichte winkelcentrum heeft een zeer matige uitstraling. De gemeente heeft daarom plannen voor revitalisering. Samen met de Vereniging van Eigenaren wordt de financiële haalbaarheid van een eventuele uitbreiding onderzocht. De nu bekende plannen omvatten een uitbreiding van ca m 2 vvo voor de bestaande dagelijkse artikelenwinkels, met name supermarkten. Behalve uitbreiding van de Albert Heijn en de Super de Boer is ook toevoeging van een discounter van ca. 750 m² vvo eventueel een mogelijkheid. Winkelcentrum Goverwelle Uitbreiding. De winkeliersvereniging acht uitbreiding van het winkelcentrum met een tweede supermarkt wenselijk om de aantrekkingskracht van het centrum te verbeteren. De voorkeur gaat uit naar een supermarkt in het prijsvriendelijke marktsegment. Het betreft zachte plannen ter grootte van ca. 800 m². Winkelcentrum Westergouwe Ontwikkeling wijkcentrum. In het zuidwesten van Gouda verrijst de woonwijk Westergouwe. Vanwege de enigszins excentrische ligging, acht de gemeente een zelfstandig winkelcentrum van beperkte oppervlakte voor de wijk wenselijk. Op basis van de eerste verkenningen zal het dagelijkse artikelenaanbod ca à m² vvo kunnen omvatten 7. Rijkestraat en omgeving Herstructurering en clustering. Het (woon-)gebied rond de Rijkestraat wordt geherstructureerd, inclusief het winkelgebied. Het is nog onduidelijk of het sloop of renovatie betreft. De detailhandel in de wijk is nu versnipperd, maar zal rond de Rijkestraat geconcentreerd worden. De C1000 en de Lidl hebben plannen voor gecombineerde huisvesting. Dit gaat gepaard met een uitbreiding van beide supermarkten (+ ca m² vvo). Korte Akkeren en omgeving Herstructurering en clustering. De woonwijk Korte Akkeren wordt de komende jaren geherstructureerd. De detailhandel, nu nog sterk versnipperd, zal geclusterd worden rond de Constantijn Huijgensstraat. Mogelijk zal hier een compact winkelcentrum verrijzen. Dit zal waarschijnlijk gepaard gaan met een beperkte uitbreiding (aanname: m² vvo). Bron: gemeente Gouda (2003), aanvulling BRO. 7 Bron: Gemeente Gouda en BRO. Hoofdstuk 2 15

20 Initiatieven in de dagelijkse artikelensector In onderstaand overzicht zijn (grootschalige) initiatieven in de dagelijkse artikelensector voor de gemeente Gouda samengevat: Tabel 2.2: Initiatieven in de dagelijkse artikelensector Gouda Locatie Initiatief Fase Toename m² vvo hard zacht* Winkelcentr. Bloemendaal Uitbreiding Albert Heijn Uitvoeren DPO Uitbreid. Super de Boer Uitvoeren DPO Nieuwe supermarkt Niet concreet 750 (discounter) Winkelcentr. Goverwelle Nieuwe supermarkt Niet concreet 800 Toekomstig Westergouwe Nieuwe supermarkt Lange termijn à Rijkestraat e.o. Uitbreiding C1000 Concreet 750 Uitbreiding Lidl Concreet 500 Kromme Gouwe Vestiging Aldi Supermarkt DPO uitgevoerd 800 à Ferdinand Huijkstraat Verplaatsing Hoogvliet In afwachting van 800 naar Nieuwe Park provinciale goedkeuring Korte Akkeren Clustering detailhandel Niet concreet 500 Totaal à à * Inschatting BRO Bron: gemeente Gouda Op korte termijn bestaan er plannen voor toevoeging van à m² vvo. Op langere termijn beslaan de minder concrete plannen ruim à m² vvo. Het totaal van de harde en zachte plannen tezamen bedraagt à m 2 vvo. De uitbreiding kan gezien worden als inhaalslag en resulteert erin dat de verschillen ten opzichte van naar inwonertal vergelijkbare plaatsen kleiner worden. 16 Hoofdstuk 2

21 3. VRAAGSTRUCTUUR, TRENDS EN ONTWIKKELINGEN 3.1 Consumentendraagvlak Geringe bevolkingsgroei in laatste decennium De gemeente Gouda telde op 1 januari inwoners. Op 1 januari 1995 waren dit er In de periode is de Goudse bevolking met personen, oftewel 2% gegroeid. De bevolkingsgroei is vooral veroorzaakt door natuurlijke aanwas. Door het ontbreken van grootschalige nieuwbouwprojecten ligt het migratiesaldo in Gouda relatief laag. Woningbouwprogramma Gouda heeft zowel een tekort aan woningen als een aanbod dat deels gedateerd is en niet langer aansluit op de marktvraag. Dit laatste speelt vooral in de wijken Oost en Korte Akkeren. Oost is een na-oorlogse wijk met veel galerijflats; de oudste delen van Korte Akkeren zijn ooit gebouwd als arbeiderswijk in het begin van de 20 e eeuw. Wijkontwikkeling moet ertoe leiden dat de kwaliteit van Oost en Korte Akkeren op een termijn van 10 à 15 jaar verbetert. Naast economische en sociale projecten zal ook het uiterlijk en het voorzieningenniveau van de wijken aangepakt worden. Hierbij werken gemeente Gouda en woningcorporaties samen. De grootschalige herstructurering van de wijken Oost en Korte Akkeren omvat zowel renovatie als sloop en nieuwbouw van woningen. Tevens wenst de gemeente in beide wijken tot een clustering van winkelvoorzieningen te komen. De herstructurering leidt niet tot een extra woningaanbod. Beide projecten hebben dan ook weinig invloed op de kwantitatieve vraagstructuur van de bevolking. De extra woningvoorraad wordt gerealiseerd in de nieuwe woonwijk Westergouwe in het zuidwesten van de stad. Het gebied beslaat 170 hectare, ca woningen gerealiseerd zullen worden. Naar verwachting zal vanwege het tekort aan dure en middeldure (koop)woningen de woningbouwopgave met name gericht zijn op het hogere marktsegment. Er zullen meer koop- dan huurwoningen gebouwd worden. Daarnaast komen er medische en sociaal-culturele voorzieningen, onderwijsinstellingen en winkels. Minister Dekker van VROM heeft op 30 september 2004 ingestemd met de bouw van Westergouwe. De bouw start volgens de huidige planning eind 2007 en de eerste woningen zullen medio 2008 opgeleverd worden. Naar schatting zal het inwonertal van Westergouwe uiteindelijk uitkomen op ca Hoofdstuk 3 17

22 Woningbouw en herstructurering woongebieden in Gouda Plangebied Westergouwe Legenda Herstructurering Nieuwbouwlocaties Bevolkingsprognose De gemeente Gouda verwacht dat er in 2020 ongeveer mensen wonen in Gouda. Dit is een toename van , oftewel 17% ten opzichte van Uit onderstaande tabel blijkt duidelijk de invloed van Westergouwe op de totale bevolkingsontwikkeling in Gouda. Tabel 3.1: Bevolkingsontwikkeling gemeente Gouda Wijken Inwonertal Aantal Aantal Index Aantal Index 2004= =100 Binnenstad en Nieuwe Park , ,6 Korte Akkeren en Oostpolder , ,5 Bloemendaal , ,2 Plaswijck , ,2 Noord en Achterwillens , ,2 Kort Haarlem, Oost & Stolwijkersluis , ,2 Goverwelle , ,3 Westergouwe nvt Nvt Totaal Gouda , ,4 Bron: gemeente Gouda 18 Hoofdstuk 3

23 3.2 Bestedingen en koopgedrag Besteding dagelijkse artikelen gelijk aan Nederlands gemiddelde Het gemiddelde inkomen in de gemeente Gouda ligt 3% boven het Nederlandse gemiddelde. Er is dan ook geen correctie toegepast op de detailhandelsbestedingen 8. De bestedingen per hoofd van de bevolking in de dagelijkse artikelensector in 2003 bedragen 2.052,- 9. Van dit bedrag wordt circa 73 procent besteed in het supermarktenkanaal 10. Koopkrachtbinding Er is sprake van een hoge koopkrachtbinding voor de dagelijkse artikelensector in de gemeente Gouda. In 1995 bedroeg de koopkrachtbinding voor de dagelijkse artikelensector 96 procent. Op basis van consumentenonderzoeken in de provincie Zuid- Holland en de regio Midden-Holland is de koopkrachtbinding in 1999 op 99 procent ingeschat 11. Recent onderzoek (koopstromenonderzoek 2004, BGC) geeft aan dat de koopkrachtbinding nu lager ligt, namelijk op 93%. De afvloeiing gaat vooral naar kleinere plaatsen in de omgeving zoals Waddinxveen, Haastrecht en Reeuwijk. Met de recente opening van de Lidl zal de koopkrachtbinding echter wellicht weer wat hoger uitkomen. Hier wordt daarom uitgegaan van ca. 95%. Koopkrachttoevloeiing De koopkrachttoevloeiing voor de dagelijkse artikelensector in Gouda wordt geschat op circa 5 procent omzetaandeel van de totale omzet in de dagelijkse artikelensector. Dit is gemiddeld voor een gemeente van een dergelijke omvang. Gezien de geplande versterkingen van het winkelaanbod in Waddinxveen en Reeuwijk en de bevallingsgroei in Gouda zelf is het niet te verwachten dat dit percentage in de toekomst zal stijgen, ook niet als het aanbod in Gouda zelf versterkt wordt. 3.3 Trends en ontwikkelingen In deze paragraaf zijn de belangrijkste ontwikkelingen en trends in de dagelijkse artikelensector compact en puntsgewijs aangegeven. Onder invloed van omzetvergroting (door geringe marges), kostenbeperking (huisvesting en personeel) en de strijd om de consumenteneuro speelt schaalvergroting in diverse branches van de detailhandel. Deze schaalvergroting heeft Het gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking bedraagt in Gouda ,- tegen ,- in Nederland, dat is een verschil van 3% (CBS, Regionale inkomensverdeling). Bij een verschil van 5% of meer wordt een correctie toegepast op de gemiddelde besteding in de dagelijkse artikelensector, door uit te gaan van een inkomenselasticiteit van ¼ voor de dagelijkse artikelensector. Het definitieve bestedingscijfer voor Bron: Bestedingen en Marktaandelen, EIM/HBD Dit bedrag is iets lager dan het in eerder onderzoek gehanteerde voorlopige bedrag van 2.095,-. Bron: HBD, Jaarboek detailhandel, Bron: Gemeente Gouda (2003). Hoofdstuk 3 19

24 zich het eerst voorgedaan in supermarkten, onder invloed van welvaart en de vraag van de consument om meer diepte en breedte in het assortiment. Schaalvergroting vraagt om fysieke ruimte die niet overal voldoende aanwezig is. Die fysieke ruimte is tevens nodig om aan de veelal toegenomen parkeervraag van de grotere winkels te voldoen. Bij een toenemend benodigd draagvlak worden ook aspecten als autobereikbaarheid en parkeermogelijkheden steeds belangrijker voor een goed functioneren. Mede in verband hiermee zullen de grotere supermarkten steeds meer opteren voor perifere locaties. Recent zijn in Nederland enkele specifieke megasupermarkten van ca m² vvo geopend (AH, C1000), maar de schaalvergroting doet zich op meerdere niveaus voor: ook de buurt- en wijksupermarkten worden steeds groter (ca m² vvo). Supermarkten hebben steeds minder ieder hun eigen afgebakende verzorgingsgebied en de grootste supermarkten hebben vaak een aanvullende functie (een soort paraplufunctie) ten opzichte van kleinere supers. Het gaat bij dit laatste meestal om de centrumsupermarkten, maar dit kan ook opgaan voor megasupermarkten. De consument stelt nog steeds hogere eisen aan de keuzemogelijkheid in supermarkten (volledige assortimenten), maar de prijs heeft wel aan belang gewonnen. Sinds oktober 2003 woedt de prijzenslag. De effecten op langere termijn zijn nog niet te overzien, maar nu al is duidelijk dat de kleinschalige supermarkten op buurtniveau en in kleinere kernen het moeilijk hebben. Het is zeker niet onmogelijk dat ook een of meer concerns het niet redden. De omvang van het assortiment varieert per supermarkt met name tussen discount (tot ca artikelen) en fullservice-supermarkten (tot ca artikelen). De marktsegmentatie in supermarkten vervaagt; behalve in discountsupermarkten is er vrijwel overal sprake van een grote variatie in prijsstelling van de aangeboden producten. Bovendien ligt het prijsniveau ook in diverse servicesupermarkten op een bijzonder laag niveau. Factoren als een ruime overzichtelijke indeling, een breed assortiment, hygiëne en behulpzaam en vriendelijk personeel, spelen een belangrijke rol bij de supermarktkeuze van de consument. Het marktaandeel van de supermarkten zet onverminderd door ten koste van de speciaalzaken en andere aankoopkanalen; van de bestedingen aan food loopt vanaf 1999 al meer dan 70% via de supermarkten. De afgelopen jaren hebben al veel versspeciaalzaken de deuren moeten sluiten, met name groentewinkels en slagers, en de verwachting is dat nog vele zullen volgen. Slechts de beste en/of best gelegen zaken, zoals in grotere winkelcentra, zullen overblijven. 20 Hoofdstuk 3

25 Supermarkten ontwikkelen zich op een steeds breder terrein (veel vers, veel kant en klaar, non-foodartikelen, integratie horeca, internet, introductie dienstverlening). De langere openingstijden zijn vooral interessant voor supermarkten (voorbewerkte en kant en klare maaltijden); grotere supermarkten en zaken in grote (overdekte) winkelcentra profiteren hiervan het meest, in vergelijking met de speciaalzaak of kleinere buurtsupermarkt. Er komen meer gemakswinkels, ook in combinatie van snackbar met minisupermarkt (binnensteden, bij snelwegen, in scholen en ziekenhuizen). Een recent initiatief is het op de markt brengen van prefab (kant en klare) verplaatsbare buurtsupers van ca. 200 m² (formule Troefmarkt); zij worden gezien als goedkoop alternatief voor hoge koop- en huurprijzen, en als oplossing voor kleine kernen zonder supermarkt of waar deze dreigt te verdwijnen. In de grotere steden vullen allochtone winkels deels het gat in op het laagste verzorgingsniveau dat ontstaat bij het wegvallen van met name de buurtwinkels. Consument en koopgedrag De totale consumentenpopulatie zal door de relatief geringe groei in Nederland de eerstkomende jaren in totaliteit niet veel veranderen. Wel is de samenstelling aan verandering onderhevig. De belangrijkste veranderingen zijn: Vergrijzing en ontgroening ofwel meer ouderen en (relatief) minder jongeren; de seniorenmarkt wordt steeds belangrijker. Cultureel en etnisch; een toenemend aantal bewoners van buitenlandse afkomst met andere consumptiegewoonten die soms ook worden overgenomen door autochtone Nederlanders; ook vakanties zijn van invloed op koop-, eet- en bereidingsgedrag. Huishoudensituatie; minder traditionele gezinnen, eerder het huis uit, meer alleen wonenden. Inkomensverschillen nemen toe door de grotere groep ouderen (ook met bestedingscapaciteit na de carrière), instroom van allochtonen, toenemend aandeel beneden modaal. Arbeidspatronen; door de toegenomen arbeidsparticipatie (tweeverdieners, werkende eenpersoonshuishoudens) neemt de druk op vrije tijd toe, waardoor andere voorkeuren ontstaan in het koopgedrag. Niet alleen de consument verandert, ook het koopgedrag. Door ervaring en de overvloed aan informatie is de hedendaagse consument kritisch. Men is vooral op zoek naar waarde. In het koopgedrag wordt, naast de prijs, steeds meer rekening gehouden met factoren als tijd, inspanning, gemak en plezier. Vooral de factor tijd is van invloed op het koopgedrag en de winkelkeuze ten aanzien van het boodschappen doen. De volgende trends kunnen worden vastgesteld: Hoofdstuk 3 21

26 Iedere generatie een eigen koopgedrag; meer vertrouwde gedragspatronen bij ouderen, maar wel met eisen op het gebied van kwaliteit, comfort en maatwerk; jongeren met veel informatie, bekend met nieuwe technologie en mondig, kiezen rationeel. Gemiddeld minder aan winkelen en boodschappen bestede tijd, ook bij de supermarkt; wel is het bestede bedrag per bezoek toegenomen. De consument bezoekt steeds vaker grotere winkels en grotere winkelcentra (het gemak van een ruime keus). De invoering van de euro heeft volgens velen - al dan niet terecht - geleid tot hogere prijzen en hogere uitgaven; het heeft in ieder geval geleid tot een hogere oriëntatie op discountsupermarkten, en vervolgens de prijzenslag. 22 Hoofdstuk 3

27 4. ECONOMISCH FUNCTIONEREN EN UITBREIDINGS- MOGELIJKHEDEN 4.1 Huidig economisch functioneren De benadering van het huidig economisch functioneren van de dagelijkse artikelensector in Gouda is in onderstaande tabel samengevat. De gegevens uit voorgaande analyses geven de input voor de berekening. De benadering resulteert in de omzet per m² vvo, ofwel de gemiddelde vloerproductiviteit. Dit is een indicator voor het huidig economisch functioneren van de supermarkten. Tabel 4.1: Benadering huidig economisch functioneren sector dagelijkse artikelen kern Gouda 2004 Inwoners Gouda 1 januari Bestedingen per hoofd in Bestedingspotentieel (mln. ) 147,3 Koopkrachtbinding (%) 95% Totaal gebonden bestedingen (mln. ) 139,9 Koopkrachttoevloeiing (in % totale best.) 5% Omzet door toevloeiing (mln. ) 7,4 Totale bestedingen (in mln. ) 147,3 Huidige omvang m² vvo Huidige omzet per m² vvo in Hoge omzet per m² vvo Op basis van deze cijfers realiseren de supermarkten en andere dagelijkse artikelen winkels in Gouda een gemiddelde omzet van 8.200,- per m² vvo. Dit is een hoog gemiddelde. Het hoge gemiddelde wordt veroorzaakt door een goede binding van de lokale bevolking gecombineerd met een relatief kleine omvang van de supermarktenbranche. Meerdere supermarkten zijn klein van omvang en realiseren op deze meters zodoende hoge omzetten. Landelijk realiseerden de dagelijkse artikelenwinkels in 2003 gemiddeld een vloerproductiviteit van ca ,- 12. Voor Gouda zou dit gemiddelde lager moeten uitkomen vanwege het relatief grote aandeel speciaalzaken en drogisterijen in het aanbod. Deze zaken hebben gemiddeld een aanzienlijk lagere omzet per m² vvo dan supermarkten. Op basis van de aanwezige formules komt BRO op een normatieve omzet per m² vvo voor de gezamenlijke supermarkten van ca ,-. Uitgaande van een norm voor de overige dagelijkse artikelenwinkels van ca ,- à 5.000,-, zou het gemiddelde voor de gehele sector in Gouda uitkomen op ca. 12 Bron HBD en Locatus, bewerking BRO. Hoofdstuk 4 23

28 6.250,- à 6.450,-. Het feit dat er momenteel een aanzienlijke hogere omzet per m² vvo wordt behaald, betekent dat er ruimte in de markt is voor een uitbreiding van het aanbod. Uitbreidingsruimte specifiek voor de supermarktenbranche Per hoofd van de bevolking is er buiten de supermarkten ca. 0,10 m² vvo aan dagelijkse artikelenwinkel aanwezig. Daarmee is het niet-supermarktaanbod normaal van omvang, en wellicht zelf iets aan de ruime kant. Gezien de ontwikkelingen in de branche (toenemend marktaandeel supers) zitten hier dus niet de groeimogelijkheden. Die mogelijkheden zitten in de Goudse situatie wel in de supermarktbranche. Gewoonlijk maken supermarkten ca % van de aanwezige verkoopruimte in de dagelijkse artikelensector uit. In Gouda is dat nog geen 60%. De geconstateerde distributie-planologische uitbreidingsruimte zal daarom vooral aangewend dienen te worden voor versterking van het supermarktaanbod. Maar om die ruimte te specificeren, dient dan ook uitgegaan te worden van een normatieve omzet die aansluit bij deze uitgangssituatie ( 7.500,- per m² vvo). Deze norm passen we toe op de ruimte in markt (in geld uitgedrukt). Hiertoe vergelijken we de berekende omzet met de omzetclaim, de omzet die de zaken samen nodig zouden moeten hebben om normaal te functioneren. Vermenigvuldiging van de aanwezige verkoopruimte met de eerdere genoemde normatieve vloerproductiviteit geeft de omzetclaim. Een en ander is in volgend schema weergegeven: Tabel 4.2: Uitbreidingsruimte supermarktaanbod kern Gouda 2004 Huidige omvang m² vvo Normatieve omzet per m² vvo in Omzetclaim (mln. ) 112,5-116,1 Berekende omzet uit tabel 4.1 (mln. ) 147,3 Verschil (mln. ) 34,8-31,2 Norm. Omzet per m² vvo supermarkten ( ) Uitbreidingsruimte m² vvo Op dit moment bedraagt de uitbreidingsruimte voor supermarkten ca m² vvo. Opgemerkt moet worden dat dit gebaseerd is op bestedingen aan dagelijkse artikelen en normatieve omzetten van supermarkten. In de omzet van supermarkten zitten echter ook bestedingen aan niet-dagelijkse artikelen (bloemen/planten, dibevo-artikelen, boeken/tijdschriften, etc). gemiddeld gaat het om ca. 10% van de omzet. Wordt hier rekening mee gehouden, dan komt de uitbreidingsruimte dus iets hoger uit, ca m² vvo. Er is dus ruimte in de markt om een aanzienlijk deel van de bestaande harde en zachte plannen te realiseren, zeker als bedacht wordt dat niet alle plannen gelijktijdig uitgevoerd zullen worden. Met name de realisatie van een winkelcentrum in Westergouwe zal op een later tijdstip plaats vinden. Maar ook het draagvlak voor 24 Hoofdstuk 4

29 nieuw winkelaanbod zal gaan toenemen door de bevolkingsgroei, vooral weer in Westergouwe. Hierdoor ontstaat naar de toekomst toe extra uitbreidingsruimte. 4.2 Toekomstige uitbreidingsruimte Uitgangspunten Op basis van de bevolkingsontwikkeling tot het jaar 2010 en 2020 is hieronder ook de toekomstige uitbreidingsruimte benaderd. Hierbij is met de volgende uitgangspunten rekening gehouden: De bevolking neemt in de periode toe tot circa inwoners en tot 2020 tot ca Bij versterking van het aanbod zal de koopkrachtbinding nog iets kunnen toenemen tot 97%. De koopkrachtbevloeiing zal door de versterking van het aanbod in bescheiden mate toenemen (absoluut). Gelijkblijvende bestedingen per hoofd van de bevolking van de bevolking. Tabel 4.3: Benadering toekomstige uitbreidingsmogelijkheden supermarktbranche Gouda Inwoners Gouda per 1 januari Bestedingen per hoofd in Bestedingspotentieel (mln. ) 159,0 173,1 Koopkrachtbinding (%) 97% 97% Totaal gebonden bestedingen (mln. ) 154,2 167,9 Koopkrachttoevloeiing (in % totale best.) 5% 5% Omzet door toevloeiing (mln. ) 8,1 8,8 Totale bestedingen (in mln. ) 162,3 176,7 Huidige omzet (in mln. ) 147,3 147,3 Verschil 15,0 29,4 Normatieve omzet per m² vvo supermarkten in Uitbreidingsruimte supermarkten Tot 2020 verdere toename uitbreidingsruimte Uit de berekening in de voorgaande tabel blijkt dat de uitbreidingsruimte op wat langere termijn nog verder toeneemt. Het gaat hierbij om de toename bovenop de voor de huidige situatie al berekende distributieve ruimte (ca m² vvo). De extra ruimte is voor een belangrijk deel het gevolg van de realisatie van woonwijk Westergouwe. In deze wijk zal ook dagelijkse artikelenaanbod gerealiseerd worden, en zoals de som aangeeft, is hiervoor ook ruimte aanwezig, vooropgesteld dat deze ruimte niet eerder is opgesoupeerd door andere ontwikkelingen. Hoofdstuk 4 25

30 26 Hoofdstuk 4

31 5. VISIE OP DE BOODSCHAPPENSTRUCTUUR 5.1 Kader voor de visie Uitgangspunt voor een goede detailhandels- of retailstructuur is dat de voorzieningen een goede verzorging moet bieden aan de inwoners van de stad, in samenhang met het aanwezige draagvlak en afgestemd op het elders in de stad en regio aanwezige aanbod. Om te komen tot een zo goed mogelijke verzorging is het van belang dat de afzonderlijke winkelgebieden elkaar aanvullen. Ze moeten een eigen taak en functie hebben binnen de structuur, en ook als zodanig herkenbaar zijn (eigen profiel). Voor de profilering van de winkelcentra wordt gewoonlijk aansluiting gezocht bij het koopgedrag van de consument. Het gaat daarbij om: Dagelijkse boodschappen (levensmiddelen, persoonlijke verzorging, bloemen, dierbenodigdheden): Het gaat hier om de aankopen van de consument voor de dagelijkse behoeften. Deze aankopen worden met een hoge frequentie gedaan en veelal in de nabijheid van de woonomgeving. Recreatief winkelen (modische branches, juwelier en optiek, huishoudelijke- en luxe artikelen, sport en spel, hobby en media): Bij recreatief winkelen staat het kijken en vergelijken centraal. De consument wil veel keuzemogelijkheden hebben en worden geprikkeld (impuls)aankopen te doen. De sfeer en beleving van een centrum zijn erg belangrijk. Deze aankopen worden met een wisselende frequentie gedaan en men is bereid een grote afstand af te leggen. Laagfrequente aankopen (wonen, bruin- en witgoed, doe-het-zelf, auto en fietsen): Deze aankopen worden met een lage frequentie gedaan en zijn veelal vervangingsaankopen, bijvoorbeeld een nieuwe koelkast of bankstel. De consument gaat hiervoor doelgericht naar een bepaalde winkel of winkelgebied. De boodschappenfunctie wordt in Gouda voor het overgrote deel ingevuld door de buurt- en wijkcentra, waarbij niet vergeten mag worden dat ook de binnenstad een boodschappenfunctie heeft. Aangezien bij boodschappen doen afstand, efficiëntie en gemak voorop staan, dient dat ook tot uitdrukking te komen in de aanbodstructuur. Aan de boodschappencentra kunnen de volgende eisen gesteld worden: Branchering Aanbod gericht op de dagelijkse behoefte. Aanwezigheid van minimaal één full-service supermarkt van moderne omvang (ca m² vvo). Indien mogelijk meerdere complementaire supermarkten. Versspeciaalzaken. Aanvullende frequent benodigde non-food (drogisterij, bloemen/planten, dierenbenodigdheden en -voeding, textielsupermarkt, etc). Hoofdstuk 5 27

32 Enige buurt/wijkgerichte horeca en dienstverlenende bedrijven (bijvoorbeeld apotheek). Bereikbaarheid en parkeren Centrale ligging in het verzorgingsgebied. Bij voorkeur nabij andere buurt-/wijkvoorzieningen (basisscholen, wijkcentrum, gezondheidscentrum, etc.). Goede bereikbaarheid per auto, maar ook per fiets en te voet. Voldoende parkeergelegenheid, liefst op maaiveld, gratis en op korte afstand van de winkels. Verblijfsklimaat en inrichting Compact, met zo beperkt mogelijke loopafstanden. Geen barrières tussen winkels onderling en tussen winkels en de parkeergelegenheid. Overzichtelijk. Nette en verzorgde uitstraling van de zaken en de openbare ruimte (schoon, veilig en heel). Binnen de structuur van boodschappencentra nemen de supermarkten een centrale rol in. Gezien de hiervoor geschetste algemene ontwikkelingen zal die rol alleen maar groter worden. De supermarkten worden grootschaliger en beter geassortimenteerd, het marktaandeel van discounters neemt toe en het aantal versspeciaalzaken neemt sterk af (vooral groentewinkels en slagerijen). De locatie van supermarkten zal daarmee nog meer structuurbepalend worden. Op basis van de voorgaande analyses komen wij tot de volgende uitgangspunten voor de inpassing van de supermarkten in de Goudse structuur van boodschappencentra. Een evenwichtige spreiding van het supermarktenaanbod over Gouda, zodat zoveel mogelijk inwoners over minimaal één supermarkt op loop- of fietsafstand kunnen beschikken. Zoveel mogelijk keuzemogelijkheden voor de consument. Dit betekent ook zoveel mogelijk variatie in het supermarktaanbod naar aard en formule. In z n algemeenheid hebben buurtcentra (1 supermarkt en beperkt aantal andere winkels en voorzieningen) veel minder perspectief dan wijkcentra (2 supers en een uitgebreider pakket andere zaken). In eerste instantie wordt daarom ingezet op concentratie van boodschappenaanbod op wijkniveau. Vooral daar waar het draagvlak op buurtniveau gering is en niet gaat toenemen, kan de vraag actueel worden het buurtcentrum nog levensvatbaar is. Alleen waar de sociale en/of ruimtelijke structuur (afstand tot alternatief aanbod) het wenselijk maken, zal nog ingestoken worden op versterking van het buurtaanbod (buurtcentrum of solitaire supermarkt). 28 Hoofdstuk 5

33 Discounters zijn momenteel ondervertegenwoordigd in Gouda en gezien de verwachtingen omtrent de ontwikkeling van hun marktaandeel is een uitbreiding gewenst. In principe worden de supermarkten de mogelijkheid geboden om daar waar gewenst te komen tot schaalvergroting op de huidige locatie, tenzij die locatie niet past in de beoogde structuur. 5.2 Uitbreiding aanbod discounters Eerder is aangegeven dat het aanbod aan discounters sterk achterblijft bij situaties elders. Vanuit het oogpunt van optimalisering van de keuzemogelijkheden voor de consument is het gewenst meer discountaanbod in Gouda te hebben. Door hun specifieke karakter (gering assortiment, relatief veel non-foodaanbiedingen, lage prijs) hebben discounters overwegend een groter verzorgingsbereik dan reguliere servicesupermarkten (meestal op de omringende buurt of wijk gericht). Globaal kan er van uitgegaan worden dat discounters in stedelijke gebieden goed kunnen functioneren op een draagvlak van ca à inwoners. Voor Gouda gaat het dan om 3 à 4 discounters. Vooralsnog is het lastig om een voorspelling te doen over de ontwikkeling van het marktaandeel van de discounters. In bijvoorbeeld Duitsland ligt dit aandeel veel hoger dan in Nederland, maar ons land kent wel een veel dichter netwerk van servicesupermarkten. Bovendien is door de prijzenslag het prijsonderscheidend vermogen van discounters duidelijk afgenomen. Formules als Hoogvliet, Jumbo, Dirk van den Broek of Edah lekker en laag combineren service met een prijsniveau dat nauwelijks nog van discounters verschilt. Vooralsnog wordt er daarom hier vanuit gegaan dat er in Gouda op kortere termijn in ieder geval 3 discounters aanwezig zouden moeten zijn en op langere termijn 4. Vanuit de consumentenverzorging en het beperken van onnodig autoverkeer bezien is het daarbij aan te bevelen te komen tot een spreiding van dit soort supermarkten over de stad. Hierbij kan aansluiting gevonden worden bij de ruimtelijke structuur van de woongebieden, met lobben in noordelijke, oostelijke en zuid-westelijke richting. Uitgangspunt is per stadsdeel in ieder geval één discounter te hebben. 5.3 Megasupermarkt Hiervoor is aangegeven dat er een aanzienlijke ruimte is voor uitbreiding van het supermarktaanbod, maar de toekomstige uitbreidingsruimte zal grotendeels aangewend moeten worden voor de wijkvoorziening in Westergouwe. Dit houdt in dat er ca m² vvo ingezet kan worden voor versterking van de dagelijkse artikelen- Hoofdstuk 5 29

34 structuur op kortere termijn. Omdat Gouda in regionaal verband aangewezen is als de plaats waar eventueel een megasupermarkt gevestigd kan worden, rijst de vraag of de gesignaleerde ruimte hiervoor aangewend moet worden of dat de ruimte benut wordt voor een versterking op meerdere plekken. Bij de vestiging van een megasupermarkt krijgt de Goudse consument meer keus aan verkoopkanalen: onder meer door z n brede assortiment voegt een megasupermarkt iets extra s toe aan de structuur. Vanwege z n bijzondere karakter (uniciteit) mag verwacht worden dat er ook relatief meer bezoekers van buiten de stad aangetrokken zullen worden. Daar zouden ook andere winkels of winkelcentra van kunnen profiteren, maar de mate waarin hangt sterk af van de autonome aantrekkingskracht van die andere winkels of centra én de onderlinge afstand. Voor een optimale wisselwerking zou een megasupermarkt ruimtelijk ingepast moeten worden in of bij een groter winkelcentrum. Dit is ook de lijn die de Provincie Zuid- Holland kiest in de recent door GS vastgestelde Notitie Perifere detailhandel. Hierin wordt aangegeven dat de vestiging van megasupermarkten buiten de centra wordt afgewezen, omdat het bestaansrecht van de bestaande buurt- en vooral wijkcentra geweld zou worden aangedaan. In de Goudse situatie is inpassing van megasupers bij de bestaande grotere winkelcentra vanwege het ruimtebeslag echter zeer moeilijk. In het licht van de gesignaleerde distributieve ruimte zullen de effecten van de komst van een megasupermarkt relatief beperkt zijn. De effecten zullen zich ook spreiden over de hele stad. Maar omdat ook rekening gehouden moet worden met nieuw aanbod in Westergouwe blijven er bijzonder weinig distributieve mogelijkheden over voor ontwikkelingen elders, zoals de versterking van bestaande centra en de voorgestane herstructurering in Korte Akkeren en Oost. Ook de toevoeging van meer discountaanbod zal in de knel komen (of negatieve effecten elders hebben). De toegevoegde waarde van een megasupermarkt weegt in de visie van BRO niet op tegen de nadelen. Gekozen is daarom voor een versterking van de structuur uitgaande van een tamelijk dicht netwerk boodschappenaanbod op buurt- en wijkniveau. 5.4 Visie op de deelgebieden Noord-west en Noord-oost Noordwest De wijken Plaswijk en Bloemendaal beschikken over een aanbodstructuur die qua omvang en samenstelling heel goed past bij de omvang en ruimtelijke opbouw van het gebied. Mede omdat het inwonertal op termijn min of meer stabiliseert, is de 30 Hoofdstuk 5

35 uitbreidingsruimte relatief beperkt. Wel is in het kader van de herstructurering van winkelcentrum Bloemendaal een schaalvergroting van beide daar aanwezige supermarkten gewenst. Noordoost De wijk Achterwillens beschikt over slechts ca inwoners. Dit is, mede door de enigszins afgezonderde ligging van de wijk, voldoende om ook op termijn een buurtsupermarkt in stand te houden. Indien nodig voor het behoud van de positie is een beperkte schaalvergroting toegestaan. In de wijk Noord is de situatie minder eenduidig met een (nieuwe) solitaire gelegen supermarkt en een strip met speciaalzaken aan de Willem en Marialaan. Voor verdere versterking ontbreekt het echter aan goede ruimtelijke mogelijkheden, zodat uitgegaan wordt van handhaving van de huidige situatie. Inpassing Discounter Met inwoners bieden de woongebieden boven het spoor voldoende draagvlak voor inpassing van een nieuwe discounter. Vanwege de redelijk centrale ligging in de structuur en huidige functie voor Noordelijk Gouda is winkelcentrum Bloemendaal een goede optie voor toevoeging van dergelijke supermarkt. De winkelstrip Willem en Marialaan zou een andere optie zijn omdat daar nu geen supermarkt aanwezig is, maar deze locatie ligt decentraal in Noord, de bereikbaarheid is matig en een ruimtelijke inpassing zeer moeilijk Oost Goverwelle In het licht van het inwonertal (11.500) en de randligging binnen Gouda beschikt deze wijk over een relatief beperkt dagelijkse artikelenaanbod. De vestiging van een tweede supermarkt in het wijkwinkelcentrum is in dit verband gewenst. Die supermarkt zal zich op het lage marktsegment moeten richten. Het meest aanvullend is een discounter, maar een prijsvriendelijke servicesupermarkt, zoals Hoogvliet, Edah lekker en laag of Dirk van den Broek is zeker een optie. Te meer daar op korte afstand al een discounter aanwezig is in Oost. Gezien de zeer beperkte ruimtelijke mogelijkheden, vraagt de inpassing om een 2 e supermarkt wel om creatieve oplossingen. Hoofdstuk 5 31

36 32 Hoofdstuk 5