Kenniscentrum Leefomgeving

Transcriptie

1 Kenniscentrum Leefomgeving Marktpotentie Bouwen en Wonen in het Nederlandse deel van het Euregiogebied Uitgevoerd in het kader van het Haalbaarheidsonderzoek Euregionale Expertiseketen Toekomstbestendig Bouwen en Wonen

2 Colofon Opdrachtgever: EUREGIO e.v. Project: Haalbaarheidsonderzoek Euregionale Expertiseketen Toekomstbestendig Bouwen en Wonen Auteur(s): Saxion, Lectoraat Innovatieve Technologie in de Bouw: Bahez Abdallah Coauteurs: Saxion, Lectoraat Innovatieve Technologie in de Bouw: Evelien Klasens en Gerard Salemink Enschede, 22 Januari

3 Inhoud 1. Inleiding Demografie in de EUREGIO (NL) Bevolking; leeftijdsopbouw en aantal inwoners in de EUREGIO (NL) Woningvoorraad EUREGIO-gebied (NL) Woningvoorraad naar eigendom in het EUREGIO-gebied (NL) Woningvoorraad naar bewoning in het EUREGIO-gebied (NL) Bewoonde woningen in relatie tot leeftijdsklassen hoofdbewoner in het EUREGIO-gebied (NL) Bewoonde woningen naar type huishouden en type woning in het EUREGIO-gebied (NL) Koppeling woningtype en leeftijdsklasse hoofdbewoner per huishoudenstype Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor energie, barrièrevrijheid en domotica in het EUREGIO-gebied (NL) Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor energie in EUREGIO (NL) Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor barrièrevrijheid (toegankelijkheid) in de EUREGIO (NL) Potentie woningaanpassingen domotica in de EUREGIO (NL) Marktpotentie bouwen en wonen in EUREGIO-gebied (NL) Marktpotentie energie in het EUREGIO-gebied (NL) Marktpotentie barrièrevrijheid in het EUREGIO-gebied (NL) Marktpotentie domotica in het EUREGIO-gebied (NL) Totale marktpotentie bouwen en wonen in het EUREGIO-gebied (NL) Werkgelegenheid in EUREGIO (NL) Samenvatting Bibliografie

4 1. Inleiding Als onderdeel van het haalbaarheidsonderzoek Euregionale Expertiseketen Toekomstbestendig Bouwen en Wonen, is een onderzoek uitgevoerd naar de marktpotentie voor bedrijven voor woningaanpassingen op het gebied van energie, barrièrevrijheid en domotica. Dit onderzoek is tot stand gekomen door middel van deskresearch en geeft een cijfermatige onderbouwing van de marktpotentie voor het Nederlandse deel van de EUREGIO (bestaande uit de regio s Twente en Achterhoek en de gemeenten Ommen, Hardenberg en Coevorden). Voor het Duitse deel van de EUREGIO is de marktpotentie ook berekend. Omdat woningen in het Nederlandse en Duitse deel van de EUREGIO sterk van elkaar verschillen en de statistische data anders zijn, is er voor gekozen om een apart rapport op te stellen voor beide delen van het EUREGIO-gebied. De onderzoeksresultaten in dit verslag hebben alleen betrekking op de marktpotentie in het Nederlandse deel van EUREGIO. Wat betreft de marktpotenties voor de thema s barrièrevrijheid, energie en domotica is gekeken naar het aantal woningen waarvoor maatregelen nodig zijn en daarbij de gemiddelde investering per woning. De som van de marktpotenties voor de verschillende thema s vormen de totale marktpotentie Bouwen en Wonen in het Nederlandse deel van de EUREGIO. Tot slot is de werkgelegenheid in arbeidsjaren in beeld gebracht. Afbeelding EUREGIO: (Bron: Euregio) 3

5 2. Demografie in de EUREGIO (NL) 2.1 Bevolking; leeftijdsopbouw en aantal inwoners in de EUREGIO (NL) Voor het in kaart brengen van de bevolkingsopbouw in het Nederlandse deel van de EUREGIO is uitgegaan van cijfers van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) uit het jaar Tevens is de bevolkingsontwikkeling voor de regio s Twente en de Achterhoek in kaart gebracht voor 2020 en 2040 om een beeld te geven van de vergrijzing. De aanname is gedaan dat voor de gemeenten Ommen, Hardenberg en Coevorden deze ontwikkeling nagenoeg gelijk zal zijn. De EUREGIO (NL) telde in 2012 in totaal inwoners. De bevolkingsopbouw naar leeftijdscategorie en de bevolkinsgontwikkeling is weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 1: Bevolkingssamenstelling en -ontwikkeling in het EUREGIO-gebied (NL) en regio s Twente en Achterhoek. Leeftijdsklassen Bevolking EUREGIO 2012 Bevolking in % EUREGIO 2012 Bevolking in % Twente + Achterhoek 2020 Bevolking in % Twente + Achterhoek 2040 Jonger dan 20 jaar % 22% 21% 20 tot 65 jaar % 56% 49% 65 jaar of ouder % 22% 30% Totaal % 100% 100% Bron: (CBS, Bevolkingsaantal naar leeftijd 2012, 2013 a), (CBS, Regionale prognose ; kerncijfers, regio-indeling 2013, 2013 b) Uit de tabel blijkt dat 58 % van de inwoners van het EUREGIO-gebied (NL) in 2012 tussen de 20 en 65 jaar oud is. 18 % van de bevolking is in jaar of ouder. In 2020 is dit 22% en in 2040 is dit percentage opgelopen naar 30% (voor de regio s Achterhoek en Twente). De vergrijzing zal de komende jaren dus aanzienlijk toenemen. 4

6 3. Woningvoorraad EUREGIO-gebied (NL) 3.1. Woningvoorraad naar eigendom in het EUREGIO-gebied (NL) In het EUREGIO-gebied (NL) bedroeg het aantal woningen in 2012 in totaal Deze worden in onderstaande tabel onderverdeeld in particuliere woningen, huurwoningen en woningen waarvan de eigenaren niet bekend zijn. Tabel 2: Woningvoorraad naar eigendom in het EUREGIO-gebied (NL) Particuliere Huurwoningen woningen Eigendom onbekend Totale woningvoorraad Totaal Eigendom woningcorporaties Overige verhuurhuurders Totaal aantal woningen In % t.o.v. de totale 61% 38% 1% 100% woningvoorraad Bron: (CBS, Woningvoorraad naar eigendom 2012, 2013 c) Uit de tabel valt op te merken dat in het Nederlandse deel van het EUREGIO-gebied meer particuliere woningen zijn dan woningen in de huursector. Het partciuliere bezit bedraagt 61% ten opzichte van de totale woningvoorraad in het jaar Woningvoorraad naar bewoning in het EUREGIO-gebied (NL) In onderstaande tabel wordt de verhouding van de bewoonde en niet bewoonde woningen van de totale woningvoorraad weergegeven. De niet bewoonde woningen bestaan deels uit leegstaande woningen en deels uit woningen die een ander gebruik hebben. Tabel 3: Woningvoorraad naar bewoonde en niet bewoonde woningen in het EUREGIO-gebied (NL) Totale woningvoorraad Aantal bewoonde woningen Aantal niet bewoonde woningen Totaal aantal Leegstand Ander gebruik Totaal aantal woningen In % t.o.v. de totale 100% 94% 6% woningvoorraad Bron: (CBS, Woningvoorraad naar bewoning 2012, 2013 d) Uit de tabel blijkt dat 94% van de woningvoorraad in het Nederlanse deel van het EUREGIO-gebied bewoond wordt. 5

7 3.3. Bewoonde woningen in relatie tot leeftijdsklassen hoofdbewoner in het EUREGIO-gebied (NL) Het totaal aantal bewoonde woningen ( ) in het EUREGIO-gebied (NL) wordt in de onderstaande tabel gesplitst in verschillende leeftijdsklassen van de hoofdbewoners. Voor de regio s Achterhoek en Twente zijn de cijfers afkomstig van het CBS. Voor de gemeenten Coevorden, Hardenberg en Ommen is gerekend met dezelfde percentages als van de regio s Achterhoek en Twente. Tabel 4: Bewoonde woningen in relatie tot leeftijdsklasses hoofdbewoners in het EUREGIO-gebied (NL). Leeftijdsklassen 0 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Totaal aantal woningen In % t.o.v. de totale bewoonde woningen Leeftijd onbekend Totale bewoonde woningen (in 2012) % 29 % 39 % 28 % 1 % 100 % Bron: (CBS, Bewoonde woningen 2012, 2013 e) Uit de tabel blijkt dat de meeste hoofdbewoners van de bewoonde woningen in de leeftijdklasse 45 tot 65 jaar zitten. Ten opzichte van het totaal aantal bewoonde woningen in het EUREGIO-gebied (NL) bedraagt dit 39 %. Met het oog op de toenemende vergrijzing in de toekomst bieden deze woningen de meeste mogelijkheden voor eventuele aanpassingen, uiteraard nagelang de situatie van de bewoners op dat moment. Dit geldt overigens ook voor de woningen met bewoners in de leeftijd 65 jaar en ouder, waarbij de aanpassingen wellicht eerder gedaan moeten worden Bewoonde woningen naar type huishouden en type woning in het EUREGIO-gebied (NL) Het totaal aantal bewoonde woningen in het EUREGIO-gebied (NL) wordt tevens onderverdeeld in particuliere woningen, huurwoningen (privé en sociale huur) en woningen met onbekende eigenaren. Daarnaast wordt de koppeling gemaakt tussen de diverse type woningen en verschillende huishoudenssamenstellingen. Ook hier worden voor de gemeenten Coevorden, Hardenberg en Ommen dezelfde percentages aangehouden als voor de regio s Achterhoek en Twente. In volgende tabel worden deze gegevens weergegeven. 6

8 Tabel 5: Bewoonde woningen in relatie tot type huishouden en woningtype in het EUREGIO-gebied (NL). Parcticuliere woningen Huurwoningen corporaties Huurwoningen overig Eigendom onbekend Totaal aantal woningen (in 2012) In % t.o.v. de totale bewoonde 34 % 31% 32 % 2 % 100% woningen Bron: (CBS, Bewoonde woningen naar type huishouden en woning 2012, 2013 f) In bovenstaande tabel is te zien dat in het Nederlandse deel van het EUREGIO-gebied de meeste woningen zich in de particuliere sector bevinden. Van het totaal aantal bewoonde woningen ( ) bedraagt het aantal woningen met eenpersoonshuishouden afgerond Dit is ruim 34 % ten opzichte van het totaal aantal bewoonde woningen. Eenpersoons/ ouderhuishoudens Paren met kinderen Paren zonder kinderen Overige huishoudens Totaal bewoonde woningen (in 2012) 3.5. Koppeling woningtype en leeftijdsklasse hoofdbewoner per huishoudenstype Hier wordt voor het aantal bewoonde woningen per huishoudenstype de relatie gelegd met het woningtype en leeftijdsklasse van de hoofdbewoner in het Nederlandse deel van het EUREGIO-gebied Eenpersoonshuishouden Onderstaande tabel geeft de verdeling weer naar woningtype en leeftijdsklasse voor de eenpersoonshuishoudens. Tabel 6: Bewoonde woningen naar type woningen en leeftijdsklassen van eenpersoonshuishoudens in het EUREGIO-gebied (NL) Eenpersoonshuishouden (2012) Totaal 0 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Parcticuliere woningen Huurwoningen corporaties Huurwoningen overig Eigendom onbekend Totaal aantal woningen Bron: (CBS, Bewoonde woningen naar leeftijdklasse huishouden en type woning 2012, 2013 g) Uit bovenstaande tabel blijkt dat de meeste woningen met een eenpersoonshuishouden huurwoningen van woningcorporaties zijn (in totaal ). Kijkend naar de leeftijdsklassen van de huishoudens valt het op dat de meeste woningen met eenpersoonshuishoudens in de leeftijdeklasse 65 jaar of ouder vallen. 7

9 Paren met kinderen De tabel hieronder laat de verdeling zien van het huishoudenstype paren met kinderen naar woningtype en leeftijdsklasse. Tabel 7: Bewoonde woningen naar type woningen en leeftijdsklassen van paren met kinderen in het EUREGIO-gebied (NL) Paren met kinderen (2012) Totaal 0 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Parcticuliere woningen Huurwoningen corporaties Huurwoningen overig Eigendom onbekend Totaal aantal woningen Bron: (CBS, Bewoonde woningen naar leeftijdklasse huishouden en type woning 2012, 2013 g) Uit bovenstaande tabel blijkt dat in het Nederlandse deel van de EUREGIO van de huishoudens paren met kinderen verreweg de meeste woningen particulier bezit zijn. Dit geldt voor alle leeftijdsklassen, waarbij het overgroote deel in de leeftijdsklasse 0-45 jaar en jaar valt. Opvallend is dat bij dit huishoudenstype het aandeel huurwoningen veel minder is Paren zonder kinderen De tabel hieronder geeft de verdeling weer van het huishoudenstype paren zonder kinderen naar woningtype en leeftijdsklasse. Tabel 8: Bewoonde woningen naar type woningen en leeftijdsklassen van paren zonder kinderen in het EUREGIO-gebied (NL) Paren zonder kinderen (2012) Totaal 0 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Parcticuliere woningen Huurwoningen corporaties Huurwoningen overig Eigendom onbekend Totaal aantal woningen Bron: (CBS, Bewoonde woningen naar leeftijdklasse huishouden en type woning 2012, 2013 g) Ook voor dit huishoudenstype geldt dat de meeste woningen particulier bezit zijn, met name in de leeftijdsklassen 45 tot 65 jaar en 65 jaar of ouder. 8

10 Overige huishoudens De tabel hieronder geeft de verdeling weer van de overige huishoudens naar woningtype en leeftijdsklasse. Tabel 9: Bewoonde woningen naar type woningen en leeftijdsklassen van overige huishoudens in het EUREGIO-gebied (NL). Overige huishoudens (2012) Totaal 0 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Leeftijd onbekend Parcticuliere woningen Huurwoningen corporaties Huurwoningen overig Eigendom onbekend Totaal aantal woningen Bron: (CBS, Bewoonde woningen naar leeftijdklasse huishouden en type woning 2012, 2013 g) 9

11 4. Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor energie, barrièrevrijheid en domotica in het EUREGIO-gebied (NL) Nu de basisgegevens van het aantal type woningen, de huishoudenssamenstelling en de leeftijdsklassen voor het Nederlandse deel van het EUREGIO-gebied inzichtelijk zijn, wordt per thema (energie, barrièrevrijheid en domotica) inzichtelijk gemaakt hoeveel woningen potentieel aangepast moeten worden Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor energie in EUREGIO (NL) Van de totale woningvoorraad van woningen in het Nederlandse deel van het EUREGIO-gebied waren in 2011 van woningen de energielabels bekend. De energielabels variëren tussen G en A++. In de onderstaande tabel is de verdeling van de woningen naar energielabels weergegeven. Tabel 10: Woningen met energielabels in het EUREGIO-gebied (NL) Energielabels Totaal aantal woningen per label (regio Twente) Totaal aantal woningen per label (regio Achterhoek) Totaal aantal woningen per label (Gemeenten Coevorden, Hardenberg en Ommen) Totaal gelabelde woningen in het EUREGIO-gebied (NL), in 2011 A A A B C D E F G Totaal Bron: (Senternovem) Van woningen waren in 2011 geen energielabels bekend. Om het totaal aantal woningen dat potentieel energetisch aangepast moet worden in het EUREGIO-gebied (NL) te bepalen is uitgegaan van de woningen met een energielabel B tot en met G. Uiteraard zijn er ook woningen met label A die worden aangepast naar bijvoorbeeld A++, alleen zal dit aantal verhoudingsgewijs beperkt zijn en zijn deze daarom niet meegenomen in de berekening. Het aantal woningen met energielabels B t/m G bedraagt in totaal , dit is 95% van het totaal aantal gelabelde woningen. De overige 5% omvat het aantal gelabelde woningen met energielabels A++ tot en met A. De bovengenoemde percentages zijn geprojecteerd op het aantal woningen ( ) waarvan de energielabels niet bekend zijn. De insteek hierbij is om aan de hand van deze percentages van die wonigen de energielabels in te schatten. Hierbij is dus aangenomen dat de verdeling in energielabels bij 10

12 deze woningen procentueel hetzelfde zijn als bij de woningen waarvan de energielabels wel bekend waren. Verhoudingsgewijs betekent dit in totaal woningen met energielabels A++ tot en met A en woningen met de labels B t/m G. Voor het bepalen van het totaal aantal woningen dat in aanmerking komt voor energetische aanpassingen wordt uitgegaan van de som van plus woningen met een energielabel B tot en met G. In totaal zijn dit in het EUREGIO-gebied (NL) woningen. Vanuit de overheid is voor de periode 2008 tot 2015 het beleid uitgesproken om jaarlijks landelijk negen procent van de totale woningvoorraad energetisch aan te pakken (AgentschapNL, 2012). Het percentage van 9% is geprojecteerd op het totaal aantal woningen van en dit aantal is gehanteerd om het aantal woningen te bepalen dat in aanmerking komt voor energetische maatregelen in de periode 2014 t/m In totaal betekent dit dat voor deze periode afgerond woningen energetisch verbeterd zouden moeten worden. Dit is 60% van de totale woningvoorraad in 2012, wat neerkomt op woningen per jaar (voor het Nederlandse deel van het EUREGIO-gebied). Tabel 11: Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor energie in de periode 2014 t/m 2020 in het EUREGIOgebied (NL) Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor energie Totaal ( ) Per jaar Totaal aantal woningen T.o.v. de totale woningvoorraad in het EUREGIO-gebied (cijfers 2012) 60 % 4.2. Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor barrièrevrijheid (toegankelijkheid) in de EUREGIO (NL) Het begrip barrièrevrije woningen wordt onderverdeeld in verzorgd wonen en geschikte woningen voor de doelgroepen ouderen en mensen met een lichamelijke handicap. Verzorgd wonen betreft de situatie waarbij een huishouden in de leeftijd van 55 jaar of ouder in een ouderenwoning woont en zo nodig gebruik kan maken van verpleging en/of verzorging vanuit een nabijgelegen zorgsteunpunt. Overige geschikte huisvesting voor ouderen en mensen met beperkingen betreft zelfstandige woningen of wooneenheden, waarvan diverse kenmerken maken dat ze meer geschikt zijn voor de doelgroep dan reguliere woningen (ABFResearch, 2013). Om het aantal woningen dat voor aanpassingen in aanmerking komt in kaart te brengen, is gebruikt gemaakt van de cijfermatige onderbouwingen voor verzorgd en geschikt wonen van de regio s Achterhoek en Twente. Uit het vastgoedbeleid van beide regio s blijkt dat ze de komende jaren sterk in willen spelen op de thema s vergrijzing en toegankelijke woningen. Over de periode 2012 tot en met 2020 is de voorspelling dat ongeveer woningen geschikt gemaakt moeten worden (5,2 % van de totale woningvoorraad in de regio s Achterhoek en Twente). Een deel van deze woningen zal aangepast worden naar de functie verzorgd wonen. Voor het merendeel van de woningen zal het gaan om maatregelen om de woning toegankelijk te maken. 11

13 Tabel 12: Cijfers geschikte woningen in periode in EUREGIO (NL) Woningen geschikt maken voor Twente 1 ( ) Achterhoek 2 ( ) Totaal ( ) Verzorgd wonen Overige geschikt te maken woningen Totaal Bronnen: (ABFResearch, 2013), (Atrive, 2010) Het percentage van (5,2 %) is tevens gehanteerd om het aantal woningen te bepalen die in aanmerking komen voor aanpassingen op het gebied van barrièrevrijheid in de gemeenten Coevorden, Hardenberg en Ommen. Dit percentage is aangehouden omdat de bevolkingsopbouw (en dus het percentage ouderen) in deze gemeenten nagenoeg hetzelfde is. Het aantal woningen dat in de drie genoemde gemeenten aangepast moet worden bedraagt in de periode 2012 tot en met Het totaal aantal woningen dat in aanmerking komt voor aanpassingen op het gebied van barrièrevrijheid in het EUREGIO-gebied (NL) ligt in de periode 2012 tot en met 2020 op ongeveer woningen. Per jaar betekent dit woningen waar barrièrevrije maatregelen kunnen worden genomen. Door hier het aantal woningen voor de jaren 2012 en 2013 af te halen, bedraagt het aantal aan te passen woningen voor de periode 2014 tot en met 2020 ongeveer woningen. Dit is 4 % van de totale woningvoorraad in het EUREGIO-gebied (NL). Tabel 13: Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor barrièrevrijheid in de periode 2014 t/m 2020 in het EUREGIO-gebied (NL) Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor barrièrevrijheid Totaal ( ) Per jaar Totaal aantal woningen (afgerond) T.o.v. de totale woningvoorraad in het EUREGIO-gebied (cijfers 2012) 4% 4.3. Potentie woningaanpassingen domotica in de EUREGIO (NL) Het thema domotica wordt hier gesplitst in de onderdelen domotica energie en domotica wonen en zorg, waarbij domotica wonen en zorg te splitsen valt in subonderdelen als comfort, toegankelijkheid en veiligheid. Deze opdeling is gemaakt op basis van informatie uit deskresearch en gesprekken met deskundigen. 1 ABFResearch. (2013). Rapport Monitor Investeren voor de Toekomst Delft: Minsterie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. 2 Atrive. (2010). Rapport Alleen ga je sneller, samen kom je verder. Regionale woonvisie Achterhoek

14 Bij het bepalen van het aantal woningen dat in aanmerking komt voor aanpassingen voor domotica ten behoeve van energie wordt vooral gekeken naar de toepassing van slimme appratuur en daarvoor ondersteunende systemen. Voor domotica wonen en zorg moet naast barrièrevrijheid ook rekening gehouden worden met maatregelen ten behoeve van comfortverbetering en veiligheid in en rondom de woning. Het aantal woningen dat in aanmerking komt voor aanpassingen op het gebied van domotica voor energie is gelijk gesteld aan het aantal woningen dat in aanmerking komt voor energetische aanpassingen. Dit geldt tevens voor de woningen met de toepassing van domotica wonen en zorg, waarbij ze qua aantal gelijk zijn gesteld aan de woningen die in aanmerking komen voor aanpassingen ten behoeve van barrièrevrijheid. Onderstaande tabel geeft het aantal woningen weer die in aanmerking komen voor domotica aanpassingen voor de periode 2014 tot en met Tabel 14: Potentieel aantal woningen dat aangepast moet worden voor woningaanpassingen domotica energie en zorg in EUREGIO (NL) Domotica Wonen en zorg ( ) Energie ( ) Totaal aantal woningen

15 5. Marktpotentie bouwen en wonen in EUREGIO-gebied (NL) Per thema worden in dit hoofdstuk de mogelijke investeringsvarianten in kaart gebracht en wordt een toelichting gegeven op de herkomst van de varianten. Verder is per thema aangegeven wat de gemiddelde investering per woning is om aan de hand daarvan de totale marktpotentie te kunnen bepalen Marktpotentie energie in het EUREGIO-gebied (NL) Voor het in kaart brengen van de investeringen ten behoeve van energetische maatregelen is uitgegaan van het gemiddelde tussen de hoogste en de laagste kosten per labelsprong. Met betrekking tot de energetische verbeteringen is uitgegaan van de varianten één tot vier labelsprongen met de daarbij behorende kosten. In onderstaande tabel wordt de investering per labelsprong weergegeven en gekoppeld aan de energielabels B t/m G. (EIB, Investeringsfaciliteit en verhuurdersheffing, 2013) Tabel 15: Investeringen energie per labelsprong energie Label 1 labelsprong 2 labelsprongen 3 labelsprongen 4 labelsprongen A B C D E F G Gemiddeld Bron: (EIB, Investeringsfaciliteit en verhuurdersheffing, 2013) Van de in bovenstaande tabel berekende gemiddelden wordt in onderstaande tabel de totale gemiddelde investering voor energie in het EUREGIO-gebied (NL) bepaald voor de periode 2014 tot Hierbij is aangenomen dat de investering in alle jaren gelijk blijft en is er geen rekening gehouden met mogelijke kostenstijgingen- of dalingen. Tabel 16: Gemiddelde investering energie in het EUREGIO-gebied (NL) Omschrijving Labelsprong Investering 1 labelsprong Gemiddelde kosten energetische 2 labelsprongen verbeteringen per labelsprong 3 labelsprongen labelsprongen Gemiddelde investering energie Gemiddelde investering per woning (afgerond) Bron: Eigen bewerking

16 De gemiddelde investering van wordt vermenigvuldigd met het totaal aantal woningen van die in aanmerking komen voor energetische aanpassingen, om zo de marktpotentie voor energie in het EUREGIO-gebied (NL) voor 2014 tot en met 2020 te berekenen. Dit resulteert in een marktpotentie van ruim 2,5 miljard euro Marktpotentie barrièrevrijheid in het EUREGIO-gebied (NL) Om de hoogte van de investering voor barrièrevrijheid te bepalen wordt gerekend met de kosten voor het aanpassen van een woning voor mensen met een lichte beperking en het aanpassen van een woning voor mensen met een fysieke beperking. Hierbij zijn de bedragen gemiddeld. In onderstaande tabel worden de investeringen voor de verschillende varianten weergegeven. Tabel 17: Gemiddelde investering barrièrevrijheid Omschrijving Barrièrevrijheid Varianten Kosten Toelichting Investering per woning gekoppeld aan de maatregelen Lichte beperking Pakket m.b.t. mensen met een lichte fysieke beperking: een selectie van maatregelen rond niveauverschillen, toegang, verlagen van dorpels en aanpassing van deuren. Fysieke beperking Pakket m.b.t. mensen met een matige fysieke beperking: de woning is geheel toegankelijk voor een bewoner met een rollator of soortgelijk loophulpmiddel en is van binnen geheel doorgankelijk met een rollator. Gemiddelde investering per woning (afgerond) Bron: (Actiz, 2013) Bij het berekenen van de marktpotentie voor barrièrevrijheid is er vanuit gegaan dat de gemiddelde investering van per woning gedurende de periode 2014 tot en met 2020 gelijk blijft. De marktpotentie is berekend door deze investering te vermenigvuldigen met het aantal woningen dat in aanmerking komt voor aanpassingen op het gebied van barrièrevrijheid, in totaal woningen. Dit resulteert in een markpotentie van ruim 200 miljoen euro Marktpotentie domotica in het EUREGIO-gebied (NL) Voor wat betreft de investeringen voor domotica wordt onderscheid gemaakt tussen de varianten basis, comfort en comfort plus. De varianten hebben betrekking op de domotica-installaties die te maken hebben met energie, comfort, toegankelijkheid en veiligheid rondom en in de woning. In volgende tabel worden de kosten per maatregelpakket toegelicht. 15

17 Tabel 18: Investeringen per thema domotica Omschrijving Varianten Kosten Toelichting Basis Basis ( ): centrale functies, lichtscenario s op basis van geschakelde verlichting, geschakelde contactdozen, een paniek knop in de slaapkamer en een geïntegreerde een thermostaatregeling in de woonkamer. Investering gekoppeld aan de varianten domoticatoepassingen Comfort Comfort ( ): als basis, maar uitgebreid met intelligentere bedienunits, dimbare verlichting in woonkamer en keuken, extra bedienunits in de hoofdslaapkamer, verlichting in toilet en verkeersruimtes (zoals hal, overloop en garage) schakelen met behulp van bewegingsmelders. Comfortplus Comfortplus ( en ): als basis, maar uitgebreid met dimbare verlichting voor alle vertrekken en onafhankelijke thermostaatregeling in iedere verblijfsruimte en badkamer. Gemiddelde investering per woning (afgerond) Bron: (Alpha-x, 2013) Op basis van deskresearch en gesprekken met deskundigen is tevens de splitsing gemaakt tussen kosten met betrekking tot domotica energie en de kosten met betrekking tot domotica wonen en zorg. Onder domotica wonen en zorg vallen ook de toe te passen installaties ter verbetering van het comfort, de veilgheid en de toegankelijkheid van woningen. De gemiddelde investering voor domotica van wordt deels toegewezen aan domotica energie ( 3.500) en deels aan domotica wonen en zorg ( 9.000). De investering voor domotica energie is berekend aan de hand van de gegevens uit onderstaande tabel. Het overige deel van de totale investering voor domotica is toegekend aan domotica wonen en zorg. Tabel 19: Splitsing kosten domotica energie Thema s Energieverbruik 580 Indicatie van kosten voor e-domotica en slimme energie. Sluipverbruik 377 Indicatie van kosten voor energiemeter en uitbereidingsdienst. Duurzaamheid 895 Indicatie kosten m.b.t. veiligheid, comfort en energiebesparing. Daarnaast de kosten voor de online e-domotica. Overige Accusysteem (powerretour) voor domoticasystemen. Totaal per woning (afgerond) Bronnen: (E-domotica, 2013) en (Powerretour, 2014) 16

18 Bij het berekenen van de marktpotentie voor domotica energie is de gemiddelde investering van per woning gedurende de periode 2014 tot en met 2020 vermenigvuldigd met het aantal woningen dat in aanmerking komt, Voor het berekenen van de marktpotentie domotica wonen en zorg is dit respectievelijk per woning voor woningen. Dit resulteert in een marktpotentie voor domotica energie van en een marktpotentie voor wonen en zorg van Totale marktpotentie bouwen en wonen in het EUREGIO-gebied (NL) Aan de hand van de berekende gemiddelde investering per woning en het aantal woningen is per thema (energie, barrièrevrijheid en domotica) de marktpotentie (afegrond) berekend. Daarna worden deze bij elkaar opgeteld om zo de totale marktpotentie voor bouwen en wonen in het EUREGIO-gebied (NL) te bepalen. In onderstaande tabel wordt zowel de marktpotentie per thema als de totale marktpotentie weergegeven. Tabel 20: Totale marktpotentie bouwen en wonen in EUREGIO-gebied Thema s Totaal aantal woningen in EUREGIO-gebied (NL) Investering per woning Totaal Totaal (afgerond) Energie Barrièrevrijheid Domotica Wonen en zorg Energie Totaal Totale invetsering bouwen en wonen (afgerond) Omzet per jaar (afgerond) Bron: (Eigen bewerking) De totale marktpotentie voor bouwen en wonen in het EUREGIO-gebied (NL) bedraagt afgerond in de periode 2014 tot en met Per jaar betekent dit een marktpotentie van

19 6. Werkgelegenheid in EUREGIO (NL) Om de werkgelegenheid die de marktpotentie voor bouwen en wonen in het EUREGIO-gebied (NL) voor de periode 2014 tot en met 2020 met zich meebrengt te bepalen, wordt gerekend met het gemiddelde aantal arbeidsjaren in die periode. De arbeidsjaren worden berekend door de totale omzet van ,- te delen door de gemiddelde bruto omzet van per werknemer in de woningbouw en de utiliteitsbouw in 2011, (EIB, Bedrijfseconomische kerncijfers B&U en GWW-bedrijven, 2012). In onderstaande tabel wordt het totaal aantal arbeidsjaren in het EUREGIO-gebied (NL) weergegeven. Tabel 21: Werkgelegenheid in EUREGIO (NL), gekoppeld aan het marktpotentieel Kerncijfers m.b.t. werkgelegenheid EUREGIO-gebied (NL) Periode 2014 t/m 2020 Potentiele omzet (bouwen en wonen) in EUREGIO ,- Bruto omzet per werknemer B&U landelijk (2011) ,- Aantal arbeidsjaren in EUREGIO (afgerond, o.b.v. bruto omzet werknemer) Aantal arbeidsjaren per jaar (afgerond) Bron: (EIB, Bedrijfseconomische kerncijfers B&U en GWW-bedrijven, 2012) De werkgelegenheid in het EUREGIO-gebied (NL) bedraagt ruim arbeidsjaren in de periode Omgerekend is dit gemiddeld 1800 arbeidsjaren per jaar. 18

20 7. Samenvatting Als onderdeel van het haalbaarheidsonderzoek Euregionale Expertiseketen Toekomstbestendig Bouwen en Wonen, is een onderzoek uitgevoerd naar de marktpotentie voor bedrijven voor woningaanpassingen op het gebied van energie, barrièrevrijheid en domotica. Daarnaast is de samenhangende werkgelegenheid in arbeidsjaren in kaart gebracht. De marktpotentie en de werkgelegenheid zijn voor het Duitse en Nederlandse deel van de EUREGIO uitgewerkt in afzonderlijke rapportages. De EUREGIO (NL) telde in 2012 in totaal inwoners. Hiervan is 18 % in jaar en ouder. Volgens de bevolkingsprognose van CBS zal dit percentage oplopen tot 22% in 2030 en 30% (voor de regio s Achterhoek en Twente) in Uit deze percentages blijkt dat het aandeel ouderen aanzienlijk zal toenemen. In het EUREGIO-gebied (NL) bedroeg het aantal woningen in 2012 in totaal Voor het Nederlandse deel van het EUREGIO-gebied is per thema (energie, barrièrevrijheid en domotica) inzichtelijk gemaakt hoeveel woningen hiervan potentieel aangepast moeten worden. Voor energie bedraagt de potentie 60% van de totale woningvoorraad in Dit komt neer op woningen over de periode 2014 tot en met Het totaal aantal woningen dat in aanmerking komt voor aanpassingen op het gebied van barrièrevrijheid in het EUREGIO-gebied (NL) ligt in de periode 2014 tot en met 2020 op ongeveer woningen. Het aantal woningen voor domotica, voor de periode 2014 tot en met 2020, is opgesplitst in domotica energie en domotica wonen en zorg. Het aantal woningen voor domotica energie is gelijk gesteld aan het aantal woningen voor energie, woningen. Dit geldt tevens voor het aantal woningen voor domotica wonen en zorg, dat gelijk gesteld is aan het aantal woningen voor barrièrevrijheid, woningen. Om de totale investering voor bouwen en wonen te bepalen wordt voor elk thema de investering vermenigvuldigd met het aantal woningen. Voor energie en barrièrevrijheid wordt uitgegaan van de totale gemiddelde investering vermenigvuldigd met het aantal woningen waar de maatregelen genomen moeten worden. Wat betreft de berekening van de totale investering domotica, wordt de splitsing gemaakt tussen investeringen ten behoeve van domotica energie en domotica wonen en zorg (comfort, veiligheid, toegankelijkheid etc.). 19

21 Thema s Totaal aantal woningen in EUREGIO-gebied (NL) Investering per woning Totaal Totaal (afgerond) Energie Barrièrevrijheid Domotica Wonen en zorg Energie Totaal Totale invetsering bouwen en wonen (afgerond) Omzet per jaar (afgerond) Om de werkgelegenheid te bepalen die de bovenstaande marktpotentie met zich meebrengt, is gerekend met het gemiddelde aantal arbeidsjaren in de periode 2014 tot en met De arbeidsjaren worden berekend door de totale omzet van ,- te delen door de gemiddelde bruto omzet van per werknemer in de woningbouw en de utiliteitsbouw in Kerncijfers m.b.t. werkgelegenheid EUREGIO-gebied (NL) Periode 2014 t/m 2020 Potentiele omzet (bouwen en wonen) in EUREGIO Bruto omzet per werknemer B&U landelijk (2011) Aantal arbeidsjaren in EUREGIO (afgerond, o.b.v. bruto omzet werknemer) Aantal arbeidsjaren per jaar (afgerond) De werkgelegenheid in het EUREGIO-gebied (NL) bedraagt ruim arbeidsjaren in de periode Omgerekend is dit gemiddeld 1800 arbeidsjaren per jaar. 20

22 Het project EUREK BW is uitgevoerd door de partners Saxion, INFA-ISFM en NeumannConsult. Het project wordt in het kader van het INTERREG IV A programma Deutschland-Nederland medegefinancierd door het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Unterstüzt durch: Mede mogelijk gemaakt door: 21

23 Bibliografie ABFResearch. (2013). Rapport Monitor Investeren voor de Toekomst Delft: Minsterie Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Actiz. (2013). Gescheiden wonen met zorg. Opgeroepen op 11 7, 2013, van Aedes: 2-actiz---aedes.pdf AgentschapNL. (2012). Rapport energiebesparing gebouwde omgeving Agentschap NL. Alpha-x. (2013). Kosten Domotica. Opgeroepen op 11 8, 2013, van Alpha-x: Atrive. (2010). Alleen ga je sneller, samen kom je verder. Regionale woonvisie Achterhoek CBS. (2013 a, april 15). Bevolkingsaantal naar leeftijd Opgeroepen op november 1, 2013, van Statline.cbs: CBS. (2013 b, oktober 1). Regionale prognose ; kerncijfers, regio-indeling Opgeroepen op januari 20, 2014, van statline.cbs.nl: CBS. (2013 c, juni 21). Woningvoorraad naar eigendom Opgeroepen op januari 17, 2014, van Statline.cbs: CBS. (2013 d, oktober 2). Woningvoorraad naar bewoning Opgeroepen op januari 17, 2014, van statline.cbs: 58,402&D3=l&HDR=T&STB=G1,G2&VW=T CBS. (2013 e, juli 18). Bewoonde woningen Opgeroepen op 11 1, 2013, van Statline.cbs: CBS. (2013 f, juli 18). Bewoonde woningen naar type huishouden en woning Opgeroepen op oktober 1, 2013, van Statline.cbs: 22

24 CBS. (2013 g, juli 18). Bewoonde woningen naar leeftijdklasse huishouden en type woning Opgeroepen op oktober 1, 2013, van Statline.cbs: E-domotica. (2013). E- domotica Energie. Opgeroepen op 12 26, 2013, van E-domotica: EIB. (2012). Bedrijfseconomische kerncijfers b&u en GWW-bedrijven. Amsterdam: EIB. EIB. (2013). Investeringsfaciliteit en verhuurdersheffing. Amsterdam: Economisch Instituut voor de Bouw. Klein Poelhuis Installatietechniek, H. W. (2013, 12 20). Splitsing domoticakosten. (B. Abdallah, Interviewer) Loohuis Energie & Installatie Advies B.V., B. B. (2013, 12 19). Splisting domoticakosten. (B. Abdallah, Interviewer) Powerretour. (2014). Power retour Solar. Opgeroepen op 1 4, 2014, van Power retour: Senternovem. (sd). Eenergielabels Opgeroepen op 11 7, 2013, van Senternovem.databank: Universiteit Twente, A. M. (2013, 12 19). Splitsing domotica kosten. (G. Salemink, Interviewer) 23