PwC Pensioenlezing 2016

Transcriptie

1 PwC Pensioenlezing 2016 Het pensioen van de toekomst vergt meer dan een stelselherziening Programma 13:00 13:15 Welkom door Bastiaan Starink Uw dagvoorzitter: Michael Visser 13:15 13:45 Bert Boertje De Nederlandsche Bank Trends in het pensioenlandschap. 13:45 14:20 Casper van Ewijk Universiteit van Amsterdam / Netspar Over naar een ander pensioenstelsel. 14:20 14:55 Christiaan Hertogh ABN AMRO Bank De moderne pensioenregeling in het bredere HR beleid. 14:55 15:30 Pauze 15:30 16:15 Bastiaan Starink Tilburg University / PwC / Netspar Duurzaam beleggen en de rol van belasting. 16:15 16:50 Wim Koeleman PwC Internationale FinTech ontwikkelingen en de rol voor pensioenen. 16:50 17:00 Afsluiting 17:00 Borrel 1

2 Trends in het pensioenlandschap Bert Boertje Divisiedirecteur Toezicht Pensioenfondsen Over naar een ander pensioenstelsel Casper van Ewijk PwC Pensioenlezing, Tilburg, 9 december

3 Bijna 15 jaar pensioenhervorming Invoering FTK ABP voert middelloonregeling in en laat volledige indexatie van pensioen los IFRS: accounting standards (marktwaarde) Evaluatie FTK Pensioenakkoord: verhoging AOW leeftijd Invoering UFR Nationale Pensioendialoog Invoering nftk SZW: HooflijnenToekomstbestendig Pensioenstelsel Wet verbeterde premieregeling 3

4 Sterkte - zwakte 7 Nederland: Aanvullend pensioen stamt uit jaren 50 Een goed pensioen voor alle werknemers Verplichte deelname via werkgever Pensioen = uitgesteld loon Kapitaaldekking Pensioen met 65 jaar 70% van loon 8 4

5 Diversiteit fondsen en regelingen (aantallen deelnemers) fondsen regelingen Sector-wide pension funds (mandatory) Sector-wide pension funds (non-mandatory) Company pension funds Company saving funds Professional group pension funds Other Eindloon Middelloon Combinatie eind-/middelloon Vaste bedragen Overige uitkeringsovereenkomst Premieovereenkomst Combinatie Ontwikkeling uitkeringsovereenkomsten en premieovereenkomsten (aantallen deelnemers) Uitkeringsovereenkomsten Premieovereenkomst 10 5

6 Zeer succesvol! Denemarken Australie Mercer Global Pension Index Maar toch vragen bij pensioen 11 Vijf redenen voor herbezinning op pensioenstelsel (uitkeringsovereenkomst) 1. Internationale trend naar DC Werkgevers en jongeren trekken zich terug als risicodrager Overdraagbaarheid 2. Economische houdbaarheid Commissie Goudswaard (2009): zekerheid niet langer betaalbaar Advies: Lagere ambitie. Doorsneeprobleem onderzoeken 3. FTK en gevoeligheid voor nominale rente Uniforme beleggingsmix met indexatieregels Sturen op nominale dekkingsgraad & kortere hersteltermijnen Onduidelijke generatie-effecten 4. Veranderende arbeidsmarkt Doorsneesysteem niet houdbaar 5. Veranderende consument Toenemende diversiteit Behoefte aan maatwerk en eigen regie 6

7 Vijf redenen voor herbezinning op pensioenstelsel (uitkeringsovereenkomst) 1. Internationale trend naar DC Werkgevers en jongeren trekken zich terug als risicodrager Overdraagbaarheid 2. Economische houdbaarheid Commissie Goudswaard (2009): zekerheid niet langer betaalbaar Advies: Lagere ambitie. Doorsneeprobleem onderzoeken 3. FTK en gevoeligheid voor nominale rente Uniforme beleggingsmix met indexatieregels Sturen op nominale dekkingsgraad & kortere hersteltermijnen Onduidelijke generatie-effecten 4. Veranderende arbeidsmarkt Doorsneesysteem niet houdbaar 5. Veranderende consument Toenemende diversiteit Behoefte aan maatwerk en eigen regie Diversiteit in pensioen Pensioen t.o.v. bruto inkomen, Top 25% Mediaan Laagste 25% Bron: Marike Knoef et al., Netspar 7

8 Goede oude dag maar illiquide inflexibel pensioen kapitaal opgesloten in woningen vaste pensioenpremie en aflossing hypotheek en aflossing studielening Netspar, De routekaart naar een meer integrale benadering van wonen, zorg en pensioen, 2016 Welvaartseffecten maatwerk groot Modale werknemer heeft ca pensioenkapitaal op pensioendatum ( 700 per maand) nodig voor goed pensioen Werknemer 1: heeft pensioenregeling en huurt woning pensioenkapitaal Werknemer 2: pensioenregeling en koopt woning pensioenkapitaal en afgelost huis ( ) beperkte woonlasten en kan huis verzilveren Welvaartsverlies 3% van inkomen over hele leven (of ca. 20% van aanvullend pensioen) ZZP-er, huurt woning en spaart niet voor pensioen hoge lasten na pensioen Welvaartsverlies 5% van inkomen over hele leven Netspar, Keuze in pensioen, te verschijnen

9 Maar ook beschermen van individu: verlies door slecht beleggen Welvaartsverlies suboptimale diversificatie Welvaartsverlies 10% 5% 10 aandelen 4 aandelen 2 aandelen 0% 0% 15% 30% 45% 60% 75% 90% % verhoging volatiliteit aandelenrendement tov volledige diversificatie SZW Perspectiefnota, juli 2016 De veranderende samenleving en arbeidsmarkt vragen om fundamentele aanpassingen... Ontworpen in de jaren 50 van de vorige eeuw past het stelsel goed bij werknemers die hun hele leven in loondienst blijven in dezelfde sector, misschien zelfs bij dezelfde werkgever. Meer mensen willen hun eigen keuzes kunnen maken over hun pensioen om zo hun bestedingsmogelijkheden evenwichtiger te verdelen over hun levensloop. De inrichting van het Nederlandse pensioenstelsel biedt hiervoor in vergelijking met andere landen weinig ruimte. binnen collectieve regeling!!! 18 9

10 Stand van de pensioendiscussie: van 4 naar 2 varianten 19 SER (2015): vier varianten voor 2 e pijler 1. uitkeringsovereenkomst met degressieve opbouw 2. nationale pensioenregeling 3. persoonlijk pensioenvermogen met vrijwillige risicodeling 4. persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling ( PPR ) Variant 4C nader verkennen: interessant maar onbekend 10

11 SER (2016), Commissie Langejan (2016) Inzoomen op twee varianten I-B. Ambitieovereenkomst uitkeringsovereenkomst loslaten nominale garantie nominale sturing rond dekkingsgraad 100 IV-C. Persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling premieregeling met eigen pensioenpot binnen collectieve regeling risicodeling via buffer (>0) SER (2016), Commissie Langejan (2016) Inzoomen op twee varianten I-B. Ambitieovereenkomst uitkeringsovereenkomst loslaten nominale garantie nominale sturing rond dekkingsgraad verbeterd huidig contract +/- laat tekorten toe + bekend/uniform/solidair - uniforme beleggingsmix - gevoelig voor parameters - complexe regelgeving IV-C. Persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling premieregeling met eigen pensioenpot binnen collectieve regeling risicodeling via buffer (>0) + transparant + heldere eigendomsrechten + premie stuur voor jezelf + ruimte voor maatwerk (in toekomst) - onbekend (invulling buffer) - buffer pas op lange termijn 11

12 Dubbele transitie 1. afschaffing doorsneesysteem 2. overgang nieuw pensioencontract (I-B, IV-C) 23 Doorsneeprobleem in uitkeringsovereenkomst subsidie van jongere naar oudere werknemers % grondslag doorsneepremie actuarieel faire premie leeftijd 12

13 Waarom afschaffen? Niet fair, niet eerlijk Verstoring arbeidsmarkt heffing op jongeren subsidie aan ouderen kan deelname jongeren belemmeren of juist gunstige subsidie aan ouderen? Kan maatschappelijk draagvlak ondermijnen overdracht jongere naar oudere werkenden 25 Complicatie: degressieve opbouw - berekend met nominale RTS (actuarieel fair?) - landelijk of fondsspecifiek? - wordt nog complexer indien afgestemd op pensioenambitie 13

14 Doorsneeprobleem % grondslag winst bij onmiddelijke overgang op degressieve opbouw verlies bij onmiddelijke overgang op degressieve opbouw doorsneepremie actuarieel faire premie leeftijd Verdelingseffecten transitie Gevolgen transitie beperkt door dubbele transitie Compensatie door minder snel vereist vermogensherstel En dus sneller indexeren Ook bij dekkingsgraad 90% effecten hanteerbaar Direct afrekenen door korten niet nodig, ook niet in IV-C Uitsmeren van aanpassing: probleem beperkt tot oudsten Compensatie via premie of via verdeling van vermogen 28 14

15 Heterogeniteit grijsheid in fondsen (actieven) Grijs-groen parameter = aantal jongeren (45-65)/ aantal jongeren Te verschijnen: Netspar, Heterogeniteit in doorsneeproblematiek, Maar heterogeniteit van fondsen Groot verschil in effecten tussen: landelijke uniforme degressieve staffel groen fonds krijgt meer opbouw, hogere premie maar ook hoger pensioenresultaat grijs fonds krijgt minder opbouw, lagere premie maar ook lager pensioenresultaat fondsspecifieke staffel afgestemd op behoud pensioenresultaat groen fonds houdt vast zelfde ambitie dan ook ongeveer zelfde opbouw en premie grijs fonds houdt vast aan zelfde ambitie dan ook ongeveer zelfde opbouw en premie: mag dat? regulering via premie lijkt eenvoudiger dan via opbouw 30 15

16 En nu verder: Stop met rekenen! 31 Waar ging het ook alweer om? antwoord op mobiliteit arbeidsmarkt eenvoud, transparantie en herstel vertrouwen betere risicospreiding basis voor verdere ontwikkeling in toekomst alleen marktwaarde geen waardering verbetering van stelsel/contract geen waardering kwalitatieve aspecten alsof het stelsel zonder hervorming oneindig kan doorgaan 32 16

17 DANK VOOR UW AANDACHT Mission Netspar contributes to the ongoing improvement of financing opportunities for the old age of Dutch and European citizens through network development, formulating and executing scientific research and knowledge transfer programs. 17

18 Christiaan Hertogh De moderne pensioenregeling in het bredere HR-beleid DE BANK VERANDERT Gemiddeld 18 jaar dienstverband Krimpende industrie Op zoek naar andere profielen Consequentie: Kortere dienstverbanden Vaker pensioenoverdrachten 18

19 De industrie verandert snel. Onze CAO en Sociaal Plan staan dan ook in het teken van continue talentontwikkeling 37 Uit intern onderzoek is gebleken dat onze medewerkers een duidelijke voorkeur hebben voor een aantal arbeidsvoorwaarden % SALARIS 67% UITDAGEND WERK 49% FLEXIBEL WERKEN 47% LOOPBAANMOGELIJKHEDEN 43% OPLEIDINGSMOGELIJKHEDEN 40% PENSIOEN 38 19

20 De algehele prioriteiten zijn gelijk, maar de behoefte verschilt wel op basis van leeftijd. Pas vanaf 50+ wordt pensioen belangrijk Minder kennis betekent lagere waardering. Door te investeren in bewustzijn, verwachten we de waardering te vergroten 40 20

21 Naast een gebrek aan kostenbewustzijn, is er ook een gebrek aan pensioenbewustzijn De vrijwillige opstapregeling creëert een behoefte aan financiële planning: Kan ik een opleiding financieren via de opstappremie? Kan ik de periode tot pensioen overbruggen met de opstappremie? Wanneer kan ik eigenlijk met pensioen? Omdat pensioenen bij ABN AMRO zijn opgebouwd op verschillende pensioenleeftijden, beseffen medewerkers vaak niet dat ze al veel eerder met pensioen zouden kunnen ,000 20, ,000 < , , ,000 >2014 PENSIOEN 41 ABN AMRO kent twee pensioenregelingen met een fiscaal maximale opbouw en waarbij we bij pensionering flexibiliteit bieden CDC PENSIOEN TOT 100,000 Fiscaal maximaal Premie gemaximeerd op 35% Geen keuze vóór pensionering Geen eenduidigheid eigendomsrechten DC PENSIOEN VANAF 100,000 De maximale inleg is gebaseerd op de fiscale 3% staffel Keuzemogelijkheden vóór pensionering Keuzemogelijkheden bij pensionering Uitruil tussen Twee levens OP en PP Hoogte TOP Pensioenleeftijd Deeltijdpensioen DEELNAME HOOGTE SPAARBEDRAG 88% Van nihil tot maximum staffel 42 21

22 ABN AMRO ziet voordelen in de SER 4B variant in opbouw van DC pensioen OPBOUWFASE UITKERINGSFASE In euro s is helder wat van jou is Er is geen discussie over buffers Geen buffer door lange opbouwperiode Eenvoudig je pensioenpot meenemen naar een nieuwe werkgever Minder of meer inleggen wordt begrijpelijker Tegen de pensioendatum (bijvoorbeeld in 10 jaar) inkopen van pensioenrechten in een gepensioneerdenfonds Buffers voor stabiliteit Minder rentegevoelig fonds door kortere horizon van gepensioneerden De transitie van CDC naar DC is relatief eenvoudig: Voor de toekomst DC Bestaande CDC-rechten kun je naar keuze omzetten in DC Langzaam of sneller (afhankelijk van keuzes en prikkels) ontstaat er een gepensioneerden-fonds. 43 PENSIOENEN BEGRIJPELIJK MAKEN DOOR EEN EENDUIDIGE SYSTEMATIEK Om medewerkers te helpen pensioenen te begrijpen en te vergelijken moeten we pensioen minder complex maken. Als BV Nederland zouden we moeten streven naar dezelfde systematiek. Dit is niet alle huidige varianten intact laten en daar nieuwe varianten aan toevoegen. 22

23 Pauze tot uur 45 PwC Pensioenlezing 2016 Het pensioen van de toekomst vergt meer dan een stelselherziening 23

24 Duurzaam beleggen en de rol van belastingen Bastiaan Starink 1. Duurzaam beleggen 24

25 Waarom duurzaam / impact beleggen? De laatste jaren een belangrijk thema voor pensioenuitvoerders geworden Duurzaamheid is méér dan ecologisch verantwoord en groen. Ook relevant: o Maatschappelijke aspecten: mensenrechten, sociale verhoudingen o Economische aspecten Duurzaam moet in deze context worden opgevat als toekomstbestendig 49 Verenigde Naties 50 25

26 Else Bos (PGGM) in NRC van De zeventien doelen voor duurzame ontwikkeling ( ) zijn allemaal onderwerpen waarvan we weten dat ze aan de basis liggen van de stabiliteit in de wereld. Als het aan de basis ligt van stabiliteit, ligt het ook aan de basis van economische groei, en daarmee dus weer aan de basis van de mogelijkheden voor financiële markten om resultaten te boeken en rendementen te halen. 51 Rol van De Nederlandsche Bank Een kerntaak van De Nederlandsche Bank is: zorgdragen voor duurzame welvaart en een duurzame (toekomstbestendige) economie DNB verwacht dat de financiële sector (dus ook pensioenuitvoerders) duurzaam beleggen (ESG-beleggen) verankert in beleid, er over rapporteert en transparant over is Art. 135, lid 4, Pensioenwet: Een pensioenfonds vermeldt in zijn jaarverslag op welke wijze in het beleggingsbeleid rekening wordt gehouden met milieu en klimaat, mensenrechten en sociale verhoudingen 52 26

27 Front runners 53 Verduurzamen van de economie door duurzaam te beleggen is nodig voor een goed functionerende economie 54 27

28 2. Fiscale duurzaamheid Mondiaal debat over fiscale duurzaamheid Ook fiscaal duurzaam gedrag is de laatste jaren een belangrijk thema geworden Steeds meer maatschappelijke verontwaardiging over legale pogingen van bedrijven om belastingdruk te verlagen 56 28

29 57 Mondiaal debat over fiscale duurzaamheid Initiatieven wereldwijd: o OESO: Base Erosion and Profit Shifting (BEPS) Actieplan gericht op het in staat stellen van overheden om voorkomen van belastingheffing tegen te gaan zodat winst belast is in het land waar economische activiteiten plaatsvinden en waarde wordt gecreëerd o Europese Commissie: Anti Tax Avoidance Package (ATAP) BEPS is niet genoeg omdat landen de acties verschillend interpreteren dus worden unierechtelijke initiatieven ontplooid om fiscale concurrentie tussen EU landen tegen te gaan 58 29

30 Waarom fiscale duurzaamheid? 59 Wat hebben pensioenfondsen hier mee te maken? Pensioenfondsen zijn immers vrijgesteld van belasting. Uitkering is belast en belastingheffing bij het fonds is dubbele heffing? Een duurzame en goed functionerende economie is nodig voor een gezond investeringsklimaat en behalen van rendement op pensioenbeleggingen Een duurzame en goed functionerende economie en maatschappij vereisen adequate belastinginkomsten Een duurzaam fiscaal beleid is dus in het belang van pensioenfondsen en deelnemers 60 30

31 Druk vanuit stakeholders Ton Heerts, President of the Dutch trade union centre FNV and Chair of the CWC said: Aggressive tax planning schemes by multinationals represent a threat to the sustainability of our economies and to our pension systems. We expect pension funds, managing workers capital, to integrate tax risks in their responsible investment framework alongside environmental, labour and human right risks. ( ). 61 Druk vanuit stakeholders 62 31

32 Belasting is compliant zijn dus ontgroeid Door druk vanuit de maatschappij, sponsors / werkgevers, overheden en overige stakeholders worden pensioenuitvoerders geacht een standpunt in te nemen over fiscaal duurzaam gedrag én daar naar te handelen Hun macht en invloed, onder andere als aandeelhouder, kunnen pensioenbeleggers inzetten om het fiscale stelsel wereldwijd te verduurzamen 63 en duurzame belastingheffing Verduurzamen van de economie door duurzaam te beleggen is nodig voor een goed functionerende economie 64 32

33 De norm bepaal je zelf OESO Nationale overheden EU Anti ontwijkingsinitiatieven zoals BEPS en ATAP Kernwaarden rondom Maatschappelijke verantwoordelijkheid Overig Key Risico s Belastingontwijking Systematische Integriteit Risico Analyse ( SIRA ) Interesse stakeholders NORM Good Tax Governance Wet- en regelgeving Harde wetgeving Visie en missie Belastingontduiking (incl fraude) Figuur gebaseerd op 65 Hoe? 1 Ga in actieve dialoog met stakeholders (deelnemers, sponsor(s), overheden, NGO s, bedrijven etc.) 2 Ontwikkel een fiscaal duurzaam beleid waarbij rekening wordt gehouden met de nieuwe internationale fiscale ontwikkelingen en input van stakeholders 3 Vertaal het papieren beleid naar heldere handvatten en criteria, toepasbaar op investeringsbeslissingen; 4 Ontwikkel een robuust fiscaal risicomanagement systeem inclusief monitoring en testing waarin de uitvoering en monitoring van het beleid geborgd is (SIRA-proof) 5 Ontwikkel een fiscale gedragscode voor partijen waar in de investeringsketen mee wordt samengewerkt 6 Ontwikkel fiscale transparantierapportages en communiceer transparant 7 Zet technologie in om data te kunnen ontsluiten en de vorige elementen te kunnen ondersteunen 66 33

34 Voor wie? Pensioenfondsen Verzekeraars PPI Uitbestedingspartners zoals: o Pensioenuitvoeringsorganisaties o Vermogensbeheerders o IT leveranciers o Et cetera 67 Tot slot Met een toekomstbestendig en fiscaal-duurzaam beleggingsbeleid, kunnen we goed doen met ons pensioen, en dat is vooral goed voor ons pensioen

35 bastiaanstarink PensionTech vernieuwt pensioen Internationale FinTech ontwikkelingen Wim Koeleman 9 December

36 Agenda 01 FinTech introductie 02 Ontwikkelingen in de NL pensioensector 03 FinTech en pensioenen: PensionTech? 04 Impact op operating model pensioenfondsen en PUO s 05 Conclusie PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December PwC Pensioenlezing Tilburg PwC FinTech introductie December

37 1. FinTech introductie FinTech wordt gezien als het opkomende ecosysteem rondom financiële dienstverlening dat door digitale technologie mogelijk gemaakt wordt FinTech kenmerken: Combinatie financiële dienstverlening en technology Vernieuwend Verstoort bestaande praktijk (disruptief) Vaak door kleine start-ups geïnitieerd Snel en veerkrachtig (agile) Voorbeelden van FinTech bedrijven PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December FinTech introductie FinTech is een wereldwijd fenomeen dat sinds 2013 een spectaculaire groei doormaakt Global Wereldwijde investeringen in FinTech zijn van $4 miljard in 2013 tot $15 miljard in 2015 gegroeid Wereldwijd waren in 2015 circa FinTech start-ups bekend Grote meerderheid van FinTech investeringen heeft (nog) betrekking op Banking. Fintech voor verzekeringen (InsurTech) is in omvang nog beperkt maar sinds 2015 bijzonder snel groeiend Regionaal Van de $15 miljard die in 2015 geïnvesteerd is, neemt de US markt de meerderheid voor zijn rekening (ca 80%). Europa heeft de grootste groei met een jaar over jaar toename van 215% ervaren UK en Ierland zijn goed voor ca 40% van de totale Europese FinTech investeringen. Buiten de UK en Ierland zijn de meest grootste FinTech investeringsgebieden Scandinavië ($345 mio), Nederland ($306 mio) en Duitsland ($82 mio) Nederland Bewustwording rondom FinTech in stroomversnelling sinds 2015: de stelling disrupt yourself or be disrupted wordt door steeds meer FS organisaties onderschreven Willem Vermeend is aangesteld als FinTech ambassadeur in Nederland door Min Fin Veel FS organisaties hebben een Chief Innovation Officer / directeur innovatie benoemd zoals bv NN Group, APG, PGGM en ABN AMRO Opkomst van nieuwe kennis centra (bv Holland FinTech), evenementen (bv The Dutch FinTech Awards & Conference), incubators (bv Startup Delta) en accelerators (bv Startup Bootcamp) PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December

38 1. FinTech introductie De verwachtingen van deelnemers van pensioenfondsen worden bepaald door ervaringen en innovaties buiten de pensioen- en bredere Financiële Sector Ondernemingen die gebruik maken van innovatieve inzichten in klantgedrag en -verwachtingen krijgen snel acceptatie en schaal en zetten de standaard Verwachtingen van deelnemers over dienstverlening van pensioenfondsen worden bepaald door bedrijven als Apple en Amazon De meeste verzekeraars, pensioenfondsen en PUO s hebben tot voor kort weinig geïnvesteerd in innovatie Wat is uw innovatiebudget? Andere organisaties denken hier structureel anders over Top 10 Individuele toegankelijkheid (Anywhere, Anytime, Right Now) Google 9.8 Omni-channel strategies that revolve around mobile 1 3 Tesla Motors Samsung Klantspecifieke / On-Demand Products/Services Customer Experience en loyaliteit gebaseerde klant relaties 1 Refinement of the frontlines 1. R&D Uitgaven ($Bn) Apple Personalized experience based on data 1 Onderneming Amazon 6 3M General Electric Microsoft IBM Toyota 9.2 PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December FinTech introductie FinTech start-ups zijn gedreven door het oplossen van een storend issue waar klanten mee worstelen en schalen dan op met een technology gedreven productoplossing FOCUS Disruptors richten zich op een enkelvoudige productoplossing waarmee de eerste stap naar disruptie gezet wordt Vaak gericht op klantsegmenten die niet interessant zijn voor gevestigde partijen SCOPE Daarna nemen ze steeds weer een nieuw hapje uit de meest waardevolle onderdelen van de waardepropositie rondom het disruptiepunt PIVOT Na eerste succes zal de start-up opschalen naar nieuwe gebieden Dan vaak in directe concurrentie met bestaande ondernemingen Sneller dan bestaande organisaties door rapid prototyping en design thinking Het oplossen van het probleem van de klant is het startpunt PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December

39 1. FinTech introductie Voorbeeld van een start-up die corporate is geworden: Square Na het vinden van een methode om van je i-phone een PIN apparaat te maken heeft Square betaaldiensten verder ontwikkeld en zijn ze nu ook actief op het gebied van kredietverlening FOCUS SCOPE Square Reader voor acceptatie credit en debit cards bij kleine winkeliers PIVOT Square Stand voor een completere betaal terminal (ook grote ketens als Starbucks) Square Capital, Kredietverlening voor winkeliers die Square betaaloplossingen gebruiken 2009 (Series A) 2013 (Series D) 2014 (Series E) Total Funding: $10M Total Funding: $341.8M Total Funding: $766.8M Valuation: $45M Valuation: $3.25B Valuation: $6B Key Competitors Key Competitors Friend today, competitor tomorrow! PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December PwC Pensioenlezing Tilburg PwC Ontwikkelingen in de NL pensioensector December

40 2. Ontwikkelingen in de NL pensioensector We zitten al jaren in een proces van vernieuwing Druk op stelsel; lang slepende discussie over pensioensysteem Veel nieuwe wetgeving om bestaande stelsel te borgen Werkgevers sluiten DB-regelingen, overgang naar CDC en individueel DC Nederlands pensioenstelsel in transitie Governance, nftk, parameters, communicatie, Witteveenkader, Nieuwkomers PPI en APF Aantal pensioenfondsen daalt Pensioendialoog, 1b/4A/4B/4C(R), wetgeving nieuw kabinet PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December Ontwikkelingen in de NL pensioensector en pensioenuitvoerders moeten zich klaarmaken voor scenario s 1 Individualisering 2 3 Verplichtstelling Klantervaring 4 Efficiency PwC Pensioenlezing Tilburg PwC Ondersteunen van keuzevrijheid, nudging Maatwerk communicatie en inzicht Ontzorgen, handelingsperspectief, veilige default Optimaal inzetten van kennis over deelnemers Deelnemers kiezen ook voor fonds als ze daartoe niet verplicht zijn Voelen verbondenheid Vergelijken met andere opties op producten, service, kosten, vertrouwen/imago Persoonlijk, laagdrempelig, prettig Deelnemers naar binnen halen Andere (digitale) dienstverleners zijn de norm Optimale inrichting van processen Benutten van beschikbare data uit interne en externe bronnen (Radicale) kostenverlaging Betere service door minder fouten December

41 3 FinTech en pensioenen: PensionTech? Pensioen Federatie Jaarconcgres 2016 PwC Mei FinTech en Pensioenen: PensionTech? Er bestaan drie categorieën voor innovatie in de Nederlandse pensioensector: incrementeel, doorbraak en radicaal Nieuw Radicale Innovatie Doorbraak innovatie (bv ruimtevaart toerisme, mobiele telefoon en Facebook) Incrementele innovatie a) Procesinnovaties (Straight Through Processing) b) Mijn-omgevingen c) Pensioenregister (bv Amazon.com, Tesla en i-phone) Doorbraak innovatie Technologie Dichtbij bestaand Relatief kleine veranderingen die leiden tot betere, sneller en goedkopere prestaties (vaak 5-20% lagere kosten). Bv: Significante verandering van technologie of business model. Vaak >25% verbetering van kosten, prestaties en klanttevredenheid. Bv: a) Robotic Process Automation b) Robo-advise (Evi van Lanschot vs Betterment) c) Self organising maps (kwaliteit administratie) Incrementele Innovatie Doorbraak innovatie (bv Windows XP, en automatische tandenborstel) (e.g., Dell Computer, EasyJet) Dichtbij bestaand Nieuw Business Model Radicale innovatie Substantiële verandering van zowel technologie als onderliggende business model. Kostenreducties van >75%), snelle groei, nieuwe waarde proposities. Bv a) b) c) d) Sterk afhankelijk van politiek en soc. partners Pensions as a service (natura?) Blockchain? PwC 41

42 3. FinTech en Pensioenen: PensionTech? PensionTech in de pensioen waardeketen Opvoeren nieuwe deelnemer Waarde overdracht Robotics Blockchain Waarde overdracht In- / excasso Beheren basisgegevens Bestuursondersteuning Pensioenfonds (regeling, overeenkomst, etc) Relatie- en contractbeheer Afkoop klein pensioen Werkgevers Incasso, Excasso Pensioenadministratie Beleidsadvisering Communicatie Vermogensbeheer Deelnemers Ondersteunende processen (IT, HR, Finance, risk, etc.) Persoonlijke benadering Mobile Beleggingsadvies Big Data & Analytics Integrale financiële planning Biometrics Robo-advise Data analyse Social media Voorspellend modelleren PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December FinTech en Pensioenen: PensionTech? FinTech is bijzonder relevant voor alle pensioensector trends Belangrijkste trends in NL pensioensector 1. Individualisering en keuzevrijheid 2. Verplichtstelling 3. Klantervaring 4. Efficiency 1. Robotic Process Automation FinTech voorbeelden 2. Robo-advise 3. Verbeteren klantinteractie met apps, sensor technologie etc. 4. Blockchain 5. Vergelijkingssites / aggregators 6. = FinTech voorbeeld kan mogelijkerwijs een rol spelen bij invullen trend in NL pensioensector PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December

43 3. FinTech en Pensioenen: PensionTech? Robo-advisors ontwikkelen zich steeds verder met behulp van Artificial Intelligence richting cognitieve robo-advisors Evolutie van Robo-Advisors Cognitive Roboadvisors Added value Advisors, End Consumers & Providers Integrated Robo-advisors Standalone Robo-advisors Self-directed consumers Aggregation Trade execution Advisors and End Consumers & Providers Economic & market outlook Enhanced & Holistic Advice Machine learning Agent-based modeling Retail & Institutional products Assisted Advice Predictive models Time PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December FinTech en Pensioenen: PensionTech? Veel bestaande robo-advisors zijn gericht op de accumulatie fase, relatief weinig focus op decumulatie tijdens pensioenfase Accumulatie HNW and UHNW Decumulatie Kansen voor FinTech in NL pensioensector met focus op decumulatie fase? Doorbeleggen na pensioendatum Mass Market Pensioen inzetten voor wonen & zorg Working Age (Ages 20 49) PwC Pensioenlezing Tilburg PwC Pre-retirement (Ages 50-67) Retirement (Ages 67+) December

44 3. FinTech en Pensioenen: PensionTech? Bij veranderingen van de verplichtstelling kan de rol van aggregators ineens significant worden in de pensioensector PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December PwC Pensioenlezing Tilburg PwC Impact op operating model pensioenfondsen en PUO s December

45 4. Impact op Operating Model van Fonds en PUO Het toenemend belang van innovatie heeft significante impact op het pensioenfonds Fondsstrategie - Onderscheidend vermogen - Continue verbetering dienstverlening en verlaging kosten - Scenario- en concurrentie-analyse: PPI s, banken, zorgverzekeraars, Innovatie / ICT verankeren in governance - Jong talent / nieuw denken - Kennis en deskundigheid Doorvertaling naar uitvoering - Selectie van dienstverleners - Innovatie- / investeringsbudget afspreken met uitvoerders - Delen in de baten Verantwoording aan deelnemers - Haal hen naar binnen: wensen / informatie - Besteding van innovatiebudget Met nieuwe risico s!! - Cybercrime - Data privacy PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December Pensioen Federatie Jaarconcgres 2016 PwC Conclusie Mei

46 5. Conclusies en discussie De NL pensioensector heeft geen andere keuze dan te innoveren! A. Disruptie van het traditionele pensioenproduct - Onvrede over bestaand stelsel - Laag vertrouwen van deelnemers - Nieuwe vormen dienen zich aan B. Verwachtingen zijn hoog - Transparantie, invloed sociale media - Google, Apple, banken, PPI s vernieuwen en zetten norm C. Technologie en nieuwe manier van denken en werken biedt kansen - Vanuit oplossen van knelpunten / problemen redeneren - Kleine, overzichtelijke stappen - Haal kennis en capaciteit binnen - Gebruik maken van vele vernieuwingen tegen relatief lage kosten D. Verankeren in de eigen werkwijze - Bewustzijn - Organisatie (zelf / allianties / uitbesteding: ecosysteem) E. Met aandacht voor de risico s en de ethische vragen - Cyber / privacy - Medische ontwikkelingen PwC Pensioenlezing Tilburg PwC December Tot slot Enkele slotopmerkingen 46

47 Save the date: donderdag 7 december 2017 Over een fair pensioencontract 47