Cryochirurgie bij de behandeling van benigne, agressief benigne en laaggradig maligne bottumoren

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Cryochirurgie bij de behandeling van benigne, agressief benigne en laaggradig maligne bottumoren"

Transcriptie

1 Cryochirurgie bij de behandeling van benigne, agressief benigne en laaggradig maligne bottumoren Cryosurgery in the treatment of benign, aggressive benign and low-grade malignant bone tumours Auteurs Trefwoorden Key words M. van der Pluijm, R.P.H. Veth, H.W.B. Schreuder, J.W. de Rooy en M. Pruszczynski benigne bottumor, cryochirurgie, laaggradig maligne bottumor, orthopedie benign bone tumour, cryosurgery, low-grade malignant bone tumour, orthopaedics Samenvatting Cryochirurgie is een behandeling waarbij chirurgie gecombineerd wordt met lokale toediening van lage temperaturen. In de orthopedische oncologie wordt cryochirurgie als adjuvante therapie toegepast bij de behandeling van verschillende benigne, agressief benigne en laaggradig maligne bottumoren. In dit artikel wordt een beschrijving gegeven van de geschiedenis, het werkingsmechanisme, de indicaties, techniek, complicaties en resultaten van cryochirurgie. (Ned Tijdschr Oncol 2006;3:152-7) Summary Cryosurgery is a treatment in which surgery is combined with the application of low temperatures. Cryosurgery is used in orthopaedic surgery as an adjuvant treatment of benign, aggressive benign and low-grade malignant bone tumours. In this paper the history, mechanism of treatment, as well as the indications, technique, complications and results of cryosurgery are discussed. Inleiding Cryochirurgie is het vernietigen van weefsel door de lokale invloed van lage temperaturen. Bij minimaal vriesletsel treedt er slechts een ontstekingsreactie op, maar fors vriesletsel heeft weefseldestructie tot gevolg. Door het gebruik van cryochirurgie kan er vaker een minder mutilerende ingreep uitgevoerd worden zonder concessies te doen aan marges welke nodig zijn voor een juiste tumorbehandeling. Door de toediening van lokale koude worden tot minimaal 1 en maximaal 2 cm, gerekend vanaf het vriescontactvlak in het bot, alle cellen vernietigd. 1 Het doel van cryochirurgie in de orthopedische oncologie is het vernietigen van tumorcellen door vrieslaesie waarbij, in tegenstelling tot conventionele chirurgie, slechts een spaarzame resectie nodig is en de basisstructuur van de botten behouden blijft. 2 Cryochirurgie wordt momenteel veelvuldig gebruikt binnen verschillende specialismen voor de behandeling van diverse tumoren. Ook wordt koude toegepast als pijnbestrijding door het bevriezen van zenuwen. Historie De eerste beschrijving van het gebruik van koude bij de behandeling van schedelfracturen en geïnfecteerde wonden werd al jaar voor onze jaartelling opgetekend. 3 Hippocrates adviseerde reeds 460 jaar BC het gebruik van koudeapplicatie voor de behandeling van hematomen en de reductie van zwelling van pijnlijke gewrichten. 4 Het duurde nog tot 1714 voor Fahrenheit de kwikthermometer uitvond. In 1851 beschreef de Engelsman James Arnott het gebruik van koude bij de behandeling van verschillende tumoren. 5 Gage en Emmings beschreven als eerste het vriezen van botweefsel met vloeibare stikstof. 6 De eerste behandeling van bottumoren met cryochirurgie in Nederland werd uitgevoerd door Oeseburg en Oldhoff, en ging aanvankelijk gepaard met veel complicaties. 7 Verbetering van technieken in de jaren 70 van de vorige eeuw, met vermindering van complicaties, heeft er toe geleid dat het vertrouwen in de behandeling van bottumoren met cryochirurgie is toegenomen. N E D E R L A N D S T I J D S C H R I F T V O O R O N C O L O G I E VOL. 3 NR

2 Figuur 1. Preoperatieve conventionele anterior-posteriore röntgenopname met beeld van een chondrosarcoom in de proximale humerus. Cryobiologie en werking Cryobiologie is de wetenschap die zich bezighoudt met de fysiologische effecten van lage temperaturen op levende weefsels. Cryochirurgie maakt gebruik van het grootste bestanddeel van het lichaam: water. Door de verandering van water in ijs ontstaat er een mechanische werking, zowel extra- als intracellulair, met destructie van cellen tot gevolg. Vooral het snel bereiken van lage temperaturen leidt tot intracellulaire ijsvorming. Bij langzaam ontdooien treedt er een rekristalisatie op met groter worden van ijskristallen. 8 Hoe langer het dooiproces duurt, des te groter worden de ijskristallen en des te groter is de mechanische destructie van cellen. De letale temperatuur voor cellen ligt bij ongeveer -30 C. 9 Voor de behandeling van kankercellen in vivo wordt een temperatuur van -50 tot -70 C geadviseerd. 10 Lokale ischemie door een beschadiging van de microcirculatie leidt tot een verder necrotiserend effect op de tumor. Door herhaald vriezen en dooien, worden cellen gevoeliger voor vriezen, waardoor er bij repeterend vriezen meer celsterfte optreedt. therapie in de vorm van respectievelijk chemo- of radiotherapie. Chemotherapie en bestraling hebben een effect op mitotisch actieve cellen. Hun invloed op benigne bottumoren is beperkt, vanwege de vaak langzame groei en staat daarom niet in verhouding tot de bijwerkingen. Fenol is een niet-selectieve cytotoxische stof die bij gecurreteerde bottumoren lokaal wordt toegepast. Bij gebruik van fenol als adjuvante therapie na curettage van benigne bottumoren, vindt men een recidiefpercentage van 12,5 tot 20%. 11,12 De werking van PMMA ligt in de exotherme reactie bij uitharding, waardoor een temperatuur van 50 tot 70 C bereikt wordt. De doordringbaarheid van warmte in bot varieert van 2,5 mm in spongieus bot tot 0,5 mm in corticaal bot. 13 Het letale effect van PMMA op corticaal bot is daarom gering. Na 3 cycli intramedullair vriezen kan op een afstand van 10 mm een temperatuur van -10 C bereikt worden, wat necrose induceert. 14 Het grote voordeel van vriezen is dat er een goede doordringbaarheid is van het bot en dat er gebruik gemaakt kan worden van vloeibare stikstof, zodat er een goed contactvlak kan ontstaan. In het bijzonder bij agressief benigne en laaggradig maligne bottumoren is cryochirurgie een goed alternatief voor en-blocexcisie. Veel verschillende typen bottumoren, van actief benigne tumorachtige afwijkingen en tumoren, via lokaal agressief benigne tot laaggradig maligne bottumoren, zijn geschikt gebleken voor de behandeling met cryochirurgie. Indicatie Binnen de orthopedische oncologie wordt cryochirurgie als lokale adjuvante therapie gebruikt. Naast cryochirurgie kan de lokale applicatie van fenol en polymethylmethacrylaat (PMMA) als adjuvante therapie gebruikt worden. Deze lokale toepassing staat los van de systemische of locoregionale adjuvante Figuur 2. T2-gewogen MRI-beeld van een chondrosarcoom in de proximale humerus. 153 VOL. 3 NR N E D E R L A N D S T I J D S C H R I F T V O O R O N C O L O G I E

3 Tot deze tumoren horen: Aneurysmatische botcyste: een tumorachtige afwijking die het bot verzwakt door de vorming van een blazige cyste. Intramedullair gelegen kraakbenige tumor, die expansief kan groeien met aantasting van de cortex aan de binnenzijde, waardoor verzwakking kan optreden met risico op fracturen. Onder deze chondroïde tumoren vallen het chondomyxoid fibroom, chondroblastoom, enchondroom, borderlinechondrosarcoom en chondrosarcoom graad I (zie Figuur 1,2 en 3). Reusceltumor, die over het algemeen beschouwd wordt als een benigne maar veelal lokaal agressieve tumor, ondanks de zeer sporadische potentie van metastasering. 15 Echte maligne transformatie is zeldzaam en vaak als gevolg van radiotherapie. De benigne vorm van de reusceltumor is geschikt voor cryochirurgie. Chordoom, dat vooral sacraal, lumbaal en hoogcervicaal voorkomt en een lage tot intermediaire maligniteitsgraad heeft. Als gevolg van de tumor ziet men vaak botdestructie met soms ingroei in de weke delen. Eosinofiel granuloom, vaak een uiting van histiocytose-x, ook wel Langerhanse-celhistiocytose genoemd, is een benigne bottumor die lokale botdestructie geeft. Van deze tumor kan ook een gedissemineerde vorm optreden. Techniek De techniek van cryochirurgie wordt geïllustreerd in Figuur 4, pagina 155. De tumor wordt benaderd op de gebruikelijke oncologisch verantwoorde manier. Er wordt geen bloedleegteband gebruikt om de kans op vriesschade van vaatzenuwbundel en huid tot een minimum te beperken. Een luik wordt vervaardigd, waarna de tumor uitgeruimd kan worden. Nadat de tumor zo goed mogelijk is uitgeruimd, kan in de achtergebleven holte een ruime hoeveelheid vloeibare stikstof gesproeid worden. Tijdens de vriescycli is het van belang om het temperatuurverloop goed te monitoren. Zoals eerder vermeld, worden voor een adequate destructie van tumoren temperaturen van -50 tot -70 C geadviseerd. 10 Na het vriezen wordt een spontaan opwarmen afgewacht, omdat langzaam ontdooien een rekristallisatie-effect heeft dat tot meer mechanische schade leidt dan geforceerd ontdooien. 8 Na curretage en vriezen wordt de achtergebleven holte opgevuld met donorbot in chipvorm. Als door de tumorresectie en het vriezen het bot Figuur 3. Laaggradig chondrosarcoom met penitratieve groei tussen het medullaire trabeculaire bot. HE-kleuring, vergroting 200x. dusdanig verzwakt is dat er een risico is op botbreuk, dan wordt een aanvullende osteosynthese geadviseerd (zie Figuur 5, pagina 155). Complicaties Zoals bij iedere operatie, kunnen bij de behandeling met cryochirurgie complicaties optreden. Vooral de kans op infectie is sterk toegenomen tot een incidentie van ongeveer 4%. 16 Het toegenomen risico op infectie kan vooral verklaard worden uit de necrose die ontstaat na vriezen in combinatie met het gebruik van een bottransplantatie (dode botmatrix). Om de kans op infectie te reduceren, wordt bij de inleiding tot chirurgie een breedspectrumantibioticum gebruikt. Na cryochirurgie is er een reactieve vasodilatatie die een toegenomen kans op postoperatieve hematoomvorming geeft. Om dit te beperken en te controleren, wordt er vaker een wonddrain achtergelaten die iets langer dan gebruikelijk in situ blijft. In zeldzame gevallen worden gasembolieën beschreven, die aanleiding geven tot peroperatieve cardiopulmonale bezwaren. Om de kans op een gasembolie zo klein mogelijk te houden, wordt geadviseerd het luik in het bot van voldoende grootte te houden. 17 Door dit grotere luik kan de verdampende vloeibare stikstof minder intramedulaire druk opbouwen, waardoor de kans op het ontstaan van gasembolieën wordt verkleind. In een recent dierexperimenteel onderzoek met gesloten miniatuurcryoprobes werden geen effecten gezien die wijzen in de richting van een gasembolie. 18 Door de tumor, de resectie en cryochirurgie kan bot verzwakt raken met als gevolg een toegenomen risico N E D E R L A N D S T I J D S C H R I F T V O O R O N C O L O G I E VOL. 3 NR

4 Figuur 4. Nijmeegse cryochirurgische procedure. Het witte gebied is tumor, het roze is het reactieve gebied rond de tumor, het violet/blauwe is het postcurretageoppervlak behandeld met vloeibare stikstof. Met deze techniek kan een bottumor behandeld worden met een marge van 1,8 cm. (vergelijkbaar met een marginale excisie). Dit figuur is met toestemming van Elsevier overgenomen uit referentie 22. op fracturen. Onderzoek heeft uitgewezen dat de botsterkte 8 weken na cryochirurgie tot 30% verminderd is. 19 Herstel van botsterkte werd gezien vanaf 4 maanden na de behandeling. Het gebruik van een interne versteviging in de vorm van een osteosynthese wordt daarom geadviseerd. Liefst gebruikt men hiervoor een plaat met schroeven van titanium, omdat die bij een controle-mri minder verstoring van het beeld geeft. Er wordt geen intramedulaire pen gebruikt om eventueel nog aanwezige tumorcellen niet te verslepen naar de niet-aangedane mergholte. Naast de extra versteviging moet ook de belasting gedurende minimaal 3 maanden beperkt blijven. Een groeischijf kan al door de ligging van een tumor gecompromitteerd zijn. Een marginale resectie van de tumor is dan wenselijk met zo min mogelijk schade aan de groeischijf. De tumor moet echter wel in zijn geheel verwijderd worden, omdat anders de tumor de groeischijf zeker zal aantasten met verstoring van groei tot gevolg. Cryochirurgie kan een bijdrage leveren aan marginale resectie, maar het vriezen kan schade toebrengen aan de groeischijf. Het is daarom belangrijk om met thermokoppelnaalden een goede monitoring van het temperatuurverloop te registreren Figuur 5. Dezelfde patiënte, drie jaar na cryochirurgie en reconstructie met titaniumplaat en homoloog botimplantaat. De patiënte is vrij van ziekte. in en rond de groeischijf. Een ander probleem kan optreden als een tumor direct aan een gewricht grenst. Als bij de behandeling een dergelijke tumor gevroren wordt, is er een risico op aantasting van de subchondrale plaat met mogelijkerwijs versnelde arthrose. Overtuigend bewijs voor kraakbeendegeneratie na cryochirurgie is tot op heden niet aangetoond. Schade aan zenuwweefsel met tijdelijke of permanente uitval is al wel beschreven. 20 Vooral de behandeling van tumoren, waarbij de neurovasculaire bundel dicht bij de te vriezen laesie ligt of waar zenuwweefsel in het te vriezen gebied ligt (sacrumtumor met erin gelegen wortels), brengt een groter risico op uitval met zich mee. Direct vriesletsel op zenuwweefsel is nog niet vaak beschreven, in tegenstelling tot zenuwschade die ontstaat bij langdurige blootstelling aan koud water met een temperatuur net boven het vriespunt. Dit fenomeen is beschreven in de Eerste en Tweede Wereldoorlog, toen soldaten langdurig met hun voeten in koud water stonden in loopgraven. Het werd later ook wel het immersion foot syndrome genoemd. Resultaten Een behandeling van een bottumor is pas succesvol als er geen recidief en/of metastasering optreedt. Ook het functionele herstel is van belang. Het systeem dat wordt gebruikt om zowel oncologisch als functioneel te 155 VOL. 3 NR N E D E R L A N D S T I J D S C H R I F T V O O R O N C O L O G I E

5 Aanwijzingen voor de praktijk 1. Cryochirurgie bij de behandeling van bottumoren is een lokale adjuvante therapie. 2. Cryochirurgie heeft een goede doordringbaarheid in bot, waardoor met een intralaesionale curretage van de tumor aangevuld met drie cycli vriezen/dooien volstaan kan worden. 3. Aandacht dient besteed te worden aan het voorkomen van complicaties. classificeren en kwantificeren is het functional assesment system van The Musculoskeletal Tumor Society. 21 Tot januari 2003 werden in het Universitair Medisch Centrum St Radboud 302 patiënten behandeld met cryochirurgie voor benigne, agressief benigne en laaggradig maligne tumoren van het steun- en bewegingsapparaat. 22 Bij follow-up met een minimum van 3 jaar waren 298 patiënten vrij van ziekte, 5 in leven met de ziekte en waren 2 patiënten overleden aan de ziekte. Bij de behandeling van borderline- of graad 1-chondrosarcoom werd een recidiefpercentage van minder dan 3% (3/117) gevonden. Deze 3 patiënten werden aanvullend behandeld met cryochirurgie, waarna er geen recidief meer werd gezien. Bij het chondroblastoom waren de resultaten van behandeling ook goed: er werd 1 recidief gezien (1/15) na initiële behandeling met cryochirurgie. Deze patiënt was vrij van ziekte na een aanvullende behandeling met cryochirurgie. Bij de behandeling van reusceltumoren werden na de eerste behandeling met cryochirurgie wel meer recidieven gezien (8/43, 19%). Deze patiënten waren alle tumorvrij na aanvullende behandeling met cryochirurgie. Discussie Het recidiefpercentage van reusceltumoren is in de beschreven resultaten 19% na de eerste behandeling met curretage en cryochirurgie. Malawer vond een recidiefpercentage van 8% met dezelfde behandeling, terwijl bij de behandeling met een lokale curretage en bottransplantatie met of zonder fenolapplicatie recidiefpercentages zijn beschreven van 21 tot 25%. 1,23 Vermoedelijk wordt ons hoge recidiefpercentage verklaard door het feit dat vrij veel patiënten uit de studie primair elders behandeld waren en met een recidief gepresenteerd werden. In die situatie is er altijd een slechtere uitgangspositie, meestal door ongewenste contaminatie van de wondomgeving door de eerste operatie. Bij de behandeling van borderline- en graad I-chondrosarcoom met curretage en cryochirurgie worden vergelijkbare recidiefpercentages gezien als bij marginale of ruime excisies. De functionele resultaten na behandeling met cryochirurgie waren echter beduidend beter. 24 Malawer beschreef in een eerdere studie 25 patiënten, die behandeld waren met cryochirurgie voor reusceltumoren, chondroblastomen of aneurysmatische botcysten. 25 Hij vond hierbij functioneel betere resultaten in vergelijking met resultaten bij patiënten na een en-blocresectie. Op verschillende vlakken is cryochirurgie in de laatste 4 tot 5 decennia flink ontwikkeld als (adjuvante) therapie voor verschillende vakgebieden. Een sterke verbetering is in het bijzonder de mogelijkheid om het proces van vriezen, met zijn temperatuurverloop, goed te monitoren. Door deze gecontroleerde manier van cryochirurgie kan de kans op complicaties verkleind worden. Zo kan het disfunctioneren van zenuwen na cryochirurgische behandeling goed worden verklaard. Gelukkig treedt er bij zenuwweefsel dat na cryochirurgie inadequaat functioneert in de meeste gevallen een spontaan herstel op in een tijdsbestek van ongeveer 6 maanden. Over het mechanisme van uitval en herstel van zenuwweefsel is nog weinig bekend en zal verder onderzoek moeten plaatsvinden. Voor de hand ligt echter dat het functieherstel voortkomt uit een herstelproces dat in het spinale neuron start. Een premisse daarbij is wel dat de zenuw intact blijft. Conclusie Cryochirurgie bij de behandeling van verschillende benigne, agressief benigne en laaggradig maligne bottumoren is een goed bruikbare methode gebleken met, in vergelijking tot andere lokale behandelingen, goede resultaten. Wel moet duidelijk aandacht besteed worden aan het voorkomen van complicaties, zoals fracturen en ontstekingen. Het grote voordeel van deze adjuvante therapie is dat hij goed doseerbaar en controleerbaar is, en dat er minder uitgebreide resecties hoeven plaats te vinden. Door de minder mutilerende resecties zijn de functionele resultaten vaak beduidend beter. N E D E R L A N D S T I J D S C H R I F T V O O R O N C O L O G I E VOL. 3 NR

6 Addendum Dit artikel is gebaseerd op een recent gepubliceerd artikel in Lancet Oncology. 22 Referenties 1. Malawer MM, Bickels J, Meller I, Buch RG, Henshaw RM, Kollender Y. Cryosurgery in the treatment of giant cell tumor. Clin Orthop 1999;2: Kerschbaumer F, Marcove RC, editors. Die kryochirurgische behandlung von knochentumoren. Grundlagen und klinische anwendung. Stuttgard, New York: Thieme Georg Verlag; Breasted JH. The Edwin Smith Surgical Papyrus. Voll III. Chicago: Oriental Institute Publications; p Zonnevylle JA. The influence of cryosurgery and electro coagulation on the process of metastasizing. Thesis, Oegstgeest: Drukkerij de Kempenaer; p Arnott J. On the treatment of cancer by the regulated application of an anaesthetic temperature. London: J. Churchill; Gage AA, Emmings FG. Bone freezing in cryotherapy. J St Barnabas Med Center 1967;4: Oeseburg HB. Cryosurgical treatment of some bone tumors, an experimental and clinical investigation. Thesis, Groningen; Bischof J, Christov K, Rubinsky B. A morphological study of cooling rate response in normal and neoplastic human liver tissue: cryosurgical implications. Cryobiology 1993;30: Holden HB, McKelvie P. Cryosurgery in the treatment of head and neck neoplasia. Br J Surg 1972;59: Gage AA, Baust JG. Cryosurgery for tumors. Technol Cancer Res Treat 2004;3: Schiller CH, Ritschl P, Windhager R, Kropej D, Kotz R. Frequency of recurrence in phenolized and nonphenolized bone cavities following intralesional excisions of non-malignant bone tumors. Z Orthop 1989;127: Capanna R, Sudanese A, Baldini N, Campanacci M. Phenol as an adjuvant in the control of local recurrence of benign neoplasms of bone treated by curretage. Ital J Orthop Traumatol 1985;11: Rock MG. Treatment of bone cysts and giant cell tumors. Curr Opin Orthpaed 1990;1: Keijser LC, Schreuder HW, Buma P, Weinans H, Veth RP. Cryosurgery in long bones; an experimental study of necrosis and revitalization in rabbits. Arch Orthop Traum Surg 1999;119: Fletcher CD, Unni KK, Mertens F, editors. World Health Organisation Classification of Tumours, Pathology and Genetics of Tumours of Soft Tissue and Bone. Lyon: IARC Press; Marcove RC, Sheth DS, Takemoto S, Healey JH. The treatment of aneurysmal bone cyst. Clin Orthop 1995;311: Schreuder HW, Van Beem HB, Veth RP. Venous gas embolism during cryosurgery for bone tumors. J Surg Oncol 1995;60: Popken F, Meschede P, Erberich H, Koy T, Bosse M, Fischer JH, et al. complications after cryosurgery with new miniature cryoprobes in long hollow bones: an animal trial. BMC surgery 2005;5: Keijser LC, Schreuder HW, Boons HW, Keulers BJ, Buma P, Huiskes R, et al. Bone grafting of cryosurgically treated bone defects: experiments in goats. Clin Orthop 2002;396: Schreuder HW, Keijser LC, Veth RP. Gunstige effecten van cryochirurgische behandeling bij benigne en laaggradig maligne bottumoren bij 120 patiënten. Ned Tijdschr Geneeskd 1999; 145: Enneking WF, Dunham W, Gebhart MC. A system for the functional evaluation of reconstructive procedures after surgical treatment of tumors of the musculoskeletal system. Clin Orthop 1993;286: Veth RP, Schreuder HW, Van Beem H, Pruszczynski M, De Rooy JR. Cryosurgery in aggressive benign and low-grade malignant bone tumors. Lancet Oncol 2005;6: Trieb K, Bitzan P, Lang S. Recurrence of curetted and bone grafted giant cell tumours with and without adjuvant phenol therapy. Eur J Surg Oncol 2001;27: Bickels J, Meller I, Shmookler BM, Malawer MM. The role and biology of cryosurgery in the treatment of sacral tumors. Acta Orthop Scand 1999;70: Malawer MM, Dunham W. Cryosurgery and acrylic cementation as surgical adjuncts in the treatment of aggressive (benign) tumors. Analysis of 25 patients below the age of 21. Clin Orthop 1991;262: Ontvangen 13 februari 2006, geaccepteerd 29 maart Correspondentieadres Drs. M. van der Pluijm, assistent Orthopedie Prof. dr. R.P.H. Veth, orthopedisch oncoloog Dr. H.W.B. Schreuder, orthopedisch oncoloog Universitair Medisch Centrum St Radboud Afdeling Orthopedie Postbus HB Nijmegen Tel.: adres: m.vanderpluijm@orthop.umcn.nl Mw. drs. J.W. de Rooy, radioloog Afdeling Radiologie Dr. M. Pruszczynski, patholoog Afdeling Pathologie Correspondentie graag richten aan de eerste auteur. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. 157 VOL. 3 NR N E D E R L A N D S T I J D S C H R I F T V O O R O N C O L O G I E

Cover Page. Author: Verdegaal, Suzan H.M. Title: Diagnostics and treatment options in low-grade central chondrosarcomas Issue Date:

Cover Page. Author: Verdegaal, Suzan H.M. Title: Diagnostics and treatment options in low-grade central chondrosarcomas Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43475 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Verdegaal, Suzan H.M. Title: Diagnostics and treatment options in low-grade central

Nadere informatie

Cryochirurgie Radboud universitair medisch centrum

Cryochirurgie Radboud universitair medisch centrum Cryochirurgie In overleg met uw behandelend arts is besloten tot een behandeling met cryochirurgie. In deze folder krijgt u informatie over de voorbereiding op de operatie, de operatie zelf en de nabehandeling.

Nadere informatie

Gunstige effecten van cryochirurgische behandeling bij benigne en laaggradig maligne bottumoren bij 120 patiënten

Gunstige effecten van cryochirurgische behandeling bij benigne en laaggradig maligne bottumoren bij 120 patiënten 3 Raap AK. Advances in fluorescence in situ hybridization. Mut Res 1998;400:287-98. 4 Brown PO, Botstein D. Exploring the new world of the genome with DNA microarrays. Nat Genet 1999;21(1 Suppl):33-7.

Nadere informatie

EEN CHONDROSARCOOM WAT BETEKENT HET?

EEN CHONDROSARCOOM WAT BETEKENT HET? EEN CHONDROSARCOOM WAT BETEKENT HET? Oncologie/0137 Deze informatiebrochure is bestemd voor personen met een chondrosarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn zoals familie, vrienden,

Nadere informatie

Aneurysmatische Bot Cyste (ABC) De behandeling van een goedaardige zwelling van het bot

Aneurysmatische Bot Cyste (ABC) De behandeling van een goedaardige zwelling van het bot Orthopedie Aneurysmatische Bot Cyste (ABC) De behandeling van een goedaardige zwelling van het bot Algemeen Een Aneurysmatische Bot Cyste (ABC) is een goedaardige zwelling van het bot. Goedaardige tumoren

Nadere informatie

Chondrosarcoom graad 1

Chondrosarcoom graad 1 Chondrosarcoom graad 1 Bij u is een chondrosarcoom van de laagste graad (graad 1) geconstateerd. Dit is een kwaadaardig gezwel in het bot, dat echter goed te behandelen is. In deze brochure leest u wat

Nadere informatie

CHONDROSARCOOM KANKERCENTRUM

CHONDROSARCOOM KANKERCENTRUM CHONDROSARCOOM KANKERCENTRUM WAT VINDT U IN DEZE BROCHURE 01 3 02 3 03 4 04 5 05 5 06 6 07 6 08 7 CHONDROSARCOOM 2 01 INLEIDING Deze informatiebrochure is bestemd voor mensen met een chondrosarcoom en

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Dikkedarmkanker is een groot gezondheidsprobleem in Nederland. Het is de derde meest voorkomende vorm van kanker bij mannen en de tweede meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. In 2008

Nadere informatie

Bestraling met protonen

Bestraling met protonen Bestraling met protonen Een nieuwe ontwikkeling in de radiotherapie Stijn Krol, radiotherapeut-oncoloog Afdeling Radiotherapie LUMC/HollandPTC S.KROL@HOLLANDPTC.NL 2 Insert > Header & footer 15-okt-17

Nadere informatie

Beentumoren (=bottumoren)

Beentumoren (=bottumoren) Beentumoren (=bottumoren) Inleiding Gezwellen in beenderen worden beentumoren genoemd. Er zijn verschillende typen beentumoren te onderscheiden. Zo zijn er vormen waarbij de tumor of het gezwel direct

Nadere informatie

Staat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC?

Staat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC? Staat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC? Nina Bijker, radiotherapeut AMC BBB symposium 7 september 2017 No conflict of interest Focus op postmastectomie radiotherapie (PMRT)

Nadere informatie

Sarcoma State of the art deel 2

Sarcoma State of the art deel 2 19 mei 2009 Jaarbeurs Utrecht Sarcoma State of the art deel 2 Jan Ouwerkerk Research Coördinator Oncologie Leids Universitair Medisch Centrum Osteosarcoom Osteosarcoom is een primaire botkanker die zijn

Nadere informatie

Sarcomen van bot en weke delen

Sarcomen van bot en weke delen Sarcomen van bot en weke delen Sarcomen contactdag 2017 Dr Ingrid van der Geest Radboudumc Nijmegen Sarcomen van bot en weke delen Indeling Incidentie Diagnostiek Kraakbeentumoren Osteosarcoom Ewing sarcoom

Nadere informatie

TGCT (Tenosynovial Giant Cell Tumour)

TGCT (Tenosynovial Giant Cell Tumour) TGCT (Tenosynovial Giant Cell Tumour) is een zeer zeldzame aandoening van het slijmvlies aan de binnenkant van een gewricht, peesschede of slijmbeurs. De afwijking komt in of rond 1 gewricht voor. De meeste

Nadere informatie

7,3. Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december keer beoordeeld. Botkanker (oftewel: beentumoren)

7,3. Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december keer beoordeeld. Botkanker (oftewel: beentumoren) Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december 2002 7,3 166 keer beoordeeld Vak Biologie Botkanker (oftewel: beentumoren) Inleiding Een kwaadaardige (of maligne) primaire beentumor (=botkanker) is

Nadere informatie

EWINGSARCOOM Wat betekent het?

EWINGSARCOOM Wat betekent het? EWINGSARCOOM Wat betekent het? Oncologie/0138 Deze informatiebrochure is bestemd voor personen met een Ewingsarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn: familie, vrienden, We geven u

Nadere informatie

Locally advanced rectum carcinoom: wat gaat er veranderen na de RAPIDO studie? Dr B. van Etten, Oncologisch GE-Chirurg

Locally advanced rectum carcinoom: wat gaat er veranderen na de RAPIDO studie? Dr B. van Etten, Oncologisch GE-Chirurg Locally advanced rectum carcinoom: wat gaat er veranderen na de RAPIDO studie? Dr B. van Etten, Oncologisch GE-Chirurg Geen Disclosures Locally advanced rectum carcinoom Definitie o.b.v. MRI ct3 MRF+ ct4a/b

Nadere informatie

Ontwikkelingen bij de chirurgie van het slokdarm- en maagcarcinoom

Ontwikkelingen bij de chirurgie van het slokdarm- en maagcarcinoom Ontwikkelingen bij de chirurgie van het slokdarm- en maagcarcinoom Mark I. van Berge Henegouwen Chirurg, slokdarm en maagchirurgie Amsterdam UMC, locatie AMC GIOCA GE oncologisch congres, AMC 18 jan 2019

Nadere informatie

BOTTUMOREN. 1. Normaal botweefsel

BOTTUMOREN. 1. Normaal botweefsel BOTTUMOREN Om beter te kunnen begrijpen wat een bottumor juist is, wordt er in deze brochure meer uitleg gegeven over de normale structuur van het bot. Op die manier krijgt u een beter zicht op wat abnormaal

Nadere informatie

Huidkanker. Melanoom. Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom. Diagnostiek en behandeling

Huidkanker. Melanoom. Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom. Diagnostiek en behandeling Huidkanker Melanoom Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom Diagnostiek en behandeling Is het huidkanker? Welke huidkanker? Hoe wordt de diagnose gesteld? Verhaal Hoe lang bestaat de afwijking? Verandering?

Nadere informatie

De patholoog en de marges

De patholoog en de marges De patholoog en de marges Guiding the surgeon s hand Jelle Wesseling, patholoog j.wesseling@nki.nl Rode draad Kennis Kunde Correlatie Communicatie De hamvragen Wat zijn de risico s op terugkerende of

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28526 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Heijden, Lizz van der Title: Giant cell tumor of bone and tenosynovial tissue

Nadere informatie

Trastuzumab (Herceptin )

Trastuzumab (Herceptin ) Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve

Nadere informatie

Bloedafname CAIRO5. Coördinerend Radiologen: Dr. K. van Lienden, Dr. M Engelbrecht, afdeling Radiologie, AMC Amsterdam

Bloedafname CAIRO5. Coördinerend Radiologen: Dr. K. van Lienden, Dr. M Engelbrecht, afdeling Radiologie, AMC Amsterdam Bloedafname CAIRO5 Een gerandomiseerde fase 3 studie naar behandelingsstrategieën voor patiënten met dikke darmkanker met metastasen in alleen de lever, welke (nog) niet in aanmerking komen voor chirurgische

Nadere informatie

Borstcentrum Bernhoven. Yvonne Paquay Chirurg

Borstcentrum Bernhoven. Yvonne Paquay Chirurg Borstcentrum Bernhoven Yvonne Paquay Chirurg Klachten van de borst? Verwijzing naar het borstcentrum voor analyse en zonodig behandeling 2 3 4 Verwijsredenen: > Knobbeltje voelbaar > BOBZ (de bus) > Controle

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35283 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35283 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35283 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Charehbili, Ayoub Title: Optimising preoperative systemic therapy for breast cancer

Nadere informatie

Metastasen in de wervelkolom

Metastasen in de wervelkolom Metastasen in de wervelkolom (uitzaaiingen in de wervelkolom) Orthopedie alle aandacht Metastasen in de wervelkolom (uitzaaiing) Wat zijn metastasen? Metastasen zijn uitzaaiingen van een bij patiënt en

Nadere informatie

Osteonecrosis of the jaw (ONJ)

Osteonecrosis of the jaw (ONJ) INLEIDING Welkom 1 2 Osteonecrosis of the jaw (ONJ) Hoe kunnen we dit voorkomen en als het toch optreedt, hoe kunnen we het managen? 3 Complication of bisphosphonate and denosumab use 1 Dit ga je echter

Nadere informatie

EWINGSARCOOM KANKERCENTRUM

EWINGSARCOOM KANKERCENTRUM EWINGSARCOOM KANKERCENTRUM WAT VINDT U IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Wat is een Ewingsarcoom? 3 03 Wat zijn de mogelijke klachten bij een Ewingsarcoom? 4 04 Komt een Ewingsarcoom vaak voor? 5 05 Wat

Nadere informatie

Richtlijn: Thorax wand tumoren

Richtlijn: Thorax wand tumoren Richtlijn: Thorax wand tumoren Primaire thoraxwand tumoren zijn een multidisciplinaire topic waar verschillende groepen aan samenwerken. Ze komen zelden voor. Een overzicht van de verschillende histologische

Nadere informatie

Diagnostiek en behandeling van botmetastasen

Diagnostiek en behandeling van botmetastasen Richtlijnen Diagnostiek en behandeling van botmetastasen Michiel A.J. van de Sande, Jos A.M. Bramer, Paul C. Jutte, H.W.Bart Schreuder en P.D. Sander Dijkstra Gerelateerd artikel: Ned Tijdschr Geneeskd.

Nadere informatie

Mammareconstructie & Radiotherapie

Mammareconstructie & Radiotherapie Mammareconstructie & Radiotherapie Oncologie in perspectief Focus op kwaliteit 5 juni 2014 Leonie Woerdeman Plastisch chirurg Mamma-reconstructie Slechts bij 15 % borstkanker patiënten t.g.v. onwetendheid

Nadere informatie

Mogelijkheden van resectie na chemotherapie bij het pancreascarcinoom. Prof. dr. Marc Besselink Afdeling Chirurgie, AMC Amsterdam

Mogelijkheden van resectie na chemotherapie bij het pancreascarcinoom. Prof. dr. Marc Besselink Afdeling Chirurgie, AMC Amsterdam Mogelijkheden van resectie na chemotherapie bij het pancreascarcinoom Prof. dr. Marc Besselink Afdeling Chirurgie, AMC Amsterdam Amsterdam, 19 Januari 2018 Pancreascarcinoom Slechte prognose (5 jaars-overleving,

Nadere informatie

ILC > 3 cm: neoadjuvante chemotherapie heeft geen nut! Sabine C. Linn, MD PhD Divisies Medische Oncologie en Moleculaire Biologie

ILC > 3 cm: neoadjuvante chemotherapie heeft geen nut! Sabine C. Linn, MD PhD Divisies Medische Oncologie en Moleculaire Biologie ILC > 3 cm: neoadjuvante chemotherapie heeft geen nut! Sabine C. Linn, MD PhD Divisies Medische Oncologie en Moleculaire Biologie Heeft neoadjuvant chemotherapie nut bij ILC > 3 cm? Ja Nee Weet niet/geen

Nadere informatie

Fractuur behandeling. Chirurgie. Beter voor elkaar

Fractuur behandeling. Chirurgie. Beter voor elkaar Fractuur behandeling Chirurgie Beter voor elkaar 2 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van een gebroken bot. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

Bloedafname CAIRO5. Coördinerend Radiologen: Dr. K. van Lienden, Dr. M Engelbrecht, afdeling Radiologie, AMC Amsterdam

Bloedafname CAIRO5. Coördinerend Radiologen: Dr. K. van Lienden, Dr. M Engelbrecht, afdeling Radiologie, AMC Amsterdam Bloedafname CAIRO5 Een gerandomiseerde fase 3 studie naar behandelingsstrategieën voor patiënten met dikke darmkanker met metastasen in alleen de lever, welke (nog) niet in aanmerking komen voor chirurgische

Nadere informatie

Cover Page. Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for rectal cancer Issue Date:

Cover Page. Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for rectal cancer Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/46445 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Wiltink, Lisette Title: Long-term effects and quality of life after treatment for

Nadere informatie

Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie

Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest

Nadere informatie

KIEZEN VOOR MEER OF MINDER STRALING BIJ DE BEHANDELING VAN PROSTAATKANKER

KIEZEN VOOR MEER OF MINDER STRALING BIJ DE BEHANDELING VAN PROSTAATKANKER KIEZEN VOOR MEER OF MINDER STRALING BIJ DE BEHANDELING VAN PROSTAATKANKER Informatie voor patiënten die betrokken willen worden bij de keuze tussen twee behandelplannen Afweging Bij het bestralen moet

Nadere informatie

Heeft chirurgie of radiotherapie nog zin bij uitgezaaide prostaatkanker?

Heeft chirurgie of radiotherapie nog zin bij uitgezaaide prostaatkanker? Heeft chirurgie of radiotherapie nog zin bij uitgezaaide prostaatkanker? Wouter Everaerts Dienst urologie, Uzleuven @EveraertsW 16 september 2017 Natuurlijke evolutie van prostaatkanker PIN Gelokaliseerd

Nadere informatie

Minder chirurgie na neo adjuvante chemotherapie?

Minder chirurgie na neo adjuvante chemotherapie? Minder chirurgie na neo adjuvante chemotherapie? Frederieke van Duijnhoven, chirurg-oncoloog Marie-Jeanne Vrancken Peeters, principal investigator MICRA studie 1 GEEN DISCLOSURES 2 NEOADJUVANTE SYSTEMISCHE

Nadere informatie

WEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het?

WEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het? WEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het? Oncologie/0145 1 Deze informatiebrochure is voor personen met een weke delen sarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn: familie, vrienden We geven

Nadere informatie

BVO Darmkankerscreening in de spreekkamer van de huisarts Nazorg darmkanker in de huisartsenpraktijk. Dokter de kanker is nu weg wat nu verder?

BVO Darmkankerscreening in de spreekkamer van de huisarts Nazorg darmkanker in de huisartsenpraktijk. Dokter de kanker is nu weg wat nu verder? BVO Darmkankerscreening in de spreekkamer van de huisarts Nazorg darmkanker in de huisartsenpraktijk Dokter de kanker is nu weg wat nu verder? Disclosure belangen spreker Jan Wind (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Lymfeknoop dissectie in borstcarcinoom, diagnostiek of therapie? Wim Demey, medische oncologie, Borstkliniek voorkempen

Lymfeknoop dissectie in borstcarcinoom, diagnostiek of therapie? Wim Demey, medische oncologie, Borstkliniek voorkempen Lymfeknoop dissectie in borstcarcinoom, diagnostiek of therapie? Wim Demey, medische oncologie, Borstkliniek voorkempen 85% via de axilla Mammaria interna alleen aantasting is zeldzaam

Nadere informatie

Overbehandeling in radiotherapie. Prof. Dr. Caroline Weltens

Overbehandeling in radiotherapie. Prof. Dr. Caroline Weltens Overbehandeling in radiotherapie Prof. Dr. Caroline Weltens 29-09-2018 veilig de lokale therapie verminderen zonder de uitkomst te compromiteren Juiste balans tussen benefit en neveneffecten Bij combinatie

Nadere informatie

HPV als ziekteverwekker

HPV als ziekteverwekker HPV als ziekteverwekker Nathalie Reesink-Peters 27 februari 2009 Inhoud Introductie HPV Levenscyclus HPV, ziekte verwekker Oncogenese Therapie (van HPV gerelateerde ziekte) Indicaties moleculaire diagnostiek

Nadere informatie

Diagnose en therapie. Prof dr Martin J van den Bent Neuroloog

Diagnose en therapie. Prof dr Martin J van den Bent Neuroloog Diagnose en therapie Prof dr Martin J van den Bent Neuroloog Hersentumoren: soorten en maten Verschillende tumoren, sterk verschillende uitkomsten - Meningeomen: doorgaans goedaardige hersentumoren, uitgaande

Nadere informatie

Marlies Peters. Workshop Vermoeidheid

Marlies Peters. Workshop Vermoeidheid Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren

Nadere informatie

Multimodality treatment bij het oesofagus- en maagcarcinoom

Multimodality treatment bij het oesofagus- en maagcarcinoom Multimodality treatment bij het oesofagus- en maagcarcinoom Disclosures Ik heb geen belangenverstrengeling in relatie tot deze presentatie Multimodality treatment bij het oesofagus- en maagcarcinoom Bij

Nadere informatie

Het lokaliseren en verwijderen van niet-palpabele mamma-maligniteiten met behulp van een radioactief 125 I zaadje

Het lokaliseren en verwijderen van niet-palpabele mamma-maligniteiten met behulp van een radioactief 125 I zaadje Het lokaliseren en verwijderen van niet-palpabele mamma-maligniteiten met behulp van een radioactief 125 I zaadje Algemene resultaten 125 I procedure 2003-2009 554 invasief 472 DCIS 82 mean min-max leeftijd

Nadere informatie

Rapid Recovery. Anesthesiologische mogelijkheden. Xander Eijsbouts Xeijsbouts@fzr.nl Anesthesioloog Franciscus Ziekenhuis Roosendaal

Rapid Recovery. Anesthesiologische mogelijkheden. Xander Eijsbouts Xeijsbouts@fzr.nl Anesthesioloog Franciscus Ziekenhuis Roosendaal Rapid Recovery Anesthesiologische mogelijkheden Original in the Royal College of Surgeons of England, London. 18th Century Surgery October 17, 1846: First public demonstration of the use of ether in anesthesia

Nadere informatie

Echogeleide chirurgie voor mammacarcinoom

Echogeleide chirurgie voor mammacarcinoom Echogeleide chirurgie voor mammacarcinoom Een prospectief gerandomiseerd onderzoek N.M.A. Krekel M.H. Haloua M.P. van den Tol S. Meijer Chirurgische oncologie VU Universitair Medisch Centrum Incidentie

Nadere informatie

CHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting

CHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting CHAPTER XII Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift behelst een aantal klinische en translationele studies met betrekking tot de behandeling van het primair operabel mammacarcinoom. Zowel aspecten van

Nadere informatie

Stage. Clin staging. Treatment. Prognosis. Diagnosis. Evaluation. Early Node. Tumour. Loc advanced Metastasis. Advanced. Surgery

Stage. Clin staging. Treatment. Prognosis. Diagnosis. Evaluation. Early Node. Tumour. Loc advanced Metastasis. Advanced. Surgery Clin staging Stage Tumour Early Node Loc advanced Metastasis Advanced Treatment Surgery Diagnosis Evaluation pulmonary Chemotherapy Radiotherapy Combinations Prognosis cardiac general Univ Hospital Leuven

Nadere informatie

Oncologische lever interventies. Maarten Smits

Oncologische lever interventies. Maarten Smits Oncologische lever interventies Maarten Smits Inhoud Ablatie therapie Intra-arteriële therapie Interventie Oncologie Behandeling van kanker Chirurgie Medische oncologie Interventie Oncologie minimaal invasieve

Nadere informatie

Uitzaaiingen in de wervelkolom

Uitzaaiingen in de wervelkolom Oncologie Uitzaaiingen in de wervelkolom Inleiding Kwaadaardige gezwellen (tumoren) kunnen soms uitzaaien naar andere delen van het lichaam. We spreken dan van uitzaaiingen of metastasen. Uitzaaiingen

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 NBCA 2018.3 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 01-07-2016 2017.1 Aanpassingen conform indicatorendagen juli DICA 2016. Verwijderen

Nadere informatie

Nadia Haj Mohammad Internist-oncoloog The Netherlands

Nadia Haj Mohammad Internist-oncoloog The Netherlands Maagcarcinoom Nadia Haj Mohammad Internist-oncoloog The Netherlands Inhoud Therapie Systemisch Gericht op klachten Nieuwe ontwikkelingen/toekomst Epidemiologie Verschil Europa en Noord-Amerika vs Azië,

Nadere informatie

Fracturen. (Gebroken botten) Chirurgie

Fracturen. (Gebroken botten) Chirurgie Fracturen (Gebroken botten) Chirurgie Inhoudsopgave Inleiding 6 Wat is een fractuur en wat merkt u ervan? 6 De behandeling 6 Er is eigenlijk geen behandeling nodig 7 De gips behandeling 7 De operatieve

Nadere informatie

Behandeling van gebroken botten

Behandeling van gebroken botten CHIRURGIE Behandeling van gebroken botten Fracturen BEHANDELING Behandeling van gebroken botten Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van een gebroken bot. Het is

Nadere informatie

Dr. Ester Siemerink, internist-oncoloog, medisch manager oncologie ANGST

Dr. Ester Siemerink, internist-oncoloog, medisch manager oncologie ANGST Dr. Ester Siemerink, internist-oncoloog, medisch manager oncologie ANGST Het kan helpen om de feiten te kennen; (na)controles en meer Disclosure Belangen Spreker Geen (potentiële) belangenverstengeling

Nadere informatie

Desmoïd-type fibromatose

Desmoïd-type fibromatose Desmoïd-type fibromatose 25-05-2019 Patiëntendag Platform Sarcomen Milea J.M. Timbergen, arts onderzoeker Kees Verhoef (chirurg) Dirk Grünhagen (chirurg) Stefan Sleijfer (oncoloog) Erik Wiemer (bioloog)

Nadere informatie

De gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht

De gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht De gidsbijprostaatkanker -Uroloog 4-6-2019 Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht Inhoud Wat zijn de stappen die de patiënt doorloopt als mogelijk sprake is van prostaatkanker. 1. Incidentie

Nadere informatie

Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen. Nederlandse samenvatting

Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen. Nederlandse samenvatting Nieuwe strategieën voor de behandeling van chondrosarcomen Nederlandse samenvatting Inhoud Chondrosarcomen: entiteit, gradering, behandeling en prognose Benigne versus maligne kraakbeenvormende tumoren

Nadere informatie

Belangrijke kenmerken van tumoren in het spijsverteringskanaal. Nicole van Grieken, patholoog Amsterdam UMC, locatie VUmc

Belangrijke kenmerken van tumoren in het spijsverteringskanaal. Nicole van Grieken, patholoog Amsterdam UMC, locatie VUmc Belangrijke kenmerken van tumoren in het spijsverteringskanaal + Nicole van Grieken, patholoog Amsterdam UMC, locatie VUmc Vragen? Inhoud Introductie Diagnostiek Biomarkers Biobanken Wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Fotodynamische therapie bij basaalcelcarcinoom

Fotodynamische therapie bij basaalcelcarcinoom Dermatologie Fotodynamische therapie bij basaalcelcarcinoom i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis De teksten uit de folder zijn ongewijzigd overgenomen van Galderma. De informatie in deze folder

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Longcarcinoom (DLCA) 2017 Start DLCA-S: 2012 (/2015 voor alle cardiothoracale centra) Start DLCA-R: 2013 Start DLCA-L: 2016

Factsheet Indicatoren Longcarcinoom (DLCA) 2017 Start DLCA-S: 2012 (/2015 voor alle cardiothoracale centra) Start DLCA-R: 2013 Start DLCA-L: 2016 Factsheet en Longcarcinoom (DLCA) 2017 Start DLCA-S: 2012 (/2015 voor alle cardiothoracale centra) Start DLCA-R: 2013 Start DLCA-L: 2016 Inclusie en exclusie criteria DLCA-S Inclusie Alle chirurgische

Nadere informatie

OSTEOSARCOOM KANKERCENTRUM

OSTEOSARCOOM KANKERCENTRUM OSTEOSARCOOM KANKERCENTRUM WAT VINDT U IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Wat is een osteosarcoom? 3 03 Wat zijn de mogelijke klachten bij osteosarcomen? 5 04 Komt een osteosarcoom vaak voor? 5 05 Wat

Nadere informatie

PCA3. www.urologischcentrum.be

PCA3. www.urologischcentrum.be PCA3 www.urologischcentrum.be De PCA3 test, een eenvoudige urinetest die kan helpen bij de diagnose van prostaatkanker en de keuze van therapie. Over prostaatkanker Prostaatkanker is één van de meest voorkomende

Nadere informatie

Meer sparend bestraling van de axilla? Less is more (than enough) Nicola Russell

Meer sparend bestraling van de axilla? Less is more (than enough) Nicola Russell Meer sparend bestraling van de axilla? Less is more (than enough) Nicola Russell Techniek tot nu toe Conventionele simulatie Virtuele simulatie Techniek voor okselbestraling Klier levels I III Plexus brachialis

Nadere informatie

Gynaecologisch-oncologische Studies. Gynaecongres 11 november Focus Radiotherapie. R.A. Nout Radiotherapeut-Oncoloog Namens LPRGT

Gynaecologisch-oncologische Studies. Gynaecongres 11 november Focus Radiotherapie. R.A. Nout Radiotherapeut-Oncoloog Namens LPRGT Gynaecologisch-oncologische Studies Gynaecongres 11 november 2010 Focus Radiotherapie R.A. Nout Radiotherapeut-Oncoloog Namens LPRGT Overzicht: Focus Radiotherapie Cervix Lopend EORTC Embrace Nieuw Outback

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28526 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Heijden, Lizz van der Title: Giant cell tumor of bone and tenosynovial tissue

Nadere informatie

Dutch Surgical Colorectal Audit (DSCA)

Dutch Surgical Colorectal Audit (DSCA) Dutch Surgical Colorectal Audit (DSCA) Beschrijving Dit overzicht toont de kwaliteitsindicatoren welke per 1 april 2014 ontsloten zullen worden in het kader van het getrapte transparantiemodel van DICA.

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016 Registratie gestart: 2009 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Primaire mammacarcinomen waarbij de volgende tumorsoorten geïncludeerd worden: Alle tumorstadia,

Nadere informatie

WORKSHOP. Naevi & Traumatische wonden

WORKSHOP. Naevi & Traumatische wonden EduStitch 2015 Gelicenseerd aan Huisartsenpraktijk Mangard WORKSHOP 2 februari 2015 Naevi & Traumatische wonden Annette Mangard Inhoud ACHTERGROND INFO KLINISCHE SITUATIES INSTRUCTIEVIDEO S Naevus ANAMNESE/LICHAMELIJK

Nadere informatie

Medische Workshop 2: De oncologische zorg: stap voor stap

Medische Workshop 2: De oncologische zorg: stap voor stap Medische Workshop 2: De oncologische zorg: stap voor stap Sara van Marle-Jeurissen, Huisarts Barbara van der Berg, Verpleegkundig specialist Danny Houtsma, Internist-Oncoloog Birgit Hollmann, Radiotherapeut-Oncoloog

Nadere informatie

Oncologische zorg bij ouderen

Oncologische zorg bij ouderen Oncologische zorg bij ouderen Balanceren tussen over- en onderbehandeling Johanneke Portielje, HagaZiekenhuis Kring ouderenzorg AMC & partners 12 juni 2013 mamma carcinoom

Nadere informatie

Dutch Upper GI Cancer Audit (DUCA)

Dutch Upper GI Cancer Audit (DUCA) Dutch Upper GI Cancer Audit (DUCA) Beschrijving Dit overzicht toont de kwaliteitsindicatoren welke per 1 april 2014 ontsloten zullen worden in het kader van het getrapte transparantiemodel van DICA. De

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 101 Chapter 7 SAMENVATTING Maligne tumoren van de larynx en hypopharynx ( keelkanker ) zijn de zesde meest voorkomende type kankers van het hele lichaam, en de meest voorkomende

Nadere informatie

- incidentele bevinding zonder klachten - weigering van chirurgische behandeling - slechte algehele conditie waardoor chirurgie niet verantwoord is

- incidentele bevinding zonder klachten - weigering van chirurgische behandeling - slechte algehele conditie waardoor chirurgie niet verantwoord is Auteur Soort studie Aantal patiënten Lee 2013 Qurashi Systematic review 1999-2011 Systematic review 1999-2011 Radiotherapie / Chirurgie (meestal gevolgd door ) 377 Conservatief waaronder Inclusiecriteria

Nadere informatie

Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker

Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker Radiofrequente ablatie van lokaal doorgegroeide alvleesklierkanker lokale verbranding van de alvleeskliertumor Doel Het doel van de studie is te onderzoeken of radiofrequente ablatie (RFA) gevolgd door

Nadere informatie

Een pathologische proximale femurfractuur: denk ook aan een primaire beentumor

Een pathologische proximale femurfractuur: denk ook aan een primaire beentumor Klinische les Een pathologische proximale femurfractuur: denk ook aan een primaire beentumor Michiel A.J. van de Sande, Carla S.P. van Rijswijk, P.D. Sander Dijkstra en Antonie M.H. Taminiau Gerelateerd

Nadere informatie

Cover Page. Author: Dikken, Johannes Leen Title: Gastric cancer : staging, treatment, and surgical quality assurance Issue Date:

Cover Page. Author: Dikken, Johannes Leen Title: Gastric cancer : staging, treatment, and surgical quality assurance Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19858 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dikken, Johannes Leen Title: Gastric cancer : staging, treatment, and surgical

Nadere informatie

Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie

Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie Isala Dr. H.L. van Westreenen gastro-intestinaal chirurg ~9:00 uur ~16:00 uur Isala Titel van de presentatie 01-01-2013 pagina 2

Nadere informatie

Adjuvante systeemtherapie Patiënte: DM type 2

Adjuvante systeemtherapie Patiënte: DM type 2 Take home messages Een 59 jarige vrouw met mammacarcinoom en diabetes. An Reyners Internist-oncoloog UMCG Kankerbehandeling: houd rekening met bijwerkingen op korte en langere termijn Stem af wie waarvoor

Nadere informatie

10 e NKI AvL Mammasymposium

10 e NKI AvL Mammasymposium 10 e NKI AvL Mammasymposium Een decennium lokalisatie van het niet palpabele mammacarcinoom M.T.F.D. Vrancken Peeters, Chirurg Netherlands Cancer Institute Antoni van Leeuwenhoek Hospital Amsterdam, The

Nadere informatie

Chemotherapie en stolling

Chemotherapie en stolling Chemotherapie en stolling Therapie, preventie en risicofactoren Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Avastin en longembolen: hoe behandelen en Avastin al dan niet verder? Chemotherapie en stolling: Therapie,

Nadere informatie

Fotodynamische therapie bij basaalcelcarcinoom

Fotodynamische therapie bij basaalcelcarcinoom Dermatologie Fotodynamische therapie bij basaalcelcarcinoom i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis De informatie in deze folder heeft tot doel u te informeren over fotodynamische therapie bij basaalcelcarcinomen

Nadere informatie

Casus: Lokaal gevorderd Pancreascarcinoom (LAPC) Olivier Busch HPB Chirurg, AMC Amsterdam Voorzitter DPCG

Casus: Lokaal gevorderd Pancreascarcinoom (LAPC) Olivier Busch HPB Chirurg, AMC Amsterdam Voorzitter DPCG Casus: Lokaal gevorderd Pancreascarcinoom (LAPC) Olivier Busch HPB Chirurg, AMC Amsterdam Voorzitter DPCG no disclosures Olivier Busch HPB Chirurg, AMC Amsterdam Voorzitter DPCG Pancreascarcinoom Slechte

Nadere informatie

Hallux valgus (Vergroeiing van de grote teen)

Hallux valgus (Vergroeiing van de grote teen) Hallux Valgus Hallux valgus (Vergroeiing van de grote teen) Een hallux valgus is een voetafwijking waarbij de grote teen (hallux) naar buiten wijst. waardoor het eerste middenvoetsbeentje naar binnen wordt

Nadere informatie

Incidentie en prognostische factoren van postoperatieve frozen shoulder na schouderoperaties. Rinco Koorevaar

Incidentie en prognostische factoren van postoperatieve frozen shoulder na schouderoperaties. Rinco Koorevaar Incidentie en prognostische factoren van postoperatieve frozen shoulder na schouderoperaties Rinco Koorevaar Doel van schouderoperaties: afname pijn toename functie goede stabiliteit geen complicaties

Nadere informatie

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG Prof. dr. Harm Kuipers 1 WAAROM NU? TIJD IS ER RIJP VOOR Zorgveld in beweging; steeds meer nadruk op specialisatie en concentratie Oncologische literatuur: 1) relatie tussen

Nadere informatie

Kwaliteitsnormen. Blaascarcinoom

Kwaliteitsnormen. Blaascarcinoom Kwaliteitsnormen Blaascarcinoom Versie 6 September 2018 Achtergrond herziening 2017 De NVU heeft eind 2010 de eerste kwaliteitsnormen blaascarcinoom openbaar gemaakt en deze in 2012 en 2014 herzien. Sinds

Nadere informatie

De mogelijkheden van invasieve technieken in de palliatieve pijnbestrijding. Erich Ohlsen, anesthesioloog-pijnbehandelaar

De mogelijkheden van invasieve technieken in de palliatieve pijnbestrijding. Erich Ohlsen, anesthesioloog-pijnbehandelaar De mogelijkheden van invasieve technieken in de palliatieve pijnbestrijding Erich Ohlsen, anesthesioloog-pijnbehandelaar TEAM Behandelingen zoals: Plexus coeliacusblokkade Plexus hypogastricusblokkade

Nadere informatie