Behandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie

Transcriptie

1 Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1

2 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest voorkomende vormen. Dit zijn: niet-kleincellige longkanker en kleincellige longkanker. Niet-kleincellige longkanker Niet-kleincellige longkanker kenmerkt zich door vrij grote cellen. Deze cellen groeien relatief langzaam en zaaien niet zo snel uit. De tumor is meestal al langere tijd in het lichaam aanwezig voordat deze wordt ontdekt. Tussen het ontstaan van de tumor en het tijdstip van ontdekking, liggen soms vele jaren. In die periode kan de tumor zich uitzaaien door het lichaam. De nietkleincellige longkanker is de meest voorkomende vorm van longkanker; ongeveer 80% van de patiënten heeft deze vorm. Kleincellige longkanker Kleincellige longkanker kenmerkt zich door hele kleine, kwetsbare cellen die zich bijzonder snel delen. Doordat ze zich zo snel kunnen delen kunnen ze zich razendsnel door het lichaam verspreiden. Vaak is kleincellige longkanker dan ook al uitgezaaid op het moment dat de klachten ontstaan. Ongeveer 15% van alle patiënten met longkanker heeft deze vorm. 2

3 Stadia van longkanker Naast de soort longkanker is ook het stadium waarin de longkanker zich bevindt van groot belang voor het bepalen van de juiste behandeling. Het stadium geeft aan hoever de ziekte zich in uw lichaam heeft uitgebreid. Bij longkanker zijn er 4 stadia te onderscheiden: Stadium I: Kanker is aanwezig in één gedeelte van de long. Stadium II: Kanker is uitgezaaid naar de lymfevaten of naar dichtbij gelegen weefsel zoals de borstwand. Stadium III: Kanker is uitgezaaid binnen de borstholte en naar de grote lymfevaten. Stadium IV: Kanker is uitgezaaid naar andere lichaamsdelen, zoals de lever of de botten. Behandeling van longkanker Welke behandeling uw arts voorstelt, hangt af van een aantal factoren. De belangrijkste daarvan is de vorm van longkanker die u heeft en het stadium waarin deze zich bevindt. Daarnaast hangt de keuze voor een behandeling af van uw algehele conditie, uw hart/longfunctie en eventuele aanwezige ziektes en/of afwijkingen. De behandelend arts zal in overleg met u een passende behandeling voorschrijven. Die kan bestaan uit: longoperatie chemotherapie doelgerichte therapie radiotherapie Vaak wordt er ook een combinatie van deze behandelingen voorgeschreven. Longoperatie Een longoperatie wordt alleen uitgevoerd bij patiënten met longkanker die geen uitzaaiingen hebben. Afhankelijk van de positie van de tumor verwijdert de chirurg een hele long of een gedeelte ervan. Soms worden ook lymfeklieren verwijderd. Het kan zijn dat de tumor op een plek zit waar de chirurg deze niet veilig kan verwijderen, bijvoorbeeld als de tumor aan het hart zit vergroeid. Dan kan geen operatie plaatsvinden. 3

4 Chemotherapie Chemotherapie is een behandeling met geneesmiddelen (ook wel cytostatica genoemd) die de celdeling stoppen en de kankercellen vernietigen. Meestal grijpt het geneesmiddel in op het delingsmechanisme van de cel. Hierdoor kan de cel niet meer delen en sterft af. Er bestaan veel verschillende cytostatica die vaak met elkaar gecombineerd worden om het resultaat van de behandeling te verbeteren. Doelgerichte therapie Doelgerichte therapie is ook een behandeling die als doel heeft de kankercellen te doden. Deze behandeling geeft echter minder beschadiging aan gezonde cellen dan chemotherapie. In het laboratorium wordt onderzocht of het weefsel van uw longtumor bepaalde kenmerken heeft. Worden deze kenmerken gevonden dan zal uw behandelend arts speciale medicijnen voorschrijven voor dit type tumor. Dit heet doelgerichte therapie. Radiotherapie Radiotherapie maakt gebruik van straling. De straling vernietigt de cellen. Naast directe celdood brengt straling ook schade toe aan het erfelijk materiaal van de cel. Door deze genetische schade kan de cel niet meer delen en kan deze zich niet meer herstellen na de opgelopen schade. Kankercellen zijn gevoeliger voor deze straling dan gezonde cellen. Longkanker wordt in toenemende mate behandeld door zogenaamde stereotactische bestraling. Dit is een vorm van bestraling waarbij de tumor met smalle stralenbundels vanuit vele, verschillende kanten zeer nauwkeurig wordt bestraald. 4

5 Immuuntherapie Een behandeling voor longkanker die momenteel sterk in ontwikkeling is, betreft de immuuntherapie (ook wel immunotherapie genoemd). In verschillende ziekenhuizen lopen er klinische studies naar de behandeling van uitgezaaide longkanker met immuuntherapie. Hoe werkt immuuntherapie? Immuuntherapie is de behandeling met medicijnen die uw eigen afweersysteem versterken. Hierdoor kan uw eigen afweersysteem de kankercellen beter doden. Dit is een groot verschil met chemotherapie waarbij u medicijnen krijgt die de kankercellen direct doden. Het lichaam beschikt over een afweersysteem tegen indringers, zoals virussen en bacteriën. Het afweersysteem kan ook kankercellen herkennen, maar vaak ziet het afweersysteem ze niet als gevaarlijk. Ze lijken bijvoorbeeld teveel op gewone cellen of ze kunnen zich als het ware onzichtbaar maken. Het afweersysteem komt dan niet in actie. Soms reageert het afweersysteem wel, maar slaagt het er niet in om de kankercellen goed of volledig op te ruimen. Bijvoorbeeld omdat de kankercellen stoffen afgeven die het afweersysteem verzwakken. In de immuuntherapie voor kanker zijn op dit moment met name de volgende categorieën van belang: 1. Immunologische checkpointremmers zorgen dat het eigen afweersysteem niet langer geremd wordt. Checkpointremmers halen als het ware de rem van het afweersysteem af waardoor kankercellen actief kunnen worden aangevallen. 2. Kanker vaccins zijn ontworpen om een specifieke afweer op te wekken tegen de kwaadaardige ziekte. Door het stimuleren van het afweersysteem worden kankercellen herkend en aangevallen. 3. Afweercel transfer: Speciale afweercellen zoals T-cellen worden weggehaald van de patiënt en buiten het lichaam veranderd. Vervolgens worden zij teruggeplaatst zodat ze in het lichaam beter in staat zijn de kwaadaardige ziekte te bestrijden. 5

6 Op dit moment is immuuntherapie voor longkanker uitsluitend beschikbaar in klinische studies. Deze studies vinden plaats om te onderzoeken voor welke indicaties immuuntherapie zinvol is. Het kan dus helaas gebeuren dat u er niet voor in aanmerking komt. Vraag uw behandelend longarts om informatie. Behandeling longkanker stadium 4 Bij longkanker stadium 4 is de kanker uitgezaaid naar andere delen van het lichaam. Bij dit stadium is er geen behandeling beschikbaar die gericht is op genezing. U heeft dan twee mogelijkheden. U kunt kiezen voor een behandeling die gericht is op een zo goed mogelijke kwaliteit van leven. U krijgt dan bijvoorbeeld chemotherapie om uw symptomen te verminderen. Hierbij is het belangrijk om een afweging te maken tussen de mogelijke bijwerkingen van de behandeling en wat de behandeling u (mogelijk) oplevert. Als u samen met uw arts besluit te stoppen met chemo en/of radiotherapie, dan heeft de arts nog veel mogelijkheden op het gebied van pijnbestrijding of andere verzachtende behandelingen. De andere mogelijkheid is om mee te doen aan een klinische studie. Wellicht komt u daarvoor in aanmerking. Bespreek dit met uw arts. Er lopen verschillende studies op het gebied van uitgezaaide longkanker. U kunt ook zelf op kijken welke studies er plaatsvinden. Maak een afdruk van de informatie die u heeft gevonden en laat deze aan uw arts zien en vraag om een toelichting. 6

7 Achtergrondinformatie over klinische studies Voordat een geneesmiddel goedgekeurd/geregistreerd wordt, is veel onderzoek nodig. Eerst in het laboratorium, daarna bij proefdieren en vervolgens bij mensen. Het medisch onderzoek bij mensen bestaat uit drie fasen. Fase 1 Onderzoek naar een nieuw geneesmiddel bij patiënten bij wie een standaardbehandeling niet meer mogelijk is. Doel is om vast te stellen hoe veilig een geneesmiddel is, welke dosering het beste is en of er bijwerkingen zijn. Er wordt ook onderzoek gedaan naar de wijze waarop het geneesmiddel wordt opgenomen, omgezet en uitgescheiden. Aan een fase 1-onderzoek nemen twintig tot honderd patiënten deel. Fase 2 Onderzoek naar het effect van het nieuwe geneesmiddel bij patiënten die een bepaalde vorm van kanker hebben waarvoor het geneesmiddel bedoeld is. Of onderzoek van een bestaand middel dat bij nieuwe vormen van kanker toegepast wordt. Het belangrijkste doel is de dosis, veiligheid en de effectiviteit van het geneesmiddel vast te stellen. Aan dit onderzoek doen meestal vele honderden patiënten mee. De studies zijn meestal dubbelblind, dat wil zeggen dat het geneesmiddel willekeurig over de groep verdeeld en gecontroleerd wordt. Gecontroleerd wil zeggen dat het effect van het actieve geneesmiddel vergeleken wordt met het effect van een placebo, een pil die geen enkele werkzame stof bevat. Bij een dubbelblind onderzoek weten de onderzoekers en de patientent niet wie het geneesmiddel krijgt en wie de placebo. Fase 3 Een fase 3-studie vergelijkt de nieuwe behandeling die uit de fase 2 komt met de therapie die op dat moment als standaard wordt gezien. Dit zijn grote studies met soms honderden patiënten. Dergelijke studies worden vaak in meerdere ziekenhuizen en in meerdere landen uitgevoerd. 7

8 Neem waar mogelijk de regie Zorg dat u goed geïnformeerd wordt over uw behandelmogelijkheden. Stel vragen aan uw behandelaar en vraag door als u iets niet begrijpt of meer wilt weten. Neem uw partner of iemand anders mee; twee horen immers meer dan één. Vraag eventueel toestemming om het gesprek met uw behandelend arts op te nemen op uw mobiele telefoon. Zorg ook dat u weet wie uw contactpersoon is in het ziekenhuis en hoe u deze kunt bereiken. Heeft u een vraag, of maakt u zich zorgen, aarzel dan niet om deze persoon te bellen of te mailen. Meer informatie Hebt u vragen over de inhoud van deze folder of andere vragen? Neem dan contact op met het Longkanker Informatiecentrum via de site Deze folder is een uitgave van het Longkanker Informatiecentrum en Longkanker Nederland en is geschreven door Monique van Orden. De inhoud van deze folder is tot stand gekomen met medewerking van prof. dr. Joachim Aerts (longarts in het Erasmus ziekenhuis Rotterdam en Amphia ziekenhuis Breda) en dr. Michel van den Heuvel (longarts in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis Amsterdam). Eindredactie: Lynette Wijgergangs Voor de realisatie van de folder is een financiële bijdrage ontvangen van Bristol-Myers Squibb. Dit bedrijf is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de inhoud van deze folder. Vormgeving: DUS bv Druk: (E&J) 8