4.3. Kenmerken van de populatie

Transcriptie

1 4.3. Kenmerken van de populatie De delen 1 en 2 van de kenmerken van de populatie zijn gebaseerd op de vragen uit de postenquête bij de coördinatoren van de PST's. In totaal bekwamen we 57 bruikbare enquêtes op de 72 coördinatoren van PST's in algemene ziekenhuizen in Vlaanderen De PST's in Vlaamse algemene ziekenhuizen - Historiek Oprichtingsdatum officieus en officieel (Vraag 4): In de vragenlijst aan de coördinatoren van de PST's vroegen we naar de oprichtingsdatum van het PST. We peilden zowel naar de officiële als naar de officieuze oprichtingsdatum. In de beide gevallen vroegen we om de maand en het jaartal op te geven. We namen deze specifiëring in de vragenlijst op om de respondenten ertoe aan te zetten na te denken over deze vraag. We hopen dat we, door ook de maand te bevragen, de respondenten dieper hebben doen nadenken over de oprichtingsdatum dan wanneer we enkel het jaartal zouden bevragen

2 Tabel Officieus en officiëel oprichtingsjaar van de PST's Officieus Officieel Oprichtingsjaar n Cum n % Cum % n Cum n % Cum % Totaal Respectievelijk 6 en 8 meewerkende coördinatoren antwoordden niet op deze vragen. Er is geen enkel algemeen ziekenhuis waar het verplichte PST nog niet officieus is opgericht. Uit de non-respons van twee coördinatoren op de vraag naar de officiële oprichtingsdatum zouden we kunnen afleiden dat het PST in twee gevallen wel officieus, maar niet officieel is opgericht. Uit tabel blijkt dat bijna één op 5 van de PST's officieel werd opgericht na het ingaan van de wettelijke verplichting (2001). Op dat moment bestonden er meer dan negen op tien PST's reeds officieus en ruim acht op tien officieel. De officiële oprichting van meer dan de helft van de PST's vond plaats na Uit de verkregen antwoorden kunnen we afleiden dat er voor 1991 geen enkel PST werd opgestart. We zullen deze gegevens in dit onderzoek aanhalen bij het beschrijven van de gevolgde patiëntenpopulatie in 2001 en 2002 (zie verder). De netwerkcoördinatoren bevestigen dat binnen elk ziekenhuis in hun regio anno 2003 een PST bestaat. In vier regio's bevinden alle PST's zich nog in een opstartfase, d.w.z. dat ze niet veel voor de wettelijke verplichting (2001) of even erna werden opgericht. Vier netwerken beschikken over één PST dat al 8 tot 10 jaar werkzaam is en als voorbeeld fungeert voor de meer recent opgestarte teams. In drie regio's is de meerderheid van de PST's al een hele tijd operationeel, maar werd de rest recenter opgericht. Eén netwerkcoördinator zegt tenslotte dat al de PST's in zijn regio al lang werkzaam zijn. Uit de studie van Van Iersel et al. (2001) blijkt dat 72% van de algemene ziekenhuizen in Vlaanderen reeds over een PST beschikt in 2001, dus voor de wettelijke normering. Het verschil tussen beide studies heeft wellicht te maken met de definitie van een PST en van een ziekenhuis. Van Iersel et al. (2001) vroegen niet naar de officieuze oprichtingsdatum. Verder in dit onderzoek gaan we na op welke manier de ziekenhuizen het PST invullen en in welke mate ze daarbij beantwoorden aan de wettelijke verplichtingen. Advies bij oprichting van netwerkcoördinator (Vraag 5) We vroegen aan de coördinatoren van de PST's of het ziekenhuis het advies inwon van de palliatieve zorgnetwerkcoördinator bij het opstarten van het PST

3 Tabel Advies palliatieve zorgnetwerkcoördinator bij oprichten PST n % JA 33 61,1 NEEN 13 24,1 Netwerk bestond nog niet 8 14,8 Totaal Drie coördinatoren gaven geen antwoord op deze vraag. De meeste coördinatoren stellen dat er advies bij de palliatieve zorgnetwerkcoördinator is ingewonnen. In één op de vier PST's is dit niet het geval. In ongeveer één op zeven ziekenhuizen startte het PST voor er een netwerk voor palliatieve zorg in de regio bestond Interne organisatie van het PST: leiding en samenstelling team Om zicht te krijgen op de samenstelling van de PST's in de algemene ziekenhuizen in Vlaanderen stelden we aan de coördinator van het PST een aantal vragen met betrekking tot het personeel van het PST en de interne taakverdeling. Leiding Discipline en geslacht coördinator Hieronder gaan we in op de discipline van de coördinator van het PST. Op basis van de diepte-interviews met de netwerkcoördinatoren en de PST-leden verwachten we vooral verpleegkundigen in deze functie terug te vinden. Tabel Coördinatorschap PST naar geslacht Man Vrouw Totaal % Arts Verpleegkundige Psycholoog Andere Totaal % Uit tabel blijkt de verwachting dat vooral verpleegkundigen coördinator van het PST zijn, te kloppen. In de palliatieve zorg sector werken vooral verpleegkundigen, die in de meeste gevallen ook het relatief nieuwe coördinatorschap van het PST opnemen. De andere disciplines zijn in veel mindere mate vertegenwoordigd. We komen verder in dit rapport terug op het geslacht van de coördinatoren in combinatie met de leeftijdsverdeling. Op basis van een aantal andere vragen gaan we verder in op de leidinggevende elementen binnen de organisatie van een PST. Hiervoor kijken we enkel naar de discipline van de leidinggevende taak en niet meer naar het geslacht

4 Dagelijkse leiding over PST (Vraag 8) We vroegen aan de coördinatoren van de PST's wie de dagelijkse leiding van het PST in handen heeft. We hielden hierbij rekening met de mogelijkheid dat de leiding van het PST in handen is van meerdere personen of zelfs van het gehele team, door de respondenten toe te laten meerdere antwoordcategorieën aan te duiden. Tabel Dagelijkse leiding over PST in handen van welke discipline n % Arts 4 7 Verpleegkundige Psycholoog 4 7 Maatschappelijk assistent 3 5 Andere Totaal Alle respondenten beantwoordden deze vraag. In bijna de helft van de PST's is de dagelijkse leiding in handen van verpleegkundigen. De andere disciplines komen in mindere mate voor. In tabel zijn de respondenten die aangaven dat verschillende disciplines de leiding over het PST opnemen, ondergebracht bij de categorie 'andere'. In acht PST's neemt een andere discipline dan de eerder vernoemde de leiding op. In tien PST's bestaat een gedeelde leiding. Ook hier zijn de verpleegkundigen vaak betrokken bij de dagelijkse leiding over het team. In vier gevallen staan verpleegkundigen en psychologen in voor de dagelijkse leiding van het PST. In twee gevallen is de leiding verdeeld over artsen en verpleegkundigen. In telkens één geval is de leiding verdeeld tussen verpleegkundigen en maatschappelijk assistenten, tussen verpleegkundigen, artsen en maatschappelijk assistenten, tussen verpleegkundigen, psychologen en maatschappelijk assistenten, of tussen alle leden van het PST. Wanneer meerdere disciplines de leiding delen, is er één ervan dus steeds een verpleegkundige. Opvallend is dat vooral verpleegkundigen de dagelijkse leiding over het PST hebben, hoewel de wettelijke bepaling stipuleert dat zowel artsen, verpleegkundigen als psychologen er deel van moeten uitmaken. Uit de diepte-interviews bij PST-leden blijkt verder dat artsen in mindere mate betrokken zijn bij het PST, maar dat de eindverantwoordelijkheid over het team wel vaak bij hen ligt. Dit uit zich meestal slechts in geval van problemen van medische aard, of indien er zich problemen voordoen met andere artsen of diensten binnen het algemeen ziekenhuis. Leiding over formele teamvergaderingen (Vraag 20) We vroegen welke discipline de leiding heeft over de formele teamvergaderingen van het PST. In de logische opbouw van de vragenlijst peilden we vooraf naar de frequentie van deze formele teamvergaderingen. Deze vraag komt elders (zie: 4.4) in dit rapport aan bod

5 Tabel Leiding over de formele teamvergaderingen van PST in handen van welke discipline n % Arts 9 16 Verpleegkundige Psycholoog 4 7 Maatschappelijk assistent 4 7 Andere Totaal Twee respondenten gaven geen antwoord op deze vraag. Zij antwoordden evenmin op de voorafgaande vraag over de frequentie waarmee het PST formeel samenkomt, wat ons doet vermoeden dat er geen formele teamvergaderingen zijn. Van 55 respondenten kregen we wel een antwoord op deze vraag. Ook hier is de leiding meestal in handen van verpleegkundigen. Artsen, psychologen en maatschappelijk assistenten hebben in mindere mate de leiding over de formele teamvergaderingen. De antwoorden met meerdere disciplines die de leiding hebben over de teamvergaderingen (n = 3) zijn in tabel opgenomen onder de categorie 'andere'. Deze categorie behelst onder meer de antwoorden dat de leiding over de formele teamvergaderingen verdeeld wordt tussen verpleegkundigen en maatschappelijk assistenten, tussen maatschappelijk assistenten en psychologen, of tussen psychologen en een andere discipline. De verwachting dat in de meeste PST's de arts de leiding van de formele teamvergaderingen opneemt, komt niet uit. Uit de diepte-interviews met PST-leden kwam naar voren dat verpleegkundigen vaak instaan voor de dagelijkse coördinatie van het team, maar dat artsen de leiding overnemen bij meer formele overlegmomenten. Dat blijkt niet uit deze tabel. Leiding intervisie (Vraag 22) en leiding supervisie (Vraag 25) We vroegen welke discipline de leiding heeft over de inter- en de supervisie binnen het PST. We komen elders (zie: 4.4) uitgebreider terug op het voorkomen van inter- en supervisie binnen het PST. Uit de voorafgaande vraag in de postenquête kunnen we afleiden dat slechts 19 van de 57 intervisie en 14 van de 57 PST's supervisie organiseren. De leiding over de interen supervisie binnen het PST kan informatie geven over de verhouding tussen de verschillende disciplines binnen het team. Tabel Leiding over de intervisie en supervisie van het PST Intervisie Supervisie Arts 1 1 Verpleegkundige 1 0 Psycholoog 7 0 Andere 8 9 Totaal

6 Twee coördinatoren gaven niet op welke discipline de leiding heeft over de intervisie van het PST. Vier coördinatoren gaven geen antwoord op de vraag over de discipline die de supervisie leidt. Een minderheid van de PST's heeft een gestructureerd uitgebouwde intervisie of supervisie. Uit tabel kunnen we afleiden dat in geval van een formele intervisie vooral de psychologen deze leiden. Indien er supervisie bestaat, zijn het, zoals te verwachten was, vooral personen van buiten het PST (n = 7) die de leiding ervan opnemen ofwel meerdere disciplines (n = 2). Bij de personen van buiten het PST is het vooral een directiefunctie die de supervisie leidt (n = 6), in één geval is het een hoofdverpleegkundige. Verantwoordelijkheid over patiënt (Vraag 41) We gingen tevens na wie de verantwoordelijkheid draagt over de patiënt waarvoor het PST een oproep krijgt. De respondenten konden meerder categorieën aanduiden. Dat verklaart waarom het aantal deelnemende PST's en coördinatoren (57) hier wordt overschreden. Tabel Verantwoordelijke over de patiënt naar discipline of organisatievorm n % Behandelende geneesheer Hoofdverpleegkundige Het PST Andere 0 0 Van twee respondenten kregen we geen antwoord op deze vraag. De meerderheid van de coördinatoren van PST's stelt dat de behandelende geneesheer verantwoordelijk blijft voor de patiënt waarvoor het PST een aanvraag krijgt. Slechts in een beperkt aantal gevallen wordt het PST zelf (mede)verantwoordelijk en in net iets minder gevallen is het de hoofdverpleegkundige (buiten het PST) die de verantwoordelijkheid voor de patiënt draagt. In de meeste gevallen ligt de verantwoordelijkheid voor de patiënt buiten het PST. Zoals we verder zullen zien, bevestigt dit de bevinding dat de PST's vooral adviserend werken. Dat heeft gevolgen voor de zorg aan de patiënt en voor de beslissingen die de andere ziekenhuisprofessionelen voor of in samenspraak met de patiënt nemen. Uit de diepte-interviews blijkt dat de leden van het PST zich, zeker in de beginfase, louter adviserend profileren, omdat de werking van het PST naar de andere zorgverleners toe (voornamelijk artsen) bedreigend kan overkomen. Samenstelling PST We vroegen de coördinatoren van de PST's naar de samenstelling van het team. We bekwamen antwoorden per PST-lid voor de volgende variabelen: het geslacht, de leeftijd, het aanstellingspercentage (of de vrijstelling voor werk binnen het PST), het aantal jaren ervaring in het PST, het actueel werkzaam zijn in andere diensten in het ziekenhuis, en het werkzaam zijn in het ziekenhuis alvorens men voor het PST gerecruteerd werd. Hieronder gaan we in op de samenstelling van het PST en maken we een koppeling naar het aantal bedden in het ziekenhuis, vermits het wettelijk voorziene aanstellingspercentage daarvan afhangt (zie hoofdstuk 2)

7 Verdeling over disciplines Er werd gevraagd welke disciplines er aanwezig zijn in de PST's en door hoeveel verschillende mensen deze disciplines worden vertegenwoordigd. Hierbij gaat het niet noodzakelijk om voltijds werkenden. Tabel Bezetting in 54 PST's opgedeeld naar vrijgestelde aantallen en FTE per discipline n n verdeeld over # PST (&) # PST's waarin verplichte discipline ontbreekt Gemiddeld aantal personen (naar 54 PST's) Vrijgesteld FTE over 54 PST's Gemiddeld vrijgesteld FTE per PST ( ) Min. aanstellings % binnen 1 PST ( ) Max. aanstellings % binnen 1 PST ( ) Artsen Verpleegkundigen Psychologen Maatschappelijk assistenten nvt Pastors / moreel consulenten nvt Andere nvt Totaal nvt nvt nvt ( ) Berekening op basis van kolom (&) = aantal PST's waarin discipline voorkomt Voor drie PST's bekwamen we geen gegevens over de samenstelling van het team. We kunnen niet uit de vragenlijst afleiden of dit betekent dat er geen personeelsleden werkzaam zijn in de drie PST's. We gaan er vanuit dat het om missing values gaat, eerder dan om niet-bezetting. De coördinatoren van de overige PST's vulden de tabel wel in. 54 coördinatoren gaven wel op hoe het team is samengesteld. Als in deze 54 gevallen een discipline niet is opgenomen in de tabel beschouwen we dit niet als een missing value, maar als het niet voorkomen en/of het niet vrijgesteld zijn van deze discipline. In totaal bekwamen we dus de samenstelling voor 54 teams (94.5% van de meewerkende PST's of 75.0% van alle 72 PST's in algemene ziekenhuizen in Vlaanderen). In totaal zijn er 333 personen werkzaam in 54 PST's in algemene ziekenhuizen in Vlaanderen of met andere woorden: er zijn gemiddeld ruim 7 personen als lid betrokken bij de activiteiten van een PST. Van deze 333 personen zijn er bijna 68.5 voltijds equivalente plaatsen (FTE) vrijgesteld. Dat komt neer op 1.27 FTE per PST, hetgeen de wettelijk voorziene 1.5 FTE benadert. Echter, wanneer we enkel de drie wettelijk verplicht disciplines opnemen, komt het gemiddeld vrijgestelde aanstellingspercentage neer op gemiddeld 1.08 FTE over 54 PST's (artsen verpleegkundigen psychologen 14.75/54) en dat is lager dan de verplichte 1.5 FTE. Daarom wordt er aan het einde van dit deel dieper ingegaan op de vraag of de algemene ziekenhuizen in Vlaanderen hun PST-leden op wettelijk voldoende wijze vrijstellen

8 Geslacht, leeftijdsverdeling, werkzaam in andere diensten, aanstellings-percentage binnen het PST, ervaring, gerecruteerd van binnen ziekenhuis Hieronder gaan we in detail in op de invulling qua personeel van de PST's, opgedeeld naar de invulling van de drie verplichte disciplines (tabel 4.3.9) en de andere niet verplichte disciplines (tabel ). Beide tabellen hebben betrekking op de samenstelling van het PST naar de discipline, het geslacht, de leeftijd, het werkzaam zijn van de leden van het PST in andere diensten in het ziekenhuis, het aantal personen die zijn vrijgesteld om te werken voor het PST, het gemiddelde aanstellingspercentage van vrijgestelden, de ervaring met palliatieve zorg die de leden hebben en de mate waarin de PST-leden in de eigen instelling gerecruteerd werden. Tabellen en horen samen maar werden afzonderlijk gepresenteerd omwille van lay-out redenen. De in beide tabellen opgenomen arcering duidt op de plaats waar de andere tabel zou kunnen worden ingeplakt. Voor de duidelijkheid is de kolom met totalen en gemiddelden voor de gehele PST-populatie in beide tabellen opgenomen

9

10 Tabel De verplichte disciplines in een PST naar geslacht, gemiddelde leeftijd, werkzaam in andere ziekenhuisdienst(en), gemiddelde aanstellingspercentage, gemiddelde aantal jaren ervaring en voordien reeds werkzaam in de eigen instelling. Aantal (%) Totalen verplichte disciplines 235 (70.6) 91: 144 (38.7: 61.3) Artsen Verpleegkundigen Psychologen Man Vrouw subtot Man Vrouw subtot Man Vrouw subtot ( ) niet verplichte disciplines Totaal over alle disciplines Totaal : 219 (34.2: 65.8) Verdeling geslacht (%) (68.5) (31.5) (18.2) (81.8) (25.5) (74.5) Gem. leeftijd Leden PST werkzaam in andere 175/ /89 14/18 52/76 66/94 10/12 21/33 31/45 262/323 ziekenhuisdienst (%) (76.8) (88.5) (85.7) (87.6) (77.8) (68.4) (70.2) (83.3) (63.6) (68.9) (81.1) Aantal vrijgestelde personen voor PST (%) Gem.vrijgestelde aanstellings% in PST Gem. # jaren ervaring in PZ van leden Al werkzaam in ziekenhuis alvorens lid PST (%) 147/235 31/45 14/45 45/89 16/66 50/66 66/99 9/36 27/36 36/47 (62.6) (68.9) (31.1) (50.6) (24.2) (75.8) (66.7) (25.0) (75.0) (76.6) 182/333 (54.7) /227 53/61 24/28 77/89 17/18 68/75 85/93 10/12 15/33 (82.4) (86.9) (85.7) (86.5) (94.4) (90.6) (91.4) (83.3) (45.4) 25/45 264/321 (55.6) (82.2) ( ) zie tabel

11 Drie coördinatoren vulden de tabel bij vraag 16 niet in. Discipline Uit de tabellen en samen blijkt dat 54 coördinatoren van PST's 333 personen opgaven die werkzaam zijn in de PST's. Er zijn 235 personen (70.6%) die behoren tot één van de verplichte disciplines in een PST (gepresenteerd in tabel 4.3.9) en 98 personen (29.4%) die behoren tot de niet verplichte disciplines in een PST (gepresenteerd in tabel ). Tabel Detail naar discipline op basis van het aantal aanwezige personen Aantal personen % verplichte of niet verplichte disciplines % binnen gehele PSTpersoneel Artsen Verplichte disciplines Verpleegkundigen Psychologen Maatsch. assistenten Niet verplichte disciplines Pastors Andere De opdeling naar disciplines leert dat verpleegkundigen de meest vertegenwoordigde beroepscategorie in PST's zijn. Er zijn bijna evenveel artsen in de PST's vertegenwoordigd. Psychologen en maatschappelijk assistenten komen minder voor en de disciplines van pastor, moreel consulent en andere komen het minst voor. Ook binnen de groep van verplichte beroepen zijn het de verpleegkundigen die het meest voorkomen, gevolgd door de artsen en de psychologen. Binnen de groep van niet-verplichte beroepen zijn dat de maatschappelijk assistenten, gevolgd door 'andere disciplines' en de pastor(aal werker)s. Heel wat netwerkcoördinatoren wezen op de bijdrage van niet-verplichte beroepscategorieën tot het PST. Vooral de inbreng van de maatschappelijk assistenten kwam meermaals ter sprake. Enkele netwerkcoördinatoren merkten op dat deze discipline vaak al actief bezig was met palliatieve zorg in het ziekenhuis voor er van een wettelijke verplichting op de PST's sprake was. Eén netwerkcoördinator betreurde het dat deze inspanningen niet erkend werden, door het PST bijvoorbeeld te verbinden aan de dienst patiëntenbegeleiding. De categorie 'andere' werd door een minderheid van de coördinatoren ingevuld. De coördinatoren gaven 31 leden op die niet tot de in de tabel opgenomen disciplines behoren. De meeste coördinatoren vulden de open vraag in die we hierbij stelden: ze schreven 28 van de 31 disciplines neer. Het gaat over zes kinesisten en/of ergotherapeuten, vijf diëtisten, vier sociaal verpleegkundigen, drie moreel consulenten of lekenconsulenten, en verder nog twee directieleden (nursing), twee personen uit het middenkader, twee apothekers, één licentiaat ziekenhuiswetenschappen en één vrijwilliger-verpleegkundige. Ten slotte waren er twee coördinatoren die gebruik maakten van de categorie 'andere' om personen op te geven die tot de eerder vermelde disciplines behoorden: één anesthesist en één extra pastoraal werker. Beide zijn niet vrijgesteld voor het werk binnen het PST. Mogelijk doet zich bij het invullen van de antwoordtabel een vertekening voor, in die zin dat er meer andere disciplines bij de PST's betrokken zijn dan de coördinatoren neerschreven. Het invullen van de categorie 'andere' vraagt nu eenmaal meer inspanning dan het omcirkelen van

12 een cijfer. Daar staat tegenover dat de druk op de coördinatoren om deze tabel adequaat in te vullen groot is vermits ze hiermee aangeven in welke mate het PST in hun instelling is ingevuld. Sommige PST-coördinatoren waren misschien geneigd om meer disciplines in te vullen dan er effectief werkzaam zijn in het PST. We gaan er van uit dat beide fenomenen elkaar opheffen. Geslacht Een volgende variabele, die we in de tabellen en opnamen, is het geslacht. Er zijn in totaal 114 mannen (33.2%) en 219 vrouwen (66.8%) werkzaam in 54 PST's. Enkel bij de artsen bestaat er een overwicht aan mannen. Voor alle overige disciplines zijn vrouwen oververtegenwoordigd, wat het vermoeden bevestigt dat er een meerderheid aan vrouwen werkzaam is in de PST's. Leeftijdsverdeling De gemiddelde leeftijd van de leden van de PST's bedraagt 40.7 jaar en ligt het laagst voor de vrouwelijke psychologen (32.2 jaar). De mannelijke pastors of moreel consulenten zijn gemiddeld de oudsten. Uit de gegevens betreffende de leeftijd kunnen we afleiden dat de leden van PST's meestal enige ervaring hebben met het werken in de gezondheidszorg. Werkzaam zijn in een andere ziekenhuisdienst In totaal is 81.1% van de leden van de PST's werkzaam in een andere ziekenhuisdienst. Bij de verplichte disciplines (tabel 4.3.9) ligt het percentage (76.8%) leden dat werkzaam is in een andere ziekenhuisdienst lager dan bij de niet verplichte disciplines (94.7%). Dit verschil is wellicht te wijten aan het feit dat het aandeel vrijgestelde personeelsleden bij de verplichte disciplines groter is. Twee groepen scoren wat lager met betrekking tot het werkzaam zijn in een andere ziekenhuisdienst, namelijk de vrouwelijke psychologen (63.6%) en de vrouwelijke verpleegkundigen. Dit heeft wellicht te maken met het feit dat vrouwen vaker deeltijds werken en zich daardoor beperken tot een functie binnen het PST. Aanstellingspercentage binnen het PST Vervolgens zijn we nagegaan in welke mate de leden van de PST's vrijgesteld zijn. Het aanstellingspercentage in het PST kan variëren tussen 1 en 100% en wordt in een volgende analyse bekeken. Hier concentreren we ons op het aantal personen dat is vrijgesteld. In totaal zijn er 182 personen (54.7%) in bepaalde mate vrijgesteld om in het PST te werken. Dat betekent dat er van alle PST-leden 45.3% niet is vrijgesteld om in het team te werken. Bij de verplichte disciplines ligt het aantal vrijgestelden hoger (62.6%) dan bij de niet-verplichte disciplines (34.7%). Logischerwijze betekent dit dat er minder niet-vrijgestelden zijn bij de verplichte disciplines. Het gaat desalniettemin over 38.4% van PST-leden dat tot de verplichte disciplines behoort, maar niet is vrijgesteld voor het PST. We komen hier later op terug wanneer we nagaan in welke mate ziekenhuizen aan de wettelijke verplichting voldoen om een halftijdse arts, verpleegkundige en psycholoog in het PST te hebben (zie: op het einde 4.3). Van de niet vrijgestelde disciplines ligt het aantal niet-vrijgestelden hoger (65.3%). Samengevat betekent dit dat meer dan drie op tien van de verplichte disciplines, en meer dan zes op tien van de niet-verplichte disciplines bij een PST werken zonder dat ze hiervoor officieel erkend worden. Hieronder bespreken we het gemiddelde vrijstellingspercentage van de leden uit PST's. We berekenden dit cijfer op basis van de antwoorden op de vraag naar het aanstellingspercentage van elk lid van het PST. Het gemiddelde vrijstellingspercentage van een PST-lid bedraagt

13 35.2% van een FTE. Bij de verplichte disciplines is dit gemiddelde aanstellingspercentage FTE, bij de niet-verplichte disciplines bedraagt dit gemiddelde 0.25 FTE. Binnen de groep van verplichte disciplines zijn het de verpleegkundigen (0.435 FTE) en de psychologen (0.41 FTE) die het hoogste gemiddelde aanstellingspercentage kennen. Het aanstellingspercentage bij PST's van artsen ligt op een vergelijkbare hoogte als dat van twee niet-verplichte disciplines in een PST, namelijk maatschappelijk assistenten en andere beroepen. Deze gemiddelde percentages liggen het laagst voor pastors en moreel consulenten (22.9). Mogelijk is dit een uiting van het feit dat PST's vooral de inhoudelijke noodzaak voelen om vooral deze drie (verplichte) disciplines te hebben. Een andere verklaring hiervoor kan liggen in het feit dat ziekenhuizen er prioriteit aan geven om te voldoen aan de wettelijke verplichting voor de invulling van deze drie disciplines. De problematiek van onvoldoende vrijgestelde PST-leden kwam ook in de diepte-interviews met de netwerkcoördinatoren aan bod. Volgens sommige van hen bestaan er in een beperkt aantal ziekenhuizen 'papieren' PST's. Deze teams zijn operationeel, maar worden bemand door personeelsleden die het werk voor het PST moeten combineren met hun eigenlijke job, omdat ze hiervoor geen enkele vrijstelling genieten. Verschillende coördinatoren wijten dit aan een gebrek aan middelen of een oneigenlijke allocatie van middelen bestemd voor het PST ('Ik heb de indruk dat een aantal ziekenhuizen er wel een naam op geplakt hebben, omdat de wetgeving dat veronderstelt, maar dat de middelen onvoldoende zijn om iemand er dan ook halftijds voor vrij te stellen'; 'Degenen die dat runnen, het palliatieve in het ziekenhuis, die doen dat vrijwillig, want dat geld van de support teams, allé, dat verdwijnt in het geheel'). Zorgverleners uit 'papieren' PST's raken soms gefrustreerd, omdat ze officieel deel uitmaken van een PST, maar hun taak niet naar behoren kunnen invullen. Verschillende netwerkcoördinatoren nuanceren het bestaan van 'papieren' PST's evenwel door te stellen dat ze voornamelijk in de opstartfase voorkomen. Het kan namelijk ook voorkomen dat een ziekenhuis personen opgeeft die zogezegd instaan voor het functioneren van het PST, maar die hiervoor niet zijn vrijgesteld én ook niet begaan zijn met de uitbouw van het PST binnen het ziekenhuis. Ervaring Het gemiddelde aantal jaren ervaring in het PST ligt globaal gezien op 3.4 jaren. Gezien de recente structurele inplanting van de palliatieve zorg in het gezondheidszorgsysteem is dit niet verrassend. Daartegenover staat wat verrassend dat het hoogste gemiddelde aantal jaren ervaring bij de pastors en moreel consulenten (4.3 jaren) ligt. Ook maatschappelijk assistenten hebben een relatief hoger gemiddelde aantal jaren ervaring bij het PST (4.2 jaren). De ervaring van artsen en verpleegkundigen ligt qua gemiddelde dicht bij het algemene gemiddelde. Psychologen en mannelijke maatschappelijk assistenten hebben gemiddeld het minste jaren ervaring in de palliatieve zorg. Gerecruteerd van binnen het ziekenhuis Uit de tabellen en blijkt tenslotte dat de meeste leden van de PST's gerecruteerd zijn van binnen het eigen ziekenhuis (82.2%). Het zijn vooral de vrouwelijke psychologen (45.4%) die in mindere mate uit het eigen ziekenhuis werden gerecruteerd. Deze groep heeft gemiddeld het minste jaren ervaring in de palliatieve zorg. Dit doet vermoeden dat deze vrouwelijke psychologen dikwijls specifiek voor hun werk binnen het PST zijn aangeworven. Dit verklaart ten dele waarom ze een relatief hoog vrijstellingspercentage hebben

14 Tabel De NIET verplichte disciplines in een PST naar geslacht, gemiddelde leeftijd, werkzaam in andere ziekenhuisdienst(en), gemiddelde aanstellingspercentage, gemiddelde aantal jaren ervaring en voordien reeds werkzaam in de eigen instelling. Totalen NIET verplichte disciplines ( ) verplichte disciplines Maatschappelijk assistenten Pastor Andere Totaal over alle disciplines Man Vrouw subtot Man Vrouw subtot Man Vrouw subtot Totaal Aantal (%) Verdeling geslacht (%) 98 (29.4) 23: 75 (23.5: 76.5) 4 (10.8) 33 (89.2) (46.7) 16 (53.4) 30 5 (16.1) 26 (83.9) : 219 (34.2: 65. 8) Gem. leeftijd Leden pst werkzaam in andere ziekenhuisdienst (%) 90/95 (94.7) 4/4 30/33 (90.9) 34/37 (91.9) 13/14 (92.8) 15/16 (93.8) 28/30 (93.3) 5/5 20/23 (87.0) 25/28 (89.3) 262/323 (81.1) Aantal vrijgestelde personen voor PST (%) Gem.vrijgestelde aanstellings% in PST Gem. # jaren ervaring in PZ 35/98 (34.7) 1/14 (7.1) 13/14 (92.9) 14/37 (37.8) 3/10 (30.0) 7/10 (70.0) 10/30 (33.3) 3/11 (27.3) 8/11 (72.7) 11/31 (35.5) 182/333 (54.7) Al werkzaam in ziekenhuis alvorens lid PST (%) 77/94 (81.9) 2/4 (50.0) 25/33 (75.8) 27/37 (73.0) 11/13 (84.6) 13/16 (81.3) 24/29 (82.8) 5/5 21/23 (91.3) 26/28 (92.9) 264/321 (82.2) ( ) zie tabel

15 De coördinatoren hebben dit onderdeel van de vragenlijst met de nodige zorgvuldigheid ingevuld. Ze hebben de samenstelling van het PST behoorlijk weergegeven: 54 van de 57 coördinatoren vervolledigden de tabel. Dit instrument bleek overigens maar voor één PST te klein. In één instelling is het PST samengesteld uit meer leden dan de tabel toeliet in te vullen en voegde de coördinator extra personen toe: twee artsen, vijf verpleegkundigen, één pastor, twee apothekers en twee diëtisten. Voor de overgrote meerderheid van de PST's volstond de voorgestelde tabel evenwel ruimschoots. In wat volgt gaan we in op het aantal PST's dat met of zonder vrijgestelde disciplines werkt. Tabel Aantal PST's met en zonder vrijgestelden naar verplichte en niet-verplichte discipline Met vrijgestelde (%) Zonder vrijgestelde (%) Totaal (%) Aantal ontbrekende gegevens Artsen 30 (57.7) 22 (42.3) 52 Verplichte disciplines 42 (82.4) 9 (17.6) 51 Psychologen 35 (79.5) 9 (20.5) 44 Verpleegkundigen Maatschappelijk assistenten 13 (40.6) 19 (59.4) 32 Niet verplichte disciplines Pastors 8 (25.0) 24 (75.0) 32 Andere 9 (17.3) 43 (82.7) Uit tabel kunnen we afleiden dat het aantal PST's zonder vrijgestelde artsen 42.3% bedraagt. Dat is een opvallend cijfer aangezien de wettelijke bepaling stipuleert dat er 0.5 FTE arts per 500 bedden moet worden vrijgesteld. Met betrekking tot de artsen vroegen we naar de opleiding of de specialisatie. In tabel zijn alle antwoorden op deze open vraag weergegeven

16 Tabel Opleiding of specialisatie van de artsen van het PST Opleiding/specialisatie Frequentie Percentage Anesthesiologie Geriatrie Medische oncologie Interne geneeskunde Pneumologie Radiotherapie Neurologie Gastro-enterologie Huisarts Algologie Chirurgie Spoedafdeling 1 1 Psychiatrie 1 1 Urologie 1 1 Gynaecologie 1 1 Geen informatie Totaal Palliatieve zorg Geriatrie Interne Geriatrie Interne Oncologie 1 1 Interne Oncologie 1 1 Radiotherapie - Oncologie Anesthesiologie - Algologie Noot: de cursief gedrukte categorieën bevatten bijkomende informatie over een kleine groep van artsen die ook al in het eerste gedeelte (d.i. voor 'totaal') van de tabel aan bod kwam. Drie coördinatoren beantwoordden deze open vraag met betrekking tot de specialisatie van de arts niet. Uit tabel blijkt dat er 103 specialisaties opgegeven zijn, verdeeld over 89 artsen. In het onderste gedeelte van de tabel zetten we uiteen welke 'dubbels' er voorkomen. Bijna één op vijf artsen die verbonden zijn aan een PST is anesthesist of geriater. Meer dan één op tien artsen is oncoloog of internist. Bijna één op de tien artsen is pneumoloog. Bijna zes procent van de artsen is radiotherapeut. De verwachte specialisaties zijn oncologie en radiotherapie aangezien kanker de meest frequente ziekte is waaraan palliatieve patiënten lijden. Opvallend is dat deze specialisaties minder vaak voorkomen dan geriatrie en anesthesie. We verwachtten ook een belangrijk aandeel van de specialisatie geriatrie, aangezien oudere personen een grotere kans hebben kanker te ontwikkelen. Voor het vaak voorkomen van anesthesiologie is niet meteen een verklaring

17 PST-leden in Vlaamse algemene ziekenhuizen Coördinatoren (vragenlijst coördinatoren) Hieronder stellen we de populatie van de PST's voor aan de hand van een beschrijving van een aantal eigenschappen van de PST-leden. We gaan eerst in op een aantal kenmerken van de coördinatoren van PST's. Geslacht en leeftijd De eerste kenmerken waarbij we stilstaan zijn het geslacht en de leeftijd van de coördinatoren. Uit de diepte-interviews met de netwerkcoördinatoren en PST-leden bleek meerdere malen dat de palliatieve sector in belangrijke mate bevolkt wordt door vrouwelijke professionelen, ook in leidinggevende functies. We verwachten dit ook voor de PST's terug te vinden. Tabel Geslacht en leeftijdsverdeling van de PST-coördinatoren = < > = 46 Totaal % Man Vrouw Totaal % Er ontbreekt geen enkel antwoord voor deze vraag. Uit tabel blijkt dat vrouwen in belangrijke mate instaan voor de coördinatie van de PST's. Meer dan zeven op tien van de coördinatoren van PST's zijn vrouwen. Enkel bij de wat oudere coördinatoren zijn er evenveel vrouwen als mannen. De meeste coördinatoren zijn rijpe dertigers of jonge veertigers. De gemiddelde leeftijd voor de coördinatoren bedraagt 40.6 jaar in het algemeen, voor de mannen ligt de gemiddelde leeftijd iets hoger op 43.2 jaar en voor de vrouwen iets lager op 39.6 jaar. Ervaring in PZ We vroegen aan de coördinatoren van de PST's om aan te geven hoeveel jaren werkervaring ze in de palliatieve zorg hebben. Tevens vroegen we hen om aan te duiden waar ze deze ervaring in de palliatieve zorg hebben opgedaan. Hiervoor legden we hen acht vragen voor. De respondenten konden meerdere plaatsen opgeven. Vandaar dat de som van de celwaarden hoger kan oplopen dan het totale aantal respondenten (57)

18 Tabel Aantal jaren ervaring in palliatieve zorg van de coördinatoren van de PST's versus de plaats waar deze ervaring werd opgedaan. 1-3 jaren 4-9 jaren > = 10 jaren Aant. resp. (%) Algemene ziekenhuisdienst Algemene thuiszorg RVT-ROB PST Palliatieve thuiszorg Palliatieve eenheid Palliatief dagcentrum Palliatief netwerk (58.9) 3 (5.4) 0 (0) 35 (62.5) 6 (10.7) 19 (33.9) 4 (7.1) 11 (19.6) Aantal resp. (%) 21 (37.5) 22 (39.3) 13 (23.2) 56 Er ontbreken gegevens over deze variabelen voor één geval. Het gemiddelde aantal jaren ervaring in palliatieve zorg is 5.4, het minimum is één jaar ervaring en het maximum bedraagt 15 jaren ervaring. De coördinatoren deden deze ervaring vooral op in het PST zelf en in een algemeen ziekenhuisdienst. Ongeveer een derde deed verwierf deze ervaring in een palliatieve eenheid (*). De coördinatoren verwierven in mindere mate ervaring in de palliatieve zorg in de palliatieve zorgnetwerken, in de palliatieve thuiszorg, in de palliatieve dagcentra en in de algemene thuiszorg. Geen enkele coördinator deed palliatieve ervaring op in een ROB-RVT. Onder de respondenten is een belangrijke, nieuwe lichting van mensen met weinig specifieke ervaring in palliatieve zorg op het moment van hun inschakeling bij het PST. Ze deden hun belangrijkste ervaring in de palliatieve zorg op in het eigen PST of in een palliatieve eenheid. Deze vaststelling is logisch te verklaren vanuit de recente groei die de palliatieve zorgsector doormaakte. (*) In 28 van de 57 gevallen is er aan het ziekenhuis waar de coördinator werkzaam is ook een palliatieve eenheid verbonden. 19 van de 57 coördinatoren stelt ervaring te hebben opgedaan in een palliatieve eenheid. In 14 van deze 19 gevallen is er een palliatieve eenheid verbonden aan de instelling waar de coördinator werkt. Negen van deze coördinatoren hebben het PST in het algemeen ziekenhuis mee opgestart. Hoe kwam coördinator bij het PST? We vroegen aan de coördinatoren hoe ze bij het PST terecht zijn gekomen. Met deze vraag peilen we naar de betrokkenheid van de coördinatoren bij het opstarten van het PST

19 Tabel Hoe is de coördinator bij het PST terechtgekomen n % Na een vacature 7 12,3 Na een spontane sollicitatie 4 7,0 Ik heb het PST (mee) opgestart 34 59,6 Ik ben gevraagd om bij het PST te komen 10 17,5 Ik ben overgeplaatst vanuit een andere dienst binnen het ziekenhuis naar het PST 2 3,5 Totaal ,0 Uit tabel blijkt dat bijna zes op tien coördinatoren van in het prille begin bij het PST betrokken was. Ongeveer één op vijf nam zelf een initiatief om bij het bestaande PST te komen (vacature en spontane sollicitatie). Bijna één op vijf coördinatoren werd gevraagd om bij het PST te komen. Slechts een minderheid werd vanuit een andere ziekenhuisdienst overgeplaatst naar het PST. Verder in dit rapport bespreken we ook hoe de (overige) PST-leden bij het team zijn terecht gekomen. Leden (vragenlijst leden) We bekijken bovenstaande kenmerken (geslacht, leeftijd, aantal jaren beroepservaring, plaats waar ervaring in palliatieve zorg werd opgedaan, de wijze waarop men bij het PST is terechtgekomen) ook voor de respondenten die de enquête voor lid invulden. 52 van de 72 coördinatoren (72.2%) kregen ook de vragenlijst van lid toegestuurd, omdat zij zowel deel uitmaken van het PST als instaan voor de dagelijkse leiding ervan. Het betreft hier vooral verpleegkundigen-coördinatoren. Geslacht Tabel Geslacht en leeftijdsverdeling van de PST-leden Man (% binnen geslacht) (% binnen leeftijd) Vrouw (% binnen geslacht) (% binnen leeftijd) Totaal (% binnen geslacht) (% binnen leeftijd) = < > = 46 Totaal (%) 9 (22.0) (16.7) 45 (42.9) (83.3) 54 (37.0) 8 (19.5) (15.4) 44 (41.9) (84.6) 52 (35.6) 24 (58.5) (60.0) 16 (15.2) (40.0) 40 (27.4) 41 (28.1) 105 (71.9) 146 We beschikken voor alle PST-leden over gegevens met betrekking tot geslacht en leeftijd. Net als bij de coördinatoren zien we in het algemeen een oververtegenwoordiging van vrouwelijke PST-leden ten opzichte van hun mannelijke collega's (71.9% versus 28.1%). Deze

20 oververtegenwoordiging is niet consistent over alle leeftijdscategorieën heen. Er zijn immers meer mannen vertegenwoordigd (60%) dan vrouwen (40%) bij de 46-plussers. 42.1% van de artsen uit de bevraagde PST's zijn mannen in de leeftijdscategorie van % van de mannen die ouder zijn dan 46 jaar, oefenen het beroep van arts uit, tegenover 6.3% van de vrouwen in diezelfde leeftijdscategorie. Wat ook opvalt, is dat 60.4% van de psychologen uit de onderzochte PST's vrouwen van jonger dan 35 jaar zijn. Bij de verpleegkundigen vormen de vrouwen tussen 36 en 45 jaar de grootste groep (41.7%). Het aandeel van verpleegkundigen bij mannen in deze leeftijdscategorie (50%) is evenwel vergelijkbaar met dat van de vrouwen (56.8%) binnen dezelfde leeftijdscohorte. Het jongste PST-lid is 23 jaar, het oudste 63 jaar. De gemiddelde leeftijd voor PST-leden is vergelijkbaar met die van de coördinatoren. Ze bedraagt jaar in het algemeen, voor de mannen ligt de gemiddelde leeftijd iets hoger op jaar en voor de vrouwen iets lager op jaar. De modus is bij de mannen de leeftijdscategorie van 46 jaar en ouder, terwijl de leeftijdscategorie van 35 jaar en jonger de meest voorkomende waarde is bij de vrouwen. Ervaring in PZ We vroegen aan de leden van de PST's hoeveel jaren ervaring ze hebben met het werken in de palliatieve zorg en waar ze deze ervaring hebben opgedaan. Tabel Aantal jaren ervaring in palliatieve zorg van de leden van de PST's versus de plaats waar ze deze ervaring hebben opgedaan Algemeen ziekenhuisdienst Algemene thuiszorg RVT-ROB PST Palliatieve thuiszorg Palliatieve eenheid Palliatief dagcentrum 0 jaar jaren jaren > = 10 jaren Aantal respondenten (%) Palliatief netwerk (22.5) 3 (1.2) 4 (1.6) 97 (39.6) 13 (5.3) 47 (19.2) 8 (3.3) 18 (7.3) Aantal respondenten (%) 18 (7.3) 72 (29.4) 86 (35.1) 69 (28.2) 245 De gegevens in verband met het aantal jaren beroepservaring in de palliatieve zorg ontbreken voor 13 PST-leden. In één geval bleven de vragen met betrekking tot de plaats waar ervaring werd opgedaan onbeantwoord. De som van de celwaarden (245) overschrijdt het aantal respondenten (147), omdat sommige PST-leden aangaven op meerdere plaatsen ervaring in palliatieve zorg te hebben opgedaan. Het gemiddelde aantal jaren ervaring in palliatieve zorg bij de PST-leden, 5.2 jaren, is vergelijkbaar met de waarde voor deze variabele bij de coördinatoren (5.4). In tegenstelling tot de coördinatoren, rapporteren 18 respondenten (7.3%) dat ze 0 jaren beroepservaring hebben in palliatieve zorg. Desalniettemin zijn er bij de leden relatief gezien meer personen met 10 jaren ervaring of meer dan bij de coördinatoren. Het maximum aantal jaren ervaring

21 bedraagt 22. De start van de georganiseerde palliatieve zorg in België dateert uit het begin van de jaren '80. Binnen de groep van leden vinden we in verhouding minder mensen met beroepservaring dan bij de coördinatoren. Deze vaststelling is logisch te verklaren: het is begrijpelijk dat een ziekenhuis voor de implementatie en de coördinatie van een PST beroep doet op de zorgverleners met de meeste ervaring in palliatieve zorg. De plaats waar ervaring in palliatieve zorg werd opgedaan is gelijklopend met de situatie bij de coördinatoren. De meeste PST-leden hebben ervaring in palliatieve zorg verworven binnen het ziekenhuis zelf: 39.6% deed ervaring op in een PST zelf, 22.5% op een algemene ziekenhuisdienst, 19.2% op een palliatieve eenheid. Slechts een klein aantal PST-leden geeft aan ook buiten het ziekenhuis ervaring in palliatieve zorg te hebben opgedaan. Deze vaststelling is logisch te verklaren vanuit het feit dat de meeste PST-leden binnen het ziekenhuis zelf gerecruteerd werden. Hieronder gaan we dieper in op het al dan niet werkzaam zijn binnen het ziekenhuis alvorens lid te worden van het PST. Hoe bij PST terechtgekomen Ook in de enquête voor leden peilden we naar de betrokkenheid bij het PST aan de hand van een vraag over de wijze waarop PST-leden bij het team zijn terecht gekomen. Tabel Wijze waarop PST-leden bij het PST zijn terechtgekomen n % Ik heb het PST (mee) opgestart Ik ben gevraagd om bij het PST te komen Na een vacature Na een spontane sollicitatie Ik ben overgeplaatst vanuit een andere dienst binnen het ziekenhuis naar het PST Totaal Drie van de 147 respondenten antwoordden niet op de vraag hoe dat ze bij het PST terecht gekomen zijn. Net als bij de coördinatoren zijn de mogelijkheden om bij het PST terecht te komen in aflopende volgorde van voorkomen: het PST mee opstarten, gevraagd worden om bij het PST te komen, na een vacature, na een spontane sollicitatie en ten gevolge van een overplaatsing. Uit bovenstaande tabel blijkt dat bijna vier op tien PST-leden het team mee hebben opgestart. Ongeveer drie op tien kwam na een reactie op een vacature of een spontane sollicitatie bij het PST terecht. Dit wijst op het intrinsiek zelf stappen ondernemen om het PST te vervoegen in 6 à 7 op de tien aanstellingen. Het verschil in betrokkenheid bij het PST tussen leden en coördinatoren is dus erg klein (7 à 8 op de tien aanstellingen). Ongeveer één op drie leden werd gevraagd om bij het team te komen. Het aantal zorgverleners dat lid van het PST werd ten gevolge van een overplaatsing is miniem

22 Mate waarin de algemene ziekenhuizen voldoen aan de wettelijke verplichting om te voorzien in PST's volgens de personeelsverdeling zoals bepaald in het KB 19 februari 2002 Het MB van 12 januari 2001 en het KB van bepalen dat de mobiele equipe, het PST dus, in elk algemeen ziekenhuis minstens een halftijds geneesheer-specialist, een halftijds verpleegkundige en een halftijds psycholoog moet vrijstellen. Deze vrijstelling houdt in dat het ziekenhuis een officiële aanstelling voorziet voor deze drie halftijdse equivalenten. Het woordje 'minstens' slaat op het feit dat het vrijstellingspercentage verhoudingsgewijs moet worden vermeerderd wanneer het ziekenhuis meer dan 500 erkende acute bedden telt. In het KB luidt het: 'Voor de ziekenhuizen met 500 bedden of meer en evenredig aan het aantal ziekenhuisbedden gedeeld door 500, wordt bedoelde mobiele equipe, per bijkomende schijf van 500 bedden en verhoudingsgewijs met het aantal bijkomende bedden, versterkt met een halftijds equivalent geneesheer-specialist, een halftijds equivalent gegradueerde verpleegkundige en een halftijds equivalent psycholoog.' Dit betekent dat een ziekenhuis met 500 bedden of minder minstens een halftijds geneesheer-specialist, een halftijds gegradueerd verpleegkundige en een halftijds psycholoog moet vrijstellen. Voor een ziekenhuis met 750 bedden moeten er drie personen 0.75 FTE worden vrijgesteld, in een ziekenhuis met 1000 bedden zou dat neerkomen op drie voltijdsen, enz. Dit onderzoek genereerde gegevens over de samenstelling van 57 PST's in 54 algemene ziekenhuizen; in drie gevallen fungeren twee PST's in één algemeen ziekenhuis. In onze analyse van de samenstelling van de PST's die volgt, houden we rekening met het aantal erkende acute bedden op 1 januari voorafgaand aan het dienstjaar waarin de vaststelling van het budget gebeurt. Vermits we absolute anonimiteit verzekerden aan de deelnemende instellingen en personen maken we in de onderstaande bespreking geen melding van het aantal bedden. Deze parameter zou te snel leiden naar een identificatie van de algemene ziekenhuizen. De formules die we gebruikten, zijn de volgende: 1. Vrijstellings% geneesheren-specialisten - [0.5 (aantal erkende bedden / 500)] = x 1 2. Vrijstellings% verpleegkundigen - [0.5 (aantal erkende bedden / 500)] = x 2 3. Vrijstellings% psychologen - [0.5 (aantal erkende bedden / 500)] = x 3 en vervolgens gingen we na in welke mate de algemene ziekenhuizen voldoen aan de wettelijke verplichting, waarbij: x 1 > = 0, én x 2 > = 0, én x 3 > =

23 Indien voor een algemeen ziekenhuis x 1 én x 2 én x 3 > = 0 dan voldoet het aan de wettelijke verplichting van drie halftijds vrijgestelde personeelsleden behorende tot de categorie geneesheer-specialist, verpleegkundige en psycholoog. Indien voor een algemeen ziekenhuis x 1 of x 2 of x 3 < 0 dan voldoet het niet aan de wettelijke verplichting van drie halftijds vrijgestelde personeelsleden behorende tot de categorie geneesheer-specialist, verpleegkundige en psycholoog. Dit levert de volgende resultaten op: Tabel Mate waarin de algemene ziekenhuizen voldoen aan de wettelijke verplichting te voorzien in PST's volgens de personeelsverdeling zoals bepaald in het MB van 12 januari 2001 en het KB van 19 februari 2002 Aantal PST's in algemene ziekenhuizen die voldoen aan wettelijk verplichte vrijstellingspercentage % Voldoende aanstellings% artsen 10 / Voldoende aanstellings% verpleegkundigen 33 / Voldoende aanstellings% psychologen 17 / Voldoende aanstellings% drie beroepscategorieën 7 / Voldoen aan aanstellings% twee beroepscategorieën 8 / Voldoen aan aanstellings% één beroepscategorie 23 / Uit tabel blijkt dat slechts 13% van de algemene ziekenhuizen voldoet aan de wettelijke verplichting van de vrijstelling van een halftijds geneesheer-specialist, een halftijds verpleegkundige en een halftijds psycholoog (per 500 bedden). Geneesheer-specialisten zijn het minst vaak vrijgesteld door het ziekenhuis. In ongeveer twee op drie algemene ziekenhuizen is er onvoldoende FTE psycholoog vrijgesteld. Zes op de tien algemene ziekenhuizen voldoet wel wat betreft het % vrijgestelde verpleegkundigen. De conclusie bij deze analyse is dat in de meeste PST's de verplichte disciplines voorkomen. Echter, de zorgverleners die er werken zijn vaak niet vrijgesteld door de instelling waarbinnen het PST actief is. Er is dus veel vrijwilligerswerk door zorgprofessionelen binnen de PST's. Bijna negen op tien van de algemene ziekenhuizen voldoet niet aan de wettelijke verplichting zoals bepaald in het MB van 12 januari 2001 en het KB van 19 februari 2002 qua officiële invulling van personeel. De meeste PST's komen ook niet 'bijna' in de buurt van voldoende aangesteld personeel. Ongeveer 15% van de algemene ziekenhuizen voldoet aan de wettelijke bepaling met de invulling van twee van de drie beroepsgroepen. Iets meer dan vier op de tien voldoet aan slechts het vrijstellingspercentage voor één van de drie beroepsgroepen. Hieruit volgt dat bijna drie op de tien algemene ziekenhuizen voor geen enkele van de drie categorieën voldoet aan de vrijstellingspercentages. Potentieel kan dit dus leiden naar de intrekking van de erkenning van bijna negen op de tien instellingen. Vermits we eerder aantoonden dat we te maken hebben met een representatief staal uit de algemene ziekenhuizen voor Vlaanderen, kunnen we deze bevindingen uitbreiden naar heel deze regio