Haags Vrijwilligerswerk in de sport

Transcriptie

1 Haags Vrijwilligerswerk in de sport een uitwerking van het aandachtsveld vrijwilligers uit de nota Beweegredenen Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Productgroep Beleid, Subsidies en Projecten Afdeling Sport en Recreatie telefoon: / fax: Postbus 12652

2 2500 DP Den Haag

3 3 Inhoud 1. Inleiding pagina 3 Kader, opbouw, centrale vraag 2. Het doel van vrijwilligersbeleid in de sport pagina 5 Sportorganisaties zodanig ondersteunen dat zij er beter in slagen vrijwilligers te vinden en te binden 3. De probleemstellingen pagina 6 Veel sportverenigingen hebben een gebrek aan voldoende geschikte vrijwilligers 4. De oplossingen pagina 7 Waardering, verenigingsondersteuning en professionalisering 5. De gebruikte literatuur pagina 11

4 4 1. Inleiding Het kader In de recent door de Raad vastgestelde nota Beweegredenen wordt uitgesproken dat, op basis van het actieplan NOC*NSF, lokaal beleid wordt ontwikkeld om de daadkracht en het functioneren van de sportverenigingen te verbeteren. Verbetering van het vrijwilligerswerk en de ontwikkeling van een kwaliteitszorgsysteem voor verenigingen zijn daarbij speerpunten. Eveneens geldt dit voor het professionele aanbod van Sportsupport. In Beweegredenen worden maatregelen aangekondigd om nieuwe antwoorden te geven. In het voorliggende stuk wordt ook aangesloten bij het recent verschenen gemeentelijk beleidskader voor vrijwilligerswerk "Haagse vrijwilligers zijn goud waard", waarin onder andere wordt ingegaan op de noodzaak van het versterken van het vrijwilligerskader. Bij deze versterking speelt ook de expertise van HOF (de Haagse organisatie die vrijwilligers ondersteunt) een belangrijke rol. De zowel in Beweegredenen als in Haagse vrijwilligers zijn goud waard aangekondigde nota "Haags vrijwilligerswerk in de sport" treft u hierbij aan. De legitimering Uitgangspunt voor het vrijwilligerswerk in de sport zijn de volgende constateringen:! Sport is van groot belang voor het oplossen van maatschappelijke problemen.! Sportverenigingen zijn vrijwilligersorganisaties.! Sportverenigingen hebben steeds meer moeite geschikte vrijwilligers te vinden. Aan de kwaliteit van sport en de sportvereniging worden namelijk toenemende eisen gesteld. De taken van vooral het bestuurlijk kader van sportclubs worden steeds complexer, bijvoorbeeld door wettelijke regelgeving, aansprakelijkheid en werkgeverschap. Er worden steeds meer vaardigheden gevraagd en sportbestuurders zijn vrijwel ondernemers geworden. Bovendien wordt onder andere uit het gemeentelijk vrijwilligerswerkbeleid geleerd dat:! vrijwillig werk van groot belang kan zijn voor de persoonlijke ontwikkeling.! via vrijwillig werk nieuwe kansen worden geschapen voor doelgroepen; bijv. migranten. De centrale vraag Hoe kan de gemeente sportorganisaties zodanig ondersteunen dat zij er beter in slagen vrijwilligersbeleid te ontwikkelen en dat uit te voeren? Op welke wijze kan de gemeente een bijdrage leveren aan het verbeteren van de kwaliteit van het vrijwilligerswerk in de sport, ter behoud en versterking van haar maatschappelijke functies? Het proces Voorafgaand aan de beleidsontwikkeling over vrijwilligerswerk in de sport hebben wij vertegenwoordigers uit de Haagse sportwereld gevraagd naar hun meningen en ervaringen. De inhoud van deze notitie is dus grotendeels het resultaat van een intensief interactief proces. Onder andere dankzij drie werkconferenties is een schat aan informatie verzameld. Op die manier zijn de concreet ervaren problemen niet geanalyseerd, maar op empirische gronden vergaard.

5 5 De eerste werkconferentie was getiteld Een sportclub run je niet alleen. Vertegenwoordigers van een groot aantal sportclubs rapporteerden de ondervonden kaderproblemen en ontvouwden hun oplossingen. Gezien de voorbereiding van de organisatie in samenwerking met de Emancipatieraad was het niet verwonderlijk dat een van de vele oplossingen die werden aangedragen, was om methoden te ontwikkelen om meer vrouwen in bestuurlijk en technisch kader te werven. Aan de hand van voorgesprekken met sportclubbesturen werd in maart 2000 in en voor stadsdeel Laak een miniconferentie georganiseerd onder de titel Vrijwilligers in de sport, de kwaliteit van het kader. Vertegenwoordigers van sportverenigingen, scholen, buurtorganisaties en welzijnsorganisaties discussieerden in de sportzaal van buurthuis Laakhaghe onder leiding van Victor Deconinck, presentator bij de NOS, over problemen met sportkader en de mogelijke oplossingen. Als gevolg van het succes is in november 2000 een vervolgconferentie Vrijwilligers in de sport, de kwaliteit van het kader georganiseerd in stadsdeel Segbroek. In het tot theater verbouwde voormalige zwembad werden, weer onder leiding van Deconinck, nieuwe accenten van kaderproblematiek belicht. Aan de hand van deze uitgebreide samenspraak heeft de gemeente Den Haag het sportvrijwilligersbeleid vraaggericht ontwikkeld en beschreven in de door de raadscommissie van sport voor de inspraak vrijgegeven conceptnota Haagse vrijwilligers in de sport. Hiermee is een beleid voorgesteld dat aansluit bij de concrete behoefte en de noodzaak van sportverenigingen. Maatwerk staat voorop. Mede als gevolg van de intensieve samenspraak heeft de officiële periode van schriftelijke inspraak slechts drie reacties opgeleverd, die geen aanleiding gaven tot inhoudelijke bewerking van de nota. Wel zullen praktische elementen uit de inspraak worden verwerkt in het nog te verschijnen plan van aanpak. Doel van de nota Het beschrijven van de problemen van de sportverenigingen met vrijwilligerswerk en het genereren van concrete oplossingen. Het vervolg De aangekondigde acties zullen worden uitgewerkt in een separaat te verschijnen plan van aanpak. Hierin worden de specifieke activiteiten, de wijze van samenwerken met de sportclubs en de verschillende verantwoordelijkheden beschreven. Tevens worden dan de te volgen procedures en de communicatie vastgelegd.

6 6 2. Het doel van vrijwilligersbeleid in de sport Vrijwilligerswerk is (ook in de sportverenigingen) aan het veranderen. De gemeente Den Haag heeft er alle belang bij dat sportclubs goed vrijwilligersbeleid ontwikkelen, opdat zij er in slagen continu voldoende vrijwilligers aan zich te binden, in staat zijn deze vrijwilligers over langere termijn te behouden en zorg te dragen voor kwaliteit van het vrijwilligerswerk. De gemeente Den Haag stelt zich tot doel hiervoor een ondersteunend instrumentarium te ontwikkelen, dat als maatwerk aan de sportorganisaties kan worden aangeboden. Conform Beweegredenen dient deze ondersteuning gebaseerd te zijn op de principes deskundigheid, optimale communicatie, alleen indien gewenst, geen bemoeizucht of verplichtingen! Doel is: Sportorganisaties zodanig ondersteunen dat zij er beter in slagen vrijwilligersbeleid te ontwikkelen en uit te voeren, zodat een bijdrage wordt geleverd aan het verbeteren van de kwaliteit van het vrijwilligerswerk in de sport, ter behoud en versterking van haar maatschappelijke functies.

7 7 3. De probleemstellingen NOC*NSF (1998) constateert dat bijna de helft van alle (landelijke) sportverenigingen een gebrek heeft aan voldoende geschikte vrijwilligers. De sportwereld benoemt dit tot het belangrijkste probleem van veel sportverenigingen. Voor dit probleem noemde het Haagse sportveld tijdens een aantal workshops de volgende oorzaken: - Jonge vrijwilligers binden is moeilijk. Het potentieel voor nieuwe vrijwilligers voor ledenorganisaties, zoals sportverenigingen, wordt voornamelijk gevormd door de jeugdige leden en hun ouders. Sportverenigingen kunnen zich niet onttrekken aan de tendens dat het verrichten van traditioneel vrijwilligerswerk steeds minder vanzelfsprekend is geworden. Jongeren blijken vooral te interesseren voor korte, concrete activiteiten. Daarbij blijkt hun interesse voor activiteiten ook onderhevig te zijn aan mode en trends en gemakkelijk te variëren. Onder andere hierdoor is het voor sportverenigingen moeilijk goede wervingsmethodes te hanteren en vooral om jonge vrijwilligers langer aan zich te binden. - Betrokkenheid van allochtone ouders. Uit ervaring is gebleken dat de betrokkenheid van allochtone ouders bij hun sportende kinderen in eerste aanleg minder is dan die van autochtone ouders. Wel is bekend dat migranten actief zijn in vele waardevolle vrijwilligersorganisaties. Werving onder ouders van allochtone kinderen voor vrijwilligerswerk in de sportvereniging is dus moeilijk. Veel verenigingen krijgen een ruime allochtone aanwas onder de jeugd, terwijl de seniorleden veelal autochtoon zijn. Ook op langere termijn zal hier een probleem ontstaan, omdat het kader meestal autochtoon is. Het is wenselijk dat het vrijwilligerswerk in sportclubs een goede afspiegeling is van de multiculturele stad. - De problemen van sportclubs worden steeds complexer. De buitenwereld wordt steeds gecompliceerder en de problemen van de sport worden daardoor ook steeds complexer; bijvoorbeeld door ingewikkelde regelgeving en door meer consumentengedrag van leden. Toch blijft de verenigingssport afhankelijk van vrijwilligers. - Gebrek aan overzicht en samenhang in ondersteuningsinstrumenten. Er gebeurt al veel op het terrein van vrijwilligersontwikkeling. Door verenigingen, maar ook door bonden, gemeenten en provincies. Veel geschiedt echter fragmentarisch, het blijkt moeilijk een volledig beeld te krijgen. Daarnaast is het aanbod niet altijd vraaggericht genoeg. Deze oorzaken worden ook veelvuldig genoemd in landelijke studies in het kader van vrijwilligers in de sport. Sommige oplossingen in het volgende hoofdstuk komen ook rechtstreeks voort uit landelijk beleid. NOC*NSF bijvoorbeeld heeft reeds het initiatief genomen om via het zogenaamde Spin-project structuur te brengen in het totale ondersteuningsaanbod.

8 8 4. De oplossingen: Waardering, verenigingsondersteuning en professionalisering Traditioneel stimuleert de gemeente vrijwilligerswerk door: - het tonen van waardering - het scheppen van voorwaarden: - faciliteren - ondersteuning bieden op het gebied van: - activiteiten - organisatorische aangelegenheden - werving - het verbeteren van de beeldvorming van vrijwilligerswerk De gemeente vindt waardering en erkenning absolute voorwaarden om vrijwilligers te vinden en te binden. In de sport manifesteert zich dit onder andere door de jaarlijkse uitreiking van sportprijzen en door de organisatie van ontmoetingsactiviteiten, zoals sportcafé's voor sportvrijwilligers. De wethouder van sport bezoekt bovendien wekelijks vele malen sportverenigingen. Soms genodigd om een officiële handeling te verrichten, maar vaak eenvoudig om de Haagse waardering en erkenning te etaleren. In 2001 is de begroting van de Haagse Sportontvangst, waar vele sportvrijwilligers extra in het zonnetje worden gezet, verhoogd tot ƒ ,=. Voor het oplossen van de in hoofdstuk 3 gesignaleerde problemen zal de gemeente Den Haag ondersteuning bieden: - door een Sportkaderbank op te zetten. - door met een gericht programma Professionalisering een impuls te geven aan de vereniginginfrastructuur en daarmee aan de kwaliteit van de vrijwilligers in de vereniging. - door een aanzet te maken om, in samenwerking met scholen en met jongerenparticipatie als middel, jongeren voor te bereiden op vrijwilligerswerk in de toekomst. De Sportkaderbank De doelstelling van de Sportkaderbank is om (soms oudere en niet meer regulier werkende) mensen, met de vaardigheden om een vereniging te helpen bij het ontwerpen en uitvoeren van plannen, in contact te brengen met geïnteresseerde sportverenigingen die deze hulp willen krijgen. De Sportkaderbank moet activiteiten ontwikkelen om hiervoor in de samenleving voldoende vrijwillig aanbod te realiseren en om de hulpvraag van de sportclubs te genereren. Het aanbod moet vervolgens op de vraag worden afgestemd. De opzet van de Haagse Sportkaderbank zal zijn om 'interim-bestuurders' te vinden voor tijdelijke klussen. Dezen zullen, naast hun uitvoerende taak, vooral moeten werken aan de overdracht van de kennis die zij in de sportclub brengen. Verenigingen leren zo om zelfstandig en planmatig te reageren op maatschappelijke en sportieve ontwikkelingen. Bij de opzet van de Sportkaderbank zullen wij zoveel mogelijk gebruik maken van reeds bestaande vacaturebanken, van alle opgedane kennis door bijvoorbeeld het Gilde, maar ook van de

9 9 vrijwilligersvacaturebank bij HOF. In de eerste plaats gaan we de positionering van de op te zetten Sportkaderbank onderzoeken. Misschien kan deze worden ondergebracht bij een bestaande organisatie. Het onderzoek zullen wij nog in 2001 afronden, zodat de organisatie daadwerkelijk in 2002 kan starten. In de OCW-begroting 2001 is via RV 82, nieuw beleid Beweegredenen, een bedrag opgenomen van ƒ ,= voor sport voor het V.O., Sportkaderbank en voor beheer en toezicht van voorzieningen ongeorganiseerde sport. Het programma Professionalisering Professionalisering krijgt vorm via drie concepten met een sterke onderlinge relatie, die door Sportsupport gecoördineerd gaan worden: professionalisering van de sport, professionele verenigingsondersteuning en professionele informatieverstrekking. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, zoals sportondersteuning niet los gezien kan worden van sportstimulering. De concepten zijn hier gerangschikt met de instrumenten. In het separaat te verschijnen plan van aanpak worden de instrumenten voorzien van evaluatiemiddelen. I. Professionalisering van de sport - Centraal staat verhoging van de kwaliteit van de sportvereniging, die gericht is op: - de producten van de vereniging (betere training) - het proces (een efficiëntere organisatie) - de gebruikers (meer service) - de samenleving (meer aandacht voor maatschappelijke aspecten). - Professionalisering dient om de sportinfrastructuur te versterken en te moderniseren. Ze moet daarom gericht zijn op ondersteunen en versterken van de vrijwilligersorganisatie in de club. - De inzet van betaalde arbeid kan een van de middelen zijn en kan op verschillende manieren plaats vinden. Bijvoorbeeld door de aanstelling, gezamenlijk door verenigingen, van beroepskrachten, maar ook door het inhuren van betaalde dienstverlening door derden. - Beroepskrachten en vrijwilligers zijn sterk met elkaar verbonden. De rol van de betaalde krachten moet vooral ondersteunend zijn aan en aanvullend zijn op het werk van de vrijwilligers. - Informatie- en communicatietechnologie (ICT), vooral het gebruik van internet, moet gestimuleerd worden. Een verenigingswebsite wordt een cruciale bouwsteen van communicatie met de leden. In Den Haag biedt Residentie.net daartoe reeds een aanzet, zodat sportclubs hun digitale informatie in een heldere structuur kunnen aanbieden. In eerste instantie organiseert de gemeente Den Haag pilotprojecten met het aanstellen van verenigingsmanagers. Bij een aantal te ondersteunen verenigingen wordt, gedurende een afgesproken looptijd en met een af te spreken tijdinvestering, een betaalde verenigingsmanager aangesteld, met als hoofdtaken:. systematisch versterken van het vrijwilligerswerk;. cultuurveranderingen teweeg brengen in sportverenigingen, zodat de motivatie om maatschappelijk nuttige taken te vervullen die niet rechtstreeks gerelateerd zijn aan de sportbeoefening, van binnen uit gevoed blijft worden;

10 10. het daadwerkelijk invoeren van productvernieuwing in de sportverenigingen;. interne vorming en opleiding opzetten;. kennis overdragen en zorg dragen dat deze kennis wordt vastgelegd en geïmplementeerd in het verenigingsleven; in een aantal situaties kan mogelijk de betaalde functie worden geïmplementeerd in de verenigingsbegroting;. overleg en afstemming met collega-verenigingsmanagers, gemeentebeleid en politiek. De projecten met verenigingsmanagers zijn vanaf 2002 begroot op ƒ ,=. Hiervoor is via de breedtesportimpuls van het ministerie van VWS ƒ ,= beschikbaar. Het resterende bedrag is in de OCW-begroting afgedekt. II. Professionele verenigingsondersteuning. Sportsupport gaat een makelaarsfunctie vervullen in het professionele sportondersteuningsaanbod. Dit geschiedt door: - de marktvraag te analyseren en helder, simpel en concreet in beeld te brengen; - zo volledig mogelijk te inventariseren wat er op ondersteuningsgebied voor verenigingen beschikbaar is. Er wordt een uitgekiende menukaart ontwikkeld met wat er is aan ondersteuning en waar de vereniging die kan halen. De menukaart wordt systematisch en regelmatig bijgehouden. Methodieken hiervoor worden momenteel in het kader van het Spin-project ontwikkeld door NOC*NSF, in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) zal begin 2002 een uniforme aanpak zijn uitgewerkt; - te bemiddelen om een ondersteuningsaanbod op maat te laten ontwikkelen, indien belangrijke cursusmogelijkheden ontbreken; - een schakel te zoeken met allochtone organisaties en te bemiddelen om drempels weg te halen voor allochtone ouders, zodat zij makkelijk kennis kunnen maken met de sportcultuur. Een voorbehoud wordt gemaakt in verband met de huidige uitwerking van taken, diensten en producten van Sportsupport. Voor de inzet en de ontwikkeling van een digitale sportkaart, een sporthelpdesk en verenigingsondersteuning isƒ ,= extra begroot. Hiervan komt tot 2007 jaarlijks via de breedtesportimpuls ƒ ,= van het ministerie van VWS. Het gemeentedeel is reeds in de begroting gedekt. III Professionele Informatieverstrekking. Professionele informatieverstrekking krijgt vorm via de volgende maatregelen: - goed communiceren met sportverenigingen over het belang van goed vrijwilligersbeleid; - communiceren dat sportverenigingen (en sportbonden) medeverantwoordelijk zijn voor de uitvoering van uit nieuw beleid voortkomende acties; - handboeken voor werven en behouden van (jonge) vrijwilligers onder de aandacht brengen van de sportverenigingsbesturen; - door sportbonden op dit gebied in gang gezette ontwikkelingen in beeld brengen; - de Haagse ICT-toepassingen voor de sportverenigingen onder de aandacht brengen. Jongerenparticipatie

11 11 De ontwikkeling van de eigen kracht van de jeugd en de binding van de jeugd aan de samenleving is van belang. Bevorderen van sportdeelname en ontwikkeling van jongerenparticipatie samen vormt de kern van jongerenparticipatie in en door de sport. Door gemeentelijke steun, via Haagse Jeugd in Beweging, voor deelname aan de landelijke campagne WhoZnext kan het mes aan twee kanten snijden. Scholen voor voortgezet onderwijs zijn uitgenodigd om plannen te ontwikkelen die ertoe leiden dat jongeren meer aan sport gaan doen. Het is een voorwaarde dat J(ongeren)-teams worden betrokken bij de ontwikkeling en de uitvoering van de plannen. Meer jongeren gaan sporten, via de sport wordt een impuls aan jongerenparticipatie gegeven en voor de jongeren zelf zijn het unieke leermomenten, die de jongeren mede voorbereiden op vrijwilligerswerk in de toekomst.

12 12 5. De gebruikte literatuur Academie voor Management, R.ijksuniversiteit Groningen, Oude Vrielink G. (1998) Kader(problemen) bij sportverenigingen een zorg voor gemeenten Eindhovense Sportraad (2000) Nieuwe kader, allochtonen in kaderfuncties Gemeente Amsterdam, dienst Welzijn (1998) Vereende krachten, beleidsplan verenigingssport Gemeente Den Haag, dienst Welzijn (1993) Vrijwillig kader in de Haagse sportverenigingen, een enquete Gemeente Den Haag, dienst OCW (1999) Beweegredenen, Haagse sportnota Gemeente Den Haag, dienst OCW (2000) Haagse vrijwilligers zijn goud waard Manders, Th. en Kropman J. (1987) Sport: ontwikkelingen en kosten Ministerie van VWS, directie Sport (1998) Kijk op lokaal sportbeleid, serie brochures Ministerie van VWS, directie Sport (1999) Breedtesportimpuls, het breedtesportbeleid van de rijksoverheid Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (2001) Masterplan Sportinfrastructuur NOC*NSF, Bottenburg, M en Schuyt K. (1996) De maatschappelijke betekenis van sport NOC*NSF Sportontwikkeling (1998) Professionalisering in de sport; voorzet voor beleid NOC*NSF Sportontwikkeling, Hajo van der Harst (1999) Gemeentelijk sportbeleid: vrijwilligersbeleid NOC*NSF Sportontwikkeling (1999) Professionalisering van managementtaken op verenigingsniveau

13 13 NOV (1998) Voor de verandering, Trendrapport vrijwilligerswerk Prinsen, J. en Kropman J. (1992) Sportdeelname in Nederland