Medezeggenschapsrecht

Transcriptie

1 @AVDRnl

2 Medezeggenschapsrecht mr. Bruno van Els 4 februari vanels@ungervanels.nl

3 Introductie docent Combinatie van theorie en praktijk Kort kennismakingsrondje

4 Onderwerpen: Inleiding: de (belangrijkste) begrippen in de WOR; Taken ondernemingsraad; Vormen van medezeggenschap (OR, COR etc.); Rechten en plichten ondernemer resp. ondernemingsraad; Adviesrecht; Instemmingsrecht; Geschillenregelingen.

5 Eventueel: Rechtsbescherming OR-leden; Primaat van de politiek.

6 WOR; Oorspronkelijk uit 1950; Harmoniegedachte; WOR verschillende keren ingrijpend gewijzigd; OR is nu zowel overlegorgaan als onderhandelingsorgaan.

7 Taken (art. 2 WOR): het plegen van overleg met de leiding van de onderneming en het vertegenwoordigen van de in de onderneming werkzame personen.

8 Belangrijkste begrippen: 1. Onderneming; 2. Ondernemer; 3. Bestuurder; 4. In de onderneming werkzame personen

9 Onderneming (art. 1 lid 1 onder c): elk in de maatschappij als zelfstandige eenheid optredend organisatorisch verband waarin krachtens arbeidsovereenkomst of publiekrechtelijke aanstelling arbeid wordt verricht Organisatorisch verband; Samenwerkingsverband tussen werkzame personen (arbeidsovereenkomst of publiekrechtelijke aanstelling); zelfstandige eenheid.

10 Ondernemer (art. 1 lid 1 onder d): de natuurlijke persoon of de rechtspersoon die een onderneming in stand houdt onderneming < -- > ondernemer

11 Bestuurder (art. 1 lid 1 onder e): hij die alleen dan wel tezamen met anderen in een onderneming rechtstreeks de hoogste zeggenschap uitoefent bij de leiding van de arbeid. Dagelijkse leiding; Bestuurder is niet per se boek 2 bestuurder.

12 In de onderneming werkzame personen: Krachtens arbeidsovereenkomst; geen onderscheid naar aard of omvang. Werkzaam in > 1 onderneming: bij de leidende onderneming. Uitgeleende werknemers; Ingeleende werknemers na 24 maanden.

13 Belangrijkste medezeggenschapsorganen: 1. Ondernemingsraad; 2. Commissies; 3. GOR en COR Criterium: bevorderlijk voor goede toepassing van de WOR. (gemeenschappelijke ondernemingsraad)

14 Instellen ondernemingsraad Instellingsplicht (art. 2): > 50 in de ondermeng werkzame personen; Ontheffing instellingsplicht (artikel 5); Vrijwillig of cao bij < 50 medewerkers.

15 Commissies (art. 15): Vaste commissies; Onderdeelcommissies; Tijdelijke (voorbereidings)commissies. Geen eigen beroepsrecht

16 Centrale ondernemingsraad (COR) COR OR OR OR OR OR OR

17 GOR COR OR OR OR OR OR

18 Instelling COR/GOR: art. 33 Bevoegdheden COR/GOR: art. 35 Aangelegenheden van gemeenschappelijk belang; Bevoegdheden gaan van rechtswege over van OR naar COR/GOR. Gemeenschappelijk belang: alle of voor de meerderheid aangelegenheden

19 Rechten OR (WOR): Instellingsplicht (art. 2); Instellen commissies (art. 15); Raadplegen deskundigen (art. 16); Faciliteiten (art. 17); Onderling beraad (art. 18); Overlegrecht (art. 23 lid 1 en 2); Initiatiefrecht (art. 23 lid 3); Adviesrecht economische besluiten (art. 25);

20 Beroepsrecht (art. 26); Instemmingsrecht (art. 27); Adviesrecht benoeming/ontslag bestuurder (art. 30); Informatierecht (art. 24 en 31 e.v.).

21 Andere regelgeving: Boek 2 BW, o.a. spreekrecht OR in algemene vergadering van aandeelhouders (art. 2:107a, 134a BW); Overleg over arbeidsomstandighedenbeleid (art. 12 Arbowet); Wet medezeggenschap op scholen, informatierecht, instemmingsrecht, adviesrecht, faciliteiten medezeggenschapsraad, personeelsdeel en ouders/leerlingendeel (art. 8, 10 t/m 14, 28 WMS); Cao: aanvullende bepalingen.

22 Plichten OR (WOR): Geheimhoudingsplicht (art. 20); Meldingsplicht m.b.t. te maken deskundigenkosten en proceskosten (art. 22).

23 Rechtspraak: OR kan bij melding vooraf volstaan met schatting; Als ondernemer niet reageert, mag worden uitgegaan van redelijkheid van de kosten; Deskundige kan rechtsreeks betaling vorderen van ondernemer. Voorbeelden: Kantonrechter Delft 23 april 2009, JAR 2009/171 Kantonrechter Rotterdam 14 februari 2014, JAR 2014/97

24 Twee kernrechten van de OR: Adviesrecht artikel 25 (beroep: artikel 26) Instemmingsrecht artikel 27

25 Verloop van adviesaanvraag volgens WOR: 1. Adviesaanvraag van ondernemer aan OR over voorgenomen besluit; 2. Overlegvergadering; 3. Advies OR; 4. Ondernemersbesluit

26 Welke voorgenomen besluiten zijn adviesplichtig? > 25 lid 1 aangelegenheden Wanneer is sprake van (voorgenomen) besluit? Inhoud van adviesaanvraag Aandachtspunten bij adviestraject

27 Welke besluiten? Besluiten in economische, financiële en/of organisatorische sfeer moeten ter advisering aan OR worden voorgelegd; limitatieve opsomming (lid 1): a. Overdracht zeggenschap over onderneming/onderdeel; b. Overname/afstoten/fusie/duurzame samenwerking; c. Beëindiging werkzaamheden onderneming/belangrijk onderdeel; d. Belangrijke inkrimping/uitbreiding/wijziging werkzaamheden; e. Belangrijke wijziging organisatie of verdeling bevoegdheden; f. Externe verhuizing; g. Groepsgewijs inlenen personeelwerven/inlenen arbeidskrachten.

28 Welke besluiten? h. Belangrijke investering; i. Aantrekken belangrijk krediet; j. Verstrekken belangrijk krediet, zekerheidstelling; k. Invoering/wijziging belangrijke technologische vernieuwing; l. Belangrijke milieumaatregel; m. Risicodrager arbeidsongeschiktheid worden; n. Adviesopdracht externe deskundige inzake a. t/m.

29 Beoordelen wanneer bestaat een (voorgenomen) besluit Beleidsvoornemen?; nee tenzij koers organisatie grotendeels vast Voorbeeld: OK 30 mei 2012, JAR 2012/181 Intern onderzoek?; nee Onderzoek, studie, externe deskundige? artikel 25 lid 1 onder n;

30 Beoordelen concrete situaties: wanneer bestaat een (voorgenomen) besluit Intentieverklaring, principebesluit?; Vooruitlopende uitvoering?; Experiment/proef/pilot?

31 Voorgenomen besluit bij gefaseerde besluitvorming besluit op hoofdlijnen, uitwerking, implementatie, evaluatie Voorbeeld: OK 19 april 2013, JAR 2013/155: Fasering van besluitvorming mag, mits het geen afbreuk doet aan effectiviteit van de medezeggenschap. NB Niet meedelen besluitvoornemen in art. 24-vergadering betekent niet dat advies ontijdig is gevraagd., OK 6 oktober 2006, JAR 2007/67

32 Begrip belangrijk Het moet gaan om een bijzonder besluit = niet alledaags factoren : het gewicht van het besluit; de aard van het besluit; de omvang van de activiteiten van de onderneming en het aantal werknemers voor wie het besluit niet verwaarloosbare gevolgen heeft.

33 Besluitvorming van buiten Toerekening: Medeondernemerschap Enkel uitvoeren van besluit van holding is in strijd met wettelijk stelsel van medezeggenschap. Voorbeeld: OK 9 juli 2013 JAR 2013/223:

34 Welke besluiten in de praktijk? Meest voorkomend: reorganisatiebesluiten (c/d); Daarna: fusies/overnames/samenwerking (a/b);

35 Artikel 25 lid 3 WOR: 1. Overzicht beweegredenen; 2. Gevolgen van het besluit; 3. Voorgenomen maatregelen Lid 2: wezenlijke invloed

36 Beweegredenen, personele gevolgen, maatregelen (lid 3): Uit wetsgeschiedenis of jurisprudentie blijkt niet van een verplichting tot opstellen van een sociaal plan waarvan een (financiële) vertrekregeling deel uitmaakt. Voorbeeld OK 28 januari 2013, JAR 2013/103

37 Informatie vragen en geven: OR heeft bij adviesaanvraag recht op alle relevante informatie Voorbeelden: OK 8 april 2010, JAR 2010/180

38 Adviestermijn, niet in WOR vastgelegd. Duidelijke afspraken; termijn moet duidelijk zijn voor OR. Voorbeelden: OK 26 november 2010, JAR 2011/11 OK 7 maart 2012 JAR 2012/125 Tenminste 1x overleg in overlegvergadering: 25 lid 4 WOR(lid 4)

39 Schriftelijk besluit, afwijking advies moet ondernemer motiveren (lid 5) Motiveren is wezenlijk Voorbeeld: OR Centrum Maliebaan, OK 21 april 2010, JAR 2010/120. Termijn opschorting:1 maand (lid 6)

40 Wwz: Uitvoeringsregels Ontslag om bedrijfseconomische redenen Pagina 13-14: raadpleging OR is vereist anders is ontslagaanvraag prematuur Wwz

41 Adviesrecht Benoeming/ontslag bestuurder Betreft WOR-bestuurder Verschillen met artikel 25 WOR: - Geen schriftelijke adviesaanvraag - Geen termijn van opschorting - Geen beroep bij OK

42 Beroep: Ondernemingskamer (art. 26 WOR) Beroepstermijn is één maand (art. 26 lid 2) Toetsingscriterium: de ondernemer bij afweging van de betrokken belangen niet in redelijkheid tot zijn besluit had kunnen komen Marginale toetsing

43 Hoofdlijnen rechtspraak kennelijk onredelijk besluit: Besluiten genomen zonder advies; Besluiten genomen in strijd met 25 lid 2 t/m 5 (adviesprocedure); Terugkomen op eerdere toezeggingen; Nalaten afweging van belangen werknemers tegen ander belangen.

44 zie echter Gerechtshof Amsterdam (OK) 27 februari 2014, JAR 2014/82 (Fundis) kritiek OK op inhoud besluit verpakt als motiveringsgebrek.

45 1) Bij welke regelingen heeft OR instemmingsrecht; 2) Grenzen aan instemmingsrecht; 3) Toetsingskader en vervangende instemming

46 sociale besluiten Art. 27 lid 1 WOR indien regeling lid 1 a tot met l aangelegenheid vaststelling, wijziging of intrekking geen primaire arbeidsvoorwaarden CAO ruimte biedt

47 Regelingen: a. Pensioenverzekering, winstdeling en spaarregeling; b. Arbeids- en rusttijden, vakantieregeling; c. Beloningssysteem, functiewaarderingssysteem; d. Arbeidsomstandigheden, ziekteverzuim, re-integratiebeleid; e. Aanstellingsbeleid, ontslagbeleid, bevorderingsbeleid.

48 f. Personeelsopleiding; g. Personeelsbeoordeling; h. Bedrijfsmaatschappelijk werk; i. Werkoverleg; j. Klachtenregeling; k. Verwerking van gegevens (privacy); l. Personeelsvolgsystemen.

49 Sinds augustus 2013: lid 7 tot vaststelling of intrekking van een pensioenovereenkomst die wordt ondergebracht bij een ondernemingspensioenfonds tot vaststelling of intrekking van een pensioenovereenkomst die wordt ondergebracht bij een niet verplicht bedrijfstakpensioenfonds; tot vaststelling of intrekking van een pensioenovereenkomst bij een verplicht gesteld bedrijfstakpensioenfonds als bedoeld in artikel 1 van de Pensioenwet, voor het deel van de pensioenovereenkomst dat niet verplicht door dat bedrijfstakpensioenfonds hoeft te worden uitgevoerd.

50 Regeling: Algemene strekking = geen incidentele maatregel = een voor herhaalde toepassing vatbaar geheel van regels; Voor een of meer groepen werknemers in de onderneming; Geen primaire arbeidsvoorwaarden.

51 Lijst regelingen in 27 lid 1 WOR is limitatief; Maar niet restrictief te duiden. Regeling kan meerdere raakvlakken hebben met onderdelen van 27 lid1 regelingen, bijv. protocol internet/ , roostervrije dagen HR 26 juni 1987, NJ 1988, 93 (Amro bank)

52 De grenzen/beperkingen aan het instemmingsrecht: A. Lid 3: primaat van de cao; geeft cao vrijheid tot nadere invulling? B. Bepalend is het doel van de regeling: HR 20 december 2002, JAR 2003/18 (Holland Casino);

53 De grenzen/beperkingen aan het instemmingsrecht: C. geen instemmingsrecht bij primaire arbeidsvoorwaarden: HR 11 februari 2000, JAR 2000/68 (pretverlof); HR 24 januari 2014, JAR 2014/54

54 Vacaturestop is niet adviesplichtig en ook niet instemmingsplichtig; HR 10 september 2004, JAR 2004/238 (vacaturestop) conclusie AG

55 Discussie over medezeggenschap betreffende beloningsregelingen / winstdelingsregelingen (art. 27 lid 1 sub c en a); Artikel Vestering en Zondag; TAP 2008, p

56 Voorbeeld problematiek Hof Den Haag 26 oktober 2015 JAR 2015/295 Hypotax-regeling instemmingsplichtig?: nee

57 27 lid 4: OR verleent geen instemming ondernemer verzoekt vervangende toestemming Toewijzing verzoek indien: 1. Onthouden instemming is onredelijk is 2. Of besluit noodzakelijk o.g.v. zwaarwegende bedrijfsorganisatorische, bedrijfseconomische of bedrijfssociale redenen

58 Algemene geschillenregeling art. 36 WOR Lid 1: iedere belanghebbende, beperkt aantal onderwerpen; bij kantonrechter; Lid 2: OR en ondernemer bij kantonrechter, naleving WOR; bemiddeling bedrijfscommissie op vrijwillige basis; Lid 3: samenloop met artikel 26 procedure bij kantonrechter is verzoekschriftprocedure.

59 Naleving gemaakte afspraken met OR o.g.v. art. 36 WOR Hof Den Bosch 18 juli 2012, JAR 2012/226 (Mercedes)

60 Art. 46d sub b WOR Geen medezeggenschap over onderwerpen die publiekrechtelijke vaststelling van taken van de overheid of uitvoeringsbeleid van die taken betreffen Behalve wat betreft personele gevolgen daarvan ( uitzondering op de uitzondering ) Doel: besluiten van democratisch gecontroleerde organen mogen niet via art. 26 WOR worden getoetst door rechter.

61 Hoge Raad 9 februari 2007, JAR 2007/72 (Van Mesdagkliniek): Geen adviesrecht over principebesluit van Minister tot verzelfstandiging, inclusief verlies ambtenaarschap. Alleen adviesrecht over regeling personele gevolgen; Ondernemer kan moment inschakelen OR beïnvloeden door daarmee te schuiven (risico uitholling medezeggenschap). Hoge Raad 8 november 2013, EJAR 2013/301 Stadsdeel Amsterdam Zuid) Kredietbesluit van stadsdeelraad heeft rechtstreeks betrekking op vaststelling begroting, vergt onmiskenbaar politieke afweging en valt dus onder politiek primaat.

62 OK 19 november 2015, JAR 2016/11 Onvoorwaardelijk gevraagd advies aan OR is niet voor beroep vatbaar bij politiek primaat

63 Beschermde werknemer: Art. 21 WOR algemene beschermingsbepaling tegen benadeling WWZ Art. 7:670 lid 4 en 10 BW ontslagverbod OR-leden en daarmee gelijk te stellen personen Vernietiging dient door rechter plaats te vinden; Kan niet meer buitengerechtelijk

64 Bescherming is (zeker) niet absoluut. Bescherming geeft geen recht op bevoordeling

65 Opzegging tijdens proeftijd (7:669 lid 7 BW); Opzegging op grond van dringende reden (7:670a lid 2 onder c BW); Opzegging met schriftelijke instemming van werknemer (7:670a lid 2 onder a BW); Opzegging bij arbeidsongeschiktheid langer dan 2 jaar(7:670a lid 3 onder c BW).

66 Opzegging tijdens proeftijd (7:669 lid 7 BW) Opzegging op grond van dringende reden (7:670a lid 2 onder c BW) Opzegging met schriftelijke instemming van werknemer (7:670a lid 2 onder a BW) Opzegging bij arbeidsongeschiktheid langer dan 2 jaar(7:670a lid 3 onder c BW)

67 Opzegging wegens beëindiging van de werkzaamheden van de onderneming of van het onderdeel van de onderneming waarin de werknemer uitsluitend of in hoofdzaak werkzaam is (7:670a lid 2 onder d BW) mits 26 weken werkzaam Ontbinding van de arbeidsovereenkomst (7:671b BW): redelijke grond verzoek tot ontbinding geen verband met omstandigheden waarop het opzegverbod betrekking heeft. Nieuw: bij verband tussen opzegverbod en beëindiging kan verzoek ook worden toegewezen betaling

68 Ontbinding ex artikel 7:686 BW; nieuwe route? Faillissement: discussie mogelijk Surseance; ontslagverbod geldt in beginselbetaling