Procesdoel 2: MOREEL DENKEN TEGEN DE ONVERSCHILLIGHEID, VOOR BETROKKENHEID. Bijzonder procesdoel 1: waarden: exploreren, verkennen en integreren

Transcriptie

1 Procesdoel 2: MOREEL DENKEN TEGEN DE ONVERSCHILLIGHEID, VOOR BETROKKENHEID Bijzonder procesdoel 1: waarden: exploreren, verkennen en integreren Eerste leerjaar B 1.1. Waarden en normen herkennen en verkennen Wat voor mij belangrijk is! Welke waarden vind ik (daarbij) nu belangrijk? Hoe kom ik tot mijn waarden? * Invloeden van binnenuit : - door mezelf - ouders Ben ik? - solidair: geef ik om de ander, anderen? - sociaal: leef ik mee met iemand, om anderen? - eerlijk: vertel ik de waarheid? - behulpzaam: help ik iemand anders, anderen? Hoe sta ik tegenover mezelf? - klikken? - eerlijk in woord en daad? - openheid? - liegen? - stelen? Maatschappelijke betekenis van waarden en normen Beroepsvoorbereidend leerjaar 1.1. Waarden en normen herkennen en verkennen Welke waarden vind ik nu belangrijk? * Zelfrapportering: - Een vergelijking met vorig jaar... Ben ik nu (meer of minder)? - solidair, sociaal, eerlijk, behulpzaam - op zoek naar redenen * vb. toepassingsgebied: verdraagzaamheid jegens: - mezelf - mijn familie - leeftijdsgenoten - andere culturen Hoe sta ik nu tegenover mezelf omtrent - klikken - eerlijk in woord en daad - openheid - liegen - stelen - spieken Betekenis van waarden en normen

2 * Voor wie is wat belangrijk? - ouders: schoolresultaten, beleefdheid - de school: resultaten, vaardigheden * Voor wie is wat belangrijk? - jongeren: groepsregels - de vrienden: aanvaard worden, geheimen Materiële waarden: zakgeld, sparen Hoe belangrijk / bepalend zijn de omstandigheden waarin ik verkeer: - ik lieg wanneer het niet anders kan : voor wie dan? 1.2. Omgaan met waarden en normen Waarden in concrete situaties - verantwoordelijkheid opnemen tegenover mezelf - begrip opbrengen voor waarden van andere(n) - activeren van vormen van solidariteit - omgaan met bvb. klikken, oneerlijkheid, liegen 1.2. Omgaan met waarden en normen Waardeonderzoek: verantwoordelijkheid, objectiviteit, waarheidsgetrouwheid - jongerentijdschriften - strips - televisieprogramma s 1ste leerjaar 2de graad 2 de leerjaar 2de graad 1.1. Waarden en normen verdiepen Gedragsregels in kaart brengen * Wat moet onze houding zijn? - moeten we solidair zijn en om anderen geven? - moeten we sociaal zijn en met anderen meeleven? - moeten we eerlijk zijn en de waarheid vertellen? - moeten we behulpzaam zijn en anderen helpen? - moeten we regels volgen, afspraken nakomen? - moeten we aan sociale controle doen en a-sociaal gedrag 1.1. Waarden en normen verdiepen Hoe komen we tot onze waarden? * Invloeden van buitenaf : - vrienden - leefomgeving - (familie)tradities - opvoeding Waarden en sociale omstandigheden

3 melden? Mijn omgeving * Ik vergelijk mijn waarden met de waarden van anderen - gezinsleden - familieleden - vrienden - de klas * Hoe sta ik tegenover de waarden en normen van anderen? 1.2. Omgaan met waarden en normen Waarden in concrete situaties - verantwoordelijkheid dragen tegenover anderen - gelijkwaardigheid van anderen inzien - inzien dat elkeen recht heeft op menswaardige omgang - waarde hechten aan iemand of iets - het belang van feiten in te schatten Zelfontplooiing - leren eigen waarden vergelijken met die van anderen rondom mij * Hoe belangrijk / bepalend zijn de omstandigheden: - voor datgene wat we zeggen? - voor datgene wat we doen? - dat we een feit aanvaarden of negeren? Relativiteit van normen en waarden * Waarom is voor wie dit alles zo belangrijk? - ouders - jongeren - de vrienden - de school 1.2. Omgaan met waarden en normen Waarden in concrete situaties - rechtvaardig handelen - omgaan met vrijheid - het belang van feiten in te schatten - relativeren: - goed en slecht - juist en verkeerd - normaal en abnormaal Waardeconflicten - noodzaak en aanvaarden van sancties - hoe belangrijk zijn de omstandigheden opdat ik iets doe of niet doe? 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 1.1. Waarden en normen uitdiepen 1.1. Waarden en normen uitdiepen 1.1. Waarden en normen uitdiepen Ik diep waarden en normen uit Ik diep waarden en normen uit Ik diep waarden en normen uit

4 * Waarden en feiten - wat zijn feiten? - wat zijn waarden? * Waarden en normen - wat vind ik moreel aanvaardbaar en wat niet? 1.2. Omgaan met waarden en normen Ik kan waarden uitdiepen in concrete situaties * Ik kan kiezen tussen waarden - kiezen van waarden (uit een lijst of artikel) en de keuze motiveren * Waarden en feiten - wat zijn de geldigheidsvoorwaarden voor feiten? * Waarden en normen - wat vind ik mooi en wat niet? (in mode en kunst) 1.2. Omgaan met waarden en normen Ik kan waarden uitdiepen in concrete situaties * Analyseren, rangschikken, conflicten ontdekken - analyse van waarden uit de lokale politiek * Waarden en feiten - hoe kom ik aan mijn waarden (invloeden)? * Waarden en normen - waarden veranderen met de tijd 1.2. Omgaan met waarden en normen Ik kan waarden uitdiepen in concrete situaties * Analyseren, rangschikken, conflicten ontdekken - analyse van waarden uit de nationale politiek * Ik leer verder selectiever kiezen tussen waarden

5 Bijzonder procesdoel 2: ontdekken van morele problemen Eerste leerjaar B 2.1. Morele problemen herkennen en verkennen Kiezen - waartussen kan ik kiezen? - wie kan mij daarbij helpen? - welke waarden zijn belangrijk? - het belang van een gezond (leef)milieu: - dierenorganisaties - het belang van dieren voor de mens - afval - mijn huisdier - dieren in het algemeen Beroepsvoorbereidend leerjaar 2.1. Morele problemen herkennen en verkennen (Het)intensieverkiezen * De maatschappelijke omstandigheden waarin ik leef: - moet ik kiezen? - waarom moet ik kiezen? - waartussen kan ik kiezen? - welke waarden zijn belangrijk? - het belang van een gezond (leef)milieu: - in onze woonomgeving: - lawaai - vervuiling - milieuvandalisme Ontdekken van mensenrechten * Kinderen in de ontwikkelingslanden: - betrokkenheid - solidariteit 2.2. Omgaan met morele problemen Leren bepreekbaar maken van morele problemen * Vriendschap: - een echte vriend is iemand - afscheid nemen * Sociale betrokkenheid: - mijn grenzen: hoever wil ik, kan ik, mag ik gaan? - mijn omgeving: - mijn familie - de buurt - de klas Oefenen in sociale verantwoordelijkheid 2.2. Omgaan met morele problemen Leren intensiever bepreekbaar maken van morele problemen - verliefdheid: - bepalende waarden: - jaloezie - verbondenheid - sociale betrokkenheid: - wederzijdse behoeften - vertrouwensrelatie: - zwijgplicht / zwijgrecht? - openheid Eerbiedvoor anderen - begrip opbrengen voor een andere mening

6 Zorg voor de natuur * Het belang van een gezond (leef)milieu: - milieubewust gedrag: zoeken naar alternatieven: - verkwisting van water - huisdieren: - verzorging Zorg voor anderen * Solidariteit met de zwakkere(n): - een gehandicapt kind (in de klas) - een kind met taalachterstand (in de klas) - een achtergesteld kind (in de klas) - we zijn het niet altijd eens - oplossingen zoeken in de verscheidenheid Zorg voor de natuur - milieu: - verantwoordelijkheid: zoeken naar alternatieven: - verkwisting van papier Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf - gezondheid: - roken - vandalisme - diefstal 1ste leerjaar 2de graad 2 de leerjaar 2de graad 2.1. Morele problemen verdiepen Kiezen - op wie kunnen we terugvallen om keuzen te maken? - waarop kunnen we terugvallen om keuzen te maken? Ontdekken van mensenrechten * Kinderen in de ontwikkelingslanden: - hoeveel empathie betonen we? Waarden en belangen * Eigen waarden - ik ben een meeloper: pestgedrag, vandalisme 2.1. Morele problemen verdiepen Kiezen - op wie kunnen we terugvallen om keuzen te maken? - waarop kunnen we terugvallen om keuzen te maken? Ontdekken van mensenrechten * Kinderen in de ontwikkelingslanden: - hoeveel empathie betonen we? Waarden en sociale omgang - welke waarden bepalen ons gedrag tegenover de anderen? - welke waarden bepalen onze meningen tegenover anderen? - welke waarden bepalen onze gevoelens tegenover anderen? - welke waarden bepalen onze houding tegenover anderen? Waarden en belangen * Eigen waarden:

7 - ik hou eraan vast - ik zet ze (even) opzij als het me beter uitkomt 2.2. Omgaan met morele problemen Leren bepreekbaar maken van morele problemen * Sociale omgeving: - problemen in het (moderne) gezin - de peer group Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Zorg voor de natuur - het belang van een gezond (leef)milieu: milieubewust gedrag - laboratoriumdieren - vivisectie * Geneeskunde - geneesmiddelen: gebruik en misbruik - voorbehoedmiddelen * Economie - armen - (verborgen) verleiders * Sociaal milieu - kinderverwaarlozing en - mishandeling - sleutelkinderen - fysisch en mentaal gehandicapten * Gevoelswereld - verliefdheid - eerlijkheid tegenover jezelf en anderen 2.2. Omgaan met morele problemen Leren bepreekbaar maken van morele problemen * Sociale omgeving: - autoriteiten - in mijn buurt wonen er migranten Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Zorg voor de natuur - het belang van een gezond (leef)milieu: milieubewust gedrag: - mobiliteit - wij zijn verslaafd aan energie - ontwikkelingslanden: relatie tussen opleiding en gezinsgrootte * Geneeskunde - afslankers, aandikkers, dikmakers, diëten - cosmetica * Economie - armoede - sociale achteropstelling - (over) consumptie * Sociaal milieu - echtscheidingsproblematiek - rolpatronen - regels, reglementen en afspraken * Gevoelswereld - zelfrespect - verantwoordelijkheid tegenover jezelf en anderen

8 - onenigheid in het gezin - vertrouwen - betrokkenheid * Seksualiteit en relaties - een open houding ten opzichte van seksueel handelen - het condoom - andere voorbehoedmiddelen * Seksualiteit en relaties - zelfrespect - intimiteit 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 2.1. Morele problemen uitdiepen Morele problemen ontdekken in de onmiddellijke omgeving - in het gezin - op school Waarden en belangen - jouw waarden tegenover de waarden die tegengesteld zijn 2.2. Omgaan met morele problemen Morele problemen analyseren (waardennormen-macht) * Milieu - megasteden - armoede - afval (transport en export) 2.1. Morele problemen verdiepen Morele problemen ontdekken in de onmiddellijke omgeving - in je leefomgeving (de streek) Waarden en belangen - jouw belangen tegenover de belangen die tegengesteld zijn 2.2. Omgaan met morele problemen Morele problemen analyseren (waardennormen-macht) * Milieu - oorlog als catastrofe voor duurzame ontwikkeling - biologische landbouw 2.1. Morele problemen verdiepen Waarden en macht - machtsstructuren in het gezin, op school, in de lokale politiek - welke waarden liggen achter de machtsstructuren 2.2. Omgaan met morele problemen Morele problemen analyseren (waardennormen-macht) * Milieu - vernieling van ecosystemen

9 * Wetenschap - vruchtbaarheidsproblematiek * Geneeskunde - geboortebeperking - kwakzalvers * Economie - economische vluchtelingen - sociale uitsluiting * Sociaal milieu - bijzondere jeugdzorg - sociale klasse en prestige - sleutelkinderen * Wetenschap - de voedselketen * Geneeskunde - euthanasie en palliatieve zorgen - kunstmatige bevruchting - thuisverzorging * Economie - werkloosheid - arbeidsdruk en vrije tijd * Sociaal milieu - begeleid alleen wonen - jongerenorganisaties * Wetenschap - biotechnologie * Geneeskunde - alternatieve geneeskunde * Economie - sociale uitsluiting - de nieuwe economie: e-commerce * Sociaal milieu - het moderne gezin

10 Bijzonder procesdoel 3: ethische beleving Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar 3.1. Herkennen en verkennen van mijn morele houding Zelfstandig denken en handelen * Een na te streven levensbeschouwing: - de waarden van het vrijzinnig humanisme - zelfidentiteit: zichzelf herontdekken - verbondenheid: samen met anderen - morele ingesteldheid en houding: verantwoordelijkheid - de rechten van het dier: - verzorging - verhoudingen 3.1. Herkennen en verkennenvan mijn morele houding Zelfstandig denken en handelen * Waarden van het vrijzinnig humanisme: - mijn invulling naar anderen - respect voor de anderen * Zelfwerkzaamheid: zichzelf verfijnen * Morele ingesteldheid en houding: verantwoordelijkheid - de rechten van het dier: - proefdieren * Zelfexploratie: mijn verwachtingen 3.2. Omgaan met ethisch gedrag Mijn handelen - uit persoonlijke overtuiging - omdat ik denk dat het goed is - omdat het niemand (bewust) kwetst - uit opportunisme - regels thuis, schoolreglement Morele creativiteit - ik leer omgaan met mijn waarden 3.2. Omgaan met ethisch gedrag Mijn handelen - uit sociale verantwoordelijkheid - meer algemene regels en reglementen Morele creativiteit - ik leer omgaan met mijn morele houding - ik leer vergelijken: - met anderen - een situatie: - verstandig omgaan met geld:

11 - alternatieven formuleren: kritisch besteden van zakgeld - gevolgen inschatten: - hoe draag ik bij tot een gezondere omgeving? - oprichten van een milieuraad op school - de rechten van het dier: - zoeken naar waarheid - de verantwoordelijkheid van de onderzoeker 1ste leerjaar 2de graad 2 de leerjaar 2de graad 3.1. Verdiepen van onze morele houding Zelfstandig denken en handelen * De waarden van het vrijzinnig humanisme - zelfexploratie: - hoe beleven we deze waarden? - hoe streven we ze na? - zelfidentiteit: - zichzelf verder ontdekken Confrontatie - mijn waarden en die van anderen - wat verwachten de anderen? - verschillen in invulling Coöperatie - wederkerigheid: - wederzijds respect voor mekaars waarden 3.2. Omgaan met ethisch gedrag Handelen - door de betekenis van anderen 3.1. Verdiepen van onze morele houding Zelfstandig denken en handelen * De waarden van het vrijzinnig humanisme - de vrijheid tot persoonlijke invulling door anderen - zelfidentiteit: - op zoek naar verbondenheid met anderen Confrontatie - mijn waarden en die van anderen - wat verwachten de anderen? - verschillen in invulling Coöperatie - wederkerigheid: wederzijds respect voor mekaars waarden 3.2. Omgaan met ethisch gedrag Mijn handelen - de beweegredenen van ons gedrag objectief in kaart leren

12 - door de waarde die anderen aan ons geven - door onze omgang met anderen Morele creativiteit brengen - we leren overwegen Morele creativiteit * Ik leer vergelijken: - samen met anderen - de maatschappelijke omstandigheden: - multicultureel samenleven - cultuuruitwisseling * We leren omgaan met onze waarden - we leren vergelijken: - door anderen - verstandig omgaan met geld: - alternatieven formuleren: kritisch consumeren * We leren omgaan met onze waarden: - verstandig omgaan met geld: - inlevingsvermogen: ethisch sparen: solidariteit - alternatieven formuleren: - kringloopwinkels - alternatieven formuleren: - streven naar milieuvriendelijke verbruiksgoederen - recyclagegedrag

13 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 3.1. Uitdiepen van onze morele houding en levensbeschouwing Morele houdingen * Humanisme - ik ben vrijzinnig * Atheïsme - ik ben niet gelovig * Waardeconflicten herkennen - gemeenschappelijke waarden - gemeenschappelijke belangen - het generatieconflict Morele theorieën * De mens, de maatschappij, de wereld naar levensbeschouwing - Christendom - Islam 3.2. Omgaan met ethisch gedrag Mijn handelen * Gevolgen leren inschatten - in verschillende conflictsituaties - de echtscheiding - slachtoffers van incest - familieruzie, burenruzie * Leren funderen van een moreel standpunt - morele principes en morele praktijk Morele creativiteit * Alternatieven formuleren 3.1. Uitdiepen van onze morele houding en levensbeschouwing Morele houdingen * Humanisme - de mens is de maat van alle dingen * Waardeconflicten herkennen - tegenstrijdige waarden - tegenstrijdige belangen Morele theorieën * De mens, de maatschappij, de wereld naar levensbeschouwing - Boeddhisme - Hindoeïsme 3.2. Omgaan met ethisch gedrag Mijn handelen * Gevolgen leren inschatten - slachtoffers van geweld - rolpatronen: sekserollen - generatieconflicten * Leren funderen van een moreel standpunt - compromissen sluiten is anders dan zichzelf compromitteren: - de waarde van het onderhandelen Morele creativiteit * Alternatieven formuleren 3.1. Uitdiepen van onze morele houding en levensbeschouwing Morele houdingen * Waardeconflicten herkennen - politiek geladen conflicten - oorlog, vrede, koude oorlog en gewapende vrede - de collaboratie 3.2. Omgaan met ethisch gedrag Mijn handelen * Gevolgen leren inschatten - adoptie en aanpassingsproblematiek - vendetta * Leren funderen van een moreel standpunt - compromissen sluiten is anders dan zichzelf compromitteren: - de waarde van het onderhandelen Morele creativiteit * Alternatieven formuleren

14 - het nut van de leugen: liegen om bestwil, halve waarheid is halve leugen? - liegen om iemand in bescherming te nemen * Inlevingsvermogen - rechtvaardigheid en sancties op school - verkeersagressie - wat jongens willen, wat meisjes willen * Omgaan met conformisme - ik verzet me tegen racisme * Omgaan met gevoelens - het recht in eigen handen nemen - bevelen, gewoontes en grillen * Inlevingsvermogen - rechtvaardigheid en gevangenisstraf - burenlawaai en discotheken * Omgaan met conformisme - ik ben geen modegek * Omgaan met gevoelens - emoties rond zware misdaad - veiligheid en wapens: het recht om wapens te dragen - de gerechtvaardigde leugen * Omgaan met conformisme - ontdekken van mensenrechten: ik heb recht op een eigen mening * Omgaan met gevoelens - het onveiligheidsgevoel - overspel en bedrog