Procesdoel 4: VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES. Bijzonder procesdoel 1: verantwoordelijkheid tegenover zichzelf

Transcriptie

1 Procesdoel 4: VERANTWOORDELIJKHEID VOOR HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE GENERATIES Bijzonder procesdoel 1: verantwoordelijkheid tegenover zichzelf Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar Herkennen en verkennen van eigenwaarde De waarde van mijn lichaam - aanvaard ik mezelf zoals ik eruit zie? - de lichamelijke veranderingen en hun betekenis voor mij - respect voor het eigen lichaam - gezondheid: - voeding en hygiëne, roken, sporten De waarde van mijn identiteit - probeer ik mezelf te blijven? - verbondenheid: waar kan ik terecht? - mijn gevoelens: hoe voel ik mezelf? - seksualiteit: ik heb een heel apart gevoel vanbinnen Herkennen en verkennen van mijn levensplan Mijn doelen - waarop ben ik trots? - waaraan hecht ik belang? - wat wens ik? - wat ik fijn vind, waar ik van baal, waar ik voor en tegen ben Herkennen en verkennen van eigenwaarde De waarde van mijn lichaam - aanvaard ik hoe anderen me zien? - de lichamelijke veranderingen en hun betekenis voor mij - respect voor het eigen lichaam - gezondheid: - schade: alcohol - wat wil ik voor mezelf? - de keerzijde van topsport - geneesmiddelen: het apotheekkastje thuis De waarde van mijn identiteit - mijn seksualiteit: - bang zijn voor het onbekende: onwetendheid - mijn privacy: waar kan ik terecht? - mijn gevoelens: hoe voel ik me eigenlijk? Herkennen en verdiepen van mijn levensplan Mijn doelen - waarnaar tracht ik? - wat verwacht ik? - maar wat wil ik?

2 Omgaan met eigenwaarde De waarde van mijn lichaam - vaardigheden en houdingen aanleren en ontwikkelen: - afstand nemen: leren relativeren en nuanceren - ik probeer te zijn zoals ik ben - gezondheid: ik leer assertief te zijn: durven neen zeggen - roken - omgaan met lichamelijke veranderingen - ik zie er anders uit dan de andere(n) Omgaan met eigenwaarde De waarde van mijn lichaam - vaardigheden en houdingen aanleren en ontwikkelen: - gezondheid: ik leer assertief te zijn: durven neen zeggen - alcohol - afstand nemen: leren relativeren en nuanceren - hoe de anderen me zien - omgaan met lichamelijke veranderingen - mooi zijn De waarde van mijn identiteit: - vaardigheden en houdingen aanleren en ontwikkelen: - consistentie in mijn doen en laten: ik probeer mezelf te blijven - mijn privacy: een plekje voor mezelf - seksualiteit: ik word mij bewust van mijn eigen gevoelens - geloven in de eigen mogelijkheden Omgaan met mijn levensplan Mijn leven * Doelen kunnen realiseren - dingen om naar uit te kijken - weerbaarheid opbouwen - leren plannen maken - voor mezelf leren opkomen De waarde van mijn identiteit - vaardigheden en houdingen aanleren en ontwikkelen: - mijn doen en laten: - ik weiger ik doe - ik bouw aan mijn weerbaarheid - leren omgaan met eigen kwetsbaarheid en beperkingen - mijn seksualiteit: - ik voel me goed - specifieke gewaarwordingen & gevoelens - ik bepaal mijn waarden - mijn privacy: - ik durf iemand te vertrouwen - ik durf iemand in vertrouwen te nemen - mijn gevoelens: - ik leer mezelf goed voelen in mijn vel - durven praten uit eigen ervaring Omgaan met mijn levensplan Mijn leven * Doelen kunnen realiseren - motivering versterken - weerbaarheid vergroten - leren creatief zijn - rekening leren houden met eigen beperkingen - leren engageren

3 1ste leerjaar 2de graad Verdiepen van eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Gezondheid - lichaamsverzorging - seksueel overdraagbare aandoeningen - voedingsgewoonten - beweging, rust en slaap - geneesmiddelen - eetstoornissen, magerzucht, boulimie - leefomstandigheden: thuis, op school, mijn omgeving - reclame * Het uiterlijk van kop tot teen - eetgedrag - trends: voorgeschreven en persoonlijke diëten, natuurvoedingwinkels - gezicht, figuur, lichaamslengte, wijze van bewegen - reclame De waarde van mijn identiteit - weerbaarheid: de invloeden van anderen, groepsdruk - gevoelens: datgene wat allemaal op me afkomt! - seksualiteit: - voel ik me goed in mijn vel? - ik heb een goed gevoel van binnen! Verdiepen van mijn levensplan 2 de leerjaar 2de graad Verdiepen van eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Gezondheid - stress en emoties - genotmiddelen - tijdsbesteding - economische condities - sociaal- maatschappelijke condities * Het uiterlijk van kop tot teen - schoonheid en schoonheidsidealen: wat is mooi, wat is aantrekkelijk? - zelfmedicatie - mode De waarde van mijn identiteit - privacy: vertrouwenspersonen, mag ik even met mezelf alleen zijn, ja? - seksualiteit: - wat kan voor mezelf, wat wil ik voor mezelf? - obstakels, pijnpunten: - afgewezen worden, onbegrip, onbegrepenheid, frustraties, machteloosheid, in de put zitten Verdiepen van mijn levensplan

4 Mijn doelen * Zelfexploratie - wat zijn mijn mogelijkheden, beperkingen, grenzen? - waartoe ben ik bereid? - waaraan heb ik behoefte? - welke waarden stel ik daar tegenover? - moet ik veranderen? - wat ik al weet, wat ik al heb geleerd - hoe bepalend is mijn onwetendheid? Omgaan met eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Vaardigheden en houdingen aanleren en ontwikkelen - leren relativeren en nuanceren: - je kan ook aantrekkelijk zijn door je bekwaamheid - ook voor anderen geldt de puberteit: - hún gevoelens, hún lichamelijke veranderingen - assertiviteit: gezondheid: - weten dat het gebruik van geneesmiddelen gevolgen heeft voor de eigen gezondheid, de gezondheid van anderen, je fysische en leerresultaten, de sociale omgang - leren geneesmiddelen juist te gebruiken - omgaan met reclame - leren inzien dat eetgedrag wordt beïnvloed / bepaald door reclame en de sociale omgeving - de verantwoordelijkheid inzien en het gebruik van voorbehoedmiddelen De waarde van mijn identiteit * Vaardigheden en houdingen aanleren en ontwikkelen: - weerbaarheid: seksualiteit: negatieve gevoelens verwerken - mijn eigenste goede kwaliteiten uitbouwen Mijn doelen * Zelfexploratie: - wat zijn mijn mogelijkheden, beperkingen, grenzen? - waartoe ben ik bereid? - waaraan heb ik behoefte? - welke waarden stel ik daar tegenover? - moet ik veranderen? - wat ik al weet, wat ik al heb geleerd - hoe bepalend is mijn onwetendheid? Omgaan met eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Vaardigheden en houdingen aanleren en ontwikkelen: - leren relativeren en nuanceren: - schoonheid is relatief - je kan ook aantrekkelijk zijn door je bekwaamheid - assertiviteit: gezondheid: - weten dat het gebruik van genotmiddelen gevolgen heeft voor de eigen gezondheid, de gezondheid van anderen, jouw fysische en leerresultaten, de sociale omgang - leren eigen standpunten tegenover genotmiddelen (roken, alcohol) verantwoorden - inzien van het gevaar van zelfmedicatie - omgaan met stress en emoties: - leren ontwikkelen van zelfregulatie De waarde van mijn identiteit * Vaardigheden en houdingen aanleren en ontwikkelen: - consistentie in mijn doen en laten: ik probeer mezelf te blijven - mijn privacy: recht op discretie, recht op stilzwijgen

5 - leren streven naar innerlijke schoonheid Omgaan met mijn levensplan Mijn leven - doelen kunnen realiseren - leren mogelijkheden en beperkingen op elkaar af te stemmen - creatief leren zijn - soepelheid leren aan de dag leggen - leren consequent zijn Omgaan met mijn levensplan Mijn leven - doelen kunnen realiseren - leren mogelijkheden en beperkingen op elkaar af te stemmen - creatief leren zijn - soepelheid leren aan de dag leggen - leren consequent zijn 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad Uitdiepen van eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Gezondheid en uiterlijk - het belang van het uiterlijk in omgaan met mensen - het belang van het uiterlijk in een relatie - ontwikkelingspsychologie: de grote veranderingen in ons leven De waarde van mijn identiteit * Grens autoriteit morele zelfstandigheid - jezelf blijven - het belang van autonomie: - kan ik doen en laten wat ik zelf wil: de mogelijkheden? Uitdiepen van eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Gezondheid en uiterlijk - economische condities: - werkdruk, werkloosheid, koopkracht, minimumloon, sociale uitkering - stress De waarde van mijn identiteit * Grens autoriteit morele zelfstandigheid - het nemen van beslissingen waarvan de gevolgen niet inschatbaar zijn - macht en gezag: kritisch ontleden - het belang van autonomie: - kan ik zelf uitmaken wat mag en niet mag? * Fundamentele behoeften Uitdiepen van eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Gezondheid en uiterlijk - sociaal-maatschappelijke condities: - gezondheidszorg, armoede, sociale uitsluiting De waarde van mijn identiteit * Grens autoriteit morele zelfstandigheid - het belang van autonomie: - wil ik zelf uitmaken wat mag en niet mag? * Fundamentele behoeften

6 * Fundamentele behoeften - behoefte aan gevoelens: verbondenheid en liefde - behoefte erbij te willen horen - primaire behoeften en luxe: overbodigheid en noodzakelijkheid - behoefte aan veiligheid - behoefte aan respect - behoefte aan zelfrealisatie Uitdiepen van mijn levensplan Mijn doelen * Toekomstvisie - poen scheppen! Wat telt is geld en macht? - een leven van genieten: komt eigen plezier eerst? - ik doe (alleen) wat nuttig is - mijn doelstellingen - hoop en wanhoop, rooskleurigheid en somberheid, vertrouwen en wantrouwen * Mijn waarden - mijn kwetsbaarheid: recht op intimiteit? - vertrouwen en blind vertrouwen - hoe goed ken ik nu mezelf: inventariseren - wat ben ik bereid te delen met anderen? - toekomstgerichte waarden: mezelf, anderen, de natuur, wereldburgerschap - zorg Uitdiepen van mijn levensplan Mijn doelen * Toekomstvisie - individualisme, naastenliefde, liefdadigheid, solidariteit, filantropie: - zin en onzin - zelfzorgzaamheid - de toekomst is hopeloos: het no future gevoel - mijn idealen * Mijn waarden - beginselvastheid: waar sta ik met mijn principes? - een stand van zaken: - minderwaardigheidsgevoel, - complex, zelfvertrouwen - toekomstgerichte waarden: mezelf, anderen, de natuur, wereldburgerschap - autonomie - gelijkwaardigheid - trouw aan mijn beginselen - integratie Uitdiepen van mijn levensplan Mijn doelen * Toekomstvisie - de toekomst is hopeloos: het no future gevoel - het leven heeft zin * Mijn waarden - toekomstgerichte waarden: mezelf, anderen, de natuur, wereldburgerschap - sociale verantwoordelijkheid - duurzaamheid - levenslang leren

7 - eerbied - solidariteit - liefde Omgaan met eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Vaardigheden en houdingen aannemen en ontwikkelen - leren relativeren en nuanceren - aanvaarden van iemand zoals hij is: andersvaliden - omgaan met stress en emoties - planning: rusten en slapen - zelftoetsing: limieten leren inschatten - leren verantwoordelijkheid opnemen - een oefenschema opstellen - leren omgaan met geld De waarde van mijn identiteit * Vaardigheden en houdingen aannemen en ontwikkelen - emotionele intelligentie: - controle over negatieve emoties - tonen van vriendschap, liefde, waardering, respect, genegenheid - lef hebben, durven, moed en zelfopoffering, roekeloosheid, risicogedrag - zelfvertrouwen: uitkomen voor je gevoelens Omgaan met eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Vaardigheden en houdingen aannemen en ontwikkelen - leren relativeren en nuanceren - omgaan met schoonheid, aantrekkelijkheid, sensualiteit: - uiterlijk als sociaal bindmiddel - omgaan met stress en emoties - bewaking: zelfcontrole - leren verantwoordelijkheid opnemen - leren omgaan met de tijd: werk en vrijetijdsplanning - leren omgaan met geld De waarde van mijn identiteit * Vaardigheden en houdingen aannemen en ontwikkelen - emotionele intelligentie: - leren inschatten van anderen - leren emotionele reacties voorspellen - emotie tegenover rationaliteit - verborgen houden van gevoelens - volwassen worden: zichzelf leren uiten in functie van specifieke leeftijd - leren omgaan met het echt persoonlijke - leren ingaan tegen machtsmisbruik - leren omgaan met autonomie: - kunnen doen en laten wat je zelf wil Omgaan met eigenwaarde De waarde van mijn lichaam * Vaardigheden en houdingen aannemen en ontwikkelen - omgaan met stress en emoties - reflectie: bijsturing en correctie in mijn leven - stressverminderende technieken: meditatie, yoga - leren verantwoordelijkheid opnemen De waarde van mijn identiteit * Vaardigheden en houdingen aannemen en ontwikkelen - leren omgaan met autonomie: - zelf uitmaken wat mag en niet mag - leren overbodigheden opgeven en noodzakelijkheden nastreven

8 - leren zichzelf blijven: assertiviteit - oorzaak en gevolg leren inschatten - leren omgaan met autonomie: - kunnen doen en laten wat je zelf wil Omgaan met mijn levensplan Leren omgaan met mijn waarden en mijn doelen * Omgaan met doelstellingen - leren jezelf behoorlijk uitdrukken * Omgaan met waarden - het belang van zelfontplooiing: creatief leren zijn, spontaan leren zijn - voortdurend jezelf blijven ontdekken - trouw zijn aan jezelf en tegenover anderen en het andere (ideeën, principes) Omgaan met mijn levensplan Leren omgaan met mijn waarden en mijn doelen * Omgaan met doelstellingen - leren stellen van materiële doelen: - leren omgaan met status en statussymbolen - leren een realistisch levensplan opstellen * Omgaan met waarden - jezelf ontwikkelen: de waarde van het zich informeren - je opstellen in verantwoordelijkheid: ik ben een wereldburger Omgaan met mijn levensplan Leren omgaan met mijn waarden en mijn doelen * Omgaan met doelstellingen - leren inzien van mijn eigen beperkingen in functie van een realistisch levensplan

9 Bijzonder procesdoel 2: eerbied voor de anderen Eerste leerjaar B 2.1. Herkennen en verkennen van de waarde van anderen Microniveau * Thuis, de klas, de familie, de school - het waarnemen: - hoe zien ze er uit, die anderen? - het ontmoeten: - hoe gedragen ze zich, die anderen? - het nodig hebben: - heb ik anderen nodig? - waarden en houdingen: - welke betoon ik naar anderen? - het eigene: - wat zijn ze, die anderen? 2.2. Omgaan met de anderen Omgaan met verschillen - het waarnemen: de anderen zien er soms anders uit - verschillen tussen leerlingen in de klas - het ontmoeten: gedrag verschilt van mens tot mens - op basis van leeftijd, geslacht, opvoeding - het nodig hebben: mijn relatie tot de anderen: - gezin, familie, vrienden - waarden en houdingen: begrip, luisterbereidheid, aandacht Beroepsvoorbereidend leerjaar 2.1. Herkennen en verkennen van de waarde van de anderen Mesoniveau * De buurt, de streek - het waarnemen: - hoe zien ze er uit, die anderen? - het ontmoeten: - hoe gedragen ze zich, die anderen? - het nodig hebben: - heb ik anderen nodig? - waarden en houdingen: - welke betoon ik naar anderen? - het eigene: - wat zijn ze, die anderen? 2.2. Omgaan met anderen Omgaan met verschillen - het waarnemen: de anderen zien er soms anders uit - verschillen tussen mensen uit mijn buurt - het ontmoeten: gedrag verschilt van mens tot mens - op basis van een andere levensbeschouwing - het nodig hebben: mijn relatie tot de anderen: - ik kan leren van anderen - waarden en houdingen: inlevingsvermogen, onbevooroordeeld-

10 heid - het eigene: de culturele mens: - er zijn andere manier(en) van leven - het eigene: omgaan met cultuur: - eigenheid van een migrantenpopulatie 1ste leerjaar 2de graad 2.1. Verdiepen van de waarde van de anderen De ontmoeting met anderen: interpersoonlijke relaties * De betekenis van anderen - we gaan met elkaar om op verschillende manieren - onze interpersoonlijke relaties - de persoonlijke relaties - vooroordelen: dé migrant, de vluchteling, de asielzoeker - elkaar misleiden: liegen, oplichterij - stereotiepen: - hún kleding, hún taal, hún uitspraak, hún huidskleur, hún afkomst, hún land * Mensen hebben elkaar nodig - de bereidheid om te delen met anderen - de bereidheid om ons open te stellen voor anderen * Allen hetzelfde, allen verschillend: het individu (ele) in de gemeenschap - de manier waarop we omgaan met elkaar wordt beïnvloed / bepaald door de cultuur waarin we leven - de groep(en) waartoe we behoren 2 de leerjaar 2de graad 2.1. Verdiepen van de waarde van de anderen De ontmoeting met anderen: interpersoonlijke relaties * De betekenis van anderen - we gaan met elkaar om op verschillende manieren - we bekijken elkaar: - de manieren waarop we anderen waarnemen - de factoren die onze waarneming van anderen beïnvloeden / bepalen - onze interpersoonlijke relaties - de invloed van relaties tussen anderen op onszelf - mensen categoriseren: indelen in hokjes - generaties over elkaar * Mensen hebben elkaar nodig - de bereidheid om zich aan te passen: - aan anderen - aan een meerderheid - de bereidheid (onder)steun(ing) te verlenen - de bereidheid om ons weg te cijferen * Allen hetzelfde, allen verschillend: het individu(ele) in de gemeenschap - de omgeving en het rolgedrag: de rollen die men op zich neemt - sociale rollen - beroepsrollen

11 - de (on) vrijwilligheid van relaties 2.2. Omgaan met anderen Omgaan met verschillen * Luisterbereidheid - leren luisteren naar war anderen te zeggen hebben, ook wanneer dit lijkt of blijkt af te wijken van jouw mening - anderen willen helpen wanneer ze zich onduidelijk uitdrukken * Inlevingsvermogen - andere waarden en beginselen: de invloed van de cultuur - over goed en slecht - over mooi en lelijk - over belangrijk en niet belangrijk - over dopen en niet-dopen - geweld en geweldloosheid - over verantwoord en onverantwoord gedrag - over nodig- zijn en overbodigheid - over de rechten van het kind - over verdraagzaamheid en onverdraagzaamheid * Wederkerigheid - leren inzien dat elke (sub)cultuur haar eigenheid, haar eigen waarden en haar eigenaardigheden heeft - leren eerbied te betonen wanneer deze houding niet indruist tegen de eerbiediging van de rechten van de mens - rolverdelingen - aanvullende rollen 2.2. Omgaan met anderen Omgaan met verschillen * Luisterbereidheid - leren inzien dat wanneer je een taal niet begrijpt, datgene wat wordt gezegd niet noodzakelijk slecht of kwetsend is * Inlevingsvermogen - andere waarden en beginselen: de invloed van de cultuur - over mijden en niet-mijden - over geloven en niet - geloven - over geloof en ongeloof - over zó denken en niet zó denken - over de waarde, de rol van meisjes en vrouwen, van jongens en mannen - over de rol van het gezin - over begrip en onbegrip - over de integriteit van de mens * Wederkerigheid - leren inzien en begrijpen dat ieder afzonderlijk individu uniek is en dit niet moet gezien worden als een tekortkoming, nadeel of bedreiging maar integendeel als een potentiële verrijking - komen tot het besef dat (elementen van) cultuuruitwisseling zou kunnen bijdragen tot een betere inschatting van anderen en daardoor een betere verstandhouding kan worden ontplooid * voorbeeld toepassingsgebied: - homoseksualiteit - vooroordelen - de bekentenis van de ander - holebi s

12 - vooroordelen - holebi s en samenwonen - holebi s en kinderen 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 2.1. Uitdiepen van de waarde van anderen 2.1. Uitdiepen van de waarde van anderen 2.1. Uitdiepen van de waarde van anderen De ontmoeting met anderen: omtrent begrip en respect - allen hetzelfde, allen verschillend: individualiteit en gemeenschappelijkheid - opvattingen en meningen - gedrag: gewoonten en gedragingen - wie hebben we nodig? - sociale vooroordelen - sociale rolpatronen: autoriteit, morele autoriteit, voorbeeldfuncties - irrationele autoriteit: machtsmisbruik en machtswellust - de waarde van de ervaring van anderen - lichaamstaal in verschillende culturen - signalen - de signaalwaarde van muziek: muziek als uiting van emotie - de signaalwaarde van kleding: leven en dood, vreugde en verdriet - respect voor ouderen: onze cultuur en andere culturen - uiterlijke status: verzorging, mode, De ontmoeting met anderen: omtrent begrip en respect - soorten karakters - allen hetzelfde, allen verschillend: individualiteit en gemeenschappelijkheid - samenlevingskenmerken - culturele verschillen - sociale rolpatronen: autoriteit, morele autoriteit, voorbeeldfuncties - rationele autoriteit: het aannemen van een houding op basis van kennis en expertise van anderen - signalen - de signaalwaarde van kleuren: gevoel die een kleur met zich brengt - manipulatie: signalen in de reclame - signalen rondom liefde en erotiek: - liefdesrituelen, verleiding, opwinding - afdwingbaarheid van respect - prestige: respectabel zijn? - samenlevingsvormen: wonen als omstandigheid: - eenzaat, flatneurose, de kluizenaar, De ontmoeting met anderen: omtrent begrip en respect - etnische variatie - allen hetzelfde, allen verschillend: individualiteit en gemeenschappelijkheid - levensbeschouwing - mannen en vrouwen: sekserollen - het gevaar van veralgemeningen - lichaamstaal in verschillende culturen - signalen - signalen rondom liefde en erotiek: - opwinding en seksuele speeltjes - eigenheid: haalbaarheid van het evenwicht tussen beginselvastheid en flexibiliteit

13 modebewustheid - sociale status: hiërarchie, statussymbolen 2.2. Omgaan met anderen Omgaan met verschillen - inlevingsvermogen: - opvangen van verdriet - luisterbereidheid: respectvol omgaan met minderheidsopvattingen - leren omgaan met andersvaliden - mijn eigenheid en de eigenheid van anderen: zoeken naar de grootste gemene deler - omgaan met macht en status: de klas - omgaan met geweld: pesterijen en fysiek geweld - het leren begrijpen en waarderen van signalen - nederlaag - woede - liefde - inschatten van de bedoelingen van anderen * mogelijk toepassingsgebied: sportwedstrijden, relaties samenleven in groep, de sekte, inter-naat weekendhuisjes, zigeuners, dak-lozen, sociale woningbouw, bejaar-dentehuizen, kazerne, service-flats, begeleid alleenwonen, andersvaliden die alleen wonen 2.2. Omgaan met anderen Omgaan met verschillen - inlevingsvermogen: - vooroordelen bij jezelf ontdekken en afbouwen - leren omgaan met anderen jonger en ouder dan onszelf - zich leren sociaal opstellen: zoeken naar evenwicht tussen cocooning en omgang - het leren begrijpen en waarderen van signalen - verdriet - verlies - radeloosheid - inschatten van de sterkte van de persoonlijkheid van anderen 2.2. Omgaan met anderen Omgaan met verschillen - respect: voor anderen vanuit een positief, kritisch en dynamisch zelfbeeld - het leren begrijpen en waarderen van signalen - schoonheid

14 Bijzonder procesdoel 3: zorg voor de anderen Eerste leerjaar B 3.1. Herkennen en verkennen van de zorg en de inzet voor anderen De zorg en de inzet op zich * Als individu in een groep: - voor wie allemaal? - gezin, familie, vrienden, een onbekende: - wie doet wat voor wie? - redenen van mijn handelen? - hoe doe ik het? - welke waarden zijn voor mij daarbij belangrijk? * Kenmerken van de anderen: de toestand waarin mensen zich bevinden - hun kwetsbaarheid: gehandicapten * Wat mag iemand van mij verwachten? * Wat verwacht ik van de anderen? * Op welke zorg hebben mensen recht? Beroepsvoorbereidend leerjaar 3.1. Herkennen en verkennen van de zorg en de inzet voor anderen Zorg voor de samenleving * Als individu: - voor wie allemaal? - van thuis tot ergens in de wereld - wie van ons doet wat voor wie? - op welke manier zorg ik voor anderen? - waarom doe ik het? - omdat ik het noodzakelijk vind - omdat ik het moet doen: bvb. opgelegd door thuis - omdat ik vind dat ik het moet doen - uit eigenbelang: het komt me goed uit - uit medelijden - waarden die mijn zorg en inzet onderbouwen * Als groep: - voor wie allemaal? - van thuis tot ergens in de wereld - wie doet wat voor wie? - op welke manier zorgt betreffende groep voor anderen? - waarom doen we het? - hoe doen we het? - waarden die voor ons als groep daarbij belangrijk zijn - kenmerken van de anderen: - de toestand waarin mensen zich bevinden - hun kwetsbaarheid: mishandeling - waarop hebben wij recht? - kunnen wij allemaal op dezelfde zorg rekenen? - wat is eigenbelang?

15 3.2. Omgaan met de zorg en de inzet voor anderen Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Van herkennen tot erkennen en zorgverbredend handelen - samenwerking - behulpzaamheid - elkaar helpen - solidariteit - rechtvaardigheid - anderen aanvaarden - waarderen wat je zelf voor een ander doet 3.2. Omgaan met de zorg en de inzet voor anderen Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Van herkennen tot erkennen van zorgverbredend handelen - inlevingsvermogen - solidariteit - bestrijden van eigen vooroordelen - engagement - geloven in jezelf als sociaal wezen - zich open op te stellen * vb. toepassingsgebied: mishandeling, kinderen in concentratiekampen * vb. toepassingsgebied: - pesten - kinderen in specifiek moeilijke omstandigheden - straatkinderen, kinderarbeid 1ste leerjaar 2de graad 3.1. Verdiepen van de zorg en de inzet voor de anderen Zorg voor de samenleving * Ik en de anderen - mijn ingesteldheid tegenover anderen: - hoe gemakkelijk / moeilijk is het voor mij iemand te aanvaarden? - hoeveel geef ik om anderen? - hoe vriendelijk behandel ik anderen? - hoe behulpzaam ben ik naar anderen? - zorgen voor elkaar: - de manieren waarop we voor elkaar kunnen zorgen - financiële steun aan andersvaliden 2 de leerjaar 2de graad 3.1. Verdiepen van de zorg en de inzet voor de anderen Zorg voor de samenleving * Ik en de anderen - mijn ingesteldheid tegenover anderen: - hoe sta ik tegenover de nood van anderen? - ga ik de nood van anderen uit de weg? - welke individuen, groepen vind ik hulpbehoevend? - zorgen voor elkaar: - de manieren waarop we voor elkaar kunnen zorgen - plaatsing of integratie van andersvaliden in onze samenleving - een onderscheid in andersvaliden? (aangeboren /

16 - materiële steun aan andersvaliden * Kwetsbaarheid - hoe kwetsbaar zijn we? - thuis: - werkloosheid van een ouder, de ouders - ziekte - de klas, de school: - een handicap, sociale achterstand - de buurt: - overstroming, brand 3.2. Omgaan met de zorg en de inzet voor anderen Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Van herkennen tot erkennen en zorgverbredend handelen: - bereidheid tonen om samen te werken verworven) - plicht en plichtsbesef: - wat verstaan we onder plicht? wat is onze plicht? - welke plichten kennen we? - bestaan er plichten voor iedereen? - bestaan er gemeenschappelijke plichten? - wat beschouwen we als een plicht? - welke beschouwen wij als onze plichten? - hebben we (andere) plichten tegenover een bepaalde groep? - zijn mijn plichten dezelfde als die van de anderen? - wat verstaan we onder plichtsbesef? - wat vinden we van mijn eigen mate van plichtsbesef? - wat vind ik van het plichtsbesef van anderen? * Kwetsbaarheid - hoe kwetsbaar zijn we? - de buurt: - andersvaliden: psychologische en materiële problemen - mobiliteit - beleven van seksualiteit - onderwijs - werk - relaties - vrije tijd en tijdsbesteding - mensen ergens ter wereld: - schending van de mensenrechten - milieuramp - discriminatie - woon- en leefomstandigheden 3.2. Omgaan met de zorg en de inzet voor anderen Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Van herkennen tot erkennen en zorgverbredend handelen: - leren inschatten van kwetsbaarheid

17 - behulpzaamheid tonen - elkaar helpen - solidariteit aan de dag leggen - rechtvaardigheid nastreven - anderen leren aanvaarden - leren inzien dat mensen elkaar nodig hebben - leren inzien dat zorg voor anderen bij jezelf begint * vb. toepassingsgebied: - asielzoekers - vluchtelingen - leren inzien dat multicultureel samenleven geen uitzondering meer vormt - leren de nodige aandacht te besteden aan de betekenis van integratie - leren inzien dat isolatie van anderen sociale omgang en gelijkwaardig samenleven niet ten goede komt * vb. toepassingsgebied: - andersvaliden - beschutte werkplaatsen - hulpverlening naar kwetsbaarheid - psychologische begeleiding - streven naar mogelijkheden integratie 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad 3.1. Uitdiepen van de zorg en de inzet voor anderen 3.1. Uitdiepen van de zorg en de inzet voor anderen 3.1. Uitdiepen van de zorg en de inzet voor anderen Zorg voor de samenleving - de verschillen tussen lage en hoge inkomens - belangenorganisaties voor jongeren Zorg voor de samenleving - economische verschillen in de samenleving - spreiding van belastingdruk - de sociale dimensie van belastingen - lichamelijke en geestelijke verzorging: thuisverzorging, hospitaal, privé-zorg - organisaties die groepsbelangen vertegenwoordigen: - patroonsorganisaties en vakbonden Kwetsbaarheid Zorg voor de samenleving - de klassenmaatschappij - de officiële zorgverlening

18 Kwetsbaarheid - politieke condities - sociale uitsluiting - economische condities - werkdruk - werkloosheid - conjuncturele werkloosheid - seizoensarbeid - koopkracht 3.2. Omgaan met de zorg en de inzet voor anderen Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Zorgverbreding - omgaan met solidariteit en samenhorigheid - de werkomstandigheden: de fabriek, de werkplaats, de werf - de politieke partij of vereniging - leren omgaan met kwetsbaarheid - veiligheid - wapenbezit - hoe veilig is mijn leven? - politieke condities - armoede, kansarmoede en nieuwe armoede - economische condities - flexibiliteitvan de arbeidsmarkt:langer en meer werken - werkloosheid - structurele werkloosheid - minimumloon - sociale uitkering 3.2. Omgaan met de zorg en de inzet voor anderen Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Zorgverbreding - omgaan met solidariteit en samenhorigheid - de jeugdbeweging - mijn omgeving: de buurtwerking: buurtcomités, straathoekwerker - de vakbond - veiligheid - het subjectief onveiligheidsgevoel - hoe veilig is de wereld? - België en beroepsleger Kwetsbaarheid - politieke condities - gezondheidszorg - economische condities - werkloosheid - statuten en nepstatuten - de gezondheidsindex 3.2. Omgaan met de zorg en de inzet voor anderen Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Zorgverbreding - omgaan met solidariteit en samenhorigheid - het algemeen belang! - samenwerken en wederzijdse afhankelijkheid - veiligheid - NAVO en Europese strijdmacht - Verenigde Naties: behoefte aan een wereldstrijdmacht?

19 BIJZONDER PROCESDOEL 4: Eerbied voor de natuur Eerste leerjaar B Mijn plichtsbesef Beroepsvoorbereidend leerjaar Mijn plichtsbesef * Microniveau: - het huis waarin ik leef is een microbiotoop - de betekenis van het huis waarin ik leef - aantal bewoners - indeling van het huis en faciliteiten - de stoep - de tuin - gezond zijn / ziekte en ziek zijn * Mesoniveau: - het groen in de buurt: - het speelplein - het park - de straat - de school: - groen op de speelplaats - de netheid van de speelplaats - het bos: - de lokale groene long - de directe hulpmiddelen: - afvalsorteerders: - glasbol - containerpark - dieren: - traditionele huisdieren - het houden van exotische huisdieren - dierenmishandeling - ze staan te kijk: - de dierentuin * Mesoniveau: - mijn omgeving: - de atmosfeer: - luchtverontreiniging: - het gat in de ozonlaag - bodemverontreiniging: - gebruik / misbruik: intensiviteit - pesticiden - het bos: - houtverkwisting - het bos staat steeds vaker in de weg - het regenwoud

20 - het circus - bedreigde dieren: - bij ons - het dierenasiel - jagen * vb. toepassingsgebied: - water: - misbruik en overvloed - het water uit de thuiskraan - de beek, de rivier in de buurt - het zwembad - dieren: - bedreigde diersoorten: elders - gebruik en misbruik: - pluimvee, wild - veemarkt en slachterij - cosmetica - bontmantels en co - biodiversiteit: een verscheidenheid aan leefvormen -milieuvandalisme - gezond /ziek zijn: levensomstandigheden in de buurt * vb. toepassingsgebied: - afval: de afvalberg: - gevaarlijk en gewoon afval - dumpen - het afval thuis - zwerfvuil kom je dus overal tegen

21 De natuur heeft waarde 1ste leerjaar 2de graad * Op zich - haar schoonheid - haar harmonie - haar variatie aan geuren en kleuren - haar biologische diversiteit: de natuurlijke rijkdom aan flora en fauna - haar natuurlijk kapitaal - haar onvoorspelbaarheid - haar eindeloze variatie aan vormen - haar eindeloze creativiteit - haar bewonderswaardige overlevingskracht en aanpassingsvermogen - we hebben GEEN tweede aarde! De gevaren die zijn, de gevaren die dreigen: milieurisico s * Wij verbruiken, gebruiken en misbruiken de natuur - klimaatsverandering - ontbossing - vervuiling van de oceanen - bodemdegradatie - zure regen - broeikaseffect De groene longen verliezen steeds sneller hun kleur * Het bos bij ons moet wijken - woningbouw: - men bouwt maar op rondom mij - recreatie- en pretparken - onverantwoorde houtkap van het lokale bos - sociale ongelijkheid: men koopt natuur rondom zich:een De natuur heeft waarde 2 de leerjaar 2de graad * Voor levende wezens: wij maken deel uit van de natuur - wij krijgen de kans ten volle van haar waarde op zich te genieten - haar natuurlijk kapitaal is voor ons van kapitaal belang : - de bodemvruchtbaarheid: - voedselvoorziening - fauna en flora - hout - zuurstof - water - natuurlijke hulpbronnen (grondstoffen) erts, kolen, aardolie, gas, wind - we hebben GEEN tweede aarde! De gevaren die zijn, de gevaren die dreigen: milieurisico s * Wij verbruiken, gebruiken en misbruiken de natuur - bedreigde planten- en diersoorten - handel in bedreigde diersoorten - uitgestorven planten en diersoorten - consumptie: - niet-duurzame manier van produceren en consumeren - wij zijn verslaafd aan energie (fossiele brandstoffen) - stereotoren, walkman, gsm, TV- kijken De groene longen verliezen steeds sneller hun kleur * Ontbossing in de ontwikkelingslanden - zwerflandbouw - houtkap - lokale bevolking: reden: armoede => landbouw: roofbouw - buitenland: commerciële houtkap: reden: gigantische winsten - platbranden

22 geldkwestie - onteigening en verkaveling - roofbouw * De wereld is één lichaam - het verdwijnen van tropische bossen is nefast voor de gehele mensheid - zuurstofbehoefte kent geen grenzen - zij vervullen een essentiële functie in het wereldklimaat * De wereld is één lichaam - het verdwijnen van tropische bossen is nefast voor de gehele mensheid - de specificiteit van de inheemse volkeren: - zij leven in, met en van het woud - buiten het woud zijn ze voorgoed ontheemd * voorbeeld toepassingsgebied: - Dayaks in Maleisië - Pygmeeën in Midden-Afrika - Yanomani in het amazonegebied - talloze medicijnen worden vervaardigd uit grondstoffen aldaar Water * Het kostbaarste goed op aarde - water is levensnoodzakelijk - de grootste vervuilers: industrie, bemesting, afvaldumping - water vervult een groot aantal functies - de kwaliteit van het grondwater gaat achteruit - een rivier stopt niet aan een grens, watervervuiling ook niet - lozen en dumpen van olie en gif in zee - het verbranden van gevaarlijke stoffen op zee

23 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad Uitdiepen van de eerbied voor de natuur: de natuur heeft waarde op zich Eerbied zonder grenzen * De natuur heeft waarde op zich - de mens als deel van de natuur * De bodem - biologische landbouw - voor- en nadelen - principe van de vervuiler betaalt - afvalproblematiek - transport van giftig afval * Milieu en ontwikkeling - steden en megasteden - luchtvervuiling - daklozen: bij ons en ontwikkelingslan-den: andere redenen, andere oorzaken * Milieu en oorlog - oorlog als catastrofe voor duurzame ontwikkeling - vernietigingswapens - soorten oorlogsvoering * Milieu en bevolkingsdruk - mondiale bevolkingsdruk - geboortebeperking * Milieu en consumptie - commerciële houtkap - overconsumptie Uitdiepen van de eerbied voor de natuur: de natuur heeft waarde op zich Eerbied zonder grenzen * De natuur heeft waarde op zich - de mens boven de natuur - oneerbiedig gedrag * De bodem - biologische landbouw - productie, kostprijs, prijs en gezondheidswaarde - schone energie - afvalproblematiek - export van giftig afval: ontwikkelings-landen als vuilnisbelt * Milieu en ontwikkeling - steden en megasteden - criminaliteit - sloppenwijken, ghetto s * Milieu en oorlog - oorlog als catastrofe voor duurzame ontwikkeling - landmijnen - aardschade * Milieu en bevolkingsdruk - mondiale bevolkingsdruk - internationale migraties - eco-vluchtelingen * Milieu en consumptie - commerciële houtkap - milieuheffingen Uitdiepen van de eerbied voor de natuur: de natuur heeft waarde op zich Eerbied zonder grenzen * Milieu en oorlog - oorlog als catastrofe voor duurzame ontwikkeling - internationale milieuverdragen: waar staan we? * Milieu en bevolkingsdruk - mondiale bevolkingsdruk - traditionele sekserollen in landbouwgemeenschappen - massatransport en mobiliteitsproblemen

24 Bijzonder procesdoel 5: Zorg voor de natuur Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar Omgaan met mensenrechten * De Rechten van het Kind - Recht op: - onderdak - een gezonde omgeving - gezonde voeding - proper water - sanitair en voorzieningen * vb. toepassingsgebied: kinderen in specifiek moeilijke omstandigheden - straatkinderen Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Consumptiegedrag: - leren kiezen voor milieuvriendelijke producten: - speelgoed in recycleerbare materialen - kringlooppapier: schoolbenodigdheden - afstand leren nemen van energieverslindende en vervuilende producten: speelgoed: - elektronische knuffels - plastieken tuigen - computerspelletjes - inzicht leren verwerven in nodige en overbodige zaken - schadelijke betekenis voor dieren * Activiteiten ontwikkelen: Omgaan met mensenrechten * De Rechten van het Kind - Recht op: - een gezonde omgeving - gezonde voeding - proper water - onderdak * vb. toepassingsgebied: de bewoners van het regenwoud: + sociale waarden: traditionele leefwijze van de: - oorspronkelijke en lokale bevolking Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Consumptiegedrag: - leren kiezen voor milieuvriendelijke producten: - goederen in recycleerbare materialen - leren omgaan met energieverbruik en vervuilende producten: - elektriciteit: het licht is weer blijven branden de radio/ TV stond nog aan - verwarming - water: de kraan loopt nog / stortbad-bad - inzicht leren verwerven in nodige en overbodige zaken - de rol van de reclame - leren verschil onderscheiden tussen hulpmiddel en oplossing - glasbol en containerparken zijn slechts hulpmiddelen maar géén oplossingen * Activiteiten ontwikkelen:

25 - streven naar een gezonde(re) omgeving: - groenacties: participeren aan actie tegen zwerfvuil - mobiliteit: op weg naar school: - fiets en openbaar vervoer - ik word gebracht - dierenrechten: (wereld)dierendag - participatie: natuurorganisaties - zorg voor de anderen: - vandalisme : sociale controle of klikken? - streven naar een gezonde(re) omgeving: - actie voor de Rechten van het Kind - solidariteit en rechtvaardigheid * vb. toepassingsgebied: ziekten in de ontwikkelingslanden: - lepra, rivierblindheid, diarree, inenten - armoede: arm maar niet zielig een eigen huis: - goedkope materialen - rioleringen - sloppenwijken 1ste leerjaar 2de graad De onverbrekelijk relatie mens en natuur: de wederzijdse kwetsbaarheid - leren inschatten wat de gevolgen zijn van vervuiling voor mens, plant en dier in de eigen leefomgeving en elders - leren zorg dragen voor de natuur - leren sorteren en recycleren Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Consumptiegedrag: - blijven kiezen voor milieuvriendelijke producten - weerbaarheid: zich leren verzetten tegen invloeden: reclame - blijven afstand nemen van energieverslindende en vervuilende producten * Activiteiten ontwikkelen: - streven naar een gezonde(re) leefomgeving: * voorbeeld toepassingsgebied: de school - project mentaliteitsverandering : 2 de leerjaar 2de graad De onverbrekelijk relatie mens en natuur: de wederzijdse kwetsbaarheid - leren inzien dat zonder natuur er geen mens is - leren zorgzaam omgaan met de natuur: de natuur is eindig! Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Consumptiegedrag: - leren inzien dat de voortdurende drang naar meer consumptie van goederen zal moeten worden ingedamd - een voorbeeld kunnen zijn voor anderen: - jezelf beperkingen leren opleggen * Het verband leren leggen tussen het eigen handelen en milieuproblemen - het streven naar evenwicht tussen natuur en (leef)cultuur

26 - schoner en zuiniger materialen - school en milieureglement - flesjes versus blikjes - zwerfvuil * sociale controle - sluikstorten Organisaties * Greenpeace * Wereldnatuurfonds Omgaan met de rechten van de natuur * Duurzaam bosbeheer: het bos bij ons - engagement: - meewerken aan de bescherming van het bos en groene zones - durven stelling nemen tegen milieuschadelijke initiatieven - aanmoedigen van groenprojecten: natuurreservaten - bereid zijn mee te ijveren voor het behoud van waardevolle landschappen - participeren aan groenacties Omgaan met de rechten van de natuur * Duurzaam bosbeheer: ontwikkelingslanden (Amazonewoud, Indonesië) - commerciële houtkap - zich informeren: er bestaat ook duurzaam geproduceerd hout - kritisch consumeren: zoals bij koffie bestaat er ook keurmerk voor hout * Wetgeving - engagement - daadwerkelijk naleven van milieurichtlijnen - milieuheffing: wie vervuilt moet betalen? - afspraken: thuis, de klas, op school: een groene spaarpot * De wereld is één lichaam - het verdwijnen van tropische bossen is nefast voor de gehele mensheid - ontwikkelingslanden: - plattelandsbewoners wachten niet op natuurbescherming - steeds meer landbouwgrond is nodig: bevolkingsgroei * De wereld is één lichaam - het verdwijnen van tropische bossen is nefast voor de gehele mensheid - inheemse volkeren: - leren respect opbrengen voor traditionele leefwijzen - het slachtoffer van ontwikkelingen van buitenaf

27 - natuurparken nemen voor hen steeds meer schaarse ruimte in - commerciële houtkap - opkomen voor de rechten van inheemse volkeren - beseffen dat onwetendheid vaak vooroordelen met zich brengt - beseffen dat zij afhankelijk zijn van de natuur en hun verdwijnen ook voor ons gevolgen heeft - opkomen voor het behoud van hun leef- en woongebieden * Water - het kostbaarste goed op aarde - zoetwaterbronnen zijn, hoewel hernieuwbaar, niet onuitputtelijk - leren verantwoord omspringen met waterverbruik - iedereen heeft recht op zuiver en veilig drinkwater - water als bron van alle leven - water is slecht verdeeld: altijd teveel of nooit genoeg - zuinig zijn met water is van levensbelang 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad Van eerbied voor de natuur naar een grotere betrokkenheid bij de zorg voor de natuur De principes van en voor natuurzorg: duurzame ontwikkeling * Streven naar een evenwicht tussen natuur en cultuur - gewelddadige actiegroepen en natuurzorg - project auto: - schade aan het milieu - problematiek rond productie en Van eerbied voor de natuur naar een grotere betrokkenheid bij de zorg voor de natuur De principes van en voor natuurzorg: duurzame ontwikkeling * Streven naar een evenwicht tussen natuur en cultuur - project auto: - de egocultuur: ieder zijn eigen auto - snelheid, stress, vrijheid endruk op het milieu - wegwerpeconomie Van eerbied voor de natuur naar een grotere betrokkenheid bij de zorg voor de natuur De principes van en voor natuurzorg: duurzame ontwikkeling * Streven naar een evenwicht tussen natuur en cultuur - het belang en de betekenis van ecoystemen - project auto: - kosten-baten-analyse - wederzijdse kwetsbaarheid:

28 afvalverwerking - de wederzijdse bedreiging - natuurrampen en hun sociale, economische en humane gevolgen - mensen verplaatsen om diersoorten in stand te houden? - de wederzijdse bedreiging - nieuwe ziekten - bedreiging voor parken: - oorlogen, commerciële stroperij (georganiseerde criminaliteit), tekort aan cultiveerbaar land natuurzorg versus economisch belang - eindigheid van fossiele brandstoffen in relatie tot milieuvriendelijke energie-bronnen: zonne-energie, windenergie * Relatie tussen vrije tijd en zorg voor de natuur: ethisch verantwoord reizen - avontuurlijke reizen: - toerisme als aanslag op de privacy van een volk - natuurvakanties - natuur- en wildparken: verplaatsing van oorspronkelijke bevolking - vernietiging van de vegetatie - strandvakanties - het bouwen van vrijetijdsinfrastructuur - grote verbruik van natuurlijke bronnen door hotels: lokale waterschaarste - alternatieve vakanties: principes van verantwoordelijk toerisme - je gaat met vakantie waar nog anderen wonen - verantwoordelijkheid en spaarzaamheid (water, energie) - steun de lokale kleinschalige economie * De natuur moet opnieuw zichzelf kunnen worden - getuige mogen zijn van de natuur is * Relatie tussen vrije tijd en zorg voor de natuur: ethisch verantwoord reizen - avontuurlijke reizen: - druk van het toerisme op de lokale economie en cultuur: - de toerist beinvloedt/ bepaalt de levensduurte - natuurvakanties - verstoring van het dagritme van dieren - ethisch fotograferen - strandvakanties - het privatiseren van stranden - alternatieve vakanties: principes van verantwoordelijk toerisme - verantwoord omgaan met fauna en flora - wees avontuurlijk: ontmoet de lokale bevolking! - wees tactvol en respecteer de lokale gewoonten * De natuur moet opnieuw zichzelf kunnen worden - van pretparken opnieuw naar wildparken - dierenrechten: * Relatie tussen vrije tijd en zorg voor de natuur: ethisch verantwoord reizen - strandvakanties - teloorgang van visserijcultuur - alternatieve vakanties: principes van verantwoordelijk toerisme - vermijd de aankoop van producten afkomstig van bedreigde diersoorten: - ivoor, huiden, neushoornhoorns, gorillahanden,

29 een eer - dierenrechten: - een dier mogen ontmoeten is een geschenk van de natuur - dieren zijn er voor zichzelf, niet voor de toeristen - voedergewoonten en wilde dieren - overdreven zorg voor dieren: dierenkerkhoven, dierenspeciaalzaken

30 Bijzonder procesdoel 6: Inzichtelijke omgang met wetenschap en techniek Eerste leerjaar B Beroepsvoorbereidend leerjaar Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf Oefenen in sociale verantwoordelijkheid Eerbied voor de natuur * Wetenschap en ethiek: - het omgaan met dieren: - testen en vivisectie - kleine en grote, mooie en lelijke dieren, lieve en vieze dieren - schoonheidsproducten - geneesmiddelen: een dosis gezond verstand * Techniek en ethiek - de computer: - verantwoord omgaan met het gebruik ervan: - afwegen van de voor - en nadelen: - leren onderscheid maken tussen noodzaak en overbodigheid - een boekenkast op een schijfje - tijdsbesparing - de techniek in dienst van de mens: - de arbeidsomstandigheden vroeger en nu - thuis in de keuken: - de keukenrobot en andere snufjes * vb. toepassingsgebied: - Ontdekken van de Rechten van het Kind: kinderen in specifiek moeilijke omstandigheden: - kinderarbeid Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf Oefenen in sociale verantwoordelijkheid * Wetenschap en ethiek - omgaan met mensen: - geneesmiddelen: - wat niet meer goed is voor ons, is nog goed voor de ontwikkelingslanden: geneesmiddelen met vervallen geldigheidsdatum * Techniek en ethiek - de mobiele telefoon: - verantwoord omgaan met het gebruik ervan: - leren afwegen van de voor- en nadelen: - leren onderscheid maken tussen noodzaak en overbodigheid - pure luxe - het brengt mensen dichter bij elkaar: het sms-je - gezondheid - de wetenschappelijke mens: - enkele technologische verwezenlijkingen uit het dagelijks leven - hun belangrijkheid - hun doeltreffendheid - uitvindingen: zinvol-zinloos-overbodig - de elektrische tandenborstel

31 1ste leerjaar 2de graad Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf: eigenwaarde Sociale verantwoordelijkheid: waardigheid van mensen, in het belang van mensen Eerbied voor de natuur: waardigheid van dieren, in harmonie met de natuur * Omgaan met wetenschap: hoe ver reikt noodzakelijkheid? wat is ethisch juist? - De schoonheidsindustrie - leren inzien dat zulke industrie afhankelijk is van mensen en niet omgekeerd - verantwoord leren omgaan met schoonheidsproducten - De voedingsindustrie - leren kritisch kiezen van voedingsproducten - De dierenindustrie - dierenklinieken - dierenproeven: - schoonheid en /of gezondheid van de mens - welke soorten dieren: gradatie op basis waarvan? - waardigheid van dieren: - dieren hebben gevoelens - dieren kennen genegenheid - dieren kunnen jaloers zijn * Omgaan met technologie: hoe ver reikt noodzakelijkheid? wat is ethisch juist? - mens en communicatie: het menselijk contact - voor- en nadelen - het andere omgaan met elkaar - privacy? elk gezinslid zijn eigen adresje met paswoord 2 de leerjaar 2de graad Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf: eigenwaarde Sociale verantwoordelijkheid: waardigheid van mensen, in het belang van mensen Eerbied voor de natuur: waardigheid van dieren, in harmonie met de natuur * Omgaan met wetenschap: hoe ver reikt noodzakelijkheid? wat is ethisch juist? - de lichaamsindustrie in het bijzonder - esthetische chirurgie - lichamelijke gebreken: hazenlip, huidaandoeningen, geboorteplek - huidtransplantaties: ongevallen, brandwonden - plastische chirurgie - borsten, dijen, gezicht - huidtransplantaties: wegwerken van onregelmatigheden - de wetenschap in dienst en in het belang van de mens en niet omgekeerd - zin en onzin van uitvindingen - belang van de ruimtevaart - proefdieren in wetenschappelijke experimenten - testen van uithoudingsvermogen en weerstand - testen van aanpassingsvermogen - medische experimenten - mensen die zichzelf aanbieden: de vrije wil als testpersoon - nieuwe technieken bij onwetenden: grenzen? - nieuwe geneesmiddelen tijdens operaties * Omgaan me technologie: hoe ver reikt noodzakelijkheid? wat is ethisch juist? - de techniek in dienst van de mens: wapens? - de jacht bij inheemse volken - jongeren en vuurwapens - informatisering - (recht op) privacy: wat mag, wat kan? - publicitaire campagnes op naam thuis

32 - de relativiteit van en als sociale omgangsvorm - chatten: voor- en nadelen - het andere omgaan met elkaar - de relativiteit van chatten als sociale omgangsvorm - de mobiele telefoon: - gezondheidsproblematiek - manipulatie: de prijzenslag - een factuur moet worden betaald - groepsdruk: erbij horen - reclame - opgebeld worden: u bent winnaar van., u komt in aanmerking voor - hoe ontstaat zulk adressenbestand? - computertechnologie - wat mag een computer allemaal kennen? - de vermenselijking van de computer - slimmer dan slim? - wie drukt (tenslotte) op de startknop? - sociale omgang in gevaar? 1 ste leerjaar 3 de graad 2 de leerjaar 3 de graad 3 de leerjaar 3 de graad Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf: eigenwaarde Sociale verantwoordelijkheid: waardigheid van mensen, in het belang van mensen Eerbied voor de natuur: waardigheid van dieren, in harmonie met de natuur Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf: eigenwaarde Sociale verantwoordelijkheid: waardigheid van mensen, in het belang van mensen Eerbied voor de natuur: waardigheid van dieren, in harmonie met de natuur Verantwoordelijkheid tegenover zichzelf: eigenwaarde Sociale verantwoordelijkheid: waardigheid van mensen, in het belang van mensen Eerbied voor de natuur: waardigheid van dieren, in harmonie met de natuur * Ethisch omgaan met wetenschap - spitstechnologie - technologie voor de elite - oorlogvoering en spitstechnologie - medische spitstechnologie en levenseinde - scheiding van Siamese tweelingen - experimenten - lebensborn project - organen - handel in organen en internationale maffia - het gebruik van dierenorganen voor de schoonheidsindustrie * Ethisch omgaan met wetenschap - spitstechnologie - medische spitstechnologie - spitstechnologie en topsport - draagmoeders en leenmoeders - een kind à la carte: - de eerste keuze: jongen of meisje - de tweede keuze: geen abnormaal kind op de wereld zetten - de derde keuze: een kind op bestelling - experimenten - tweelingenonderzoek - organen * Ethisch omgaan met wetenschap - spitstechnologie - klonen van mensen - voortplantingstechnologie - IVF, eiceldonatie, eicelstimulatie, spermastimulatie, spermadonatie - het manipuleren van genen, de hoop van de geneeskunde - experimenten - genetische experimenten: - mijn genen, privaat eigendom? - organen - transplantaties van dierenorganen in mensen