De transitie naar een duurzaam landbouw- en voedingssysteem voor 9 miljard mensen. Erik Mathijs

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "De transitie naar een duurzaam landbouw- en voedingssysteem voor 9 miljard mensen. Erik Mathijs"

Melanie van der Berg
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 De transitie naar een duurzaam landbouw- en voedingssysteem voor 9 miljard mensen Erik Mathijs

2 Nothing less is required than a redesign of the whole food system to bring sustainability to the fore. (UK Foresight, 2011) Business as usual is not an option. (R. Watson - Director IAASTD & Chief Scientist DEFRA) The new challenges require changes in the way food is produced, stored, processed, distributed, and accessed that are as radical as those that occurred during the 18th, 19th, and 20thcentury agricultural revolutions. (Godfray et al., Science, 2010) A radical change in food consumption and production in Europe is unavoidable to meet the challenges of scarcities and to make the European agro-food system more resilient in times of increasing instability and surprise. (SCAR/EC Foresight, 2011)

radical as those that occurred during the 18th, 19th, and 20thcentury agricultural revolutions. (Godfray et al.

3 Overzicht Het probleem: Hoe 9 miljard mensen voeden in 2050 in een wereld van schaarse grondstoffen? De bouwstenen: Hoe vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen rekening houdend met de eindigheid van natuurlijke hulpbronnen? De aanpak: Hoe acties ondernemen die een verschil kunnen maken in een ingedommelde wereld?

De bouwstenen: Hoe vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen rekening houdend

4 Het probleem

5 Uitdagingen naar 2050 Een miljard mensen lijdt honger Wereldbevolking neemt toe met 30% en zal vooral in megasteden in het zuiden leven Inkomens nemen toe en veroorzaken dieetverschuivingen naar meer vlees en plantaardige oliën Natuurlijke hulpbronnen zoals olie, P, water en biodiversiteit worden schaars (verergerd door klimaatsverandering) Ecosystemen worden vernietigd zodat essentiële ecosysteemdiensten afbrokkelen

plantaardige oliën Natuurlijke hulpbronnen zoals olie, P, water en biodiversiteit worden schaars

6 Honger in de wereld relatieve ernst absolute hoeveelheid

7 9,1 miljard mensen verwacht in %

8 voornamelijk in ontwikkelingslanden!

9 Stedelijke bevolking (in % van de totale bevolking Bron: United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division: World Urbanization Prospects, the 2009 Revision. New York, 2010

10 Bevolking van de 29 stedelijke agglomeraties waarvan verwacht wordt dat het megasteden worden in 2025 Bron: United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division: World Urbanization Prospects, the 2009 Revision. New York, 2010

Department of Economic and Social Affairs, Population

11 Verwachte inkomensgroei ook weer vooral in ontwikkelingslanden

12 Kearney, Phil. Trans. R. Soc. B, 2010

13 Onze ecologische voetafdruk WWF, Living Planet Report 2010

14 Peak Everything Peak Oil Peak Water Peak Phosphorus Peak Biodiversity Peak Land Peak Food Source: Blog of John C. Ayers

15 Bron: Sutton et al. (2011)

16 Bron: Sutton et al. (2011)

17 Natuurlijke (groen), intentionele anthropogene (blauw) en niet-intentionele anthropogene (oranje) stromen in 2000 (Sutton et al., 2011)

18 Broeikasgassen in de landbouw De koolstofcyclus in de landbouw Bron:

19 Bijdrage tot broeikasgasemissie door landbouw

20 De bouwstenen

21 natuurlijke hulpbronnen (source) ecosysteemdiensten productie consumptie recyclage ecosystemen afval en vervuiling (sink)

22 natuurlijke hulpbronnen (source) schaarste van natuurlijke hulpbronnen (fosfor, biodiversiteit, water, land, olie) verlies aan ecosysteemdiensten ecosysteemdiensten productie consumptie recyclage ecosystemen afval en vervuiling (sink) vernietiging van ecosystemen

23 natuurlijke hulpbronnen (source) schaarste van natuurlijke hulpbronnen (fosfor, biodiversiteit, water, land, olie) verlies aan ecosysteemdiensten ecosysteemdiensten bevolking productie consumptie recyclage inkomen ecosystemen afval en vervuiling (sink) vernietiging van ecosystemen

24 natuurlijke hulpbronnen (source) productiviteit en inputefficiëntie verhogen bevolking verlagen ecosysteemdiensten bevolking productie consumptie recyclage inkomen ecosystemen afval en vervuiling (sink) consumptie-efficiëntie verhogen materiële consumptie verlagen

25 Productiviteit verhogen Opbrengstkloof dichten door beter gebruik van inputs Productielimieten verhogen door gewasverbetering (conventionele selectie of genetische modificatie)

26 Het bereiken van 95% van het opbrengstpotentieel van gewassen zou het aantal calorieën met 58% stijgen (Foley et al., Nature, 2011, 478: )

27 Input-efficiëntie verhogen Gewasverbetering (conventionele selectie of genetische modificatie) Opbrengstverliezen tegengaan (beter bewaring, betere bestrijding) Nutriënten recycleren

28 Huidige en toekomstige GM toepassingen (Godray et al., 2010) Tijdsschaal Kenmerk Gewas Nu Korte termijn (5-10 jaar) Middellange termijn (10-20 jaar) Lange termijn (> 20 jaar) Tolerantie voor breedspectrum herbicide (HT) Resistentie tegen kauwende insecten (Bt) Biofortificatie Resistentie tegen virussen en schimmels Resistentie tegen zuigende insecten Verbeterde verwerking en bewaring Droogtetolerantie Zouttolerantie Verhoogde N-efficiëntie Tolerantie voor hoge temperatuur Stikstoffixatie Inhibitie van denitrificatie Verhoogde fotosynthese-efficiëntie Maïs, soja, koolzaad, katoen, rijst Granen, zoete aardappel Aardappel, rijst, groenten, fruit Rijst, groenten, fruit Tarwe, groenten, fruit Granen, knolgewassen Granen, knolgewassen

29 Consumptie-efficiëntie verhogen Verspilling verminderen Lage prijs voedsel 10% van inkomen besteed aan voeding Samenstelling dieet veranderen naar gezondheidsaanbevelingen toe: Minder vlees (100 g per dag) Minder suiker Meer groenten en fruit De productie van 1 kg rundvlees vereist 5-7 kg granen en liter water.

30 Voedselverspilling

31 Voedselverspilling Bron: UK Foresight Project on Global Food and Farming Futures

32 Demografische transitie versnellen Opleiding Economische ontwikkeling Rol en status van vrouwen

33 Materiële consumptie verminderen Dematerialisatie niet mogelijk voor voeding omdat diensten en product niet kunnen worden gescheiden Geen gewassen gebruiken voor biobrandstoffen (alleen nevenstromen) Sufficiëntie: dalen van de consumptie tot op het niveau van echte noden Vrijwillig consuminderen Verplichte rantsoenering Financiële instrumenten (bv. vetbelasting)

34 De aanpak

35 Transitie als proces Bron: VITO

36 STAP 1: SYSTEMEN ANALYSEREN Waar zijn de hefbomen?

37 STAP 2: VISIE VORMEN wervende en inspirerende visie heldere visuele of niet-visuele beelden van het gewenste toekomstige systeem, gebaseerd op gedeelde principes moeten i.p.v. willen, proactief en creatief i.p.v. reactief stond. meervoudige eindbeelden of verhaallijnen die voldoen aan de gedeelde basisprincipes, maar voldoende ruimte laten voor individuele keuze

41 STAP 3: PADEN UITSTIPPELEN backcasting van toekomst naar heden een aantal strategische hoofdlijnen uitzetten hoe de verschillende oplossingen combineren? in welke mate moet worden ingezet op elke oplossing? antwoord hangt sterk af van het perspectief (paradigma) dat je gebruikt

42 Twee transitiepaden? Opbrengstkloof dichten Duurzame intensificatie Met externe inputs en GM Productielimieten verhogen Ja (via GM) Neen Ecofunctionele intensificatie Met agroecologische methoden Inputefficiëntere gewassen Ja (via GM) Ja (conventioneel) Opbrenstverliezen tegengaan Met externe inputs en GM Met agroecologische methoden Nutriënten recycleren Gefractioneerd Binnen het systeem Verspilling verminderen Ja Ja Dieetsamenstelling verschuiven Ja, qua samenstelling Ja, qua samenstelling en oorsprong Bevolking verminderen - - Materiële consumptie verminderen Consumanderen Consumanderen en consuminderen

43 Ecofunctionele intensificatie Combinatielandbouw (bv. agroforestry) Integrated Pest Management Conserveringslandbouw (bv. verminderde bodembewerking)

44 (Erb et al., 2009)

46 STAP 4: EXPERIMENTEREN experimenten opzetten die systeemfouten aanpakken leerproces centraal Bron:

47 Conclusies Het probleem: honger, bevolkingstoename, dieetverschuiving, ecologisch draagkracht, grondstoffenschaarste De bouwstenen: productiviteit en inputefficiëntie, consumptie-efficiëntie, demografische transitie, consumptievermindering De aanpak: transitie = visie + transitiepaden + experimenten +

Vergelijkbare documenten

20160210 Verslag avond over Voedsel en Voedsel zekerheid

20160210 Verslag avond over Voedsel en Voedsel zekerheid Marijke de Graaf, werkzaam bij ICCO houdt een lezing over Voedsel en Voedsel zekerheid OPrganisatie ZWO-groep wijkgemeente Eindhoven-Zuid. We beginnen