Stikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie

Transcriptie

1 Stikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie Jan Willem Erisman Arnhem, 24 januari 2018

2 Louis Bolk ( ) Hoe ruimer zou onze opvatting van het leven zijn, indien het ons gegeven was dit eens te bestuderen met verkleinglazen" 2

3 Een veerkrachtig voedselsysteem vraagt om een systeembenadering 3

4 Stikstof als voorbeeld: nodig voor groei Natuurlijke niveaus: hoge biodiversiteit Meer biomassa (= voedsel): meer stikstof Bodemleven ongebruikt Afnemende meeropbrengst; Toenemende verliezen 4

5 Stikstof als voorbeeld: laat alles groeien N-arme natuurlijke ecosystemen Biodiverse bos ondergroei Korstmossen kruidenrijk grasland voedselarme rivier N-rijke ecosystemen Verlies biodiverse ondergroei Verlies korstmossen monocultuur grasland 5 vissterfte

6 Veranderd landgebruik: meer bos, stedelijk gebied, infrastructuur en versnippering % van de cultuur historische lijnelementen verdwenen (< 1990) minder randen of overgangen, weinig overhoekjes of bosjes en/of struweel Richard Fuchs

7 Afname diversiteit soorten akkerbouw % Aandeel Areaal van totaal x1000 akkerbouw ha 9.0% % 7.0% % 5.0% % 3.0% 2.0% % Rogge Haver Snijmaïs Bloeiende maaigewassen Fruitbomen 0.0% Bloeiende maaigewassen Fruitbomen gewassen die economisch geteeld kunnen worden in de veehouderij en de akkerbouw zijn gras, mais, aardappelen, bieten, en ui CBS Statline 8

8 Gebruik van bestrijdingsmiddelen Veel plagen ontstaan door verlies van natuurlijke bestrijding Natuurlijke vijanden zijn gevoeliger voor pesticiden dan plagen Insecticiden, fungiciden, herbiciden, larviciden, nematiciden en hulpstoffen Vermijd systeem verstorende pesticiden

9 Van divers/bloemrijk naar gelijksoortig Diverse en bloemrijke systemen genetische variatie kleinschaligheid landschapselementen kruidenrijk grasland bloemrijk graanteelt Biouniform en monocultuur genetische uniform specialisatie monocultuur eiwitrijk grasland aardappelteelt 10

10 Living Planet Index - agrarisch landschap - LPI gebaseerd op 48 soorten dagvlinders, zoogdieren en broedvogels - Daling populatie omvang van 40% sinds 1990

11 Consumenten besteding aan voedsel in Nederland (% of inkomen)

12 De opbrengsten in de varkensvlees en zuivel keten slecht verdeeld Netto rendement als % van de investering in de varkens- en zuivelketen Van Grinsven en Komen, 2017

13 Wat verdient de boer in het voedselsysteem??

14 De huidige en veerkrachtige landbouw - Probleemgericht - Variatie uitschakelen - Continue monitoring en direct ingrijpen - Hoog risico - Statisch evenwicht - Systeemgericht - Variatie gebruiken - Zelfregulerend vermogen stimuleren, indirect sturen - Laag risico - Dynamisch evenwicht

15 (Bio)diversiteit als basis voor veerkracht Grote diversiteit Weinig diversiteit Genetische Variatie gewassen Diversiteit op Het bedrijf Variatie in een Regio Variatie in dieet Voedselkwaliteit

16 Biodiversiteit en de landbouw Biodiversiteit is de rijkdom en diversiteit van al het leven op aarde. Biodiversiteit gaat niet alleen over de individuele soorten, maar juist de diversiteit van ecosystemen, soorten en genen, en de samenhang daartussen Landbouw is afhankelijk van biodiversiteit en draagt bij aan biodiversiteit, voedselproductie en beheer van ecosysteemdiensten 17

17 Systeembenadering: natuur-inclusief (Bron: Stichting Van Akker naar Bos) Landbouw: Bodem en landschap bepaalt optimale productie Bouw op vanuit functionele agrobiodiversiteit Gebruik van variatie/diversiteit en managen van evenwicht

18 Biodiversiteit bevordering, risico verlaging en duurzame landbouw Functionele (agro) biodiversiteit versterken Lagere drukfactoren Toename biodiversiteit op en buiten het bedrijf Basis voor een robuust/ veerkrachtig systeem met een goed verdienmodel

19 Conceptueel kader biodiversiteit voor Natuurinclusieve landbouw Natuurinclusieve landbouw is een vorm van duurzame landbouw als onderdeel van een veerkrachtig voedselsysteem, gebruikmakend van de natuur/(bio)diversiteit, met een gezond verdienmodel Landbouw die de volgende doelen realiseert: Productie van voldoende (en veilig) voedsel met hoge kwaliteit, op een gezonde bodem binnen de ecologische- en leefomgevingsgrenzen goed voor het klimaat, biodiversiteit, landschap en de burger met een gezond verdienmodel. 21

20 4 samenhangende pijlers van biodiversiteit Specifieke Soorten Brongebieden en Verbindingszones Landschappelijke Diversiteit Functionele Agrobiodiversiteit 22

21

22

23 Herontwerp van het systeem Adaptief model Subsidies Herontwerp systeem Nieuwe bedrijfsmodellen Agrarisch Natuurbeheer Controle model

24 Bedankt voor uw aandacht