Inleiding Uitgangspunten

Transcriptie

1 Ondernemingsplan 1

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Organisatie-ontwikkeling... 5 Terugblik... 5 Strategische keuze... 5 Strategische personeelsplanning... 6 Professionals... 6 Overige activiteiten in... 7 Talenten Ontwikkelen... 8 Doorstroom... 8 Klant en Markt... 9 Terugblik... 9 Commerciële aanpak... 9 Nieuwe ontwikkelingen Kwaliteit Verbonden partijen Financiering Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud kapitaalgoederen Rechtmatigheid Risico's Financiële verantwoording Toelichting overzicht baten en lasten

3 Inleiding Door het aanbod van werk en training van Promen worden medewerkers zoveel als mogelijk aan de voor hen juiste baan gekoppeld. Energie halen uit werk en opleiding, dat biedt Promen aan iedere medewerker. Daarin is Promen de verbindende schakel tussen medewerkers, gemeenten en werkgevers. Om dit te blijven, is het noodzakelijk het bedrijf aan te passen op de veranderende omgeving. Vorig jaar zijn de eerste stappen gezet om het bedrijf Participatiewetproof te maken. Er is gestart met het modulair model, waarin gemeenten naar behoefte werk en begeleiding bij Promen inkopen. Het modulair model is een goed bestuurlijk kader voor de komende jaren, maar moet nog worden aangevuld met een strategie voor de middellange termijn. Om deze strategie in kaart te brengen is een strategietraject gestart. Inmiddels ligt een rapportage bij de gemeenten, de opdrachtgevers van dit traject. De besluitvorming hierover volgt de komende maanden, nog voor het einde van. Promen werkt ondertussen gestaag verder aan de organisatie, onder meer door aandacht te blijven besteden aan de doorstroom van SW-medewerkers naar een werkplek buiten de muren van Promen. In verwachten we 25 medewerkers buiten te plaatsen. Dit als onderdeel van een meerjarig plan t/m om in totaal 100 mensen van binnen naar buiten te plaatsen. Daarnaast zal de focus in in het bijzonder liggen op de verdere doorstroom naar een zo regulier mogelijke werkplek bij werkgevers (individueel detacheringen en begeleid werken). De fysiek benodigde ruimte wordt aan de nieuwe situatie aangepast. Nu het contract voor de locatie aan de Mient in Capelle aan den IJssel medio afloopt, zijn we op zoek naar een nieuwe locatie. Ook in Gouda is een dergelijke slag gemaakt, door het sterk verouderde huurpand van het bedrijfsonderdeel Groen en Schoon op te zeggen en dit bedrijfsonderdeel te integreren in de locatie aan de Zuider IJsseldijk. Hiermee is de kwaliteit verhoogd en kon tevens een besparing worden gerealiseerd. Om extra druk op de parkeerplekken te voorkomen zal het voormalige provinciale steunpunt Haastrecht, gelegen aan de Zuider IJsseldijk, worden aangekocht en worden een 20 tal parkeerplekken gehuurd op de locatie Goudasfalt. Bij al die investeringen wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan duurzaamheid als vaste kernwaarde. Van het ontwerp tot het beheer. Zo hebben wij alle verlichting inmiddels door LED vervangen en worden alle nieuwe en vervangingsinvesteringen uitgevoerd met inachtneming van deze kernwaarde. Promen heeft inmiddels een forse subsidie ontvangen voor de realisatie van zonnepanelen op de vestiging in Gouda en is gestart met een haalbaarheidsonderzoek. Een dergelijke voorziening biedt weer geheel nieuwe openingen voor verdere verduurzaming o.a. op het gebied van het elektrificeren van het wagenpark. Promen biedt de infrastructuur om ook andere mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag te krijgen. Voorbeelden hiervan zijn de Bouwen aan een Werkende Toekomst (BWT)- trajecten, de uitbreiding van het Werkontwikkelcentrum (WOC), het aanbod van garantiebanen en Nieuw Beschut. Ook is in gestart met reguliere banen in combinatie met een maatwerktraject bij PostNL om zo mensen uit de Participatiewet snel op weg te helpen naar een betaalde baan. De uitstroompercentages zijn hoog. Zo heeft het WOC een uitstroompercentage naar werk van circa 30% en de BWT trajecten tussen de 20 en 25%. Uitgangspunten De uitgangspunten voor het Ondernemingsplan ( ) zijn ten opzichte van de primitieve begroting niet ingrijpend gewijzigd. In de personeelsplanning voor de nieuwe doelgroep van de Participatiewet wordt rekening gehouden met de aantallen deelnemers en trajecten zoals opgenomen in het 2015 (270 deelnemers/ trajecten in geleidelijk oplopend naar 458 deelnemers/ trajecten in ). 3

4 Ook de hoogte van de daarop gebaseerde trajectvergoedingen bevinden zich binnen de kaders van het De hogere gemeentelijke bijdrage houdt met name verband met het niet beïnvloedbare subsidiebedrag per Wsw arbeidsplaats (SE) van het Rijk. Dit daalt van in de primitieve begroting naar in het Ondernemingsplan. Dit houdt verband met de definitieve budgetverdeling en ontwikkeling zoals blijkt uit de meicirculaire. Uit de meicirculaire komt naar voren dat het landelijk realisatiecijfer onverwacht hoog is gebleken. Niet alleen door lagere uitstroom maar ook doordat in 2015 de overrealisatie waarop in 2015 was afgetopt, nu wel volledig wordt meegenomen. Bij een gelijkblijvend macrobudget leidt dit tot een lager bedrag per SE. De VNG en Cedris zijn van mening dat het macrobudget daarom opgehoogd moet worden. De uitkomsten van dit traject zijn nog niet bekend. In het Ondernemingsplan is overeenkomstig de primitieve begroting rekening gehouden met een effect van 800k met betrekking tot de nieuwe Wet Tegemoetkomingen Loondomein: het Lage Inkomensvoordeel (LIV). Het daadwerkelijke bedrag wordt echter pas in definitief door het UWV vastgesteld aan de hand van de feitelijke aanvragen ten laste van het beschikbare macrobudget. 4

5 Organisatie-ontwikkeling Terugblik De wijziging in de organisatiestructuur van 2015 is in geborgd in de organisatie. Daarbij is een belangrijke verbeterslag gemaakt in de structuur en de werkprocessen. Promen transformeert hiermee naar een klantgerichte en flexibele organisatie. In navolging op het BING-traject, volgt eind een medewerkerstevredenheidsonderzoek, waarbij alle medewerkers van Promen worden betrokken. Dit onderzoek vormt de start van een nieuwe cyclus om te onderzoeken wat er onder de medewerkers leeft. In zullen de aanbevelingen vanuit dit traject bij de verdere ontwikkeling van de organisatie worden betrokken. Strategische keuze In het najaar van heeft Tom de Haas zijn rapportage naar aanleiding van het strategietraject opgeleverd. Na besluitvorming door de gemeenten ontstaat een duidelijk en breed gedragen perspectief waarnaar de komende jaren gericht kan worden toegewerkt. In de rapportage worden de mogelijkheden geschetst waarmee Promen de gemeenten kan ondersteunen bij het ontwikkelen en plaatsen van de brede doelgroep van de PW. Afhankelijk van de te maken keuzes door de gemeenten zal Promen zich in verder specialiseren op onder meer de volgende onderwerpen: Ontwikkeling en plaatsing van specifieke subdoelgroepen (o.a. Nieuw Beschut, Garantiebanen, jongeren en statushouders) Het inrichten van een regionaal SROI adviespunt De opzet en implementatie van regionale detacheringsfaciliteit De verdere ontwikkeling naar een leerwerkbedrijf Samenwerking met andere organisatie op het gebied van zorg, welzijn en werk De opzet en inrichting van gemeentelijke werkbedrijven Nieuw Beschut In de Participatiewet is de verplichting opgenomen om Beschut Werk aan te bieden aan burgers die begeleiding nodig hebben, die niet door een regulier werkgever kan worden aangeboden. De indicatiestelling wordt gedaan door het UWV. Na indicatiestelling zijn gemeenten verplicht om een betaald dienstverband aan te bieden. In het algemeen wordt Beschut Werk als een onaantrekkelijke voorziening gezien vanwege de financiële risico s en de rem op de ontwikkeling van de kandidaat die het structurele karakter van beschut werk zou veroorzaken. Promen bereidt zich nu reeds voor op het aanbod van nieuw beschut werk in. Nieuwe doelgroepen Na de invoering van de Participatiewet dreigen de schoolverlaters aan de onderkant van de arbeidsmarkt (VSO/Pro/Entree) in het gedrang te komen. Promen heeft contacten gelegd met de verschillende scholen in haar werkgebied. Dit gezien de mogelijkheden om stage te lopen bij Promen dan wel om gezamenlijk een BBL-opleidingstraject niveau 1 te starten. SROI De oprichting van een regionaal SROI (Social return on investment)-adviespunt biedt belangrijke voordelen voor (publieke) opdrachtgevers en ondernemers. Dit 5

6 expertisecentrum kan gemeenten en ondernemers ondersteunen bij alle fases van het SROI-proces: aanbesteding, invulling, matching, monitoring en administratie. Het SROIadviespunt ontzorgt daarmee de opdrachtverstrekkers en kan er toe bijdragen dat de SROI verplichtingen in onze regio ook daadwerkelijk worden ingevuld. Detacheringsfaciliteit Het doel van de detacheringsfaciliteit is een tijdelijke werkplek te bieden ter overbrugging naar regulier werk of een garantiebaan voor groepen en individuen op de arbeidsmarkt die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Hierbij valt te denken aan arbeidsbeperkten (met een verdiencapaciteit van 30% tot 80%), jongeren, ouderen en speciale groepen als asielzoekers en statushouders. De detacheringsfaciliteit is een instrument om de drempel voor het creëren van (garantie)banen door werkgevers te verlagen. Enerzijds leidt het tot een beperking van de werkgeversrisico s, anderzijds sluit het aan bij de behoefte van werkgevers aan een flexibele ring van arbeidskrachten om de pieken en dalen in de vraag van producten op te vangen. Voor gemeenten is het, naast de sociale voordelen, financieel aantrekkelijk als het beroep op uitkeringen wordt beperkt door optimaal gebruik te maken van het verdienvermogen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Strategische personeelsplanning De strategieformulering in is bepalend voor de verdere organisatie ontwikkeling. In dit kader zal in worden gestart met de opzet van een strategische personeelsplanning voor de komende jaren. De behoefte aan flexibele arbeid is van belang om de seizoensinvloeden en de piek in de dienstverlening optimaal te kunnen managen. Omdat de vraag naar arbeid grillig is, is het noodzakelijk een flexibele schil op te bouwen door middel van een mix van vaste en tijdelijke dienstverbanden. De hoge uitstroom van oudere medewerkers maakt het ook mogelijk om hierin keuzes te maken. Maar ook de inzet van 0-uren en vakantiecontractenconstructies worden benut om de dienstverlening te continueren en te flexibiliseren. Professionals De wereld waarin Promen opereert verandert en dat vraagt om een nieuwe manier van werken en samenwerken binnen de organisatie. Het is belangrijk dat medewerkers gemotiveerd aan de slag blijven en goed onderling samenwerken en dat het personeelsbeleid volledig op orde is. In het najaar van wordt de eerste groep leidinggevenden en werkvoorbereiders ondersteund in hun vaardigheden leiderschap en samenwerking door het volgen van een Insight training. Innoveren en transformeren vereist een veranderde leiderschapsstijl en specifieke competenties van leiders binnen een veranderde cultuur. De taken van lijnmanagers worden zwaarder door de diversiteit van doelgroepen. De versterking van de managementkwaliteiten is daarom een continu aandachtspunt, ook in. Om een voorbeeldrol te vervullen zijn kennis en vaardigheden nodig, maar ook visie op de toekomst. De balans vinden tussen productie en de mensontwikkeling is een dagelijkse uitdaging voor alle leidinggevenden. Om hen te faciliteren wordt er in aandacht besteed aan de vermindering van administratieve last, maar ook aan verdieping van kennis op het gebied van gespreksvaardigheden en time management. De jobcoaches en salesmedewerkers hebben de training functiecreatie inmiddels gevolgd. Deze training had als doel versneld medewerkers naar buiten te bemiddelen en duurzaam te plaatsen bij werkgevers. Met functie- en jobcreatie kan Promen samen met de werkgevers werken aan nieuwe passende plaatsen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Inmiddels is Promen een door het UWV erkend bureau voor jobcoaches. 6

7 Voor alle disciplines van valide krachten gelden nog ontwikkelingsmogelijkheden. Bij Promen is geen instrument beschikbaar die de talenten en ontwikkelingsmogelijkheden van deze medewerkers in beeld brengt. Na de invoering van functioneren en beoordeling voor de doelgroep wordt gestart met de inrichting van een instrument voor de valide krachten. Overige activiteiten in In is een nieuwe verlofregeling geschreven die past bij de verschillende rechtsvormen en die past bij modern werkgeverschap. Belangrijk is dat Promen hiermee meer dan nu kan sturen op de opname van het verlof. In deze regeling is de afbouw van het verlofstuwmeer in vijf jaar opgenomen. Het ziekteverzuim bij Promen is vergelijkbaar met het ziekteverzuim in de branche. Toch wordt het terugdringen van het ziekteverzuim een belangrijk speerpunt van. De problematiek is meervoudig complex en het verzuimgedrag is moeilijk te beïnvloeden. In wil Promen de uitvoering van het verzuim meer in eigen regie houden, maar de begeleiding kwalitatief verhogen. Vanuit de arbodienstverlening zal alleen nog de bedrijfsarts worden ingehuurd. De interne verzuimbegeleiding zal worden uitgebreid met een verzuimcoach naast de sociaal maatschappelijke functionaris. Ook de borging in het verzuimproces wordt beheerd vanuit de interne organisatie. De kosten voor de verzuimbegeleiding worden ten opzichten van verminderd met ,- op jaarbasis. Voor elk bedrijfsonderdeel wordt gewerkt met een jaartarget. 7

8 Talenten Ontwikkelen Promen zet de juiste mensen op de juiste plek. Een continue uitdaging om de juiste match te maken tussen een vacature en de loonwaarde en dat vervolgens zo efficiënt en effectief mogelijk in te vullen. Promen werkt daarbij intensief samen met gemeenten en werkgevers. Het doel is deze medewerkers uit te laten stromen op een zo regulier mogelijke baan. In is het aantal Bouwen aan een Werkende Toekomst (BWT-trajecten) trajecten op verzoek van gemeenten uitgebreid. Gemeenten zijn geïnteresseerd in trajecten voor deelnemers met aanzienlijke afstand tot de arbeidsmarkt. De inhoud van de trajecten is toegesneden op de uitgangspunten van de Participatiewet: de kortste weg naar werk voor deelnemers die dat kunnen en een intensieve aanpak voor hen die dat nodig hebben. In het Werkontwikkelcentum (WOC) worden uitkeringsgerechtigden uit de gemeenten Gouda en Waddinxveen gestimuleerd om weer aan de slag te gaan. Het doel van het WOC is om via een intensieve aanpak cliënten snel arbeidsfit te maken en ze te begeleiden bij het op eigen kracht vinden van betaald werk. De verwachting is dat nietgemotiveerde cliënten afzien van een bijstandsuitkering, dat de kans dat deelnemers uitstromen naar werk groot is en dat de mogelijkheden van personen die het traject doorlopen hebben goed in beeld zijn. De combinatie van werken en leren is een succesvolle formule gebleken om deelnemers te activeren naar regulier werk, ongeacht hun afstand tot de arbeidsmarkt. Voor wie niet zelfstandig de stap naar regulier werk kan maken zijn re-integratie-instrumenten vanuit de PW beschikbaar, zoals loonkostensubsidie, garantiebaan, jobcoaching en proefplaatsing. Doorstroom Promen werkt aan de realisatie van een meerjarig plan om te komen tot een doorstroom van SW-medewerkers van binnen naar buiten (totaal 100 medewerkers in de periode t/m ; oftewel 25 medewerkers per jaar). De belangrijkste beweging blijft de doorstroom van medewerkers van Productie Binnen naar Groepsdetachering. Het ontwikkel instrument Werkstap biedt ondersteuning bij de ontwikkeling en re-integratie van deze medewerkers. In Werkstap staan de competenties en ontwikkelingsmogelijkheden van de medewerkers benoemd. Werkstap zal nog verder worden ontwikkeld om de medewerkers binnen hun mogelijkheden meer kansen op de arbeidsmarkt te bieden. Medewerkers met specifieke talenten zullen sneller zichtbaar worden en kunnen door werkopdrachten te maken zich sneller ontwikkelen. In zal de aandacht ook gericht zijn op de verdere doorstroom vanuit het Groen en Schoonbedrijf en Groepsdetacheringen naar een zo regulier mogelijk werkplek bij werkgevers (individuele detacheringen en/ of begeleid werken). Om de doorstroom te bevorderen, kunnen de medewerkers uit de doelgroep gebruik maken van het trainingsaanbod van het Talentontwikkelplein van Promen. In volgt een uitbreiding van het productenaanbod, zoals een taaltraining, een beroepskeuzetest en het verder ontwikkelen van praktische werkopdrachten. Het behalen van deelcertificaten behoort ook tot de mogelijkheden. Als dit voor de ontwikkeling van medewerkers nodig is, zullen in opleidingen worden ingekocht. Het gaat dan om praktische opleidingen zoals de opleiding om een heftruckcertificaat te behalen. Naast opleiding, wordt ook begeleiding geboden om de stap naar een passende en duurzame werkplek te kunnen maken. 8

9 Klant en Markt Terugblik De commerciële resultaten leverden in de eerste helft van een wisselend beeld. Groen & Schoon en Groepsdetachering realiseerden een hogere omzet dan begroot en de verwachting is dat deze bedrijfsonderdelen de begrote omzet zullen gaan realiseren. Voor Productie Binnen was de markt dun, maar de orderportefeuille is nu goed gevuld. De omzet van het Talentontwikkelbedrijf blijft achter doordat de netto doorstroom van SW-ers lager is dan begroot en doordat er te weinig PW-ers in traject zitten met voldoende arbeidsvermogen om individueel gedetacheerd te kunnen worden tegen een inleentarief. Van juli 2015 tot maart heeft een gespecialiseerd, extern bureau een strak georganiseerde, telefonische acquisitie uitgevoerd voor de bedrijfsonderdelen Productie Binnen, Groepsdetachering en Individuele detachering. Hieruit is een aantal opdrachten voortgekomen. Verder volgden ongeveer 70 medewerkers die klantcontact hebben twee workshops klantgerichtheid. Commerciële aanpak In wordt de ingezette commerciële lijn verder doorgetrokken. Eén van de pijlers blijft klantenbinding: goede communicatie met de klant, denken in oplossingen en de kwaliteit steeds verder verbeteren en daarmee klanten ontzorgen. Om het verwerken van offertes eenvoudiger te maken wordt het offerteproces digitaal ingericht. Het bedrijfsonderdeel Productie Binnen gaat binnenkort op deze manier werken. Daarna zullen ook de andere bedrijfsonderdelen volgen. Voor Productie Binnen zal worden doorgegaan met het vinden van grotere klanten, waardoor de kans op stilstand kleiner wordt, er efficiënter geproduceerd kan worden en gerichter accountmanagement kan worden gedaan. Het resultaat van deze aanpak is tot op heden dat het omzetaandeel van de T-10 klanten permanent op een hoger niveau ligt. De klanten van Productie Binnen zijn verspreid over een groot deel van Nederland. Vanzelfsprekend blijft de economie invloed hebben op de omzet. Schommelingen in de economie zijn direct voelbaar in een daling of het aantrekken van de omzet. Bij Groen en Schoon worden opdrachten met een lage opbrengst vervangen voor opdrachten met een hogere opbrengst. Er worden hiertoe acquisitiegesprekken gevoerd met bestaande en nieuwe opdrachtgevers. Als er sprake is van aflopende bestekken, wordt het gesprek aangegaan om de opdracht opnieuw te verwerven. Ook wordt er ingeschreven op aanbestedingen om zo nieuwe opdrachten te verwerven. In de tijd dat het binnen Groen en Schoon minder druk is, wordt het bedrijfsonderdeel Groepsdetachering door Groen en Schoon ondersteund, door medewerkers op externe projecten in te zetten. Ook zal er actief geworven worden om ook in de winterperiode voldoende werk te hebben. Nagedacht wordt over acquisitie in de bouw-, retail- of industriële sector, om voor deze opdrachtgevers het terreinonderhoud, de schoonmaak of de catering te verzorgen. Groepsdetachering blijft in opereren als flexibele schil voor bedrijven in verschillende marktsegmenten. In richt dit bedrijfsonderdeel zich voornamelijk op de kansen die er in de catering liggen. De cateringwerkzaamheden lenen zich uitstekend voor de begeleiding van medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt, zowel voor WSW-ers, garantiebanen en stagiaires. Groepsdetachering verzorgt momenteel de catering in het Huis van de Stad voor de Gemeente Gouda. Promen wil dit cateringsucces uitbreiden naar andere gemeenten en enkele grote klanten. Komend jaar zal onderzocht worden of het aanbod aansluit bij de behoefte van klanten. Naast de vaste groep SW-ers 9

10 die door Groepsdetachering wordt begeleid, zullen steeds vaker andere doelgroepen worden begeleid. Het Talentontwikkelbedrijf zet haar grote werkgeversnetwerk in de regio in om passende werkplekken te vinden voor kandidaten. Gerichte acquisitie vindt onder meer plaats bij (semi-) overheidsinstellingen, woningbouwcoöperaties en zorginstellingen. Bij werkgevers wordt door het behalen van de tussentijdse doelstelling van de Banenafspraak, minder druk gevoeld voor het realiseren van garantiebanen. Plaatsing van kandidaten vraagt om geduld, zorgvuldigheid en goed accountmanagement om de te hoge verwachtingen van werkgevers te temperen. Tegelijkertijd worden de kandidaten getraind en ontwikkeld om de stap te kunnen maken naar een individuele werkplek bij een reguliere werkgever. Dat is immers de kracht van Promen: medewerkers ontwikkelen in een werksituatie. Door de unieke, jarenlange ervaring met de doelgroep en de begeleiding op de werkplek, kunnen veel medewerkers duurzaam geplaatst worden op reguliere arbeidsplaatsen. Het Talentontwikkelbedrijf heeft in goed overleg met de gemeenten een productenboek samengesteld met re-integratietrajecten en maatwerkdiensten. De inhoud van de trajecten is toegesneden op de uitgangspunten van de Participatiewet: de kortste weg naar werk voor deelnemers die dit kunnen en een intensieve aanpak voor hen die dat nodig hebben. Doelen zijn het duurzaam plaatsen van zoveel mogelijk kandidaten, korte doorlooptijden en het ontzorgen van de gemeenten. Een vaste accountmanager maakt namens Promen deel uit van het WSP. Voor het WSPR (Rijnmond) blijft dat de samenwerking beperkt tot het afstemmen van acties gericht op werkgevers en het delen van vacatures. Nieuwe ontwikkelingen Wassen zonder water Promen start met een samenwerking met een PM Wasservice. Promen biedt hiermee een nieuwe werksoort aan ondernemers: een snelle, grondige reiniging van personenauto s en busjes, waarbij gebruik wordt gemaakt van biologisch afbreekbaar schoonmaakmiddel en microvezeldoeken. Met een geringe hoeveelheid afbreekbare vloeistof, wordt het voertuig in 30 minuten gereinigd. Het wassen zonder water is geschikt werk voor de doelgroep en de wasresultaten zijn goed. In oktober start de acquisitie op de zakelijke markt. Het doel is om in omzet te realiseren. Kwaliteit Promen borgt de kwaliteit van onze producten en diensten via kwaliteitscontroles, certificeringen en opleidingen en beschikt over een groot aantal keurmerken en certificeringen. ISO9001 en VCA** Promen Groen & Schoon is ISO9001 en VCA gecertificeerd. Ook Groepsdetachering wordt in gecertificeerd voor de ISO9001 norm. 10

11 Flora en Fauna niveau 1/2/3 Groen is gecertificeerd om de Gedragscode Bestendig Beheer Groenvoorzieningen te kunnen uitvoeren. Dit betekent dat er voldoende deskundigheid is om zorgvuldig te kunnen handelen in het kader van de Flora- en Faunawet. HACCP en FSSC Bij Productie Binnen worden verpakkingswerkzaamheden uitgevoerd voor bedrijven die werken met voedsel. Daarvoor is een HACCP certificering noodzakelijk. Promen heeft de ambitie in een FSSC certificering te verkrijgen, zodat het onderscheidend vermogen op het gebied van voedselveiligheid wordt versterkt. Deze normering gaat verder dan de HACCP-normering en is meer procesgericht en vergelijkbaar met de ISO-norm. De medewerkers die met voedsel werken worden in opgeleid om aan de hand van de nieuwe normering te kunnen werken. Blik Op Werk Voor onze re-integratiediensten maakt Promen gebruik van het keurmerk Blik Op Werk. Het keurmerk staat voor kwaliteit van dienstverlening op het gebied van duurzame arbeidsdeelname. Prestatieladder Socialer Ondernemen De Prestatieladder Socialer Ondernemen (PSO) is een landelijk meetinstrument en keurmerk dat de mate van sociaal ondernemen objectief zichtbaar maakt. Met het PSOkeurmerk wordt Promen herkend door stakeholders zoals overheden, vakorganisaties, opdrachtgevers, leveranciers, investeerders en klanten als sociale onderneming. De PSO kan daarbij het verkrijgen van meer opdrachten stimuleren. De vraag naar PSOcertificering door overheden groeit doordat zij de PSO toepassen als (alternatief) instrument bij social return. Dit kent veel voordelen voor opdrachtgever en opdrachtnemer. CO2 prestatieladder De CO2-Prestatieladder is een instrument dat bedrijven helpt bij het reduceren van CO2. Binnen de bedrijfsvoering, in projecten én in de keten kan nog veel winst worden behaald in energiebesparing, het efficiënt gebruik van materialen en duurzame energie. De ladder geeft inzicht in de mate waarin een bedrijf actief werk maakt van CO2- reductie. De CO2-Prestatieladder kent vijf treden of vijf niveaus, opklimmend van 1 naar 5. Hoe hoger de trede waarop een bedrijf gecertificeerd is, hoe volwassener het bedrijf in CO2-management hoe groter het voordeel bij een aanbesteding van een project. Promen streeft ernaar om het CO2- bewust Certificaat in te behalen. Dit certificaat is drie jaar geldig. 11

12 Verbonden partijen De GR Promen beschikt over een onderliggende private structuur met een aantal BV s om zowel doelgroep als niet doelgroep personeel te kunnen verlonen (zgn. verloning BV s). Hieronder wordt de huidige private structuur per 31 december 2014 beschreven. Promen Holding BV Promen Holding BV is een houdstermaatschappij die zelf geen activiteiten uitvoert, maar wel beleidsinvloed heeft op de dochterwerkmaatschappijen. De aandelen zijn voor 100% in handen van de GR Promen. Sterwork BV Sterwork is de naam van de vennootschap die is opgericht om op te treden als formele werkgever van niet doelgroep personeel. Feitelijk worden de niet doelgroep medewerkers tegen betaling van de loonkosten gedetacheerd bij de GR Promen. De aandelen zijn voor 100% in handen van Promen Holding BV. 12

13 Prowork BV Prowork is de naam van de vennootschap die is opgericht om op te treden als formele werkgever van doelgroep personeel. Feitelijk worden de doelgroep medewerkers tegen betaling van de loonkosten gedetacheerd bij de GR Promen. De aandelen zijn voor 100% in handen van Promen Holding BV. Protalenten BV Protalenten is een lege BV waarin momenteel geen activiteiten plaatsvinden. De aandelen zijn voor 100% in handen van Promen Holding BV. 13

14 Financiering In de begroting en de meerjarenraming t/m is uitgegaan van het financiële beleid van Promen zoals vastgelegd door het Algemeen Bestuur in het treasurystatuut Promen d.d. september Promen voldoet vanaf november 2015 volledig aan de Wet Verplicht Schatkistbankieren, waarbij decentrale overheden worden verplicht hun overtollige middelen aan te houden bij het Ministerie van Financiën. Op deze middelen wordt geen rente vergoed. Kasgeld limiet (x 1.000,=) Stap Berekening bedragen 1e kw 2e kw 3e kw 4e kw 1 Vlottende schuld Vlottende middelen Netto vlottend (+) of overschot middelen ( ) Gemiddelde van (3) Kasgeldlimiet a Ruimte onder de kasgeldlimiet b Overschrijding van de kasgeldlimiet - Berekening kasgeldlimiet 7 Begrotingstotaal Percentageregeling 8,20% Kasgeldlimiet Renterisico norm (x 1.000,=) Stap Variabelen Renterisico(norm) 1 Renteherzieningen Aflossingen Renterisico (1+2) Renterisiconorm a Ruimte onder risiconorm b Overschrijding risiconorm Berekening renterisiconorm 4a Begrotingstotaal b Percentageregeling 20% 20% 20% 20% Renterisiconorm

15 Weerstandsvermogen en risicobeheersing In december 2015 is de nieuwe Nota weerstandsvermogen, reserves en voorzieningen vastgesteld door het Algemeen Bestuur. Deze nota zal voortaan een vast onderdeel vormen van de P&C cyclus van Promen. In de nota wordt een onderscheid gemaakt tussen de bedrijfsrisico s van Promen (de interne risico s) en de subsidierisico s van de gemeenschappelijke regeling (de externe risico s). De bedrijfsrisico s dienen gedekt te worden uit het weerstandsvermogen van Promen en de subsidierisico s uit het weerstandsvermogen van de deelnemende gemeenten. Onder het weerstandsvermogen van Promen wordt het vermogen verstaan om toekomstige tegenvallers op te vangen, zonder dat een dergelijke tegenvaller directe consequenties heeft voor het huidige beleid en/ of de daaraan verbonden activiteiten. Het weerstandsvermogen is van belang voor de mate waarin risico s, waarvoor geen voorzieningen zijn getroffen of waarvoor geen verzekeringen zijn afgesloten, kunnen worden opgevangen. Het weerstandsvermogen van Promen bestaat uit de relatie tussen: de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover Promen kan beschikken om niet begrote kosten te dekken en; alle risico s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd of die niet tot afwaardering van activa hebben geleid en die van materiële betekenis zijn in relatie tot het balanstotaal of de financiële positie. In dit kader is allereerst een risico-inventarisatie uitgevoerd. Dit zijn de risico s die voortvloeien uit de bedrijfsmatige activiteiten van de vier bedrijfsonderdelen van Promen (Productie Binnen, Groepsdetacheringen, Groen & Schoon en het Talentontwikkelbedrijf). Deze risico s worden beïnvloed door enerzijds de marktrisico s en anderzijds door de onzekere ontwikkeling van de omvang van het aantal plaatsingen en trajecten door gemeenten bij Promen. De instandhouding of verhoging van de netto toegevoegde waarde (NTW) is cruciaal. In de meerjarenbegroting is de NTW zo realistisch mogelijk begroot. Om dit te realiseren zijn aanzienlijke inspanningen noodzakelijk. In dit licht is de Marketing en Sales functie in het afgelopen jaar verder versterkt en gecentraliseerd. De risico s zijn geclassificeerd naar risicobedrag en de kans dat een risico zich zal voordoen. Voor de risicobedragen is uitgegaan van een maximum van 20% van de omzet per bedrijf aangevuld met een bedrag aan onvoorziene kosten van voor Promen breed. De kans dat een dergelijk risico zich zal voordoen wordt voor de NTW van Productie Binnen hoog ingeschat (75%), voor de NTW van de andere bedrijven gemiddeld (50%) en voor de kosten klein (25%). Deze verschillen worden met name veroorzaakt door het feit dat bij Groen & Schoon, Groepsdetacheringen en het Talentontwikkelbedrijf gewerkt wordt met meerjarige contracten waarop tijdig kan worden geanticipeerd, terwijl dit bij Productie Binnen (nog) nauwelijks het geval is. Deze inschatting van risico s en beheersmaatregelen is overigens een momentopname. Over de gehele linie wordt gewerkt aan het verhogen van het aandeel meerjarige contracten en het tijdig anticiperen op het verlengen van deze contracten. Indien alle geïdentificeerde risico s zich gelijktijdig en in de maximale omvang voor doen is een bedrag van 2,4 mln. benodigd. Dit zal in de praktijk echter niet het geval zijn, zodat het reserveren van maximumbedrag niet noodzakelijk is. Rekening houdend met de eerdergenoemde kansen/ waarschijnlijkheden van optreden, is een maximumbedrag aan benodigd weerstandsvermogen berekend van ruim 1,1 mln. De beschikbare weerstandscapaciteit kan worden gevonden in de exploitatie, stille reserves en het vrij beschikbare deel van het eigen vermogen. Binnen Promen zijn er nagenoeg geen activa met stille reserves aanwezig die op korte termijn kunnen worden verkocht zonder dat de continuïteit van de bedrijfsvoering in het geding komt. Daarnaast zijn de gevormde voorzieningen door hun aard niet vrij beschikbaar en zijn de bestemmingsreserves door het bestuur geoormerkt voor specifieke beleidsdoelstellingen. Het vrij beschikbare eigen vermogen per 31 december 2015 bedraagt 1,1 mln. Dit bedrag kan op basis van de vorengenoemde risico-analyse in ieder geval dienen als 15

16 buffer voor grote financiële tegenvallers inzake de uitvoering van activiteiten van Promen. De ratio weerstandscapaciteit/ risico s voor Promen is derhalve 100%. Financiële kengetallen (x 1.000,=) a. netto schuldquote 5% n.v.t. 5% 1b. netto schuldquote 5% n.v.t. 5% gecorrigeerd 2. solvabiliteitsratio 20% n.v.t. 20% 3. grondexploitatie; n.v.t. n.v.t. n.v.t. 4. structurele exploitatieruimte 0% n.v.t. 0% 5. belastingcapaciteit n.v.t. n.v.t. n.v.t. 16

17 Onderhoud kapitaalgoederen Het beleid van Promen voor kapitaalgoederen en infrastructuur is deze in stand te houden in een vorm die passend is bij de bedrijfsvoering en medewerkers een veilige en passende werkomgeving te bieden. Promen heeft daartoe op twee locaties gebouwen in gebruik: Locatie Zuider IJsseldijk 46, Gouda Locatie Mient 3-5-7, Capelle aan den IJssel Door een accent op het naar buiten plaatsen van doelgroepmedewerkers wordt het aantal locaties en de infrastructuur steeds aangepast. In dit kader is het Groen en Schoon bedrijf medio verhuisd van de vestiging aan de Marconistraat te Gouda naar het pand aan de Zuider IJsseldijk. De huur van de locatie aan de Marconistraat kon daardoor per medio worden beëindigd Het gebouw aan de Zuider IJsseldijk is volledig in eigendom. Het pand aan de Mient in Capelle aan den IJssel wordt gehuurd. Het onderhoud van het pand in Capelle aan den IJssel is voor rekening van Promen. De staat van onderhoud is slecht en naar verwachting wordt het pand op termijn gesloopt. Daarom is er voor gekozen op die locatie slechts correctief onderhoud uit te voeren. In is een projectteam geformeerd om tot een passende huisvesting in te komen. In 2015 heeft het bestuur middels de Nota weerstandsvermogen, reserves en voorzieningen tot instelling van een onderhoudsvoorziening besloten. Deze onderhoudsvoorziening is gevormd op basis van het geactualiseerde meerjarenonderhoudsplan. Voortaan zal de uitvoering van de onderhoudsactiviteiten volledig worden gebaseerd op dit geactualiseerde meerjarenonderhoudsplan. Op deze wijze wordt bereikt dat de per definitie cyclische uitgaven van het onderhoud gelijkmatig in de tijd kunnen worden verdeeld. 17

18 Rechtmatigheid Het Algemeen Bestuur heeft het geactualiseerde controleprotocol, het normenkader alsmede de bijgestelde Financiële Verordening ex artikel 212 van de gemeentewet in december 2015 vastgesteld. Jaarlijks wordt beoordeeld in hoeverre actualisering van deze kaders aanpassing behoeven wegens relevante wijzigingen in de wet- en regelgeving. In deze meerjarenraming wordt uitgegaan van bestendiging van voornoemd beleid en kaders. Promen beschikt over een sterke verbijzonderde interne controle (VIC) functie. Op basis van een uitgebreid programma worden periodiek audits uitgevoerd op de kwaliteit van de uitgevoerde interne controles, een systematiek waarop ook door de externe accountant wordt gesteund. De VIC bevindingen en de bevindingen van de externe accountant worden teruggelegd in de organisatie, waarna de herstelacties worden gemonitord en het MT, de Audit Commissie en het Bestuur worden geïnformeerd over de voortgang. Na de herstructurering van de organisatie is de focus bij Promen nu in toenemende mate gericht op het werken aan en het inrichten van efficiëntere, snellere en kwalitatief betere processen. In de informatievoorziening worden voor medewerkers in passende ICT voorzieningen op de werkplek en een technisch juiste infrastructuur voorzien. Promen maakt voor de informatievoorziening gebruik van bedrijfsbrede systemen, waarvoor op de functie afgestemde toegang wordt verleend. Er is sprake van de volgende bedrijfsbrede systemen: Iw3: personeelsinformatie en gegevens over zowel de doelgroep als de niet doelgroep medewerkers; Exact: financiële en bedrijf administratieve gegevens. 18

19 Risico s In het Ondernemingsplan is overeenkomstig de primitieve begroting rekening gehouden met een effect van 800k met betrekking tot de nieuwe Wet Tegemoetkomingen Loondomein: het Lage Inkomensvoordeel (LIV). Het daadwerkelijke bedrag wordt pas in definitief door het UWV vastgesteld. Het risico bestaat dat bij definitieve vaststelling door het UWV blijkt dat er onvoldoende macrobudget is voor de regeling waardoor het werkelijke bedrag met betrekking tot het Lage Inkomensvoordeel voor Promen lager zal zijn dan de opgenomen 800k. 19

20 Financiële verantwoording 20

21 Ondernemingsplan Promen bedragen x Realisatie 2015 Prognose Mutatie Program m a Wsw Gemeentelijke bijdragen W sw Omzet Individuele detachering Omzet Groepsdetachering Omzet Groen Omzet Schoon Omzet Productie Binnen Totaal omzet W sw Opbrengst Nieuw Beschut Totaal inkomsten W sw Kosten W sw personeel Kosten begeleid werken Kosten Nieuw Beschut personeel Kosten niet-doelgroep personeel Overige bedrijfskosten Bijzondere baten en lasten Totaal bedrijfslasten W sw Financiële baten en lasten Toevoeging/vrijval reserves Resultaat Wsw Program m a Overige Regelingen Omzet trajecten, trainingen en overige Omzet Pw Individuele detachering Omzet Pw Groepsdetachering Omzet Pw Groen Omzet Pw Schoon Omzet Pw Productie Binnen Totaal omzet Pw-medewerkers Totaal omzet overige regelingen Vergoeding loonkosten W iw Totaal omzet overige regelingen Kosten W iw personeel Kosten Prowork personeel Kosten niet-doelgroep personeel (OvR) Overige bedrijfskosten (OvR) Totaal bedrijfslasten Overige regelingen Verrekening resultaat met gemeenten Resultaat Overige regelingen Resultaat W sw + Overige regelingen Gemeentelijke bijdrage exploitatie tekort Resultaat Promen

22 Financiële meerjarenraming - bedragen x Program m a Wsw Gemeentelijke bijdragen W sw Omzet Individuele detachering Omzet Groepsdetachering Omzet Groen Omzet Schoon Omzet Productie Binnen Totaal omzet W sw Opbrengst Nieuw Beschut Totaal inkomsten W sw Kosten W sw personeel Kosten begeleid werken Kosten Nieuw Beschut personeel Kosten niet-doelgroep personeel Overige bedrijfskosten Bijzondere baten en lasten Totaal bedrijfslasten W sw Financiële baten en lasten Toevoeging/vrijval reserves Resultaat Wsw Program m a Overige Regelingen Omzet trajecten, trainingen en overige Omzet Pw Individuele detachering Omzet Pw Groepsdetachering Omzet Pw Groen Omzet Pw Schoon Omzet Pw Productie Binnen Totaal omzet Pw-medewerkers Totaal omzet overige regelingen Vergoeding loonkosten W iw Totaal omzet overige regelingen Kosten W iw personeel Kosten Prowork personeel Kosten niet-doelgroep personeel (OvR) Overige bedrijfskosten (OvR) Totaal bedrijfslasten Overige regelingen Verrekening resultaat met gemeenten Resultaat Overige regelingen Resultaat W sw + Overige regelingen Gemeentelijke bijdrage exploitatie tekort Resultaat Promen

23 Toelichting overzicht baten en lasten Personeel Wsw Voor de personeelsplanning Wsw wordt uitgegaan van een afbouw van de huidige WSWpopulatie door pensioneringen en natuurlijk verloop ad. 2,5%. Het aantal pensioneringen verschilt per bedrijfsonderdeel per jaar en bedraagt gemiddeld 2,2% over de periode t/m. Daarnaast wordt ervan uitgegaan dat tijdelijke dienstverbanden grotendeels worden verlengd. Wsw-medewerkers per bedrijfsonderdeel (SE) Begeleid Werken 92,0 89,9 90,0 87,6 84,8 81,2 Individuele detachering 150,0 154,3 145,0 140,1 134,0 128,6 Groepsdetachering 235,0 212,3 230,0 223,3 213,1 203,8 Groen 176,9 175,4 171,0 162,8 155,7 149,8 Schoon 113,1 108,8 107,0 102,1 96,3 92,0 Productie Binnen 300,0 287,6 280,0 263,1 249,0 234,5 Staf 69,0 58,9 62,0 55,8 51,4 47,1 Totaal Promen 1.136, , , ,7 984,3 937,1 Voor en wordt ervan uitgegaan dat ca. 25 medewerkers een positieve stap op de werkladder zullen maken. Personeel Nieuw Beschut Voor Nieuw Beschut wordt uitgegaan van een aantal van 20 plaatsen ad. gemiddeld 28 uur per week vanaf. Personeel Overige regelingen In de personeelsplanning overige regelingen wordt rekening gehouden met de uitvoering van onderstaande Participatiewet trajecten. De aantallen trajecten zijn in de basis conform de aantallen trajecten van het duurzaam model. In het duurzaam model was geen rekening gehouden met de uitvoering van WOC trajecten die korter en minder intensief zijn dan de Bouwen aan een Werkende Toekomst (BWT) trajecten. Eén BWT traject staat in verhouding tot 5 WOC trajecten. Aantal trajecten Duurzaam model Regulier Intensief WOC-trajecten Totaal

24 In de personeelsplanning is voor de trajecten rekening gehouden met onderstaande gemiddelden: - Regulier: een traject duur van 6 maanden en een werkweek van 25 uur. - Intensief: een traject duur van 9 tot 12 maanden en een werkweek van 21 uur. - WOC: een traject duur van 6 weken en een werkweek van 15 uur. Naar verwachting zullen de Pw-medewerkers op onderstaande wijze verdeeld zijn over de bedrijfsonderdelen: Pw-medewerkers per bedrijfsonderdeel (FTE) Individuele detachering 3,4 6,0 2,5 2,9 3,4 3,4 Groepsdetachering 20,9 20,2 19,5 22,9 27,0 27,0 Groen 10,7 20,2 27,3 31,9 37,7 37,7 Schoon 6,9 10,1 10,7 12,6 14,8 14,8 Productie Binnen 37,2 23,7 40,8 47,8 56,5 56,5 Staf 1, Totaal Promen 80,1 80,2 100,8 118,0 139,5 139,5 Programma Wsw Gemeentelijke bijdragen Wsw Voor de bijdrage per arbeidsplaats wordt uitgegaan van een bedrag van per SE in exclusief loon-/prijscompensatie. Het bedrag van per SE komt overeen met het macro verdeelmodel van de meicirculaire. Voor de jaren na zijn eveneens de voorlopige Wsw budgetten per arbeidsplaats vanuit de meicirculaire overgenomen. Voor wordt een loon/prijscompensatie (LPO) verwacht voor de stijging van de Wsw CAO lonen. De loonprijscompensatie is voor het ondernemingsplan voorzichtig ingeschat: 1% (ter vergelijking: de Wsw CAO lonen stijgen per 1 januari met 1,4%; de LPO bedroeg 2,22%). Wsw budget per arbeidsplaats Compensatie loon/prijs ontw Gemeentelijke bijdrage Wsw (per SE) incl. LPO

25 Gemeentelijke bijdragen Wsw (x 1.000) Gemeentelijke bijdrage Wsw arbeidsplaatsen Compensatie loon/prijs ontw Bonus Begeleid Werken Bijdrage Bodegraven-Reeuwijk Totaal bijdragen De verwachte aantallen arbeidsplaatsen en bijdragen per gemeente zijn opgenomen in bijlage 1. De bonus begeleid werken wordt voor het laatst in uitgekeerd (over het jaar 2014). Vanuit de gemeente Bodegraven-Reeuwijk wordt voor een bijdrage verwacht van ca. 65k. Gemeente Bodegraven-Reeuwijk is sinds 2012 geen onderdeel meer van de Gemeenschappelijke Regeling Promen. Over de jaren 2012 tot en met is een bedrag betaald ter grootte van de gemeentelijke bijdrage. Vanaf geldt de afspraak dat zij het verschil tussen de loonkosten en de gemeentelijke bijdrage per arbeidsplaats zullen vergoeden. Omzet Wsw (x 1.000) Individuele detachering Groepsdetachering Groen Schoon Productie Binnen Totaal Promen Opbrengst Nieuw Beschut (x 1.000) Loonkostensubsidie 70% Vergoeding begeleidingskosten Totaal opbrengst Nieuw Beschut Voor de opbrengst Nieuw Beschut wordt uitgegaan van 70% loonkostensubsidie (van het Wettelijk Minimum Loon) en begeleidingsvergoeding per FTE. 25

26 Kosten Wsw personeel (x 1.000) Loonkosten Wsw Lage Inkomensvoordeel Subtotaal Overige personeelskosten Totaal De loonkosten Wsw stijgen als gevolg van de wijzigingen in de Wsw cao (1,4% per 1 januari ). Daar tegenover staat de daling van pensioenpremie. De loonkosten Wsw zullen per FTE in nagenoeg gelijk zijn aan : in is een éénmalige uitkering uitgekeerd. Deze is ongeveer gelijk aan de stijging van 1,4% in. Voor is rekening gehouden met een effect van 800k met betrekking tot de nieuwe Wet Tegemoetkomingen Loondomein: het Lage Inkomensvoordeel (LIV). Deze regeling geldt voor medewerkers die tot 120% van het Wettelijk Minimum Loon verdienen. Door de stijging van Cao lonen Wsw zal het aantal medewerkers waarvoor deze regeling geldt naar verwachting afnemen in de jaren daarna. De overige personeelskosten zullen kosten dalen naar rato van de omvang van het SWpersoneelsbestand. Ten aanzien van de kosten voor collectief vervoer wordt verwacht dat van ca. 60k per jaar zullen bedragen. Onder de overige personeelskosten is een jaarlijks bedrag ad. 50k opgenomen ten behoeve van de afbouw van de verlofstuwmeren. Kosten Begleid Werken (x 1.000) Subsidie loonwaarde Begeleidingskosten Totaal De subsidie loonwaarde voor begeleid werken bedraagt de komende jaren ca per SE. 26

27 Kosten Nieuw Beschut personeel (x 1.000) Loonkosten Nieuw Beschut Overige personeelskosten Totaal Voor de loonkosten Nieuw Beschut wordt uitgegaan van het Wettelijk Minimum Loon inclusief werkgeverslasten maar zonder pensioenlasten. Naar verwachting zal in besloten worden tot een pensioenvoorziening voor Nieuw Beschut. De loonkosten Nieuw Beschut zullen hierdoor stijgen. De overige personeelskosten Nieuw Beschut zijn vooralsnog laag ingeschat: geen aanvullende Arbo kosten en beperkte reiskostenvergoedingen. Kosten niet-doelgroep personeel (x 1.000) Loonkosten ambtenaren Loonkosten Sterwork Loonkosten Prowork niet-doelgr. 33 Sectorgeld -225 Doorberekening ov. regelingen Loonkosten niet-doelgroep Overige personeelskosten Totaal Formatie niet-doelgroep Ambtenaren 29,7 27,2 28,6 28,2 27,8 26,2 Sterwork 78,7 78,3 79,8 79,0 79,0 79,0 Inhuur 1,8 1, Totaal Promen 110,2 106,5 108,4 107,2 106,8 105,3 In de formatie niet-doelgroep is rekening gehouden met: - 1 pensionering gedurende - 1 uitstroom afdelingsmanager - 1 tijdelijke vervanging wegens ziekte De loonkosten niet-doelgroep stijgen (per fte) ten opzichte van door de hogere bruto lonen ambtenaren (0,4% cao stijging per 1 januari ) en Sterwork (1,4% per 1 januari ). Daarnaast werken de cao stijgingen van met ingang van door in de pensioenlasten. 27

28 Overige bedrijfskosten (x 1.000) Afschrijvingskosten Huren Huuropbrengsten Onderhoudskosten Voorziening groot onderhoud Energieverbruik Belastingen en verzekeringen Accountants- en advieskosten Indirecte productiekosten Kantine Kosten verhuizing Capelle Overige Subtotaal Doorbelasting overige regel Totaal overige bedrijfskosten De voornaamste ontwikkelingen ten aanzien van de overige bedrijfskosten zijn: - Wijzigingen in de huur en verhuur van panden (verhuizing Marconistraat en opbrengst verhuur WOC). - De kosten verhuizing locatie Capelle aan den IJssel: 100k; deze kosten worden gedekt vanuit de vrijval van de huisvestingsreserve. - Ca. 1% stijging van de materiële lasten. Een deel hiervan wordt gecompenseerd door efficiency verbeteringen. Bijzondere baten en lasten (x 1.000) Bijzondere baten Geen Bijzondere lasten Transitievergoedingen Onvoorzien Bijzondere baten en lasten Mutaties reserves (x 1.000) Vrijval bestemmingsreserve IKB Vrijval huisvestingsreserve Totaal mutaties reserves