EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens

Transcriptie

1 EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens

2 PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens en reptielen 5. Evolutie van vogels en zoogdieren 6. Ontwikkeling van Oermens tot Homo Sapiens

3 Samenvatting college 5 Geologische en klimatologische processen Tertiair en Kwartair Ontwikkeling vogels uit diapside theropode dinosauriërs Ontwikkeling zoogdieren uit synapside cynodonte reptielen Verschillen met reptielen o.a. kaak, oor, beharing en warmbloedig Vroege splitsing van zoogdieren in Monotremata, Buideldieren en Placenta zoogdieren Paleoceen vrijwel alle moderne groepen vogels en zoogdieren aanwezig

4

5

6 Paleozoïcum Phanerozoïcum Mesozoïcum Cenozoïcum Eon Era Periode Ouderdom Milj.jaren Neogeen (vroeger Kwartair en jong Tertiair)) Paleogeen (vroeger Oud Tertiair) Holoceen 0-0,001 Pleistoceen 1,8-0,001 Plioceen 5,3-1,8 Mioceen 23-5,3 Oligoceen Eoceen Paleoceen Zoogdieren dominant Krijt Jura Reptielen dominant op land Trias Perm Carboon Bloeitijd amfibieën Devoon Siluur Ordovicium Cambrium Eerste dieren verschijnen op het land Eerste planten verschijnen op het land Planten en dieren verschijnen in de oceanen Proterozoïcum Precambrium Archeïcum Stromatolieten, eerste fossielen

7 Midden Pleistoceen jaar geleden

8

9 IJstijden

10 Primaten Mogelijk al ontstaan aan het einde van het Krijt Vliegende lemurs Tupaia s Primaten Plesiadapis, eerste primaat Paleoceen, miljoen jaar geleden

11 Primaten 2a. Spookaapjes Twee groepen 1. Lemuren 2b. Apen van de Nieuwe Wereld 2c. Apen van de Oude Wereld

12

13 Orang-oetang Gorilla Chimpansee Mens

14

15

16

17 1. Pre-Australopithecus fase 7 4,5 miljoen jaar geleden Sahelanthropus tchadensis, gevonden in 2001, 7 miljoen jaar oud (Mioceen), hersenvolume cm³

18 Praeanthropus (= Orrorin) tugenensis, gevonden in 2000 (Kenia) 6 miljoen jaar oud. Was dit een voorouder van de mens? Kies mensachtig, tand lijkt op chimpansee

19 Ardipithecus kadabba en ramidus, 4,4 miljoen jaar oud, Plioceen Zo groot als een chimpansee, mogelijk lopend op achterpoten Onderzoek uit 2010 toont aan dat Ardipithecus leefde voor de splitsing van chimpansees en mensen.

20 2. Australopithecus fase - 4,3 1,5 miljoen jaar geleden, Plioceen Eerste vondst: 1925 (Raymond Dart) Taung (Zuid-Afrika)

21 Paranthropus Paranthropus robustus 1,9-1,5 Zuid Afrika 1938 Paranthropus boisei 2,3-1,4 Oost Afrika 1959 Paranthropus aethiopicus 2,8-2,3 Oost Afrika, Kenia 1986 Kenyanthropus Kenyanthropus platyops 3,5 Oost Afrika, Kenia 2001 Australopithecus Australopithecus Zuid en Oost habilis 1,9-1,6 (Homo) Afrika 1964 Australopithecus rudolfensis (Homo) 2,4-1,8 Oost Afrika 1973 Australopithecus garhi 2,5 Oost Afrika, Ethiopië 1999 Australopithecus africanus 3,0-2,3 Zuid Afrika 1925 Australopithecus bahrelghazali 3,5-3,0 Centraal Afrika, Tsjaad 1995 Australopithecus afarensis 3,6-2,9 Oost Afrika 1975 Australopithecus anamensis 4,2-3,9 Oost Afrika 1995

22 Australopithecus Hoektanden opvallend kleiner, gebitsboog meer ovaal dan U-vormig (apen) A. Afarensis A. africanus

23 Australopithecus afarensis Lucy Gevonden in 1974 in Hadar (Ethiopië) 110 cm lang, 27 kilo Liep rechtop Man kilo Beenderen met snijsporen bewijzen dat vlees op het menu stond

24 Australopithecus garhi 2,5 miljoen jaar Gevonden in Ethiopië, Hadar Schedelinhoud 450 cc (idem chimpansee) 40 kilo Met stenen werktuigen?

25 Paranthropus Leefde milj. Jaar geleden Zuidelijk en Oostelijk Afrika Plat gezicht en grote beenkam Herseninhoud: 530 cm³

26 Paranthropus boisei 1959: Mary Leaky, Olduvai (Tanzania) Leefde in savanne van droog voedsel (77 % grassen!, rijk aan C13). Geen vleeseter Man 68 kilo, 1,3 meter Vrouw 45 kilo, 1 meter Herseninhoud cm³

27 Paranthropus robustus 1938: Swartkrans (Zuid-Afrika) Man 70 kilo, 1,7 meter Vrouw 45 kilo, 1 meter

28 Eerste mensen 2,2 1,5 miljoen jaar geleden Homo / Australopithecus habilis Leefde deels gelijktijdig met Homo erectus rond het Turkanameer Kleinere tanden, cm³ hersenvolume Lange armen Gebruikte mogelijk stenen werktuigen

29 Kenyanthropus rudolphensis Was mogelijk identiek aan Homo / Australopithecus habilis Leefde in Oost- en Zuidelijk Afrika Leakey berekende herseninhoud Op 700 cm³, later bleek dit 500 cm³. Alleseter

30 Geslacht Soort Ouderdom in miljoen jaren Gebied Eerste beschrijving Homo sapiens 0,15 - heden Wereldwijd 1868 (fossiel) Homo neanderthalensis 0,2-0,03 Europa, Midden Oosten 1859 Homo heidelbergensis 0,5-0,1 Afrika, Europa 1908 Homo antecessor 0,8 Spanje 1997 Homo erectus 1,7-0,25 Afrika, China, Indonesië 1894 Homo ergaster 1,7-1,5 Zuid en Oost Afrika 1970

31 2. Home erectus fase Eerste mensen Homo erectus = Homo ergaster 1,9 miljoen jaar geleden Mogelijk hebben ergaster en erectus een gezamenlijke voorouder. Erectus trok weg uit Afrika en verspreidde zich over Europa en Azië Ergaster bleef in Afrika

32

33 Homo erectus 1,8 1,5 meter cm³ Hersenvolume Plat en laag Voorhoofd Lange benen, Duim goed ontwikkeld Gereedschappen Taal?

34 Homo erectus Op Flores werd een schedel Gevonden van een dwerg erectus (1 meter) Hersenvolume 380 cc Mogelijk een pygmee vorm van Erectus Tussen de en jaar oud

35 Homo erectus Verschillende migratiegolven 1.8 miljoen jaar geleden Eerste erectus in Oost-Azië Kende gespecialiseerde werktuigen

36 Eerste mensachtige buiten Afrika Homo georgicus, 1,8 milj. jaar Beschreven in cm, hersenvolume 600 cm³ alleseter

37 Homo erectus javanicus Java Mens Gevonden op Java door Dubois in 1890 Hersenvolume 380 cc Mogelijk een pygmee vorm van Erectus Tussen de en jaar oud

38 Homo erectus pekinensis Peking Mens Gevonden in 1923 bij Peking jaar oud Vroeger dacht men dat Chinezen afstammen van de Peking mens DNA onderzoek toont aan dat dit niet klopt

39 Homo heidelbergensis Gevonden in Afrika, Europa en Azië. Eerste vondst jaar geleden Vraag blijft of dit een voorvader is van de Neanderthaler of de moderne mens Gebruikte gereedschappen en vuur

40 Homo antecessor jaar geleden Spanje Groot hersenvolume, 1000 cm³

41 Homo heidelbergensis Homo neandertalensis

42 Homo neandertalensis Gevonden in Europa en Azië jaar geleden Vanuit mt-dna onderzoek is inmiddels zeker dat dit geen voorouder is van moderne mensen Splitsing jaar geleden

43 Herseninhoud: cm³ (mens 1500 cm³) Platte schedel Terugwijkende kin Grote neusopening Ronde oogkassen Liepen geheel rechtop 1,50 1,60 m Zwaarder gebouwd

44 Eerste vondsten: 1856: tussen Düsseldorf en Elberfeld 2009: Nederland

45 Voedsel: vooral grote zoogdieren maar ook mosselen

46 Uitsterven Neandertalers Niet in gang gezet door moderne mens 2011 mt-dna onderzoek toont aan dat het Neandertal genoom rond jaar geleden (komst Homo sapiens in Europa) al weinig variatie meer vertoonde bewijst dat soort al aan het uitsterven was. Mogelijk voedselgebrek, uitsterven grote zoogdieren als mammoet en neushoorn Vulkaanuitbarstingen in Europa, jaar geleden, vernietigden Neandertal woongebied.

47 Homo denisova Gevonden in 2008, Altai gebergte Siberië jaar geleden mtdna bewijst dat het mogelijk een doodlopende lijn is geweest uit Homo erectus Gelijktijdig ook bewijs dat er contact is geweest met moderne mensen: Australische Melanesiërs delen 4-6 % van hun genetisch materiaal met Denisova.

48 4. Homo sapiens fase Homo sapiens, de moderne mens 2010 Max Planck Instituut, Leipzig, genoom bewijst contact tussen mensen en neandertalers 1 4 % van onze genen komen direct van Neandertalers Mogelijk waren moderne mensen hierdoor beter bestand tegen niet-afrikaanse ziektes

49 Homo sapiens, de moderne mens Cro-Magnon mens migreert rond jaar geleden uit Afrika naar Europa BP BP BP BP

50 Homo sapiens, de moderne mens Minder zwaar gebouwd dan Neandertaler Opvallend hoog voorhoofd Smaller neusgat Geen wenkbrauwbogen Herseninhoud: 1500 cm³

51 Letters: op basis mitochondrieel DNA verwante groepen L1: West-Afrikaanse groep L2: Khoisan L3: Ethiopische groep Millennia Out of Africa: één oorsprong model mdna bewijst: 1 voorouder, jaar geleden

52 Out of Africa: één oorsprong model 1 e migratiegolf: jaar geleden, via Jemen (ten noorden daarvan begon een woestijn die doorliep tot Siberië strandjutters cultuur 2 e migratiegolf: jaar geleden, warm en vochtig klimaat, via Midden-Oosten

53 Multiregionale model Uitgangspunt: Homo sapiens is product van verschillende ontwikkelingslijnen,allen teruggaand op Homo erectus Pekingmens Neandertalers Javamens Min punten: Fossielen bewijzen dat deze relaties niet mogelijk zijn.

54 Informatie: Masso, R. 2012, Evolutie (deel 115, Wetenschappelijke Bibliotheek) Reece, J.B. 2011, Campbell Biology (Pearson)