Empathie. Natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal

Transcriptie

1 Empathie Natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal

2 Empathie, natuurlijk gegeven Docent Kees Boele, bioloog

3 Groene lijn Primatoloog Frans de Waal Tijd voor Empathie (2009) College Joep Dohmen Levenskunt etc. (2011, UU) Empathie = het vermogen om zich in te leven in de gevoelens van anderen Stelling Frans de Waal: Empathie zien als natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal

4 Evolutie van de mens

5

6 Orangoetang Gorilla Chimpansee Mens

7

8 1. Door klimaatsverandering verminderde het bosareaal 2. Een groep Hominini ging op de grond leven. 3. Om opgewassen te zijn tegen gevaar was het leven in een groep voordelig. 4. Harmonieus leven in een groep vereist empathie. Zie nu nog het verschil tussen Gorilla / Orang Oetang en Chimpansee / Bonobo

9 Beelden van eerste Hominini veranderlijk Australopithecus afgebeeld als menselijk Paranthropus als aap

10 Australopithecus afarensis Lucy Gevonden in 1974 in Hadar (Ethiopië) 110 cm lang, 27 kilo Liep rechtop Man kilo Beenderen met snijsporen bewijzen dat vlees op het menu stond

11 Homo erectus Verschillende migratiegolven Kende gespecialiseerde werktuigen Verspreiding vanuit Afrika bijna wereldwijd

12 Succesfactoren: ecologisch adaptatie vermogen, leervermogen en empathie Out of Africa: één oorsprong model 1 e migratiegolf: jaar geleden, via Jemen (ten noorden daarvan begon een woestijn die doorliep tot Siberië strandjutters cultuur 2 e migratiegolf: jaar geleden, warm en vochtig klimaat, via Midden-Oosten

13 Frans de Waal (1948) Primatoloog Hoogleraar psychologie Emory University (Atlanta) 2014: Eugène Dubois leerstoel Universiteit Maastricht (jaarlijks roterende leerstoel gericht op behoud werk van Eugène Dubois die op Java Homo erectus ontdekte Publicaties: o.a.: 1981 Evolutionaire wortels menselijk gedrag 1999 Chimpanseepolitiek 2009 Een tijd voor Empathie (The Age of Empathy: Nature's Lessons for a Kinder Society)

14

15 Empathie ontstaan om samenwerking binnen een groep te bevorderen Empathie begint met: 1. Herkennen van het eigen individu en de ander 2. Communicatie

16 Vogels herkennen eigen individu niet Olifanten, dolfijnen en mensapen herkennen eigen individu wel

17 Communicatie mogelijk op allerlei niveaus: Chemisch (geur) Visueel (lichaamshouding, gebaren) Auditief (geluiden) Tactiel (van aanraken tot bijten)

18 Doel van empathie: 1. Groepsprocessen bevorderen m.n. conflictbeheersing 2. Macht verkrijgen 3. Voortplanting Frans de Waal stelt dat empathie het hoogst ontwikkeld is bij de Bonobo en bij de mens

19 Empathie, niet alleen bij primaten Bekende voorbeelden: olifanten en dolfijnen

20 Empathie moet je leren Rekening houden met anderen loont Gevoel voor eerlijk delen loont Conflict beheersing door empathie bevordert de rust in de groep

21 Individuele belangen

22 Sociale verhoudingen

23 Gezamenlijke zorg voor de jongen

24 Machtsverhoudingen Man : dominantie om vrouwtjes Vrouwtje: voedsel

25 Communicatie - bonobo

26 Empathie, basis van de Bonobo groep

27 Mens is een bipolaire aap (Frans de Waal, The inner ape) * Empathischer dan de vrijmoedig, zorgeloze Bonobo * Wreder dan de norse en ambitieuze Chimpansee

28 Menselijke eigenschappen als: gevoel voor rechtvaardigheid democratisch bestuur eerlijk delen betrokkenheid bij de ander Zijn feitelijk kenmerkend voor mensapen en deels voor alle primaten

29 Empathie kan ook omschreven worden als: Het proces waarmee we informatie verzamelen over anderen 1. Cognitief inleven het koele perspectief 2. Emotioneel inleven het warme perspectief

30 S. Preston, F. de Waal, 2002 Empathy, its ultimate and proximate basis. Behavioral Brain Sciences

31 Terugkijkend op het evolutionaire succes van mensen is empathie een sleutelfactor geweest. Frans de Waal gebruikt daarvoor de volgende beeldspraak: Mensen die op hazen jagen, gaan voor het kleine gewin, redden het niet Mensen die op herten jagen gaan voor winst voor allen. Basis is altijd wederzijds vertrouwen en gevoel voor eerlijkheid Moraal: empathie loont

32 Informatie Frans de Waal, 2009, Een tijd voor Empathie (Uitgeverij Contact) Frans de Waal, 2002, YouTube college Moral Behaviour in Animals Joep Dohmen, 2011, Studium Generale UU levenskunst-frans-de-waal-empathie Preston, S., de Waal, F. 2002, Empathy, its ultimate and proximate basis (Behavioral Brain Sciences).

33 Dank voor uw aandacht