De Prehistorie. Naam:.. W.O. De prehistorie

Transcriptie

1 1 De Prehistorie Naam:..

2 2 De prehistorische mensen konden nog niet schrijven en ook nog niet lezen. Uit die tijd hebben we dus geen boeken, of andere belangrijke geschreven bronnen gevonden. Het enige dat we hebben gevonden zijn gebruiksvoorwerpen. Daardoor zijn we een heleboel dingen uit die tijd aan de weet gekomen.

3 3 Hoe zag de wereld eruit in de prehistorie? Onderzoek: Arwen, Imke, Astrid, Ruth Bronnen: Het raadsel van alles wat leeft, Jan Paul Schutten, uitgeverij Gottmer, %20de%20prehistorie/tv-episode/2813/Planeet%20Aarde%20- %20Het%20begin 4,5 miljard jaar geleden was de aarde een vuurbol. De aardkorst was nog gesmolten, overal was lava en giftige gassen. Meteorietinslagen brengen water mee naar de aarde. Heel langzaam koelt de aarde af. 3,9 miljard jaar geleden is de aarde een woeste planeet die geteisterd wordt door stormen en orkanen. Door onderzeese vulkaanuitbarstingen ontstaan eilanden, maar zuurstof is er op aarde nog niet.

4 4 Als je nu de aarde bekijkt, dan zie je dat je een behoorlijk eind moet vliegen of varen om van Afrika naar Amerika te komen. Maar er is een tijd geweest dat die twee werelddelen tegen elkaar aan lagen. Als je goed kijkt zie je dat het oostelijke deel van Zuid-Amerika precies in het westelijke deel van Afrika past. Ook de aardlagen zijn hetzelfde. Graaf je 20, 100 of 200 meter diep, dan kom je in het oosten van Brazilië precies hetzelfde gesteente tegen als in het westen van Kameroen! De werelddelen schuiven omdat de aardkorst in allerlei stukken (platen) is verdeeld. En die stukken zijn in beweging door ondergrondse krachten in de aarde. Zo schuiven Afrika en Amerika elke dag een beetje verder van elkaar af. Dat gaat tergend langzaam, ongeveer met de snelheid waarmee een vingernagel groeit. Er zijn ook stukken die weer naar elkaar toe bewegen of langs elkaar heen schuren. Omdat de aarde miljarden jaren oud is, hebben de continenten er vroeger heel anders uitgezien. Zo hebben stukken op het poolgebied ooit op de evenaar gelegen en omgekeerd.

5 5 Welke zijn de bekendste dino s? Onderzoek: Robbe, Brent, Rik, Stan Bronnen: Dinosauriërs, de meest angstaanjagende wezens ooit, Veronica Ross, Rebo Productions, 2005 Boek van Robbe en Brent Het woord dinosauriër betekent verschrikkelijke hagedis. Niemand heeft ooit een levende dinosauriër gezien, dat komt omdat dinosauriërs miljoenen jaren vóór ons op aarde leefden. Overal ter wereld zijn dinosauriërbotten, -tanden en -fossielen gevonden. Op basis van deze fossielen hebben wetenschappers uitgewerkt hoe dino s eruitzagen, hoe ze bewogen en wat ze aten. Er waren veel soorten dino s. Sommige waren gigantisch groot, maar er waren ook heel kleine dinosauriërs. Sommige aten planten, andere waren vleeseters. Niet alle dino s leefden in dezelfde periode. De eerste verschenen zo n 205 miljoen jaar geleden op aarde, de laatste leefden zo n 65 miljoen jaar geleden. In de loop van deze 140 miljoen jaar maakte de aarde drie tijdperken mee: het Trias, het Jura en het Krijt. Na het Krijt stierven de dinosauriërs uit. Sommige wetenschappers zeggen dat ziekten of vulkaanuitbarstingen daar de oorzaak van waren. Andere wetenschappers denken aan veranderingen die het gevolg waren van de inslag van een grote asteroïde. De dino s waren niet de enige wezens die in die tijd op aarde leefden. Veel andere vreemde en wonderbaarlijke wezens deelden met hen de prehistorische wereld. Sommige van die dieren bestonden al lange tijd vóór de dinosauriërs, sommige leefden naast de dino s, en weer andere bleven nog lang op aarde nadat de dino s al waren uitgestorven.

6 6 Tyrannosaurus rex ( koning-tiran-hagedis ) Vleeseter 14 m lang 7 ton miljoen jaar geleden (Krijt) Heeft de sterkste kaken van alle dino s Leefde in wat nu Noord-Amerika is Triceratops ( gezicht met drie hoorns ) Planteneter 9 m lang 6 ton miljoen jaar geleden (Krijt) Noord-Amerika Voorouder van de neushoorn Brachiosaurus ( armhagedis ) Planteneter 25 m van neus tot staart ton miljoen jaar geleden (Jura) Leefde in Gondwana, een continent dat nu uiteengevallen is Werd teruggevonden in Amerika, Afrika en Europa Kon bladeren van boomtoppen op 10 m hoogte eten

7 7 Coelophysis ( holle vorm, omdat hij holle botten had) Vleeseter 3 m 25 kg miljoen jaar geleden (Trias) Werd gevonden in Noord-Amerika, maar al het land vormde toen één supercontinent (Pangaea) Iguanodon ( Iguana-tand ) Planteneter 11 m 5 ton miljoen jaar geleden (Krijt) Werd gevonden in Europa, Azië, Afrika en Noord-Amerika, maar toen lagen de landmassa s op andere plaatsen. In de mijn van Bernissart (België) werden 39 Iguanodons opgegraven.

8 8 Welke dieren hebben prehistorische voorouders? Onderzoek: Marnik, Joren, Ruben, Gust Bronnen: Dinosauriërs, de meest angstaanjagende wezens ooit, Veronica Ross, Rebo Productions, 2005 Toen de dino s uitstierven op het einde van het Krijt, bleven veel andere dieren leven. Eén prehistorisch dier, de krokodil, bestaat nog steeds en is in al die tijd nauwelijks veranderd. In de periode na het uitsterven van de dino s begonnen veel dieren te lijken op dieren die we vandaag kennen. De witte haai De megalodon 18 m 27 ton of meer tot 2,6 miljoen jaar geleden leefde in warme zeeën De olifant De wolharige mammoet 1,7 tot 3 m bij de schouder Slagtanden van 4 m lang 6,6 ton

9 9 Hoe zagen de oermensen eruit? Onderzoek: Arne, Wout, Niel Onderzoek: Lara, Josefien, Dieter, Brent Bronnen: Zonneland, Waar komen we vandaan?, Averbode, oktober Heel lang heeft men gedacht dat de evolutie van de mens één lijn volgde, maar eigenlijk is onze stamboom veel ingewikkelder. Er zijn verschillende takken geweest in de evolutie. Op bepaalde momenten leefden er ook verschillende mensensoorten tegelijk, maar uiteindelijk is er maar één lijn overgebleven: die van de Homo. De tot nu toe laatste soort van dat geslacht is de Homo sapiens en dat zijn alle mensen die nu leven! Wetenschappers die de evolutie bestuderen zijn het niet altijd met elkaar eens, want wat is een mens of een mensachtige precies? Eén voorwaarde die vaak genoemd wordt, is dat de soort rechtop moet lopen. De overgang tussen lopen op vier poten en rechtop lopen is dus belangrijk.

10 10 Een van de oudste soorten die op twee benen liep. Paleontologen hebben een schedel van deze soort gevonden in Tsjaad in In 1974 vonden wetenschappers een skelet van een vrouw. Ze noemden haar Lucy. Het skelet was goed bewaard en volledig. Dus konden ze er ook heel veel informatie uit afleiden over haar voeding, grootte en manier van lopen. De Homo Ergaster joeg op grote zoogdieren. Hij had veel grotere hersenen en langere benendan de Australopithecus. Hij leefde in Afrika en had waarschijnlijk een donkere huid. Dit is waarschijnlijk onze dichtste familie. In België zijn sporen van Neanderthalers teruggevonden in Spy. Ze leefden in Europa en Azië en hadden een lichte huid. Ze waren stevig gebouwd en een beetje kleiner dan wij. Elke mens die nu leeft is een Homo Sapiens, een wetende mens.

11 11 Ötzi is de naam die is gegeven aan de ijsmummie van een man uit de Kopertijd. Twee Duitse amateurbergbeklimmers vonden hem op 19 september 1991 in de Italiaanse Ötztaler Alpen. Hij is de oudste menselijke mummie die in Europa is gevonden. Bestudering van Ötzi, in het bijzonder zijn voeding, kleding, uitrusting en bewapening, heeft kennis opgeleverd over het leven in de nieuwe steentijd, 5300 jaar geleden. Vooral de koperen bijl die hij bij zich droeg is opmerkelijk. reconstructie van Ötzi

12 12 Hoe zagen hun woningen eruit? Waarom werden de jagers landbouwers? Onderzoek: Dries, Lander, Lennert Onderzoek: Kaat, Ilke, Margeaux Bronnen: De eerste mensen zoeken hun eigen voedsel. Ze gaan op jacht, vangen vissen en verzamelen vruchten en noten. Omdat het eten na een tijdje opraakt, moeten ze telkens opnieuw een andere woonplaats zoeken. Ze zijn zwervers die rondtrekken in de natuur. De keuze van hun woning hangt een beetje af van de streek. Oermensen in een rotsachtige streek wonen in grotten. Soms vinden ze een schuilplaats onder een uitstekende rots. Anderen bouwen een primitieve tent met takken en dierenhuiden. Soms schuilen ze ook in holen in de grond met wat takken over.

13 13 Later ontdekken de eerste mensen de landbouw. Zo moeten ze niet langer rondzwerven. Ze bouwen een stevigere woning. De eerste nederzettingen ontstaan. Dat gebeurt vaak langs een rivier. Daar is de grond vruchtbaar en is er veel water. Dat is handig als je planten en dieren wilt kweken. De muren van de hutten zijn een raamwerk van takken, besmeerd met leem. Op het dak ligt stro. Vaak bouwen ze een houten omheining om zichzelf en hun vee te beschermen tegen invallers of wilde dieren. Om over het water te komen maakten ze kano s van uitgeholde bomen. In de moerassige streken bouwen ze hun dorpen op palen. Die paaldorpen staan in een moeras, in een rivier of op de oevers.

14 14 Welke gebruiksvoorwerpen en wapens hadden ze en hoe werden ze gemaakt? Onderzoek: Alexander, Boris, Thibo, Oliver Onderzoek: Chloë, Emma, Nette, Marthe Bronnen: interview met Casper De mensen gebruikten vuursteen, hout, dierenbotten en huiden om werktuigen te maken. In de steentijd zag het gereedschap er eenvoudig uit. Dit is een prehistorische vaas. Deze vaas is door een oermens gemaakt. Een prehistorische schoen zag er ongeveer zo uit. Dit is een speerpunt van tot jaar oud. Gemaakt door een oermens zelf, die in Frankrijk leefde Zeer gemakkelijke werktuigen voor de oermens. Door de stenen tegen elkaar te kloppen krijg je een scherpe punt waarmee je dieren kon doden.

15 15 Hier hebben ze de speerpunt vastgemaakt aan een stok met gedroogd gras. Deze potten uit klei maakten de oermensen zelf. Daarmee kookten ze. Ze pletten graan in grote pletschijven. Ze deden er water in en maakten er brood van dat ze dan in hun grote ovens. Ze maakten er ook pap in. Er waren ook houten potten, die ze met hun scherpe stenen uitholden. bakten Later is men botten en stenen heel precies gaan bewerken en slaagde men erin om fijne speerpunten of harpoenen te maken. Ze maakten naalden om lappen leer aan elkaar te naaien en men ontdekte in die tijd de pijl en boog. De eerste mensen bewerken stenen tot werktuigen. Later ontdekken ze metaalertsen. Ze gebruiken koper, tin, goud en zilver voor werktuigen, wapens, sieraden Vanaf 2000 v. C. kan de mens ijzererts smelten. Die grondstof komt veel meer voor en ijzer is sterker. De ijzersmid wordt een belangrijk persoon in het dorp.

16 16 Hoe en wanneer werden het vuur, het wiel en het schrift uitgevonden? Bronnen: Zonneland, Terug naar de prehistorie, Averbode, oktober De eerste mensen ontdekken het vuur per toeval, wellicht toen er ergens een bliksem insloeg. Dat vuur nemen ze overal mee naartoe. Later ontdekken ze hoe ze zelf vuur kunnen maken met vuurstenen of een vuurstok. Dat is een belangrijke ontdekking, want het vuur is een heel handig hulpmiddel. Met vuur kunnen ze - hun voedsel koken en roosteren; - zich warm houden; - verlichting hebben in het donker; - zich beschermen tegen wilde dieren. De uitvinding van het wiel rond 3500 v. C. Laat maar rollen! Voor de mens het wiel gebruikte, moet hij alles slepen of dragen. Kun je je dat voorstellen? Rond 3500 v. C. gebruiken de mensen voor het eerst karren met wielen in het verre oosten. Die prachtuitvinding komt later naar onze streken. Zolang mensen samenleven in kleine groepen, kunnen ze alles zo afspreken en bijhouden. Wanneer de groep alsmaar groeit, wordt dat veel moeilijker. De voorraden moeten worden bijgehouden, afspraken genoteerd en contracten getekend. Het schrift is nodig om dat allemaal te kunnen doen. In het begin gebruikt men eerst tekens. Later worden dat letters, zoals wij die nu kennen.

17 17 Hoe en waarom maakten ze rotstekeningen? Onderzoek: Jonas, Jelle, Joachim, Nooria Onderzoek: Arneau, Djeke, Youssef Bronnen: De prehistorische mensen tekenden dikwijls jachttaferelen. Ze kerfden die in rotsen en gebruikten pigmenten van natuurlijke materialen om ze in te kleuren. Beroemde grotten: Altamira ligt in Spanje, in de provincie Cantabrië. De is grot 270 m lang. De hoogte varieert van 2 tot 6 m. 150 tekeningen Ouderdom: ongeveer jaar oud Lascaux In 1940 werden in een grot een groot aantal rotswandschilderingen ontdekt. Deskundigen dateren de oudste rotsschilderingen uit de grot van Lascaux op v.chr, de jongste op v.chr. Het is de rijkst beschilderde prehistorische grot die tot nu toe gevonden werd. Maros Maros is een plaats in de Indonesische provincie Zuid-Sulawesi. Dicht bij Maros bevindt zich een prehistorische grot, die is toegevoegd aan de UNESCO-werelderfgoedlijst. Onderzoek toont aan dat rotstekeningen in Maros waarschijnlijk ouder zijn dan de oudst gevonden rotstekeningen in Europa.