Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan?"

Transcriptie

1 /0/08 Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan?

2 /0/08 Soorten Darwin (859)

3 /0/08 Natuurlijke selectie Agama agama Theridion grallator

4 /0/08 voorkomen variatie % bevolking geboortegewicht sterfte Behoud heterozygoot 50% 50% gen X % allel a 5% 5% 7% allel A AA Aa aa AA Aa aa Populatie homozygoot

5 /0/08 Variatie jachtluipaard serval ocelot poesie mauw 5

6 /0/08 luipaard Bevoordeeld adaptatie verhoogde prestatie Overleving van de sterkste 6

7 /0/ vliegvermogen + aantrekking 7

8 /0/08 BINNEN SOORTEN TUSSEN SOORTEN Des Roches et al. (07) Nature Ecology & Evolution direct effect (bvb predatie) indirect effect (bvb impact op voedselketen) Slakkenwouw Natuurlijke Invasieve slakkensoort slakkensoort Overlevende vogels Korte snavel Lange snavel plasticiteitseffect! Vormvariatie in schedeldak en hersenen bij Amniota???? ? Lobón & Buscalioni (006) Zoology Fabbri et al. (07) Nature Ecology & Evolution Hox genen

9 /0/08 Maar hoe overleven jonge giraffen (met korte nek)? waarom enkel giraffen met lange nek? voeden giraffen zich op maximale hoogte? En nek mannetjes langer dan bij wijfjes!. grote grondvink. kleine boomvink. middelste grondvink. boszangervink Darwin (85) Beschikbaarheid zaden Snavelvorm Boag & Grant 98 - Science Foto s: Anthony Herrel

10 kaaksnelheid (ms - ) snavelgrootte mannetjes /0/08 KRACHT maximale kracht maximaal vermogen maximale snelheid Genbrugge et al. (0) J Anat SNELHEID Draaimoment = massa * r² Snavel zwaarder Draaimoment Snavel langer Draaimoment = TRAAG = SNEL Draaimoment tragere beweging Podos 00 - Nature C. olivacea Aanloop naar nieuwe soorten? tijd (ms) A. Herrel G. magnirostris Huber et al. (007) snavelgrootte wijfjes

11 /0/08 Daphne Major Geospiza conirostris Geospiza fortis Geospiza fortis Isla Española Lamichhaney et al. (07)

12 /0/08 Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan?

13 /0/08 Galago s ( Bushbabies ) Lemuren Maki s Vingerdier Muislemuren Indri s Sifaka s Wezellemuren Lori s Potto Capucijnapen Spinapen Klauwaapjes Uilapen Titi s Saki s Brulapen Meerkatten Bavianen Colobus Guereza Mandril

14 /0/08 Gibbons (8 species) Oerang oetans ( species) Gorilla s ( species, subspecies) Bonobo ( subspecies) Peirolapithecus catalaunicus (-.5 tot Myr) Chimpanzee ( subspecies) Cebuella pygmaea Callithrichidae Gorilla gorilla Hominidae

15 /0/08 Indri indri Indriidae Symphalanges syndactylus Hylobatidae M PM Erinaceus europaeus I Erinaceidae C PM M M Galago senegalensis I Galagonidae C PM M I C I C PM M Papio sp. Papioninae M PM C PM I I C Galago senegalensis Galagonidae M PM I C M M PM Lemur variegatus Lemuridae M Macaca sp. Cercopithecidae

16 /0/08 5

17 /0/08 Hominini P. robustus P. boisei P. robustus P. boisei H. ergaster A. sediba H. ergaster A. sediba A. garhi P. aethiopicus A. garhi P. aethiopicus A. bahrelghazali A. africanus A. bahrelghazali A. africanus Kenyanthropus Kenyanthropus A. anamensis A. afarensis A. anamensis A. afarensis Orrorin Ardipithecus Australopithecini 6 Orrorin Ardipithecus 7 Sahelanthropus 7 Sahelanthropus 8 8 P. robustus H. ergaster P. boisei A. sediba A. garhi A. bahrelghazali P. aethiopicus A. africanus Kenyanthropus A. anamensis A. afarensis 5 6 Orrorin Ardipithecus 7 Sahelanthropus 8

18 /0/08 Vergroting kaakspieren Tandprofiel en molarisatie praemolares Valgus hoek Niet-opponeerbare grote teen?? Denisovans Homo naledi? H. ergaster P. robustus P. boisei A. sediba Homo naledi (-50 0 kyr) Australopithecus deyiremeda (-. Myr) A. garhi P. aethiopicus A. bahrelghazali A. africanus Kenyanthropus A. deriyemeda A. anamensis A. afarensis Orrorin Ardipithecus Sahelanthropus fossiele elementen, min. 5 individuen - mengkenmerkgen Homo Australopithecus - hersenen: Australopithecus - schedel : Homo Australopithecus sediba (-.8 Myr) 8 Berger et al. (00) Science 8: 95-0 P. robustus P. boisei P. robustus P. boisei H. ergaster A. sediba H. ergaster A. sediba A. garhi P. aethiopicus A. garhi P. aethiopicus A. bahrelghazali A. africanus A. bahrelghazali A. africanus Kenyanthropus Kenyanthropus A. anamensis A. afarensis A. anamensis A. afarensis Orrorin Ardipithecus 6 Orrorin Ardipithecus 7 Sahelanthropus 7 Sahelanthropus 8 8

19 Peking man Java man /0/08 OH 7 (holotype) Kleine gestalte Hersenen pas echt groot bij H. ergaster Grote hersenen cc Fors kaakapparaat Eerste stenen werktuigtechnologie - Olduwaan C. Clark Smithsonian Institute Snijsporen op botten (-.9 Myr) Spoor et al. (05) - Nature McPherron et al. (00) Lange gestalte (Turkana boy - KNM-WT Myr) cm 0. MYr Peking mens H. ergaster Meer verfijnde werktuigen - Acheuliaan -.8 MYr Minder fors kaakapparaat? Hersenen pas echt groot bij Gebruik van vuur H. ergaster MYr Out of Africa! Vuur Vlees Migratie -.75 MYr

20 /0/08 Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? Dmanisi (Georgië) MYr Out of Africa! H. ergaster Vuur Vlees Migratie - Acheuliaan - migratie! -.5 m groot - hersenvolume cc From Argue et al. (07) - Olduwaan Atapuerca (Spanje) MYr From de Castro et al. (07) Heidelberg - Mauerkaak -609 kyr? H. ergaster H. ergaster Laatste gemeenschappelijke voorouder en Ontstaan uit Afrikaanse Homo erectus? H. neanderthalensis??? Tandslijtage en sporen: oudste kannibalen! Hard voedsel, zonder te koken Directe voorouder van Afrikaanse? Géén kin Retromolaire ruimte From Carbonelle et al. (008) volumevergroting hersenen? 000cc Atapuerca -00 kyr Directe voorouder van?

21 /0/08 Neandervallei - schedeldak -0 kyr H. ergaster H. ergaster La Ferrassie -50 kyr Spy - schedeldak -5 kyr La Ferrassie + Kebara samengesteld skelet -50 kyr Tongbeen Shanidar IV Neanderthal (grot in Irak) Mousteriaan technologie From Wißing et al. (06) Châtelperroniaan technologie Omo Kibish fossielen -95 kyr Herto fossielen -60 kyr kyr Denisova From Prüfer et al. (0) Denisova

22 /0/08 hiaat in oorsprong van moderne mens H. heidelbergensis Afrikaanse soort? vuilbak van onduidelijke fossielen - H. s. soloensis - H. s. rhodesiensis From Stringer (06) H. antecessor de laatste voorouder van H. s. en H. n.? recentere H. antecessor pre-neanderthalers vondsten in Marokko -5 kyr Vroeger en nu Europees chronospecies H. neanderthalensis H. antecessor mogelijk tot in Afrika? Afrikaans chronospecies what happens in the Middle East does not stay in the Middle East H. neanderthalensis DNA bij H. sapiens -% -% 0% ±60 kyr -%

23 /0/08 Chimpansee Lucy Mens Chimpansee Lucy Mens

24 /0/08 - MYr (A. afarensis) -.5 MYr (Homo habilis) - Myr (Homo erectus) nu () Waakzaamheid? Handen vrij? Indruk maken? Beter voedsel bereiken? Halfapen Potto (Lorisidae) Alouatta (Cebidae) reuklob visuele cortex Apen spraakzone hersenplooien Mensapen Macaca (Cercopithecidae) Mens Hylobates (Hylobatidae) Pan (Hominidae) Homo (Hominidae) Gemiddeld 500 hersenvolume (cm³) 00 Groeipatroon Homo erectus 700 Homo habilis Australopithecus Paranthropus 500 Gorilla Pan Pongo Gemiddeld lichaamsgewicht (kg)

25 /0/08 Implicaties voor geboorte Implicaties voor energie-balans -% lichaamsgewicht 0-5% energieverbruik energie-vereiste...? implicaties? H. sapiens H. heidelbergiensis H. neanderthalensis Olduwaan Olduwaan Acheuliaan Chatelperroniaan Aurignaciaan Acheuliaan Enkel steen Mousteriaan Steen+ivoor +been Mousteriaan

26 /0/08

27 /0/ jaar Einde! jaar 5

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens

Nadere informatie

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens

Nadere informatie

Prehistorie van Europa

Prehistorie van Europa Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé) HOOFDSTUK 1: CHRONOLOGIE EN MILIEU 1. CHRONOLOGIE VAN DE PREHISTORIE 1.1 Schrift 1.2 Technologische Evoluties 1.3 Economische Evolutie 1.4 Antropologische

Nadere informatie

6,7. Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni keer beoordeeld. Inleiding

6,7. Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni keer beoordeeld. Inleiding Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni 2005 6,7 64 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ons verslag gaat over Het ontstaan van de hedendaagse mens. We hebben dit verslag geschreven naar

Nadere informatie

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel

Nadere informatie

geschiedenis van de mens. Deel I jagers en verzamelaars. Boek 1 van Pan tot homo sapiens Woord vooraf

geschiedenis van de mens. Deel I jagers en verzamelaars. Boek 1 van Pan tot homo sapiens Woord vooraf Woord vooraf In 1984, 24 jaar geleden studeerde in de Vakgroep Nieuwste Geschiedenis van de Universiteit Gent een jongeman af aan wie ik de opdracht had gegeven een eindverhandeling te schrijven over de

Nadere informatie

6 Australopithecus afarensis

6 Australopithecus afarensis 1 Deze tabel uitbreiden met Europees deel zie werk/e6 tabel hominiden Extensie 24- tabel hominiden en de vindplaatsen van hun fossielen in Afrika en Azië Ouderdom fossielen in Ma= miljoenen jaren 3 ) jongst

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Evolutie van de mens

Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk door een scholier 2033 woorden 27 januari 2011 6,2 101 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inleiding. Ik heb voor dit onderwerp gekozen

Nadere informatie

Extensie 26- Etymologie van wetenschappelijke benamingen

Extensie 26- Etymologie van wetenschappelijke benamingen Extensie 26- Etymologie van wetenschappelijke benamingen als een woord aaneen geschreven wordt doch uit twee grondbetekenissen bestaat dan geeft een pijltje achter het eerste deel dat aan ( ) In de keuze

Nadere informatie

Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé)

Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé) Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé) HOOFDSTUK 1: CHRONOLOGIE EN MILIEU 1. CHRONOLOGIE VAN DE PREHISTORIE 1.1 Schrift 1.2 Technologische Evoluties 1.3 Economische Evolutie 1.4 Antropologische

Nadere informatie

1 - ONTSTAAN VAN DE MENS

1 - ONTSTAAN VAN DE MENS 1 - ONTSTAAN VAN DE MENS 1.1 - Inleidende beschouwingen De evolutie van de mens als deel van de evolutie van de primaten spitst zich in onze benadering toe op de evolutie van de skeletdelen en op de overblijfselen

Nadere informatie

Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens

Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens Profielwerkstuk door een scholier 3587 woorden 20 maart 2009 5,3 121 keer beoordeeld Vak Biologie Ardipithecus ramidus. Ardipithecus Ramidus.

Nadere informatie

Didactisch dossier. Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 1000 Brussel www.natuurwetenschappen.be

Didactisch dossier. Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 1000 Brussel www.natuurwetenschappen.be Didactisch dossier V.U. Camille Pisani - vautierstraat 29 1000 Brussel Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 1000 Brussel www.natuurwetenschappen.be Inhoud 1. Voor een geslaagd bezoek aan de

Nadere informatie

Empathie. Natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal

Empathie. Natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal Empathie Natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal Empathie, natuurlijk gegeven Docent Kees Boele, bioloog Groene lijn Primatoloog Frans de Waal Tijd voor Empathie (2009) College Joep Dohmen Levenskunt

Nadere informatie

Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop

Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop Profielwerkstuk door Drudge 4796 woorden 18 januari 2005 5,9 97 keer beoordeeld Vak Biologie Hoe is de evolutie van de mens gelopen?

Nadere informatie

Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens

Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens Spreekbeurt door een scholier 2265 woorden 7 januari 2009 6,4 87 keer beoordeeld Vak ANW Evolutie van de mens. - Scheppingsverhaal. - Charles Darwin» evolutieleer.

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 76 november 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens

Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens Praktische-opdracht door een scholier 2701 woorden 19 april 2004 6 122 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Voorpagina Inhoudsopgave Voorwoord EVOLUTIE

Nadere informatie

Neanderthaler. Inhoud. Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Neanderthaler. Inhoud. Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie pagina 1 van 10 Neanderthaler Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie De Neanderthaler (zowel Homo sapiens neanderthalensis als Homo neanderthalensis zijn als wetenschappelijke namen in zwang), leefde tussen

Nadere informatie

Bijlage 2- Paleontologie a. Fossielen

Bijlage 2- Paleontologie a. Fossielen 1 Bijlage 2- Paleontologie Dit is de wetenschap die de ontwikkeling van het leven op onze planeet in het geologisch verleden, gebaseerd op fossiele resten of sporen van organismen, bestudeert (citaat WIKI)

Nadere informatie

Het ontstaan van de mens

Het ontstaan van de mens 3 Het ontstaan van de mens deel 2. van aapmens tot mens Dit dossier werd samengesteld door Prof. Dr. Walter Decleir, Universiteit Antwerpen Met medewerking van: Inge Van Dyck, Universiteit Antwerpen In

Nadere informatie

Van Pan tot Homo sapiens

Van Pan tot Homo sapiens Boek 1 Van Pan tot Homo sapiens De geschiedenis van de mens. Deel I. Jagers en verzamelaars Marc Vermeersch Marc Vermeersch Geschiedenis van de mens. Deel I. Jagers en verzamelaars. Boek 1. Van Pan tot

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 77 februari 2013 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 21, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

De evolutie van de mens: de huidige stand van zaken Dr. J. de Vos. (Ramapithecus) ontwikkeld hebben, die op de lijn van de mens

De evolutie van de mens: de huidige stand van zaken Dr. J. de Vos. (Ramapithecus) ontwikkeld hebben, die op de lijn van de mens De evolutie van de mens: de huidige stand van zaken Dr. J. de Vos INLEIDING Tot het eind van de jaren * zestig was het algemene beeld van de evolutie van de mens nog betrekkelijk eenvoudig. Ongeveer 20

Nadere informatie

Taalverwarring. Na de taalverwarring, verspreidde de mens zich over de aarde. Vanaf dat moment begonnen overal op aarde nieuwe culturen.

Taalverwarring. Na de taalverwarring, verspreidde de mens zich over de aarde. Vanaf dat moment begonnen overal op aarde nieuwe culturen. Taalverwarring Mozes, als pleegzoon van de prinses en geschoold in diverse talen aan het hof van Farao, in staat is geweest de oude kleitabletten om te schrijven tot Genesis en te voorzien van actueel

Nadere informatie

Weerleggingen van pagina 255

Weerleggingen van pagina 255 Weerleggingen van pagina 255 "De groep homo onwikkelde zich verder..." Homo-habilis Over de homo habilis hoeft na de vorige pagina niets meer gezegd te worden dus gaan we door naar de homo erectus. Homo-erectus:

Nadere informatie

Wat maakt ons genetisch verschillend van onze voorouders? Een genetische terugblik naar het verleden

Wat maakt ons genetisch verschillend van onze voorouders? Een genetische terugblik naar het verleden Wat maakt ons genetisch verschillend van onze voorouders? Een genetische terugblik naar het verleden Genetische diversiteit Ontrafelen van de geschiedenis van de moderne mens Oorzaak van erfelijke ziekten

Nadere informatie

Het ontstaan van de mens

Het ontstaan van de mens 3MENS 52 Het ontstaan van de mens deel 1. van aap tot aapmens Dit dossier werd samengesteld door Prof. Dr. Walter Decleir, Universiteit Antwerpen Met medewerking van: Inge Van Dyck, Universiteit Antwerpen

Nadere informatie

Apen. Inhoud. Orang-oetan. Gibbons. 1. Orang-oetan. 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7.

Apen. Inhoud. Orang-oetan. Gibbons. 1. Orang-oetan. 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7. Apen Inhoud 1. Orang-oetan 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7. Apengeluiden Orang-oetan Orang-oetans zijn zeldzame maar ook schuwe apen die alleen voorkomen

Nadere informatie

Out of Africa: mtdna en Y chromosoom. Jean-Jacques Cassiman KuLeuven

Out of Africa: mtdna en Y chromosoom. Jean-Jacques Cassiman KuLeuven Out of Africa: mtdna en Y chromosoom Jean-Jacques Cassiman KuLeuven 12.05.2007 Kern DNA CME 06 CME 06 CME 06 Start in 2007: twee zonen per generatie (25j) In 2258 (10 generaties of 250 jaar) zullen er

Nadere informatie

52Jan-Feb-Maa 2004 Driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift

52Jan-Feb-Maa 2004 Driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift MENS : een indringende en educatieve visie op het leefmilieu Dossiers en rubrieken didactisch gewikt en gewogen door eminente specialisten Het ontstaan van de mens deel 1. van aap tot aapmens AFGIFTEKANTOOR

Nadere informatie

Thema 5 Evolutie Basisstof 2 Evolutie van de mens

Thema 5 Evolutie Basisstof 2 Evolutie van de mens Een populatie met een grote genetische diversiteit heeft een grote overlevingskans. De kans is groot dat enkele individuen de genen bezitten om een onbekende ziekteverwekker af te weren of om zich goed

Nadere informatie

Paleontologie, de studie van fossielen die gebruikt wordt om een beeld te krijgen over de geschiedenis van het leven op aarde.

Paleontologie, de studie van fossielen die gebruikt wordt om een beeld te krijgen over de geschiedenis van het leven op aarde. Paleontologie, de studie van fossielen die gebruikt wordt om een beeld te krijgen over de geschiedenis van het leven op aarde. Fig. 22-3 Verschillende aardlagen, Ontstaan in verschillende tijden Jongere

Nadere informatie

dimat SOMSO MODELLEN Catalogus A76 Menskunde Prijslijst 01/2016 Prijzen excl. 21% BTW

dimat SOMSO MODELLEN Catalogus A76 Menskunde Prijslijst 01/2016 Prijzen excl. 21% BTW dimat SOMSO MODELLEN Catalogus A76 Prijslijst 01/2016 Prijzen excl. 21% BTW Menskunde Art. nr. Omschrijving Prijs AS 1 Spiermodel, man, 1/2 ware grootte, 27 delen 3.678,00 AS 3 Spiermodel, man, 1/4 ware

Nadere informatie

53Apr-Mei-Jun 2004 Driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift

53Apr-Mei-Jun 2004 Driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift MENS : een indringende en educatieve visie op het leefmilieu Dossiers en rubrieken didactisch gewikt en gewogen door eminente specialisten Het ontstaan van de mens deel 2. van aapmens tot mens AFGIFTEKANTOOR

Nadere informatie

Esther Moorees Marinke van der Velde Nelleke Sonneveld Paul Storm Sjoerd Schouten

Esther Moorees Marinke van der Velde Nelleke Sonneveld Paul Storm Sjoerd Schouten Esther Moorees Marinke van der Velde Nelleke Sonneveld Paul Storm Sjoerd Schouten 1 2 inhoudsopgave Inleiding 4 Bepalen van het genotype van De gewone tuinslak 5 LEERLINGENVOORSCHRIFT 6 DOCENTENHANDLEIDING

Nadere informatie

PWS evolutie van de mens

PWS evolutie van de mens PWS evolutie van de mens Concept versie Gemaakt door: Jeffrey Drost en Hylke Hoogenberg 2-december-2013 Zo heeft onze evolutie er misschien uitgezien PWS: de evolutie van de mens pagina Inhoudsopgave 2

Nadere informatie

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars ALLEMAAL APEN INH UD 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw Kennismaking met de bende Groot en klein Sociaal leven De koning van de slingeraars

Nadere informatie

Verslag Biologie Neanderthaler

Verslag Biologie Neanderthaler Verslag Biologie Neanderthaler Verslag door L. 2026 woorden 3 november 2016 8 1 keer beoordeeld Vak Biologie Verwantschap met de Neanderthaler: Het blijft een vraagstuk Inleiding Het dichtst verwante familielid

Nadere informatie

TIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis

TIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis De OERKNAL! Wetenschappers denken dat zo n 13,7 miljard aardse jaren geleden alles in het heelal samengeperst was tot een gloeiend heet punt. Tijdens een enorme oerexplosie ontstonden uit dat punt materie

Nadere informatie

Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be

Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Voor/na het bezoek Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Wat is de prehistorie? Prehistorie betekent letterlijk voorgeschiedenis, het tijdperk voor

Nadere informatie

Meer grip op de vroege prehistorie

Meer grip op de vroege prehistorie Meer grip op de vroege prehistorie methoden en technieken bij de zandwinlocatie in Woerden Alexander Verpoorte 27 september 2012 Faculteit der Archeologie De laatste miljoen jaar een andere wereld Universiteit

Nadere informatie

Darwin en de evolutieleer

Darwin en de evolutieleer Darwin en de evolutieleer Joost Raeymaekers science4fun - 16 oktober 2009 Wie was Charles Darwin? - Een echte Engelsman uit de vorige eeuw (geboren in 1809) - Wetenschapper - Studeerde biologie, de leer

Nadere informatie

Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers.

Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers. Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers. Ik vind het zelf erg leuk om hier meer over te weten, heb hier veel over opgezocht en wil jullie daar nu

Nadere informatie

Inhoudstafel: Dankwoord p.3 Inleiding p.4 Hoofdstuk 1: Evolutionisme p.5 Hoofdstuk 2: Creatonisme p.12

Inhoudstafel: Dankwoord p.3 Inleiding p.4 Hoofdstuk 1: Evolutionisme p.5 Hoofdstuk 2: Creatonisme p.12 Inhoudstafel: Dankwoord p.3 Inleiding p.4 Hoofdstuk 1: Evolutionisme p.5 1.1 De essentie van evolutionisme p.5 1.2 Grondleggers van het evolutionisme en hun visies p.5 1.3 Evolutionisme en Wetenschap p.8

Nadere informatie

Verloop van de evolutie

Verloop van de evolutie Verloop van de evolutie Era Periode Mln. jaar geleden Kenozoïcum Kwartair 0-2,4 De mens verschijnt. IJstijden. Tertiair 2,4-65 Bloeitijd primitieve zoogdieren. Meer vogels. Mesozoïcum Krijt 65-144 Uitsterven

Nadere informatie

De mens bestaat niet. Een bijzondere plek op de Scala

De mens bestaat niet. Een bijzondere plek op de Scala Eelco Kruidenier ONDERGROND Diagonaal opgericht lichaam De mens bestaat niet Honderdvijftig jaar geleden publiceerde Charles Darwin On the origin of species waarin hij zijn versie van de evolutietheorie

Nadere informatie

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars ALLEMAAL APEN INH UD 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw Kennismaking met de bende Groot en klein Sociaal leven De koning van de slingeraars

Nadere informatie

De wetenschap van het leven

De wetenschap van het leven De wetenschap van het leven Over eenheid in biologische diversiteit Bert De Groef en Peter Roels Acco Leuven / Den Haag Hoofdstuk 10 De mens Peter Roels, Tom Wenseleers en Bert De Groef Cultural evolution

Nadere informatie

DE EVOLUTIE VAN DE MENS

DE EVOLUTIE VAN DE MENS DE EVOLUTIE VAN DE MENS 1. Inleiding Een van de meest intrigerende vragen in de moderne biologie is: hoe is de mens als soort ontstaan? De mens bezit alle kenmerken van vertebraten en met een warmbloedig

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De aap

Werkstuk Biologie De aap Werkstuk Biologie De aap Werkstuk door een scholier 1951 woorden 29 oktober 2006 5,9 258 keer beoordeeld Vak Biologie Werkstuk van Kim onderwerp: Apen Inleiding: 1. Waarom ik het onderwerp gekozen heb.

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk en Hoofdstuk 13

Samenvatting Biologie Hoofdstuk en Hoofdstuk 13 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 14 + 15 en Hoofdstuk 13 Samenvatting door een scholier 2454 woorden 23 juni 2018 5,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie Hoofdstuk: 12 voorplanting Paragraaf:

Nadere informatie

Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de

Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de 1 Mensen kijken graag naar apen Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de apensoorten staan. Of de apen eten, spelen, lopen, of gewoon een beetje voor zich uit zitten

Nadere informatie

EMERITIFORUM. Forumgesprek nr. 72. Oorsprong en migratie van de mens vanuit antropologisch, paleontologisch en genetisch standpunt

EMERITIFORUM. Forumgesprek nr. 72. Oorsprong en migratie van de mens vanuit antropologisch, paleontologisch en genetisch standpunt EMERITIFORUM K.U.LEUVEN p.a. Senaat K.U.Leuven Eygen Heerd Minderbroedersstraat 5 B-3000 Leuven KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN EMERITIFORUM Forumgesprek nr. 72 Oorsprong en migratie van de mens vanuit

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Apenheul Geschiedenis Apenheul ging voor het eerst open in 1971. Het eerste en enige park ter wereld waar apen vrij in het bos leefden en vrij tussen de bezoekers konden lopen. Het begon met wolapen, slingerapen

Nadere informatie

Diabetes prevalentie in Nederland. Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl

Diabetes prevalentie in Nederland. Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl Diabetes prevalentie in Nederland Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl RIVM 2010 Diabetes prevalentie in Nederland (prognose) Voeding en Humane Evolutie

Nadere informatie

Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl. Diabetes prevalentie in Nederland

Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl. Diabetes prevalentie in Nederland Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl Diabetes prevalentie in Nederland RIVM 2010 Diabetes prevalentie in Nederland (prognose) RIVM 2010 1 Voeding en Humane

Nadere informatie

Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl

Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl Type 2 Diabetes Mellitus Voeding in evolutionair perspectief Hanno Pijl h.pijl@lumc.nl Diabetes prevalentie in Nederland RIVM 2010 Diabetes prevalentie in Nederland (prognose) RIVM 2010 Voeding en Humane

Nadere informatie

DE PREHISTORIE. de vuursteenbewerking

DE PREHISTORIE. de vuursteenbewerking jubelparkmuseum kmkg jubelpark 10 1000 brussel DE PREHISTORIE sporen die spreken prehistorie 1 de vuursteenbewerking de prehistorische mens ontwikkelde twee basistechnieken om vuursteen (silex) te bewerken:

Nadere informatie

WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA

WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA Toen onderzoekers meer dan 100 jaar geleden voor het eerst een gorilla zagen, schrokken ze zich een ongeluk. Dat is ook niet zo gek! Een gorilla kan er gevaarlijk uitzien. Vooral

Nadere informatie

Talentagenda. Groeien vanuit je eigen talent

Talentagenda. Groeien vanuit je eigen talent Groeien vanuit je eigen talent Wekelijkse tips om met talenten aan de slag te gaan Leuke verhalen en doe-activiteiten Talentontwikkeling als groeilijn van 1 tot 6 Past binnen ruim aanbod van talentuitgaven

Nadere informatie

Thuisgekomen van een scoutingkampweek met een beschadigde koffer, mamma boos.

Thuisgekomen van een scoutingkampweek met een beschadigde koffer, mamma boos. John van Schoor Medewerker educatie van NCB Naturalis in Leiden schatrijk Thuisgekomen van een scoutingkampweek met een beschadigde koffer, mamma boos. Ongelooflijk vuil ondergoed en sokken die verdwijnen

Nadere informatie

Tertiair en Quartair

Tertiair en Quartair Tertiair en Quartair Het Tertiair duurde van 65 tot 2,6 miljoen jaar geleden en wordt tegenwoordig opgedeeld in twee tijdvakken, het Paleogeen en het Neogeen. Hiermee is de oude term Tertiair komen te

Nadere informatie

1 Belangrijk in deze periode

1 Belangrijk in deze periode 1 Belangrijk in deze periode Het is niet zo makkelijk voor de wetenschappers om het leven van de eerste mensen correct voor te stellen. Het is ook al heel lang geleden. De mensen van toen lieten geen dagboeken

Nadere informatie

Lamarck. oudste jaarlagen ongewervelden, pas later gewervelden soorten langzaam veranderen nieuwe ontstaan

Lamarck. oudste jaarlagen ongewervelden, pas later gewervelden soorten langzaam veranderen nieuwe ontstaan Evolutietheorie Creationisme Lamarck Jean-Baptiste de Lamarck (1744-1829) was één van de eersten die een wetenschappelijke hypothese opstelde over biologische evolutie. Zijn opvatting over de overerving

Nadere informatie

4 A A N P A S S E N D O E T O V E R L E V E N

4 A A N P A S S E N D O E T O V E R L E V E N AANPASSEN DOET OVERLEVEN 1 I n l e i d i n g Afbeelding 4-1 Hierboven zie je een aantal soorten organismen. Hoe zijn ze ontstaan? Blijven deze soorten altijd hetzelfde? In dit hoofdstuk krijg je hierop

Nadere informatie

Levenswijze van jagers-verzamelaars. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

Levenswijze van jagers-verzamelaars. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 11 april 2019 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/103270 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

3 Het trage tempo van volwassen worden

3 Het trage tempo van volwassen worden 3 Het trage tempo van volwassen worden De lange periode van de kindertijd is niet alleen een tijd van breekbare onvolwassenheid en kwetsbaarheid en niet alleen een fase van ontwikkeling die doorlopen moet

Nadere informatie

Evolutie - natuurlijke selectie

Evolutie - natuurlijke selectie Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Jirin van Leeuwen ; 26 May 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/77573 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers.

Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers. Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers. Brits dagblad https://www.telegraph.co.uk/science/2017/05/22/europe-birthpla ce-mankind-not-africa-scientists-find/amp/

Nadere informatie

Demografische waarden:

Demografische waarden: Demografie en humanistische waarden Studiedag Lucien De Coninckfonds, Gent, 17 november 2012 Demografische waarden: Van kwantiteit naar kwaliteit; Van diversiteit naar uniformiteit? Prof. em. Dr. R. Cliquet

Nadere informatie

Evolutie. Basisstof 4 thema 5

Evolutie. Basisstof 4 thema 5 Evolutie Basisstof 4 thema 5 Wat is evolutie? Planten en dieren zijn in de loop van een hele lange tijd stapje voor stapje ontstaan door het proces dat we evolutie noemen. Een zwaar bestaan eerste verschijnsel:

Nadere informatie

DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA

DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA Toen onderzoekers meer dan 100 jaar geleden voor het eerst een gorilla zagen schrokken ze zich een ongeluk. Dat is ook niet zo gek! Een gorilla kan er gevaarlijk uitzien!

Nadere informatie

INHOUD. Inleiding Mensapen Haaien Wolven Walvissen Vleermuizen Kwallen Panda s...

INHOUD. Inleiding Mensapen Haaien Wolven Walvissen Vleermuizen Kwallen Panda s... INHOUD Inleiding...6 1 Mensapen...8 2 Haaien... 10 3 Wolven... 12 4 Walvissen... 14 5 Vleermuizen... 16 6 Kwallen... 18 7 Panda s... 20 8 Olifanten... 22 9 Uilen... 24 10 Dolfijnen... 26 11 Spinnen...

Nadere informatie

SPEURTOCHT. Groep 3 en 4. Veel plezier! Welkom in Ouwehands Dierenpark! Kijk goed naar de bordjes en volg de wandelroute. Het wordt vast beregezellig!

SPEURTOCHT. Groep 3 en 4. Veel plezier! Welkom in Ouwehands Dierenpark! Kijk goed naar de bordjes en volg de wandelroute. Het wordt vast beregezellig! SPEURTOCHT Groep 3 en 4 Welkom in Ouwehands Dierenpark! Kijk goed naar de bordjes en volg de wandelroute. Het wordt vast beregezellig! Veel plezier! GIRAFFE. Het eerste wat opvalt aan de giraffe is zijn

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 20 evolutie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 20 evolutie Samenvatting Biologie Hoofdstuk 20 evolutie Samenvatting door een scholier 1866 woorden 8 jaar geleden 7,5 16 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar HOOFDSTUK 20 EVOLUTIE 20.1 Waar vandaan? Scheppingsverhalen:

Nadere informatie

vissen amfibieën reptielen zoogdieren dinosauriërs primaten

vissen amfibieën reptielen zoogdieren dinosauriërs primaten Big Bang eencelligen meercellige wieren + dieren vissen amfibieën reptielen dinosauriërs zoogdieren primaten Australopithecus Waarom liep de Australopithecus rechtop? De eerste mens, de Australopithecus,

Nadere informatie

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie: evolutieleer 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie: evolutieleer 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie: evolutieleer 6/29/2013 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be

Nadere informatie

Wetenschappelijk schrift : Madidi en Nosy Komba, de eilanden van de primaten

Wetenschappelijk schrift : Madidi en Nosy Komba, de eilanden van de primaten Wie zijn? Primaten zijn zoogdieren, die meestal in bomen leven, en omvatten de lemuren en de apen. Ook de mens maakt deel uit van deze groep. Hun karakteristieken De ledematen van eindigen in grijphanden

Nadere informatie

De menselijke groep: een evolutionaire verworvenheid *

De menselijke groep: een evolutionaire verworvenheid * De menselijke groep: een evolutionaire verworvenheid * Leo d'anjou Inleiding In de huidige wereld strijden twee mens- en maatschappijvisies om voorrang. Beide visies 1 staan diametraal tegenover elkaar

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 75 - aug./sept. 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1

De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1 De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk Blz. 1. Inleiding. 3 2. Uitleg evolutietheorie. 4/5 3. Betoog ontstaan leven op aarde.

Nadere informatie

Het aa p, n oo t, m ie s. Dr. N. de Jonge klinisch chemicus LUMC

Het aa p, n oo t, m ie s. Dr. N. de Jonge klinisch chemicus LUMC Het aa p, n oo t, m ie s van de QC Dr. N. de Jonge klinisch chemicus LUMC D. Burnett ISO 15189 and the medical laboratory Pauze Prof dr ir M.D.C.P. Weggeman Leidinggeven aan professionals? Niet doen! Dr

Nadere informatie

OVER CHIMPANSEES LENGTE

OVER CHIMPANSEES LENGTE OVER CHIMPANSEES Wil je graag iets weten over chimpansees? Hier vind je van alles over hun! Handig voor als je bijvoorbeeld iets over ze wilt vertellen op school, een spreekbeurt wilt houden of een werkstuk

Nadere informatie

Darwinvinken geven nog steeds geheimen prijs. Bekende bekken

Darwinvinken geven nog steeds geheimen prijs. Bekende bekken Darwinvinken geven nog steeds geheimen prijs De Darwinvink is een schoolvoorbeeld van een schoolvoorbeeld. Iedereen kent het verhaal van de onopvallende vogels van Galapagos met de sterk uiteenlopende

Nadere informatie

Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO

Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO Praktische-opdracht door Bieb 1397 woorden 18 mei 2017 6,2 4 keer beoordeeld Vak Biologie Nieuwe olifantensoort ontdekt in Afrika 1a: Wat zijn de wetenschappelijke

Nadere informatie

Biologische respons op klimaatsverandering

Biologische respons op klimaatsverandering Biologische respons op klimaatsverandering - maakt evolutie een verschil? Luc De Meester Impact klimaatsverandering op organismen Soortniveau Fysiologie Seizoenaliteit Verspreiding Evolutie Gemeenschappen

Nadere informatie

Diabetes, kanker en vaatziekten: de evolutie van welvaartsfenomenen Hanno Pijl LUMC, Afd Endocrinologie

Diabetes, kanker en vaatziekten: de evolutie van welvaartsfenomenen Hanno Pijl LUMC, Afd Endocrinologie Diabetes, kanker en vaatziekten: de evolutie van welvaartsfenomenen Hanno Pijl LUMC, Afd Endocrinologie Chronische ziekte prevalentie in Nederland Astma, diabetes, reuma, migraine, hoge bloeddruk, kanker,

Nadere informatie

Populatie management. Waarom?

Populatie management. Waarom? Waarom? Waarom? Mogelijk een rol voor soortbehoud Waarom? Mogelijk een rol voor soortbehoud Waarom? Mogelijk een rol voor soortbehoud Diversiteit in dierentuinen ook in de toekomst Waarom? Mogelijk een

Nadere informatie

Onjuistheden in schoolboeken Nectar VWO bovenbouw biologie deel 3 Hoofdstuk 20 Evolutie

Onjuistheden in schoolboeken Nectar VWO bovenbouw biologie deel 3 Hoofdstuk 20 Evolutie Inleiding Stichting De Oude Wereld internet : www.oude-wereld.nl e-mail: info@oude-wereld.nl ING 7655373 KvK 41190630 Onjuistheden in schoolboeken Nectar VWO bovenbouw biologie deel 3 Hoofdstuk 20 Evolutie

Nadere informatie

inhoud 1. Apen 3 2. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo Ollie de orang oetan 12 7.

inhoud 1. Apen 3 2. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo Ollie de orang oetan 12 7. Apen inhoud. Apen 3. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo 0 6. Ollie de orang oetan 7. Filmpjes 4 Pluskaarten 5 Bronnen en foto s 7 Colofon en voorwaarden 8

Nadere informatie

Gewervelden zijn dieren met een inwendig skelet en een wervelkolom. Dit skelet is meestal van botten gemaakt.

Gewervelden zijn dieren met een inwendig skelet en een wervelkolom. Dit skelet is meestal van botten gemaakt. Gewervelden Gewervelden zijn dieren met een inwendig skelet en een wervelkolom. Dit skelet is meestal van botten gemaakt. Voorbeeld bij een kikker: Determinatietabel Gewervelden: 1 Heeft het dier kieuwen?

Nadere informatie

Werkstuk Levensbeschouwing De prehistorie

Werkstuk Levensbeschouwing De prehistorie Werkstuk Levensbeschouwing De prehistorie Werkstuk door een scholier 2068 woorden 28 november 2006 5,5 250 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Hoofdstuk 1: Wat is prehistorie? Prehistorie betekend:voor

Nadere informatie

Mensheidontwikkeling. Het methodologisch kader van Graves en de methodologie van Spiral Dynamics

Mensheidontwikkeling. Het methodologisch kader van Graves en de methodologie van Spiral Dynamics Het methodologisch kader van Graves en de methodologie van Spiral Dynamics Emergent B.V. Heilig Landstichting Paul Zuiker, Wilbert van Leijden www.emergent.nl 2005 De complexiteit van de actuele problemen

Nadere informatie

Voeding. Voor klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs

Voeding. Voor klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs Voeding Voor klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs DMVVOO-B&E-2012 Voeding is belangrijk voor de mens, dier en plant. In het dierenpark zie je heel veel verschillende dieren. De planteneter eet planten,

Nadere informatie

Darwin stierf in april 1882, en is bijgezet in Westminster Abdij in Londen, naast Isaac Newton.

Darwin stierf in april 1882, en is bijgezet in Westminster Abdij in Londen, naast Isaac Newton. 18 mei Inleiding In 1831 vertrekt het zeilschip Beagle dat onder de Engelse vlag vaart, naar Zuid- Amerika om de kustlijn van dit continent in kaart te brengen. Aan boord is de nog jonge Charles Darwin.

Nadere informatie

Embalse de Alcántara.

Embalse de Alcántara. Río Tajo - Cáceres. Embalse de Alcántara. Estación de Río Tajo. 11-1-2012. Río Tajo - Cáceres. Na 2288 km (10.30) vertrekken we vanaf het Río Tajo station met mooi weer. Iets verder is het uitzicht, waar

Nadere informatie

1. Fossielen, dood of levend?

1. Fossielen, dood of levend? 1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten

Nadere informatie

Evolutie, wat is dat nu feitelijk?!

Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Heb je je wel eens afgevraagd waarom er zo veel verschillende soorten vlinders, vogels of vissen zijn? Waarom is er niet gewoon één soort van die dieren? Er is toch

Nadere informatie

Evolutie: zijn apen onze afgedwaalde en gedegenereerde neven? pdf file

Evolutie: zijn apen onze afgedwaalde en gedegenereerde neven? pdf file English: are the big apes degenerated humans? Their DNA and embryo stages point at the possibility that the humans are the root, not a sideline of the hominidae branch of evolution and that earlier protohumans

Nadere informatie