Wetenschappelijk schrift : Madidi en Nosy Komba, de eilanden van de primaten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wetenschappelijk schrift : Madidi en Nosy Komba, de eilanden van de primaten"

Transcriptie

1 Wie zijn? Primaten zijn zoogdieren, die meestal in bomen leven, en omvatten de lemuren en de apen. Ook de mens maakt deel uit van deze groep. Hun karakteristieken De ledematen van eindigen in grijphanden en -voeten dankzij de aanwezigheid van afzonderlijke vingers en van duimen die meestal tegenover de andere vingers geplaatst kunnen worden. De mens maakt hierop een uitzondering wat de onderste ledematen betreft: op de voet, voorbehouden om te stappen, kan de grote teen niet meer tegenover de andere tenen geplaatst worden. Bij organiseert hun volumineuze schedel zich rond goed ontwikkelde ogen, wat hen een nauwkeurig binoculair zicht met reliëfwaarneming en meestal kleurperceptie oplevert. Het gebit en het spijsverteringsstelsel zijn eerder aangepast aan een vegetarisch voedselregime. Hun sociaal leven De primaten hebben in het algemeen een heel gestructureerd en ontwikkeld familiaal en sociaal leven : zeldzaam zijn diegenen die continu een solitair bestaan leiden. De drachten beperken zich dikwijls tot één enkel jong wiens heel langzame groei een lange leerperiode toelaat. Bepaalde groepen kunnen sterk gedomineerd worden door de mannetjes, andere groepen door de wijfjes. Enkele groepen tenslotte vertonen geen strikte hiërarchie. Hier gelden talrijke regels die elk lid moet respecteren. Indien het dit niet doet, volgt de uitsluiting. Meestal domineren de mannetjes de wijfjes. Naast deze gemeenschappen observeren we ook dikwijls een structuur gelijkend op een polygame familie : een mannetje verzamelt rondom zich een groep wijfjes, een «harem». 1

2 Classificaties Primaten leven meestal in de tropische en subtropische wouden van Amerika, Afrika en Azië. Er bestaan 185 soorten met inbegrip van de mens. We onderscheiden twee grote groepen : de halfapen (prosimiae) en de apen (simiae). 1/ De halfapen (of lemuren) Ze hebben een langwerpige snuit en relatief kleine hersenen met goed ontwikkelde olfactorische kwabben. Deze eigenschappen zijn nog primitief. Omdat ze bovendien s nachts leven, kunnen ze geen kleuren onderscheiden. Het verspreidingsgebied van de halfapen is heel beperkt. We treffen lemuren enkel aan op Madagaskar, op de Comoren en in enkele tropische zones van Centraal-Afrika en van Azië. 2/ De apen De apen hebben een korte snuit, naar voren gerichte ogen en goed ontwikkelde hersenen. Deze groep omvat de apen van de Nieuwe en Oude Wereld. Primaten Prosimiae Simiae Lémuriformes Tarsiiformes Tupaïformes Lorisiformes Platyrhiniae (Nieuwe Wereld) Catarhiniae (Oude Wereld) Lemuridae Indriidae Daubentoniidae Cebidae Cercopithecidae Hylobatidae Ringstaart Maki Rode Vari Wit-Zwarte Vari enz... Propithecus (Sifaka) Doodshoofdaapje Pinché aapje enz. Hominidae Gorilla Chimpansee Orang-oetan Mens 2

3 De evolutie van de aarde en het opduiken van de eerste primaten Het feit dat dinosaurussen over de hele wereld verspreid waren, kunnen we op volgende manier uitleggen : Gedurende het Trias-tijdperk (248 miljoen jaar geleden) bestonden de huidige continenten niet. Er was enkel de aanwezigheid van één «supercontinent», «Pangea» genaamd (afkomstig van het Griekse PANGEA, wat «de hele aarde» betekent). Op het einde van het Trias-tijdperk, begon het PANGEA «supercontinent» zich op te splitsen om uiteindelijk de huidige continenten te vormen. De afdrijvingssnelheid van de continenten (scheiding) bedroeg ongeveer 1 cm per jaar. Gedurende het Jura-tijdperk creëerden aardbevingen de bergen (vb. het Jura -gebergte in Frankrijk) en de oceanen. Deze natuurlijke scheidingen isoleerden verschillende planten- en dierenpopulaties. Dezen evolueerden onafhankelijk van elkaar en vormden telkens nieuwe soorten. De aarde, 200 miljoen jaar geleden Na de verdwijning van de dinosaurussen, zo n 65 miljoen jaar geleden, diversifieerden de eerste primaten zich heel snel. Het waren waarschijnlijk kleine, insectenetende zoogdieren, die in bomen leefden en geleken op spitsmuizen. Langzamerhand evolueerden ze naar een stadium dat verwant is aan lemuren en transformeerden zich progressief om uiteindelijk het ontstaan te geven aan de soorten apen die we vandaag de dag kennen : makaken, bavianen, miljoen jaar geleden, toen Afrika en Zuid-Amerika reeds gescheiden waren, verschenen de eerste anthropoï (familie grote apen die de gorilla s, orangoetans, gibbons en chimpansees omvat). De scheiding van deze 2 continenten verklaart waarom we geen anthropoïdae aantreffen in Zuid-Amerika. Genetische analyses suggereren dat de scheiding tussen de menselijke lijn en de lijn der grote anthropoïde apen tamelijk recent plaats vond : ze zou dateren van 6 tot 8 miljoen jaar. 3

4 Opmerking We treffen de meeste lemuren bijna uitsluitend nog aan op Madagaskar (een eiland gelegen in het hartje van de Indische Oceaan en waarvan de oppervlakte groter is dan Frankrijk en de Benelux samen) en op de Comoren; hun isolement op deze eilanden maakte van hen een uitzondering : daar ze geen soorten tegenkwamen waarmee ze in competitie konden treden, stabiliseerde hun evolutie zich en gaf bestaan aan de lemuren die we vandaag de dag kennen (Ringstaart maki, vari). Op Madagaskar wonen dus geen apen : we treffen er enkel lemuren en andere endemische soorten (kameleon, vasa papegaai, tenrec,...) aan. Een endemische soort is een soort die enkel in een welbepaalde geografische regio bestaat en nergens anders aangetroffen wordt. Wereldkaart met de ligging van Madagaskar (met zwart aangeduid) 4

5 Het MADIDI-eiland «Madidi» is de naam van een nationaal park in Bolivië, gelegen in een zone die bedreigd wordt door de bouw van een hydro-elektrische stuwdam. Zo komt het dat het gebied na de stuwdam wel beschermd is van overstromingen, maar dit is zeker niet het geval voor het gebied vóór de stuwdam, waar het water opgehouden wordt. Met zijn oppervlakte van 1000 m², herbergt dit eiland doodshoofdaapjes en dit zonder afsluiting en in volledige vrijheid. Zoals alle apen vrezen de doodshoofdaapjes het water. Een gebouw is voorbehouden voor het logement, de zorgen, het voederen en natuurlijk de overwintering. Talrijke planten trekken insecten aan. De bamboescheuten zijn een geliefd gerecht voor onze kleine vrienden. Ze zijn heel actief en springen dan ook razendsnel van koord naar tak. De bewoners van het Madidi-eiland zijn de doodshoofdaapjes (Saimiri sciureus). Het betreft kleine, slanke aapjes met een korte pels en een staart die niet kan grijpen (deze dient als hefboom). Hun lichaam meet ongeveer 30 cm; hun staart ongeveer 40 cm. Ten opzichte van hun lichaamslengte bezitten saïmiri s de grootste hersenen van alle apen. In de vrije natuur worden ze ongeveer 15 jaar; in gevangenschap kunnen ze tot 20 jaar leven. In het wild treffen we hen aan in de meeste regenwouden van Zuid-Amerika. Doodshoofdaapjes verplaatsen zich op hun vier poten, maar ook al springend. Ze zijn ook meestal heel luidruchtig. Hun verplaatsingen daarentegen kunnen heel stil verlopen en worden soms opgemerkt door het vallen of ritselen van bladeren. Het grootste deel van hun voeding bestaat uit bessen, noten, bloemen, knoppen, granen, bladeren en gom. Ongeveer 20% van hun dieet bestaat uit insecten (vliegen, vlinders), spinnen, slakken, kikkers, hagedissen en kleine vogels. In de natuur zijn de apen het slachtoffer van vijanden zoals roofvogels en slangen. Van alle apen van de Nieuwe Wereld vormen de doodshoofdaapjes de belangrijkste groepen, bestaande uit 20 tot meer dan 300 individuen. De wijfjes leiden de verplaatsingen en behouden de eenheid van de groep. Overdag verspreiden de troepen zich in groepen volwassen mannetjes, moeders met hun kleintjes, en jongere apen. De voortplanting vindt plaats van december tot februari. De dracht daarentegen duurt ongeveer 5 maanden. Vanaf jonge leeftijd klampen de kleintjes zich vast op de rug van hun moeder. 5

6 Vanaf de leeftijd van 2 maanden worden ze soms gedurende een korte periode toevertrouwd aan andere wijfjes die er dan ook zorg voor dragen terwijl de moeder zich toewijdt aan andere bezigheden. Het NOSY KOMBA-eiland Deze naam verwijst naar een klein eiland gelegen in het noordoosten van Madagaskar. In Paradisio bestaat Nosy Komba uit 3 eilandjes, gebouwd volgens hetzelfde concept van Madidi. Ze vertonen een meer geaccidenteerd zicht en zijn minder beplant. Hun oppervlakte bedraagt 7000 m². De lemuren Het woordje «lemuur» wordt dikwijls gebruikt als synoniem van halfaap (prosimiae), maar eigenlijk betreft dit een wetenschappelijke vulgarisatie. Dit woord komt met geen enkele term uit de taxonomie (classificatie der dieren) overeen. Lemuren zijn primaten verschillend van apen. Ze leven in bomen van vochtige wouden. Het betreft nachtdieren, voorzien van grote, uitpuilende ogen. In deze groep lemuren, die zoals de meeste andere lemuren s nachts leven en in bomen vertoeven, vormt de ringstaart maki een uitzondering : hij is inderdaad overdag actief en leeft gedeeltelijk op de grond. Madagaskar herbergt 90% van de lemuren van onze planeet. Om de oorsprong van de lemuren op Madagaskar te kennen, moeten we teruggaan tot het Eoceen-tijdperk (-55 miljoen jaar). Gedurende deze periode bezetten de lemuren een groot deel van het Afrikaanse continent. Wetenschappers veronderstellen dat op het einde van het Mesozoïcum (-65 miljoen jaar) de lemuren het continent verlaten hebben op natuurlijke vlotten voortgedreven door de stroming en aangespoeld op het Madagaskar-eiland. Gedurende de overtocht hadden deze ongewone reizigers hun overleving te danken aan de mogelijkheid tot overwintering. In tegenstelling tot het Afrikaanse continent, waar de competitie met apen geleid heeft tot een bijna volledige verdwijning van de verschillende lemuren, konden de lemuren op Madagaskar in alle rust evolueren. Ze hebben zich aangepast aan verschillende ecologische nesten ; ook hun lichaam veranderde in functie van hun voeding en hun woonplaats. Slechts veel later (ongeveer 600 jaar NC) kwam de mens op dit grote eiland. Zoals jammer genoeg op vele plaatsen, zorgde zijn komst voor de definitieve verdwijning van verschillende genera lemuren, waarvan het grootste individu de lengte van een gorilla had. Vandaag de dag tellen we nog een dertigtal soorten die enkel kunnen overleven indien de mens ophoudt met het vernietigen van hun natuurlijke woonplaats. 6

7 Classificatie De suborde van de lemuren of halfapen omvat de lemuriformes, de tupaïformes, de lorisiformes en de tarsiiformes. De lemuriformes, aanwezig op Madagaskar, omvat drie families : de lemuridae, de indriidae en de daubentoniidae. Het woord «lemuur» is de algemene term gebruikt voor de leden van de familie der lemuridae. De soorten die we aantreffen op Nosy Komba : de lemuridae 1/ De ringstaart maki Zijn lengte bedraagt een veertigtal cm en zijn staart een zestigtal cm. De pels van de best gekende lemuur, is parelgrijs gekleurd, met een witachtige buik. Het gezicht is wit, de neus zwart. De ogen zijn omgeven door donkere, driehoekige vlekken. Maar zijn meest herkenbaar kenmerk is zeker en vast zijn lange, zwart-witte staart. Lange witte haren alterneren met 14 ringen zwarte haren. We treffen hem aan in groepen bestaande uit 3 à 25 leden. Tijdens verplaatsingen verliezen de leden van de groep elkaar nooit uit het oog door met hun rechtopstaande staart te pronken. De ringstaart maki bezet verschillende woonplaatsen in het zuiden en zuidwesten van Madagaskar. Hij houdt van woudgalerijen en vermijdt de vochtige wouden van het oosten. Hoewel de maki op een groot deel van beschermde zones vertoeft, wordt er op hem jacht gemaakt op een belangrijk deel van zijn verspreidingsgebied. De grootste bedreiging blijft de verdwijning van zijn woonplaats. Tot 40% van zijn tijdverdrijf verblijft de ringstaart maki op de grond en dit om zich te voeden. Hij eet bladeren, bloemen en fruit afkomstig van planten, maar soms ook insecten en kleine gewervelden. 7

8 Hij heeft veel water nodig die hij, indien nodig, kan zoeken in boom- en cactusholtes. Daarin steekt hij zijn hand die hij vervolgens aflikt. We observeren hem ook dikwijls terwijl hij, met gestrekte armen en poten, in de zon zit. Deze positie vergemakkelijkt de vertering. Zijn levensduur kan 20 à 25 jaar bedragen. Zijn belangrijkste vijanden zijn de roofvogels en de mens. De wijfjes zijn dominant en blijven heel hun leven in de groep waar ze geboren zijn, terwijl de mannetjes van groep veranderen vanaf het moment dat ze de seksuele rijpheid bereikt hebben. Hun duidelijk afgebakend en stabiel territorium wordt in het algemeen verdedigd door vocale gevechten tussen wijfjes. In augustus of september schenkt het wijfje het leven aan één enkel kleintje (uitzonderlijk een tweeling) na een dracht van 135 dagen. De baby klampt zich letterlijk vast aan de buik van de moeder. Rond de leeftijd van 2 weken begeeft hij zich naar haar rug, vooraleer haar 1 of 2 weken later te verlaten om, zoals een kattenjong, te spelen met de andere jongen. De kleintjes worden gespeend op 5 à 6 maanden. De wijfjes jongen voor het eerst op de leeftijd van 3 jaar. Een bijzonder gedrag Het maki-mannetje vertoont ter hoogte van de oksels een geurafscheidende klier en bezit een vinger met een langere nagel. Deze klier scheidt, nadat hij met de nagel aangeprikt werd, een vloeistof af waarmee de maki zijn polsen impregneert. Wanneer hij opgejaagd is, bakent hij zijn territorium af door zijn oren naar achter te trekken en zijn staart tussen zijn polsen te wrijven. Hij kwispelt met zijn staart, waardoor zijn geur richting potentiële rivaal geprojecteerd wordt (tot een omgeving van 3 m). Grommend, slaat deze laatste op de vlucht, vooraleer hij terugkomt om zijn eigen geur te verspreiden. Deze morfologische en gedragskenmerken zijn uniek en verklaren waarom we meestal de ringstaart maki als een afzonderlijk genus beschouwen. 2/ De vari s (Varecia variegata) 2 subsoorten zijn in Paradisio aanwezig : de wit-zwarte vari en de rode vari. De wit-zwarte vari s vormen de meest bedreigde soort lemuren. De vernietiging van het vochtige, tropische woud ten bate van de landbouwexpansie en de jacht behoren tot de belangrijkste gevaren die hen bedreigen. 8

9 Het zijn de grootsten der lemuren. Hun volwassen lengte bedraagt ongeveer 60 cm (plus nog eens hetzelfde voor de staart) ; hun gewicht bedraagt ongeveer 4 kg. De wijfjes zijn zwaarder dan de mannetjes. Ze verplaatsen zich vooral s nachts en bij het vallen van de avond in de vochtige, tropische wouden in het oosten van Madagaskar. De vari s leven in bomen waarin ze zich op heel lenige wijze verplaatsen. Ze vinden er fruit, nectar, bladeren en ook granen. Ze leven in familiale en territoriale groepen van 2 à 5 individuen. De vari s zijn heel luidruchtig en bezitten een hese stem. De rode vari s bezitten een mahoniekleurige dichte pels die in de zon bijna rode schijnen vertoont. Hun lange staart, hun buik, handen en gezicht zijn zwart gekleurd. Deze magnifieke primaat leeft uitsluitend in bomen. De wijfjes schenken normaal het leven aan tweelingen, maar kunnen soms ook 3 à 5 jongen per keer hebben. Deze lemuren zijn eveneens bedreigd. Vandaag de dag worden grote inspanningen geleverd om beschermde zones voor hen uit te bouwen. Parc Paradisio neemt deel aan het EEPprogramma van deze bedreigde soort door een groep van deze lemuren, die dienst doet als reserve, onderdak te geven. Wanneer in het EEP-programma wijfjes beschikbaar zullen zijn, zullen mannetjes naar verschillende zoo s overgebracht kunnen worden om nieuwe voortplantingskoppels te vormen. 9

10 Enkele opmerkelijke wetenswaardigheden in verband met Paradisio Een kweekcentrum voor beschermde diersoorten ter bestrijding van de internationale handel van bedreigde soorten. In Paradisio bezit de overgrote meerderheid vogels gesloten ringen. Ze werden geboren in gevangenschap (eerste, tweede of derde generatie) en er ook gekweekt. Dit is zowel het geval voor Europese als voor exotische soorten. De dieren aanwezig in Paradisio zijn, sinds hun jonge leven, gewoon aan een contact met de mens en aan door hem klaargemaakt voedsel. Ze zijn aan zijn aanwezigheid, als aan het klimaat van onze streken gewend geworden. Ze zijn afkomstig uit zoölogische parken verspreid over de hele wereld (Europa, Japan, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, de Verenigde Staten, ). Paradisio verkoos om dieren niet weg te nemen uit de natuur en om te strijden tegen de internationale handel in wilde dieren. Een heel strikte wetgeving Belangrijke wetteksten werden opgesteld zodat de bescherming van bedreigde diersoorten, zowel in Europa als op andere continenten, verzekerd zou zijn. Bepaalde, heel zeldzame, soorten mogen nooit deel uitmaken van een handelstransactie en kunnen enkel onder instellingen uitgewisseld of geleend worden. Op internationaal vlak beschermen de teksten van de Conventie van Washington (CITES) bedreigde diersoorten. Deze teksten regelen de te volgen procedures. Om een, door de Conventie geviseerd dier, te ontvangen, is het noodzakelijk een CITES-certificaat, afgeleverd door het federaal Ministerie van Landbouw, die de relatieve gegevens betreffende de identiteit van het dier noteert, te verkrijgen. Het is eveneens geschikt het dier te identificeren met behulp van een ring of micro-chip, zijn medische opvolging te verzekeren en de in zijn evolutie bevoegde autoriteiten te informeren. De Conventie betreffende de internationale handel van de in fauna en flora bedreigde soorten (CITES) heeft als doel de handel in levende speciën of dode dier- of plantensoorten, bedreigd met de onmiddellijke uitsterving, te verbieden en de potentieel bedreigde soorten aan een controle te onderwerpen. Zij groepeert 3 bijlagen: - bijlage I omvat soorten die met de onmiddellijke uitsterving bedreigd zijn. Handel in deze soorten is verboden. - bijlage II groepeert soorten die niet onmiddellijk met de uitsterving bedreigd zijn, maar die het zouden kunnen worden. Handel blijft toegelaten. - bijlage III beschrijft potentieel bedreigde soorten die door bepaalde landen beschermd zijn. Handel blijft toegelaten. 10

11 Voor de Europese vogels zijn de Europese richtlijn 79/409 betreffende de bescherming van wilde vogels, de Belgische wetgeving betreffende het algemeen welzijn van het dier en de verordening van de Waalse Regering betreffende de bescherming van de vogels, van kracht. Voor Paradisio was het een erezaak al deze reglementeringen in acht te nemen: alle beschermde dieren genieten toelatingen, afgeleverd door het Waals Gewest, of bevatten CITES-certificaten. Voortplantingsprogramma s van heel bedreigde soorten Sommige personen menen dat het niet wenselijk is diersoorten die, vanop het ogenblik dat hun overlevingsvoorwaarden in het wild niet meer verenigd zijn, met de uitsterving bedreigd zijn, in gevangenschap te houden en voort te planten. Paradisio wil zich niet aansluiten bij deze fatalistische visie. De nefaste invloed van de mens vormt geen onomkeerbaar gegeven. In afwachting van betere tijden, verhindert niets een handje toe te steken aan de instandhouding van deze soorten door actief aan uitwisselings- en voortplantingsprogramma s deel te nemen, hopende op deze manier deze dieren ooit terug te kunnen invoeren in de natuur. Dit is echter niet verwezenlijkbaar voor alle soorten. We nemen echter wel deel aan het behoud van een genetische reserve. Het is noodzakelijk voldoende verschillende speciën van eenzelfde soort te bewaren om problemen van bloedverwantschap te vermijden. Het is ook goed eerst te denken aan het behouden van een omgeving en van GEZONDE natuurlijke milieus in plaats van te wachten op de bedreiging van sommige soorten (fauna en flora) vooraleer te HANDELEN. Beter voorkomen dan genezen! Paradisio neemt deel aan een dertigtal projecten geregeld door het E.E.P.-programma (European Endangered Species Program), uitgevoerd op het Europese continent. Dit programma dat wordt opgevolgd door de Europese zoo s, betreft diersoorten die in de hele wereld bedreigd zijn, van de kleinste (bv. bepaalde slakkensoorten) tot de grootste (olifanten)! Bepaalde soorten die zich op de rand van de uitsterving bevonden, werden dankzij voortplantingsprogramma s in gevangenschap, gered. Dit is onder meer het geval voor de Hawaï-gans, aanwezig in Paradisio. Paradisio werkt samen met het ISIS ( International Species Information System ) dat 420 instellingen, verspreid over de hele wereld, groepeert en alle gegevens over alle, in parken aanwezige diersoorten, centraliseert. 11

12 Continue verzorgingen voor alle residenten Wetenschappelijk schrift : In Paradisio ontvangt de << quarantaine >> de dieren bij hun aankomst. Na hun reis vinden ze er de kalmte terug en leren ze er vertrouwd te raken met de zorgen die ze, gedurende hun hele verblijf in het park, zullen genieten. Elk van hen wordt ook onderworpen aan meerdere gezondheidstests die kunnen uitmaken of hij al dan niet drager is van parasieten of bacteriën. Een dierenarts die gespecialiseerd is in de zoölogische pathologie, komt elke week de wetenschappelijke directeur van het Park bijstaan en raad geven. Wanneer de controles beëindigd zijn en het resultaat gunstig is, worden de dieren naar de voor hen voorbehouden plaatsen in het Park, overgebracht. In het ander geval, worden ze verzorgd. Meerdere keren per dag, krijgen de dieren bezoek van de verzorgers voor het onderhoud van hun verblijfplaats, om hen te voederen en om zich te verzekeren dat alles goed gaat met hen. Elk lid van de wetenschappelijke ploeg van Paradisio kent de residenten op en top. Een ongewoon gedrag trekt dan ook onmiddellijk hun aandacht. Op dat ogenblik worden preciezere controles uitgevoerd en indien nodig, adequate maatregelen genomen. Laat ons opmerken dat dieren die in parken of zoo s verblijven, langer leven dan in hun natuurlijk milieu, daar hun leven minder stresserend is. Ze ontmoeten geen vijanden, genieten van regelmatige medische controles, en van een adequate en evenwichtige voeding. Hun eieren hebben ook meer kans om tot maturiteit te komen (in de natuur zijn het vooral de jongste dieren die sterven). Wat indien een dier ziek of gekwetst is? Het park heeft een erkende quarantaine; aangepast en voorzien om de dieren de nodige zorgen en medische hulp te geven. Van zodra de wetenschappelijke ploeg een vreemd gedrag bij één van onze gasten opmerkt, wordt het diertje in observatie geplaatst en worden analyses uitgevoerd (bloed, uitwerpselen, speeksel,...). Naargelang de diagnose, wordt een behandeling gestart. Op elk moment kan een dier in de quarantainezone geplaatst worden voor observatie, wanneer zijn gedrag niet normaal is. Hij kan er ook meer bijzondere zorgen toegediend krijgen. We hebben reeds vermeld dat de levensduur van een dier in het algemeen veel langer is in een zoölogisch park dan in de natuur daar het leven er hard is: vanop het moment dat een dier verzwakt is (ziekte, verwondingen, ongeval, ouderdom,...) wordt het een gemakkelijke prooi. 12

13 Wat gebeurt er met de dieren in de winter? Wetenschappelijk schrift : De vogels die het meest gevoelig zijn aan de koude worden in serres ondergebracht waar de temperatuur constant blijft het ganse jaar door. De meeste van onze volières zijn voorzien van een winterverblijf met een aangepast verwarmings- en belichtingssysteem. Bepaalde soorten roofvogels, eenden, ganzen, pinguïns, fazanten, ooievaars, kraanvogels, papegaaien, vrezen de koude niet en blijven dan ook de hele winter buiten. Wat eten de dieren? Elke dag worden verschillende rondes van voedseldistributie georganiseerd. Het Park beschikt over frigo s, koelruimtes en aangepaste keukens voor de bereiding en de bewaring van specifieke voedingen voor de talrijke aanwezige soorten. De hoeveelheden voedsel die dagelijks naar het Park gevoerd worden, zijn indrukwekkend. Ieder jaar betreft het meer dan 100 ton voedsel! Dagelijks gaat het over zowat 100 kg fruit, 20 kg verse groenten, honderden takken en andere vegetatie, 70 kg vis, 10 kg vlees, 60 kg kuikens, 200 kg granen en verschillende korrels, 3 kg meelwormen en levende insecten, een tiental eieren, kaas, yoghurt, olie, honing, gebakjes met rupsklaver, enz. Alleen al onze pelsrobben, bijvoorbeeld, verorberen een slordige 30 kg haring per dag! Elk dier krijgt regelmatig zijn portie supplementen (vitamines, mineralen, calcium, proteïnen, ) toegediend, gedoseerd volgens zijn noden. Wij zien er ook op toe pigmenten toe te voegen aan de dagelijkse portie voeding van de rode ibissen en flamingo s. Wanneer deze in hun voeding ontbreken, worden ze bleek In de natuur zijn deze pigmenten aanwezig in bv. bepaalde garnalen. 13

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Apenheul Geschiedenis Apenheul ging voor het eerst open in 1971. Het eerste en enige park ter wereld waar apen vrij in het bos leefden en vrij tussen de bezoekers konden lopen. Het begon met wolapen, slingerapen

Nadere informatie

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars ALLEMAAL APEN INH UD 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw Kennismaking met de bende Groot en klein Sociaal leven De koning van de slingeraars

Nadere informatie

Apen. Inhoud. Orang-oetan. Gibbons. 1. Orang-oetan. 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7.

Apen. Inhoud. Orang-oetan. Gibbons. 1. Orang-oetan. 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7. Apen Inhoud 1. Orang-oetan 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7. Apengeluiden Orang-oetan Orang-oetans zijn zeldzame maar ook schuwe apen die alleen voorkomen

Nadere informatie

Wetenschappelijk schrift : De Oasis, het leven in de tropen

Wetenschappelijk schrift : De Oasis, het leven in de tropen Wetenschappelijk schrift : In de gewone spreektaal is een oase een grond die vruchtbaar is dankzij de aanwezigheid van water. Vaak gekoppeld aan de woestijn, valt een oase van ver op daar de vegetatie

Nadere informatie

DE ORANG OETAN. Bosmens

DE ORANG OETAN. Bosmens DE ORANG OETAN Bosmens Sommige mensen hebben last van hoogtevrees. Dit langharige bosmens heeft het omgekeerde. Hoog in de bomen van het tropische regenwoud zoekt hij naar rijp fruit om te eten. Hij komt

Nadere informatie

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars ALLEMAAL APEN INH UD 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw Kennismaking met de bende Groot en klein Sociaal leven De koning van de slingeraars

Nadere informatie

Evolutie, wat is dat nu feitelijk?!

Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Heb je je wel eens afgevraagd waarom er zo veel verschillende soorten vlinders, vogels of vissen zijn? Waarom is er niet gewoon één soort van die dieren? Er is toch

Nadere informatie

WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA

WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA Toen onderzoekers meer dan 100 jaar geleden voor het eerst een gorilla zagen, schrokken ze zich een ongeluk. Dat is ook niet zo gek! Een gorilla kan er gevaarlijk uitzien. Vooral

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De Sneeuwuil

Werkstuk Biologie De Sneeuwuil Werkstuk Biologie De Sneeuwuil Werkstuk door Rikaatje 1148 woorden 25 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou De Sneeuwuil Gemaakt door: Rika van Breemen 1HVC 2017 Inleiding

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Kangoeroe Inhoud De ontwikkeling van de kangoeroe De meeste bekende soorten De kenmerken van een kangoeroe De levensloop van de kangoeroe Hoe komt hij aan zijn naam? De ontwikkeling van de kangoeroe Toen

Nadere informatie

RONDLEIDINGEN ZOO PLANCKENDAEL

RONDLEIDINGEN ZOO PLANCKENDAEL RONDLEIDINGEN ZOO PLANCKENDAEL BOEIEND EN SPEELS Hieronder vind je een handig overzicht van al onze rondleidingen, per doelgroep en leeftijdscategorie. Zowel scholen en als, families en andere groepen

Nadere informatie

SPEURTOCHT. Groep 7 en 8

SPEURTOCHT. Groep 7 en 8 SPEURTOCHT Groep 7 en 8 Met deze speurtocht loop je door het hele park. Door de vragen goed te beantwoorden kun je letters verdienen. Verzamel alle letters uit de dikgedrukte vakjes. Met deze letters kun

Nadere informatie

Kijk je mee? Oerwoud. 2006, Parasol N.V. België

Kijk je mee? Oerwoud. 2006, Parasol N.V. België Kijk je mee? Oerwoud 2006, Parasol N.V. België Pag. 2 Inhoudsopgave In het oerwoud 3 De luiaard 4 De toekan 5 De jaguar 6 De leguaan 7 De tapir 8 De papegaai 9 De aap 10 De adder 11 Lianen 12 Woordenlijst

Nadere informatie

VOEDING. groep 8 / brugklas VO

VOEDING. groep 8 / brugklas VO groep 8 / brugklas VO VOEDING Volg in het dierenpark de genummerde routepijlen, dan kom je de diersoorten, waar de vragen betrekking op hebben, in de juiste volgorde tegen. 1. Volwassen ZWARTVOETPINGUÏNS

Nadere informatie

DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA

DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA Toen onderzoekers meer dan 100 jaar geleden voor het eerst een gorilla zagen schrokken ze zich een ongeluk. Dat is ook niet zo gek! Een gorilla kan er gevaarlijk uitzien!

Nadere informatie

Rondleidingen Planckendael

Rondleidingen Planckendael Rondleidingen Planckendael Boeiend en speels Hieronder vind je een handig overzicht van al onze rondleidingen, per doelgroep en leeftijdscategorie. Zowel en jeugd als, families en andere kunnen reserveren

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De aap

Werkstuk Biologie De aap Werkstuk Biologie De aap Werkstuk door een scholier 1218 woorden 23 mei 2001 5,4 434 keer beoordeeld Vak Biologie De aap Ik houd mijn werkstuk over verschillende soorten apen. Ik heb het onderwerp gekozen

Nadere informatie

UITZONDERLIJKE KOMST VAN EEN FAMILIE VAN VIJF OLIFANTEN, WAARONDER DRIE JONGEN.

UITZONDERLIJKE KOMST VAN EEN FAMILIE VAN VIJF OLIFANTEN, WAARONDER DRIE JONGEN. PAIRI DAIZA Persbericht 07 oktober 2014 13u00 UITZONDERLIJKE KOMST VAN EEN FAMILIE VAN VIJF OLIFANTEN, WAARONDER DRIE JONGEN. Beste journalisten, Het doet ons veel plezier een belangrijke gebeurtenis te

Nadere informatie

Waarom gonzen er minder bijen? Het is tijd om meer te leren over de wereld van de bijen, tijd voor bij-les

Waarom gonzen er minder bijen? Het is tijd om meer te leren over de wereld van de bijen, tijd voor bij-les B i B j O e E n K HET GONST! Er zijn al 100 miljoen jaar bijen op de planeet aarde. Dat is een stuk langer dan er mensen zijn en zelfs langer dan sommige dinosaurussen! Bijen zijn insecten die belangrijk

Nadere informatie

Hoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3. Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4. Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6

Hoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3. Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4. Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Literatuurlijst 1 Inleiding 2 Hoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3 Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4 Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6 Hoofdstuk 4: Verzorging

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-13-1-b Dieren van Australië Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 38 tot en met

Nadere informatie

Egel informatiemap. De egel die in Nederland leeft is de West-Europese egel. Zijn wetenschappelijke naam is Erinaceus Europeus.

Egel informatiemap. De egel die in Nederland leeft is de West-Europese egel. Zijn wetenschappelijke naam is Erinaceus Europeus. Egel informatiemap De egel die in Nederland leeft is de West-Europese egel. Zijn wetenschappelijke naam is Erinaceus Europeus. De meeste mensen kennen de egel slechts als verkeersslachtoffer. Soms wordt

Nadere informatie

Mijn spreekbeurt gaat over een exotisch dier, de Koala. Ik heb de koala als onderwerp voor mijn spreekbeurt gekozen omdat

Mijn spreekbeurt gaat over een exotisch dier, de Koala. Ik heb de koala als onderwerp voor mijn spreekbeurt gekozen omdat De Koala Inleiding. Mijn spreekbeurt gaat over een exotisch dier, de Koala. Ik heb de koala als onderwerp voor mijn spreekbeurt gekozen omdat Ik ga over de volgende punten iets vertellen: Wat is een koala?

Nadere informatie

7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom

7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom D 7 e biologische diversiteit een moeilijk te vrijwaren rijkdom In Ukkel Onze Gemeente Ukkel maakt deel uit van de groenste gemeenten van Brussel. In een Ukkelse straat of in het Zoniënwoud kan u soms

Nadere informatie

SPREEKBEURT GEELWANG-, GEELBUIK- en ROODWANGSCHILDPAD

SPREEKBEURT GEELWANG-, GEELBUIK- en ROODWANGSCHILDPAD l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT GEELWANG-, GEELBUIK- en ROODWANGSCHILDPAD REPTIELEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE

Nadere informatie

De pinguïn. De geschiedenis van de pinguïn. Kenmerken van de pinguïn

De pinguïn. De geschiedenis van de pinguïn. Kenmerken van de pinguïn De pinguïn Iedereen weet wel wat een pinguïn is, maar bijna niemand weet dat er in totaal zeventien verschillende soorten zijn! Ook weet iedereen dat pinguïns in koude gebieden leven, maar niet iedereen

Nadere informatie

Struisvogel. Struthio camelus. www.licg.nl. Serie vogels

Struisvogel. Struthio camelus. www.licg.nl. Serie vogels Serie vogels Struisvogel Struthio camelus Struisvogels zijn loopvogels uit Afrika. Het zijn de grootste vogels ter wereld. Een mannelijke struisvogel kan meer dan twee meter hoog worden, de vrouwtjes blijven

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De aap

Werkstuk Biologie De aap Werkstuk Biologie De aap Werkstuk door een scholier 1951 woorden 29 oktober 2006 5,9 258 keer beoordeeld Vak Biologie Werkstuk van Kim onderwerp: Apen Inleiding: 1. Waarom ik het onderwerp gekozen heb.

Nadere informatie

De orka. De geschiedenis van de orka. Kenmerken van de orka

De orka. De geschiedenis van de orka. Kenmerken van de orka De orka De orka is de grootste soort uit de familie van de dolfijnen. De orka heeft een gezet lichaam, met een stompe snuit. Het dier heeft één spuitgat, en grote peddelvormige buikvinnen. Wil je zelf

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Neushoorn Inleiding De neushoorn is een groot en zwaar landdier en kan wel 60 jaar oud worden. De witte neushoorn is de grootste en weegt wel 3000 kilo. Alleen de olifant is groter. De neushoorn is één

Nadere informatie

SPEURTOCHT. Groep 7 en 8. Met deze speurtocht loop je door de hele dierentuin. Beantwoord de vragen, verzamel alle letters en raad het geheime woord!

SPEURTOCHT. Groep 7 en 8. Met deze speurtocht loop je door de hele dierentuin. Beantwoord de vragen, verzamel alle letters en raad het geheime woord! SPEURTOCHT Groep 7 en 8 Met deze speurtocht loop je door de hele dierentuin. Beantwoord de vragen, verzamel alle letters en raad het geheime woord! Volg de wandelroute, dan kom je alle dieren tegen. Veel

Nadere informatie

inhoud 1. Apen 3 2. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo Ollie de orang oetan 12 7.

inhoud 1. Apen 3 2. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo Ollie de orang oetan 12 7. Apen inhoud. Apen 3. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo 0 6. Ollie de orang oetan 7. Filmpjes 4 Pluskaarten 5 Bronnen en foto s 7 Colofon en voorwaarden 8

Nadere informatie

Thema 3 Dieren en planten

Thema 3 Dieren en planten Les 3.1 Landschappen. 1. De appelboom 1. Een boom waarin appels groeien. 1. 3. 2. Bloeien 2. Planten en struiken hebben bloemen 3. Het weiland 3. Een stuk land waar gras op groeit en koeien en schapen

Nadere informatie

5.9. Keuzeopdracht door een scholier 1425 woorden 31 mei keer beoordeeld. Inhoud

5.9. Keuzeopdracht door een scholier 1425 woorden 31 mei keer beoordeeld. Inhoud Keuzeopdracht door een scholier 1425 woorden 31 mei 2004 5.9 89 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud 1. Inleiding 2. Waar leven ze? 3. Een sterke snavel en klimpoten de ara 4. De kaketoe 5. De parkiet 6.

Nadere informatie

SPEURTOCHT. Groep 3 en 4. Veel plezier! Welkom in Ouwehands Dierenpark! Kijk goed naar de bordjes en volg de wandelroute. Het wordt vast beregezellig!

SPEURTOCHT. Groep 3 en 4. Veel plezier! Welkom in Ouwehands Dierenpark! Kijk goed naar de bordjes en volg de wandelroute. Het wordt vast beregezellig! SPEURTOCHT Groep 3 en 4 Welkom in Ouwehands Dierenpark! Kijk goed naar de bordjes en volg de wandelroute. Het wordt vast beregezellig! Veel plezier! GIRAFFE. Het eerste wat opvalt aan de giraffe is zijn

Nadere informatie

SPREEKBEURT VINK VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n

SPREEKBEURT VINK VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT VINK l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE VINK BIJ ELKAAR GEZOCHT.

Nadere informatie

Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de

Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de 1 Mensen kijken graag naar apen Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de apensoorten staan. Of de apen eten, spelen, lopen, of gewoon een beetje voor zich uit zitten

Nadere informatie

SPREEKBEURT GEELWANG-, GEELBUIK- en ROODWANGSCHILDPAD

SPREEKBEURT GEELWANG-, GEELBUIK- en ROODWANGSCHILDPAD SPREEKBEURT GEELWANG-, GEELBUIK- en ROODWANGSCHILDPAD l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n REPTIELEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE

Nadere informatie

SAFARIPARK BEEKSE BERGEN

SAFARIPARK BEEKSE BERGEN SAFARIPARK BEEKSE BERGEN Lespakket groep 7 en 8 Zo, wij zullen jou eens een spannend lesje leren! Groep 7 Opdracht 1 Wij hebben in het safaripark verschillende giraffen. Ga er eens goed voor zitten om

Nadere informatie

6.4. Boekverslag door V woorden 11 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave. Inleiding. Groep van het dierenrijk

6.4. Boekverslag door V woorden 11 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave. Inleiding. Groep van het dierenrijk Boekverslag door V. 1256 woorden 11 april 2006 6.4 729 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Inleiding Groep van het dierenrijk Hoe is de koala opgebouwd? Waar leeft de koala? Welke leefgewoonte heeft

Nadere informatie

Nationaal Park Hoge Kempen

Nationaal Park Hoge Kempen !! Nationaal Park Hoge Kempen Wat is een vogel? Wat is het verschil tussen roofvogels en uilen? Zijn er grote verschillen tussen roofvogels? Hoe kan ik roofvogels herkennen? Wat is de grootste roofvogel?

Nadere informatie

ontbossing fragmentatie vlees van bos-dieren handel ebola manier om dieren te vangen illegaal dier dat thuis gehouden wordt

ontbossing fragmentatie vlees van bos-dieren handel ebola manier om dieren te vangen illegaal dier dat thuis gehouden wordt Vul de apenstrip in De tekeningen hieronder zijn stripverhalen over mensapen, getekend door schoolkinderen. De kinderen maken zich zorgen over het lot van de mensapen in het wild. En zij tekenen verhalen

Nadere informatie

ZOEKTOCHT VOOR SCHOLEN

ZOEKTOCHT VOOR SCHOLEN ZOEKTOCHT VOOR SCHOLEN WELKOM IN ÉÉN VAN DE MOOISTE STADSDIERENTUINEN TER WERELD. Deze zoektocht neemt je mee op stap in de ZOO. Probeer aan de hand van de bordjes die je overal zult vinden, de vragen

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De Pandabeer

Werkstuk Biologie De Pandabeer Werkstuk Biologie De Pandabeer Werkstuk door een scholier 1603 woorden 11 juni 2009 6,3 579 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdstukken: Inleiding Hoofdstuk1:Uiterlijk van de panda Hoofdstuk2:De leefomgeving

Nadere informatie

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel

Nadere informatie

Eekhoorn. Kids for Animals Eekhoorn spreekbeurt. Eekhoorn kennis. Woonplaats

Eekhoorn. Kids for Animals Eekhoorn spreekbeurt. Eekhoorn kennis. Woonplaats Kids for Animals Eekhoorn spreekbeurt Eekhoorn Eekhoorn kennis Natuurlijk ken je de eekhoorn al. Ikki is er een! Eekhoorns kun je herkennen aan hun roodbruine vacht en mooie grote pluimstaart. Ze hebben

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Eend Inleiding Ik hou mijn werkstuk over eenden omdat ik het leuke dieren vind en ik wil er wat over leren. Dit wil ik er over weten: Wat doen eenden de hele dag? Wat eten eenden? Wat voor soorten eenden

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Zee-otter

Werkstuk Biologie Zee-otter Werkstuk Biologie Zee-otter Werkstuk door een scholier 1340 woorden 8 maart 2003 5,8 129 keer beoordeeld Vak Biologie Waar leeft de zee-otter? Vroeger kwamen ze nog in het grootste deel van de grote oceaan

Nadere informatie

Wetenschappelijk schrift : Drie serres, drie klimaten

Wetenschappelijk schrift : Drie serres, drie klimaten De subtropische serre De grootste faunavariëteit treffen we aan in tropische en subtropische gebieden, dankzij een overvloed aan voedselbronnen. Zoals het ecosysteem van het tropisch woud, is dit van subtropische

Nadere informatie

Panter. Ook wel luipaard genoemd

Panter. Ook wel luipaard genoemd Panter Ook wel luipaard genoemd Een katachtige die je niet moet verwarren met het jachtluipaard, ofwel de cheeta, want dat is weer een andere soort kat. Een grote, gevlekte kat Deze snelle kat is een stuk

Nadere informatie

nederlandse naam Franse naam manchot du Cap Engelse naam African penguin wetenschappelijke naam Spheniscus demersus Klasse vogels Verspreidingsgebied

nederlandse naam Franse naam manchot du Cap Engelse naam African penguin wetenschappelijke naam Spheniscus demersus Klasse vogels Verspreidingsgebied nederlandse naam Klasse vogels Franse naam manchot du Cap Engelse naam African penguin Orde Familie grootte 60-70 cm wetenschappelijke naam Spheniscus demersus In ZOO en Planckendael vind je vier verschillende

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 41 tot en met

Nadere informatie

Maak een feestmaaltijd voor de dieren in het bos. Voor kinderen van 4 tot 8 jaar

Maak een feestmaaltijd voor de dieren in het bos. Voor kinderen van 4 tot 8 jaar Maak een feestmaaltijd voor de dieren in het bos. Voor kinderen van 4 tot 8 jaar Benodigde materialen Knuffels of plaatjes van: een vos een konijn een eekhoorn een egel 4 etensborden 4 (linnen) tasjes

Nadere informatie

flamingo Klasse vogels

flamingo Klasse vogels flamingo Klasse vogels Orde flamingoachtigen In ZOO en Planckendael vind je drie verschillende flamingosoorten: (Planckendael) Dwergflamingo (Planckendael) (ZOO) Dwergflamingo Familie flamingo s flamingo

Nadere informatie

Wetenschappelijk schrift : De reuzenvolière : een vogelparadijs

Wetenschappelijk schrift : De reuzenvolière : een vogelparadijs In de natuur kunnen verscheidene vogelsoorten in eenzelfde streek samenwonen zonder daarom elkaar te bestrijden. Ze bezetten diverse ecologische nesten aangezien ze verschillende voedingsbronnen hebben.

Nadere informatie

KOMODOVARAAN. Door: Jade Boezer

KOMODOVARAAN. Door: Jade Boezer KOMODOVARAAN Door: Jade Boezer 1 Voorwoord Mijn werkstuk gaat over Komodovaranen. Ik doe het erover omdat ik een onderwerp zocht voor mijn werkstuk en nog niets over Komodovaranen wist. Toen ik aan het

Nadere informatie

Stokstaartje. Inhoud. 1. Wat is een stokstaartje. 2. Mijn familie onder de grond

Stokstaartje. Inhoud. 1. Wat is een stokstaartje. 2. Mijn familie onder de grond Stokstaartje Inhoud 1. wat is een stokstaartje 2. mijn familie onder de grond 3. de jacht en het eten 4. de geboorte 5. het lijf 6. extra/vragen 1. Wat is een stokstaartje De wetenschappelijke naam van

Nadere informatie

SPEURTOCHT. Groep 5 en 6. Deze speurtocht bestaat uit twee delen.

SPEURTOCHT. Groep 5 en 6. Deze speurtocht bestaat uit twee delen. SPEURTOCHT Groep 5 en 6 Deze speurtocht bestaat uit twee delen. 1. Tijdens het eerste deel volg je de wandelroute. Kijk dus goed naar de bordjes. Ben jij een echte spoorzoeker? 2. Tijdens het tweede deel

Nadere informatie

L I EDBIJLAGE. Liedbijlage Insecten

L I EDBIJLAGE. Liedbijlage Insecten Liedbijlage Insecten L I EDBIJLAGE Samenstelling Chrystal Cochius Illustraties Elsbeth Cochius, grafisch kunstenaar en winnares van de HeArtpool grafiekprijs Overijssel 2005 I N SECTEN Zonder insecten

Nadere informatie

Kaartenset gewervelde dieren

Kaartenset gewervelde dieren Kaartenset gewervelde dieren Deze set met plaatjes is het tweede en laatste deel van de kaartjes met gewervelde- en ongewervelde dieren op. Ieder kaartje bevat een afbeelding van het dier in kwestie, met

Nadere informatie

* makkelijk (voor kleine kinderen) ** normaal (voor kinderen) *** moeilijk (voor volwassenen)

* makkelijk (voor kleine kinderen) ** normaal (voor kinderen) *** moeilijk (voor volwassenen) FAMILIE SPEURTOCHT Deze speurtocht is voor de hele familie! De sterretjes geven aan hoe moeilijk de vragen zijn. * makkelijk (voor kleine kinderen) ** normaal (voor kinderen) *** moeilijk (voor volwassenen).

Nadere informatie

Naam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6

Naam:_ KIKKERS. pagina 1 van 6 Naam:_ KIKKERS _ De kikker is een amfibie. Er zijn veel soorten kikkers op de wereld. In Nederland zie je de bruine en de groene kikker het meest. De groene kikkers zijn graag veel in het water, de bruine

Nadere informatie

Maja Miklič YOGA VOOR MEISJES MET YOGAHOUDINGEN VERNOEMD NAAR DIEREN E-BOOK GRATIS UITGAVE

Maja Miklič YOGA VOOR MEISJES MET YOGAHOUDINGEN VERNOEMD NAAR DIEREN E-BOOK GRATIS UITGAVE Maja Miklič YOGA VOOR MEISJES MET YOGAHOUDINGEN VERNOEMD NAAR DIEREN E-BOOK GRATIS UITGAVE Maja Miklič YOGA VOOR MEISJES MET YOGAHOUDINGEN VERNOEMD NAAR DIEREN E-BOOK INLEIDING 7 YOGABEOEFENING 9 YOGA

Nadere informatie

DE SIBERISCHE TIJGER

DE SIBERISCHE TIJGER DE SIBERISCHE TIJGER In de sneeuw! Er zijn veel verschillende soorten katten op de wereld. Denk maar eens aan de huiskat, leeuw, sneeuwpanter of cheeta. Allemaal behoren ze tot de familie van de katachtigen.

Nadere informatie

Aanschaf en verzorging ara papegaai

Aanschaf en verzorging ara papegaai Aanschaf en verzorging ara papegaai Algemene informatie ara papegaai Ara`s leven in amazone gebieden dichtbij de evenaar. Ze hebben een harde stem omdat ze in dichte wouden leven en goed met elkaar moeten

Nadere informatie

ZOEKTOCHT VOOR SCHOLEN

ZOEKTOCHT VOOR SCHOLEN ZOEKTOCHT VOOR SCHOLEN WELKOM IN ÉÉN VAN DE MOOISTE STADSDIERENTUINEN TER WERELD. Deze zoektocht neemt je mee op stap in de ZOO. Probeer aan de hand van de bordjes die je overal zult vinden, de vragen

Nadere informatie

De Heikikker De Heikikker

De Heikikker De Heikikker De Heikikker Brabant Water beheert 2200 hectare grond waarvan 1500 hectare natuurgebied. Hiermee zijn wij een van de grootgrondbezitters in Noord-Brabant. In deze natuurgebieden liggen ook de waterwingebieden

Nadere informatie

Samenvatting Mensen ABC

Samenvatting Mensen ABC Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom

Nadere informatie

dieren Werkstuk Arianne van der Graaf dieren 26-2-2007

dieren Werkstuk Arianne van der Graaf dieren 26-2-2007 dieren Arianne van der Graaf dieren 26-2-2007 Inhoudsopgave Woord vooraf...3 Mijn dieren...4 Nog meer dieren...5 De leeuw...5 De huiskat...5 De olifant...6 De giraf...7 De ijsbeer...8 De hond...8 De vlieg...9

Nadere informatie

11. o - 8 ... ... ... ... f e. d i. Apenrots Leeuwenterras Kleine-Zoogdierenhuis Uilenruïne Californische zeeleeuwen Insectarium

11. o - 8 ... ... ... ... f e. d i. Apenrots Leeuwenterras Kleine-Zoogdierenhuis Uilenruïne Californische zeeleeuwen Insectarium o - 8 11. We hadden al gezien dat sommige dieren toevallig bepaalde voordelige eigenschappen hebben. Je kunt je voorstellen dat zo n dier-met-voordeel meer nakomelingen krijgt dan andere dieren. En die

Nadere informatie

Stichting Vogelpark Avifauna

Stichting Vogelpark Avifauna Stichting Vogelpark Avifauna Ligging: Alphen aan den Rijn in de provincie Zuid Holland Bestaat sinds: 1950 Avifauna door de jaren heen In 1950 is het vogelpark ontstaan uit de hobby van de familie Van

Nadere informatie

Amfibieën. Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker. 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen.

Amfibieën. Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker. 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen. Amfibieën Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker Inhoud 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen. Hulpmiddel Prezi les 1: http://prezi.com/hwpatwdyvqpv/?utm_campaign

Nadere informatie

SPREEKBEURT Chinchilla

SPREEKBEURT Chinchilla l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT Chinchilla ZOOGDIEREN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE CHINCHILLA

Nadere informatie

gezondheidsdienst EEN EXOTISCH DIER ALS HUISDIER? BEZINT EER GE BEGINT

gezondheidsdienst EEN EXOTISCH DIER ALS HUISDIER? BEZINT EER GE BEGINT gezondheidsdienst EEN EXOTISCH DIER ALS HUISDIER? BEZINT EER GE BEGINT EEN EXOTISCH DIER ALS HUISDIER? BEZINT EER GE BEGINT Houdt u een kat in een visbokaal of geeft u een hond enkel groenten? Welnu, net

Nadere informatie

SPREEKBEURT ROODKEELANOLIS

SPREEKBEURT ROODKEELANOLIS SPREEKBEURT ROODKEELANOLIS l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n REPTIELEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE ROODKEELANOLIS

Nadere informatie

SPREEKBEURT GROENE LEGUAAN

SPREEKBEURT GROENE LEGUAAN SPREEKBEURT GROENE LEGUAAN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n REPTIELEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE GROENE

Nadere informatie

Kakkerlak. infoblad. Periplaneta americana

Kakkerlak. infoblad. Periplaneta americana infoblad Kakkerlak Periplaneta americana Veel mensen denken dat de mens de dominante soort is op onze aardbol. Vele mensen denken dat we belangrijker zijn dan andere dieren en planten die op de wereld

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De olifant

Werkstuk Biologie De olifant Werkstuk Biologie De olifant Werkstuk door een scholier 1538 woorden 18 februari 2006 6,5 631 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud: 1. voorwoord 2. de olifant 3. soorten olifanten en verschillen 4. waar

Nadere informatie

Kakkerlak. infoblad. Periplaneta americana

Kakkerlak. infoblad. Periplaneta americana infoblad Kakkerlak Periplaneta americana Veel mensen denken dat de mens de dominante soort is op onze aardbol. Vele mensen denken dat we belangrijker zijn dan andere dieren en planten die op de wereld

Nadere informatie

Vos. De kop-romplengte van 58 tot 90 cm met een staart van 32 tot 48 cm.

Vos. De kop-romplengte van 58 tot 90 cm met een staart van 32 tot 48 cm. Inheemse Roofdieren Vos De kop-romplengte van 58 tot 90 cm met een staart van 32 tot 48 cm. vos kan zich makkelijk aanpassen aan een leefgebied maar zijn favoriet is toch wel een bos met open gebieden.

Nadere informatie

Kikkers. Inleiding. Kikkers bij ons in de buurt

Kikkers. Inleiding. Kikkers bij ons in de buurt Kikkers Inleiding Vandaag wil ik jullie graag iets meer vertellen over de kikker. Iedereen van jullie kent wel de kikker, misschien woont er wel ergens één in jullie tuin? Zoals in onze tuin, daar woont

Nadere informatie

OVER CHIMPANSEES LENGTE

OVER CHIMPANSEES LENGTE OVER CHIMPANSEES Wil je graag iets weten over chimpansees? Hier vind je van alles over hun! Handig voor als je bijvoorbeeld iets over ze wilt vertellen op school, een spreekbeurt wilt houden of een werkstuk

Nadere informatie

Zwarte weduwe. Inleiding. Woonplaats. Het vrouwtje; giftig gevaar!

Zwarte weduwe. Inleiding. Woonplaats. Het vrouwtje; giftig gevaar! Zwarte weduwe Inleiding De zwarte weduwe behoort tot de spinnenfamilie. Deze kleine spin dankt haar naam aan het vrouwtje. Na het paren valt ze dikwijls het mannetje aan en doodt hem. Toen ik dit las was

Nadere informatie

Geelwangschildpad. Trachemys scripta troosti. www.licg.nl. Serie reptielen

Geelwangschildpad. Trachemys scripta troosti. www.licg.nl. Serie reptielen Serie reptielen Geelwangschildpad Trachemys scripta troosti Geelwangschildpadden zijn erg populair als huisdier. Deze koudbloedige dieren worden vaak gekocht wanneer ze nog klein zijn. Ze kunnen echter

Nadere informatie

Vogels en bloemen. door Erik Wevers. Blz. 28 Aviornis International- 38e jaargang nr. 218

Vogels en bloemen. door Erik Wevers. Blz. 28 Aviornis International- 38e jaargang nr. 218 Vogels en bloemen door Erik Wevers In ons land vernielen spreeuwen af en toe de bloemen van krokussen om bij de nectar te kunnen komen. Dit is echter maar een toevallige, "af en toe"-relatie tot die bloemen.

Nadere informatie

Alfabetische lijst van beschermde vogels 2012

Alfabetische lijst van beschermde vogels 2012 Alfabetische lijst van beschermde vogels 2012 Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid Voedselketen en Leefmilieu Directoraat-generaal Dier, Plant en Voeding DG4 - Afdeling Dierenwelzijn en

Nadere informatie

BRUINE BEER. Grote alleseter

BRUINE BEER. Grote alleseter BRUINE BEER Grote alleseter Een bruine beer ziet er schattig uit, maar vergis je niet. Deze beer is zonder twijfel het sterkste dier van Europa! Wist jij dat er veel kinderen zijn die wel eens met een

Nadere informatie

Vuursalamander. Vuursalamander

Vuursalamander. Vuursalamander Vuursalamander Trouw aan huis Met een lengte tot wel 25 cm is de vuursalamander vrij opvallend. Als vuursalamanders kleiner waren geweest, vielen ze nog steeds op door hun zwart met felgele of knaloranje

Nadere informatie

2. We nu nog levende katachtige is volgens deze stamboom het meest verwant aan de Poema? A de Cheeta B de Europese lynx C de Huiskat D de Jaguar

2. We nu nog levende katachtige is volgens deze stamboom het meest verwant aan de Poema? A de Cheeta B de Europese lynx C de Huiskat D de Jaguar 14 C datering De techniek van werken met het verval van 14 C is afkomstig uit onderzoek naar de ouderdom van bepaalde fossielen. De halfwaardetijd van 14 C is 5730 jaar. Over dit onderzoek worden twee

Nadere informatie

Handige Harry s. Handleiding en leerdoelen - 2de graad

Handige Harry s. Handleiding en leerdoelen - 2de graad Handige Harry s Handleiding en leerdoelen - 2de graad Van een aantal dieren kunnen aantonen dat ze aangepast zijn aan hun omgeving. De vaardigheden van dieren in verband brengen met hun levenswijze Voorbeelden

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie.

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie. Bijlage VMBO-KB 2013 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. KB-0191-a-13-2-b Tropische regenwouden Lees eerst informatie 1 tot en met 3 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 50. Bij het

Nadere informatie

Flora en fauna. Flora

Flora en fauna. Flora Flora en fauna Flora De bomen in Australië zijn het hele jaar groen. Niet altijd het mooie groen zoals bij ons, maar meer het grijze groen. Zoals de eucalyptus, waarvan de meeste soorten nooit hun bladeren

Nadere informatie

dieren in de dierentuin

dieren in de dierentuin dieren in de groep 4-5 Geachte leerkracht, Dit lespakket ondersteunt u bij het voorbereiden van uw schoolreisje naar Burgers Zoo. Daarnaast kan het ook prima worden ingezet als u een thema over en of exotische

Nadere informatie

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg. Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag.

De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg. Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag. De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg Beste natuurliefhebber/- ster, Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag. Een week geleden zag ik alleen nog maar

Nadere informatie

SPREEKBEURT MANDARIJNEEND

SPREEKBEURT MANDARIJNEEND SPREEKBEURT MANDARIJNEEND l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE MANDARIJNEEND

Nadere informatie

SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN

SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n ONGEWERVELDEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE BIDSPRINKHAAN

Nadere informatie

ONTDEKKINGSTOCHT. Veel plezier! Deze speurtocht is voor de hele familie! De sterretjes geven aan hoe moeilijk de vragen zijn. makkelijk moeilijk

ONTDEKKINGSTOCHT. Veel plezier! Deze speurtocht is voor de hele familie! De sterretjes geven aan hoe moeilijk de vragen zijn. makkelijk moeilijk ONTDEKKINGSTOCHT Deze speurtocht is voor de hele familie! De sterretjes geven aan hoe moeilijk de vragen zijn h f makkelijk moeilijk h Volg de wandelroute, dan komen jullie alle dieren tegen! Veel plezier!

Nadere informatie

SPREEKBEURT Chinchilla

SPREEKBEURT Chinchilla SPREEKBEURT Chinchilla l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n ZOOGDIEREN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE CHINCHILLA

Nadere informatie

Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij

Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij dood gaat. De plant groeit op rijke, vochtige en diep

Nadere informatie

Meer over de ooievaar. Even voorstellen. Hier wonen ze. Echte natuur. Hieraan herken je hem

Meer over de ooievaar. Even voorstellen. Hier wonen ze. Echte natuur. Hieraan herken je hem Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. Vogelbescherming Nederland,

Nadere informatie