Verslag Biologie Neanderthaler
|
|
- Thijs Kuiper
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verslag Biologie Neanderthaler Verslag door L woorden 3 november keer beoordeeld Vak Biologie Verwantschap met de Neanderthaler: Het blijft een vraagstuk Inleiding Het dichtst verwante familielid van de hedendaagse mens is de Neanderthaler, welke zo n tot jaar geleden leefde. Hij was kleiner dan de mens, had een lage wenkbrauw en een brede neus. Restanten van de Neanderthaler worden vaak in grotten gevonden waardoor hij ook wel bekend staat als de holbewoner. De Neanderthaler verliet Afrika lang voordat de mens Afrika verliet en kwam voor in grote delen van Europa en West Azië. (1) Op basis van morfologische en genetische eigenschappen is er controverse over de vraag of er gene flow tussen de Neanderthaler en de hedendaagse mens heeft plaatsgevonden. Op dit moment wordt er veel onderzoek gedaan naar het leefgebied van de Neanderthaler en of de Neanderthaler met de mens heeft voortgeplant. Daarom is de hoofdvraag van dit essay: heeft de hedendaagse mens samen met de Neanderthaler een leefgebied gedeeld en heeft er gene flow plaatsgevonden? Om deze hoofdvraag te beantwoorden heb ik een aantal artikelen gelezen en bestudeerd die ik in dit essay verder zal bespreken. Neanderthaler DNA in het menselijk genoom Om de hoofdvraag te beantwoorden is het belangrijk om te weten of er daadwerkelijk een gene flow tussen de hedendaagse mens en de Neanderthaler heeft plaatsgevonden. Een moeilijkheid in het signaleren van gene flow is dat de hedendaagse mens en de Neanderthaler een gemeenschappelijke voorouder hebben binnen de jaar. Daardoor lijken zelfs zonder gene flow de genen van de Neanderthaler en de hedendaagse mens heel erg op elkaar. (2) Een ander probleem is dat er op de monsters van de Neanderthalers die zijn gevonden weinig DNA van de Neanderthaler zelf te vinden zijn in vergelijking met het DNA van micro-organismen die na de dood op de monsters zijn gekomen. In de afgelopen 20 jaar zijn de methoden om oud DNA te achterhalen verbeterd en het is nu mogelijk om de DNA sequentie van een Neanderthaler te verkrijgen. Het onderzoek van Greene et al heeft de sequentie van het Neanderthaler genoom bekend gemaakt. (3) Voor het onderzoek zijn 21 verschillende Neanderthaler botten gebruikt uit Europa en West Azië. Pagina 1 van 5
2 Om de tijdschaal te bepalen waarop de hedendaagse mens van de Neanderthaler divergeerde is het menselijk genoom ook vergeleken met dat van een chimpansee. Dit is gedaan omdat men wist dat ongeveer 6,5 miljoen jaar geleden de chimpansee van de mens divergeerde en zo vergeleken kon worden hoe lang dat geleden was bij de Neanderthaler. Dit was ongeveer jaar geleden. Het onderzoek van Greene et al liet zien dat het monster uit Mezmaiskaya, het meest oostelijke en oudste monster, niet verschilde in divergentie met de andere monsters. Dus het genoom van de monsters uit Europa en West Azië zijn even gerelateerd aan de hedendaagse mens. Om een goede vergelijking te kunnen maken, zijn er ook vijf genomen van hedendaagse mensen uit vijf verschillende delen van de wereld gesequenced. De divergentie tussen elk van de Neanderthaler genomen en de mens is groter dan tussen de mensen onderling. Ook is de divergentie tussen mensen en Neanderthalers bekeken. Hieruit bleek dat genomen van mensen uit Afrika een hogere divergentie met Neanderthaler genoom hebben dan het genoom van mensen uit Europa. Zie figuur 1. Uit het onderzoek van Greene et al blijkt dat er een gene flow tussen de mens en de Neanderthaler heeft plaatsgevonden en deze gene flow heeft waarschijnlijk plaatsgevonden toen de hedendaagse mens Afrika verliet zo n jaar geleden. (4) Tijdstip van kruisen moderne mens en Neanderthaler Er is inmiddels meer onderzoek gedaan naar en of de Neanderthaler überhaupt nakomelingen met de mens heeft gehad. De oudste gevonden fossielen van de hedendaagse mens zijn ongeveer jaar oud en de fossielen van Neanderthalers zijn ongeveer tot jaar oud. (5) Er is dus een overlap in tijd waarin gene flow tussen de hedendaagse mens en de Neanderthaler zou kunnen hebben plaatsgevonden. Er zijn twee mogelijke verklaringen waarom de hedendaagse mens overeenkomstige genen met Neanderthalers hebben. Een daarvan is de single pulse hypothese waarin er gene flow plaatsvond tussen de hedendaagse mens en de Neanderthaler. Dit gebeurde dan waarschijnlijk in het Midden Oosten en minder dan jaar geleden. Zie figuur 2a. De andere hypothese is de ancient structure hypothese. In deze hypothese zijn de voorouders van de Neanderthaler en hedendaagse mens gescheiden geweest en heeft alleen in de hybride zone gene flow kunnen voorkomen. De gene flow zou dan al meer dan jaar geleden hebben plaatsgevonden. Zie figuur 2b. (6) Uit onderzoek van Sankararaman et al is gebleken dat de gene flow tussen de en jaar geleden plaatsvond waardoor de single pulse hypothese het meest waarschijnlijk is. Figuur 2a: Single pulse hypothese: bij het Figuur 2b: Ancient structure hypotheseh door een gezamenlijk voorouder verlaten van Afrika heeft de mens met de hebben de mens en de Neanderthaler een overeenkomstig genoom. Neanderthaler gekruist. Oost Aziaten hebben meer Neanderthaler genoom Nu bekend is rond welke tijd er een gene flow heeft plaatsgevonden, kun men zich het volgende afvragen: Pagina 2 van 5
3 is er nog een verschil in hoeveelheid Neanderthaler DNA na deze gene flow of is de hoeveelheid Neanderthaler genoom in het menselijk genoom hetzelfde gebleven. Dit laatste bleek echter niet het geval. (7) Om dit te onderzoeken hebben Sankararaman et al het genoom van 1004 hedendaagse mensen met elkaar vergeleken. Er bleek een verschil in hoeveelheid Neanderthaler genoom dat voorkomt in het menselijk DNA tussen dat van mensen uit Europa: 62 procent en mensen uit Oost Azië: 64 procent. Deze hoge percentages van het voorkomen van Neanderthaler genoom suggereert dat er positieve selectie heeft plaatsgenomen voor het Neanderthaler genoom. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het Neanderthaler genoom dat in hedendaagse mensen voorkomt, zorgt voor de vorming van keratine filament. Hierdoor zou de hybride tussen de hedendaagse mens en Neanderthaler beter kunnen overleven buiten Afrika. (8) Er vindt echter geen positieve selectie plaats voor mensen met Neanderthaler genen omdat de hybride tussen hedendaagse mens en Neanderthaler minder vruchtbaar is en dus minder nakomelingen kan produceren. Dan rijst de vraag: hoe kunnen Neanderthaler genen toch in grote hoeveelheden van de bevolking voorkomen. De verklaring die Sankararaman et al geven is dat door bottlenecks er minder effectieve negatieve selectie plaatsvond. Omdat er bij bottlenecks een kleinere hoeveelheid genen variatie overblijft, kunnen de minder goede genen een grotere rol gaan spelen. Ook was er in Oost Azië een kleinere bevolking dan in Europa waardoor de negatieve selectie nog minder effectief was in Oost Azië door het founder effect. (9) Kim en Lohmueller (10) hebben in een recente studie met behulp van simulaties van modellen gevonden dat de hypothese die Sankararaman et al geven niet blijkt te kloppen. Sankararaman et al zijn uitgegeaan van het single pulse model waarin ervan uitgegaan wordt dat er op één moment gene flow heeft plaatsgevonden tussen de hedendaagse mens en de Neanderthaler. Bij deze simulaties hebben Kim en Lohmueller de bottlenecks van de populaties in Oost Azië twee tot vijf keer zo sterk gemaakt dan Keinan et al hebben geschat. Hieruit is gebleken dat de bottlenecks en een kleinere populatie grootte niet het verschil van frequentie in Neanderthaler genen tussen Europese en Oost Azië kunnen verklaren. Dit komt omdat bottlenecks twee richtingen op werken; bottlenecks kunnen ervoor zorgen dat het Neanderthaler DNA een grotere frequentie in de populatie krijgt maar ook dat de frequentie lager wordt. Deze twee mogelijkheden vallen tegen elkaar weg op de langere termijn waardoor de bottlenecks het verschil niet kunnen verklaren. Ook het verschil in populatiegrootte tussen Europa en Oost Azië verklaart niet het verschil tussen Neanderthaler-genoom in het menselijk DNA omdat dit verschil in populatie-grootte gewoonweg niet groot genoeg is. Dit is onderzocht door in de simulaties de allelen minder aantrekkelijk te maken, wat wil zeggen dat er meer negatieve selectie plaatsvind voor de Neanderthaler genen. Dat hebben ze gedaan omdat in grotere populaties negatieve selectie gemakkelijker plaatsvind. Uit deze simulaties bleek dat het verschil in de grootte van populaties niet significant genoeg was om het verschil in Neanderthaler genen tussen Europa en Oost Azië te verklaren. In plaats van het single pulse model denken Kim en Lohmueller dat een mogelijke verklaring voor het verschil is een extra pulse hypothese waarin Oost Aziatische populaties een extra gene flow met Neanderthalers hebben gehad, of een wave van Neanderthaler genen in Oost Aziatische populaties. Pagina 3 van 5
4 Conclusie en discussie In 2010 hebben Greene et al monsters onderzocht van verschillende Neanderthalers van verschillende plekken in Europa en West Azië. Deze vergeleken zij met het genoom van verschillende mensen van verschillende plekken. Hieruit concludeerden zij dat er Neanderthaler genomen in het menselijk genoom voorkomen van mensen buiten Afrika. In 2012 hebben Sankararaman et al onderzocht hoe lang geleden de gene flow heeft plaatsgevonden. Er waren twee hypotheses die konden verklaren hoe het Neanderthaler genoom in het menselijk genoom terecht zou zijn gekomen, namelijk: de single pulse hypothese en de ancient structure hypothese. Sankararaman et al concludeerden in hun onderzoek dat de gene flow tussen en jaar geleden plaatsvond. Hierdoor viel de ancient structure hypothese af en werd dus aangenomen dat de single pulse hypothese klopte. In een vervolg onderzoek van Sankararaman et al uit 2014 hebben zij het genoom van een groot aantal individuen met elkaar vergeleken en geconcludeerd dat mensen uit Oost Azië meer Neanderthaler genoom bezitten dan mensen uit West Azië en Europa. De verklaring die zij daarvoor geven is dat door grotere bottlenecks in Oost Azië het Neanderthaler DNA minder efficiënt weg geselecteerd kon worden. Ook het founder effect speelde een rol bij het overleven van het Neanderthaler DNA in Oost Aziaten. Dit laatste onderzoek van Sankararaman et al werd erg controversieel genoemd door Kim en Lohmueller. In 2015 toonden zij met een reeks simulaties aan dat de zwaardere bottlenecks die in Oost Azië voorkwamen niet de oorzaak van het verschil in genoom tussen hedendaagse mens en Neanderthaler kunnen verklaren. De bottlenecks moesten sterker zijn dan de bottlenecks die zijn voorgekomen in Oost Azië om het verschil te verklaren. Ook het verschil in populatie-grootte tussen Europa en Oost-Azië verklaart niet het verschil in Neanderthaler DNA. Om een merkbaar verschil in Neanderthaler DNA tussen de Europa en Oost Azië te verkrijgen, moest de populatie van Oost Azië vijf keer zo klein gemaakt worden dan zoals die geschat wordt door Keinan et al. Mogelijke verklaringen voor het verschil in Neanderthaler DNA die Kim en Lohmueller geven zijn de extra pulse hypothese waarin Oost Aziatische populaties een extra pulse Neanderthaler DNA gekregen hebben, of de wave hypothese. De hoofdvraag van het essay was: heeft de hedendaagse mens samen met de Neanderthaler een leefgebied gedeeld en heeft er gene flow plaatsgevonden? Uit de vier artikelen die ik heb gelezen om de hoofdvraag te onderzoeken heb ik het volgende geconcludeerd: De Neanderthaler en de mens hoogst hebben hoogst waarschijnlijk gekruist en dit vaker hebben gedaan in de geografische expansie van de mens. Het is echter nog onduidelijk hoe dit mogelijk is aangezien de Neanderthaler niet in Oost Azië voorkwam. Hier zou in de toekomst nog een vervolgonderzoek naar verricht kunnen worden. Literatuur 1. Szalay, J. Livescience, Pagina 4 van 5
5 2. Pääbo, S. Human evolution. Trends Cell Biol. 9, M13 (1999) 3. Green, R.E. et al. A draft sequence of the neandertal genome. Science 328, 710 (2010) 4. Wall, J. D. et al. Mol. Biol. Evol. 26, 1823 (2009) 5. Hublin, JJ. Out of Africa: modern human origins special feature: the origin of Neandertals. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 106: (2009) 6. Sankararaman, S. et al. The date of interbreeding between Neandertals and modern humans. PLoS Genet. 8 (2012) 7. Sankararaman, S. et al. The genomic landscape of Neanderthal ancestry in present-day humans. Nature 507, (2014) 8. Mendez, F. L. et al. A haplotype at STAT2 Introgressed from neanderthals and serves as a candidate of positive selection in Papua New Guinea. Am. J. Hum. Genet. 91, (2012). 9. Keinan, A., Mullikin et al. Measurement of the human allele frequency spectrum demonstrates greater genetic drift in East Asians than in Europeans. Nature Genet. 39, (2007). 10. Kim, B.Y. & Lohmueller, K.E. Selection and Reduced Population Size Cannot Explain Higher Amounts of Neandertal Ancestry in East Asian than in European Human Populations. The American Journal of Human Genetics 96, 454 (2015) Pagina 5 van 5
Out of Africa: mtdna en Y chromosoom. Jean-Jacques Cassiman KuLeuven
Out of Africa: mtdna en Y chromosoom Jean-Jacques Cassiman KuLeuven 12.05.2007 Kern DNA CME 06 CME 06 CME 06 Start in 2007: twee zonen per generatie (25j) In 2258 (10 generaties of 250 jaar) zullen er
Nadere informatieHAPTE CHAP SAMENVATTING
HAPTE CHAP Wanneer voortplanting tussen individuen van verschillende soorten, maar ook van verschillende populaties wordt voorkómen, noemen we dit reproductieve isolatie. Reproductieve isolatie speelt
Nadere informatiePaleontologie, de studie van fossielen die gebruikt wordt om een beeld te krijgen over de geschiedenis van het leven op aarde.
Paleontologie, de studie van fossielen die gebruikt wordt om een beeld te krijgen over de geschiedenis van het leven op aarde. Fig. 22-3 Verschillende aardlagen, Ontstaan in verschillende tijden Jongere
Nadere informatieAziatische genen verbeteren het Europees vleesvarken
Aziatische genen verbeteren het Europees vleesvarken Veel gunstige eigenschappen van het Europees vleesvarken zijn afkomstig van Chinese zeugen. Deze eigenschappen werden ingekruist om het Europese varkensras
Nadere informatieinfprg03dt practicumopdracht 4
infprg03dt practicumopdracht 4 W. Oele 31 augustus 2008 1 Evolutie Het volgende citaat komt letterlijk van Wikipedia: Met evolutietheorie (soms ook wel evolutieleer genoemd) wordt de wetenschappelijke
Nadere informatieThema 5 Evolutie Basisstof 2 Evolutie van de mens
Een populatie met een grote genetische diversiteit heeft een grote overlevingskans. De kans is groot dat enkele individuen de genen bezitten om een onbekende ziekteverwekker af te weren of om zich goed
Nadere informatiePopulatiegenetica van de mantelbaviaan Papio hamadryas, in Emmen en Amersfoort
Populatiegenetica van de mantelbaviaan Papio hamadryas, in Emmen en Amersfoort Jack Windig, Richard Crooymans, Mirte Bosse, Hendrik-Jan Megens, Yvonne van de Weetering, Ilse Kornegoor, Esmee Rienstra,
Nadere informatieGenetische variatie en inteelt : basisconcepten. Steven Janssens Nadine Buys
Genetische variatie en inteelt : basisconcepten Steven Janssens Nadine Buys Inteelt Inteelt treedt op voor dieren waarvan de ouderdieren met elkaar verwant zijn (dit betekent dat in de afstamming van vader
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO
Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO Praktische-opdracht door Bieb 1397 woorden 18 mei 2017 6,2 4 keer beoordeeld Vak Biologie Nieuwe olifantensoort ontdekt in Afrika 1a: Wat zijn de wetenschappelijke
Nadere informatieEvolutie. Basisstof 4 thema 5
Evolutie Basisstof 4 thema 5 Wat is evolutie? Planten en dieren zijn in de loop van een hele lange tijd stapje voor stapje ontstaan door het proces dat we evolutie noemen. Een zwaar bestaan eerste verschijnsel:
Nadere informatieHet mossel mysterie: identiteit, vorm en vestiging
Het mossel mysterie: identiteit, vorm en vestiging Prof. Dr. Edmund Gittenberger & Dr. Arjan Gittenberger GiMaRIS Naturalis Biodiversity Center, Leiden Instituut Biologie, Universiteit Leiden Paard en
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie: evolutieleer 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie: evolutieleer 6/29/2013 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be
Nadere informatieBasisprincipes fokkerij en inteelt
Basisprincipes fokkerij en inteelt Krista A. Engelsma Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) Introductie Fokkerij ras Dieren met bepaalde eigenschappen Genetische vooruitgang Selectie Open/gesloten
Nadere informatieVPF onderzoekt genetische diversiteit Piétrain
VPF onderzoekt genetische diversiteit Piétrain De Piétrain is de bodybuilder onder de varkensrassen en alle huidige Piétrains vinden hun oorsprong in België. Het waren voornamelijk mensen met een niet-landbouwersprofiel
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository) Genetic variation in Helicobacter pylori Pan, Z. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Genetic variation in Helicobacter pylori Pan, Z. Link to publication Citation for published version (APA): Pan, Z. (1999). Genetic variation in Helicobacter pylori
Nadere informatieV6 Oefenopgaven oktober 2009
V6 Oefenopgaven oktober 2009 Fitness Met fitness wordt in de biologie bedoeld het vermogen van genotypen om hun allelen naar de volgende generatie over te dragen. De fitness wordt uitgedrukt in een getal
Nadere informatieGenetische diversiteit. Eric Legius Centrum voor Menselijke Erfelijkheid UZLeuven
Genetische diversiteit Eric Legius Centrum voor Menselijke Erfelijkheid UZLeuven Hindorff et al. 2018 Veeramah, 2014 Genepool en allelen Allelfrequentie: frequentie van een bepaald allel in de genepool
Nadere informatieMicro evolutie In een populatie huisjesslakken
Inleiding Bij evolutie denken we vaak aan macro evolutie: het ontstaan, de afstamming of verandering van organismen over een lange tijdsperiode. In macro evolutionair onderzoek werkt men met aannames,
Nadere informatieInteelt in kleine populaties. Bart Ducro Animal Breeding and Genomics Centre
Inteelt in kleine populaties Bart Ducro Animal Breeding and Genomics Centre Inhoud Inteelt Populatiegrootte Fokbeleid Wat is inteelt? Inteelt: paren van verwanten samenbrengen van genetisch identiek materiaal
Nadere informatie146
145 146 Bij genetische modificatie door middel van transgenese worden met behulp van biotechnologische technieken erfelijke eigenschappen veranderd of van het ene naar het andere organisme overgebracht.
Nadere informatieTHEMA 5 BOEK 4 ORDENING EN EVOLUTIE. Biologie HAVO Drs. L. Grotenbreg
THEMA 5 BOEK 4 ORDENING EN EVOLUTIE Biologie HAVO Drs. L. Grotenbreg Basisstof 6 EVOLUTIE OVERTUIGINGEN TOT 1859 Ontstaan van het leven op aarde volgens de theorie van de schepping (Creationisme) Ontstaan
Nadere informatieInteelt, verwantschappen en consequenties van inteelt
Inteelt, verwantschappen en consequenties van inteelt Jack J. Windig CGN Agrobiodiversiteit Oude rassen Waard om te bewaren Mooi Cultureel Erfgoed Herbergen unieke genetische eigenschappen Ook in: Conventie
Nadere informatieLamarck. oudste jaarlagen ongewervelden, pas later gewervelden soorten langzaam veranderen nieuwe ontstaan
Evolutietheorie Creationisme Lamarck Jean-Baptiste de Lamarck (1744-1829) was één van de eersten die een wetenschappelijke hypothese opstelde over biologische evolutie. Zijn opvatting over de overerving
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22110 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Trimbos, Krijn Title: Genetic patterns of Black-tailed Godwit populations and their
Nadere informatie<A> Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. <B> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine.
Biologie Vraag 1 Welke uitspraak is correct? Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. Cytosine
Nadere informatie<A> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. <B> Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine.
Biologie Vraag 1 Welke uitspraak is correct? Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine. Thymine
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (summary in Dutch)
(summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur
Nadere informatieDe impact van genomics (toepassing DNAtechnieken)
De impact van genomics (toepassing DNAtechnieken) op dierlijke genenbanken Gebaseerd op een boek dat begin 2017 verschijnt: Genomic management of animal genetic diversity Kor Oldenbroek, CGN Doelstelling
Nadere informatieWerkstuk Biologie Evolutie van de mens
Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk door een scholier 2033 woorden 27 januari 2011 6,2 101 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inleiding. Ik heb voor dit onderwerp gekozen
Nadere informatieDeelrapport populatie-analyse collie korthaar
Deelrapport populatie-analyse collie korthaar De genetische analyse van de stamboomgegevens van de Britse populatie van de korthaar Collie door de Britse Kennel Club is uitgevoerd met het uitgangspunt
Nadere informatieDialogen voor conceptcartoons. Verband genotype/fenotype, dominant/recessief
Dialogen voor conceptcartoons Verband genotype/fenotype, dominant/recessief 1 Is dit ons kind? (Zie conceptcartoon Horst Wolter op deze site.) Leermoeilijkheid (misconcept): Uiterlijke eigenschappen weerspiegelen
Nadere informatie1... is de bijdrage per individu van een genotype aan het aantal individuen in de volgende generatie. 2. De... heeft de waarde één min...
Natuurlijke selectie Versie 2008 Vragen bij COO Belangrijke begrippen 1................... is de bijdrage per individu van een genotype aan het aantal individuen in de volgende generatie. 2. De..................
Nadere informatieGenomic revolution : betekenis voor
Genomic revolution : betekenis voor karakterisering, behoud en fokkerij van zeldzame rassen? Jack Windig Centre of Genetic Resources, The Netherlands (CGN) Genomic revolution Genoom Het hele DNA Alle chromosomen
Nadere informatieWat maakt ons genetisch verschillend van onze voorouders? Een genetische terugblik naar het verleden
Wat maakt ons genetisch verschillend van onze voorouders? Een genetische terugblik naar het verleden Genetische diversiteit Ontrafelen van de geschiedenis van de moderne mens Oorzaak van erfelijke ziekten
Nadere informatieModule: Verwant of niet verwant - v456. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/74460
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 11 juli 2017 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/74460 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs
Nadere informatieDit proefschrift beschrijft de rol van genetische factoren in het ontstaan van de ziekte van
Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de rol van genetische factoren in het ontstaan van de ziekte van Hirschsprung (ook wel afgekort als HSCR). HSCR is een aangeboren afwijking gekenmerkt door de afwezigheid
Nadere informatieOndanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren
Ondanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren alcohol. Dit proefschrift laat zien dat de meerderheid van
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieOplossingen Biologie van 2000
www. Oplossingen Biologie van 2000 Disclaimer: Alle uitwerkingen zijn onder voorbehoud van eventuele fouten. Er is geen enkele aansprakelijkheid bij de auteur van deze documenten. Vraag 1 Om deze vraag
Nadere informatiePsychosocial Problems in Cancer Genetic Counseling: Detecting and Facilitating Communication W. Eijzenga
Psychosocial Problems in Cancer Genetic Counseling: Detecting and Facilitating Communication W. Eijzenga Nederlandse samenvatting INLEIDING Mensen met een mogelijk verhoogde kans op kanker kunnen zich
Nadere informatieGenetische diversiteit van lokale rassen:
Genetische diversiteit van lokale rassen: Hoe genomische tools een oplossing bieden en nieuwe inzichten brengen Wim Gorssen en Roel Meyermans KU Leuven Genetische diversiteit 2 Waarom genetische diversiteit?
Nadere informatieEpigenetics and Cancer
Epigenetics and Cancer Hoe controle mechanismen van invloed zijn op tumor ontwikkeling. Riëtte Ruijten Driessen MANP, verpleegkundig specialist oncologie Laurentius ziekenhuis Inhoud Ontwikkeling epigenetica
Nadere informatieGenetische diversiteit in kleine populaties
Genetische diversiteit in kleine populaties Problemen, oplossingen en het nut van monitoring Arjen de Groot Team Dierecologie, Alterra WUR Ecologie in de praktijk 21 maart 2013, Eindhoven Inhoud 1) Het
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Tot voor kort werd de relatie tussen bloemplanten en hun bestuivers vooral gezien als gespecialiseerd en wederzijds sterk aangepast. Specialisatie betekent in dit geval dat één
Nadere informatieMitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen).
Samenvatting door M. 1493 woorden 28 februari 2014 5 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Genotype en fenotype Veel eigenschappen zijne erfelijk. Je hebt deze eigenschappen geërfd van
Nadere informatieAcademisch cafe Utrechts Universiteitsfonds, 12 april 2007, Arnhem
Academisch cafe Utrechts Universiteitsfonds, 12 april 2007, Arnhem Geachte aanwezigen, mijn naam is Roy Erkens en de komende 15 minuten ga ik u iets vertellen over mijn proefschrift getiteld from morphological
Nadere informatieAmyotrophic Lateral Sclerosis: risk factors in the genome and exposome
Perry van Doormaal Promotie 21 november 2017, UMC Utrecht Titel proefschrift: Samenvatting in het Nederlands In dit proefschrift wordt het onderzoek beschreven naar genetische factoren en omgevingsfactoren
Nadere informatieVervolgens wordt ook ingegaan op de hypothese dat patronen in fenotypische plasticiteit adaptief kunnen zijn. De eerste vraag was of natuurlijke
Variatie in abiotische factoren komt voor in alle natuurlijke omgevingen, zoals variatie in ruimte en tijd in temperatuur, licht en vochtigheid. Deze factoren kunnen vervolgens bijvoorbeeld voedselaanbod
Nadere informatieSamenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1)
Samenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1) Samenvatting door CÃ line 1065 woorden 5 juli 2016 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie P4 Hoofdstuk 7 1 Uniek Eigenschappen
Nadere informatieEvolutie: De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen.
Evolutie: De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen. Evolutietheorie: Vanaf de 18 de eeuw. Het is niet te bewijzen, maar er zijn genoeg argumenten die
Nadere informatieSekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen. bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar
Sekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar Gender Differences in Crying Frequency and Psychosocial Problems in Schoolgoing Children aged 6
Nadere informatieInteelt en genetische diversiteit van de Cavalier King Charles Spaniel op basis van afstammingsgegevens
Inteelt en genetische diversiteit van de Cavalier King Charles Spaniel op basis van afstammingsgegevens // dr. Steven Janssens, lic. Katrien Wijnrocx en prof. Nadine Buys Livestock Genetics, KULeuven Data
Nadere informatieFokbeleid en genetische diversiteit bij de. Nederlandse Landgeit
Fokbeleid en genetische diversiteit bij de Nederlandse Landgeit Inhoud presentatie Introductie Management van genetische diversiteit Online stamboek-en dieradministratie Conclusie Introductie De Nederlandse
Nadere informatieSZH voor levend erfgoed
SZH voor levend erfgoed Populatiemanagement Infoavond Drentsche Patrijshonden Woudenberg 19 november 2013 Een korte introductie Kor Oldenbroek Myrthe Maurice Van Eijndhoven Wat kunt u vandaag verwachten:
Nadere informatieNederlandse samenvatting
136 Melanoom van de huid is kanker die uitgaat van de pigmentcellen in de huid. Melanoom bij twee of meer eerstegraads verwanten of drie tweedegraads verwanten noemen we erfelijk. Als deze vorm van kanker
Nadere informatieHet gebruik van inteelt om inteelt te beheersen
Het gebruik van inteelt om inteelt te beheersen door Carol Beuchat PhD Gesteld, we hebben een populatie dieren, die zich willekeurig voortplanten. Door de generaties heen zal het gemiddelde niveau van
Nadere informatieInteelt in de VSS. Erik Schuiling, 28 januari 2011
Inteelt in de VSS Erik Schuiling, 28 januari 2011 1. De VSS en de rassen 2. Soort en ras 3. Wat is inteelt 4. Effecten van inteelt 5. Inteelt voorkomen 6. Slot 1 1. Vereniging Speciale Schapenrassen 50
Nadere informatieExotische groene kikkers in Vlaanderen. Holsbeek Griet
Exotische groene kikkers in Vlaanderen Holsbeek Griet Hoe het allemaal begon... Tijdens de ijstijden (Pleistoceen) Pelophylax lessonae (L)/Poelkikker P. ridibundus (R)/Meerkikker Hybride tussen Poelkikker
Nadere informatieGenoom onderzoek in het wild. Daniel Goedbloed Jente Ottenburghs Joost de Jong Robert Kraus
Genoom onderzoe in het wild Daniel Goedbloed Jente Ottenburghs Joost de Jong Robert Kraus Wat is een genoom? Totaal aan erfelij materiaal (DNA) Kilobasen (Kb) virussen 1-300 zwijn 2,700,000 mens 3,200,000
Nadere informatieEn toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie
On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel
Nadere informatie212
212 Type 2 diabetes is een chronische aandoening, gekarakteriseerd door verhoogde glucosewaarden (hyperglycemie), die wereldwijd steeds vaker voorkomt (stijgende prevalentie) en geassocieerd is met vele
Nadere informatie2. We nu nog levende katachtige is volgens deze stamboom het meest verwant aan de Poema? A de Cheeta B de Europese lynx C de Huiskat D de Jaguar
14 C datering De techniek van werken met het verval van 14 C is afkomstig uit onderzoek naar de ouderdom van bepaalde fossielen. De halfwaardetijd van 14 C is 5730 jaar. Over dit onderzoek worden twee
Nadere informatieDe volgende vragen testen je kennis van de meest voorkomende vaktermen in de klassieke genetica. Welk woord ontbreekt in de volgende zinnen?
Populatiegenetica Versie 2006-2007 Vragen bij COO Belangrijke begrippen De volgende vragen testen je kennis van de meest voorkomende vaktermen in de klassieke genetica. Welk woord ontbreekt in de volgende
Nadere informatieWEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT
V.O.B.o.W. nr. 76 november 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20932 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haar, Sita Minke ter Title: Birds and babies : a comparison of the early development
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Het immuun systeem Het immuun systeem is erg complex en vele celtypes dragen bij aan de bescherming tegen virussen en bacteriën. Voor het begrip van dit proefschrift zijn vooral de T cellen van belang.
Nadere informatieHoe zeldzaam zijn zeldzame rassen?
Hoe zeldzaam zijn zeldzame rassen? Over het monitoren van populaties Rita Hoving, Centrum voor Genetische Bronnen, Nederland 25 augustus 2012, familiedag SZH Centre for Genetic Resources, the Netherlands
Nadere informatieSamenvatting Biologie Inleiding in de biologie
Samenvatting Biologie Inleiding in de biologie Samenvatting door C. 1469 woorden 27 september 2016 4,5 6 keer beoordeeld Vak Biologie H1 - Inleiding in de Biologie 1. Wat is Biologie? Doel Je moet in een
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1
Samenvatting Om een duidelijk inzicht te krijgen in de evolutionaire krachten die tot de enorme biodiversiteit in de natuur leiden, probeert de evolutionaire biologie modellen te ontwikkelen die de essentie
Nadere informatieVoorbeelden organel: celkern, vacuole, mitochondriën en endoplasmatisch rediculum.
Samenvatting door S. 1531 woorden 1 mei 2015 6.3 25 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Paragraaf 1. De levende natuur wordt ingedeeld in 3 domeinen: Bacteriën Archea Eukaryoten Bacteriën
Nadere informatieWat heeft de veehouder aan Genomics
2/1/21 Wat heeft de veehouder aan Genomics Mario Calus en Johan van Arendonk Wageningen UR Livestock Research en Wageningen University Wat wil de veehouder? Een goed inkomen halen van het bedrijf door
Nadere informatieOPEN VRAGEN. Genetica en Evolutie (5502GEEV9Y) Biologie en Biomedische Wetenschappen. Deeltoets 2
Genetica en Evolutie (5502GEEV9Y) Biologie en Biomedische Wetenschappen Deeltoets 2 OPEN VRAGEN Datum: donderdag 18 december 2014 Tijdstip: 13:00 uur tot 16:00 uur Naam Studentnummer 1 OPEN VRAGEN 35a
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement
Nadere informatieGeslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive
1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nieuwe vooruitzichten in de karakterisering en behandeling van acute myeloïde leukemie Nederlandse samenvatting 134 Acute myeloïde leukemie (AML) is een vorm van bloedkanker, een kwaadaardige aandoening
Nadere informatieHet Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.
Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine
Nadere informatieMentaal Weerbaar Blauw
Mentaal Weerbaar Blauw de invloed van stereotypen over etnische minderheden cynisme en negatieve emoties op de mentale weerbaarheid van politieagenten begeleiders: dr. Anita Eerland & dr. Arjan Bos dr.
Nadere informatieHet verhaal van ZvH en kanker
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Wat is het verband tussen de Ziekte van Huntington en kanker? Volgens
Nadere informatiehoofdstuk 4 & 7 hoofdstuk 3 & 6 hoofdstuk 2 hoofdstuk 5 Hoofdstuk 2 tot en met 5 hoofdstuk 6 en 7 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3 hoofdstuk
Samenvatting De Lokomat is een apparaat dat bestaat uit een tredmolen, een harnas voor lichaamsgewichtondersteuning en twee robot armen die de benen van neurologische patiënten kunnen begeleiden tijdens
Nadere informatieEVOLUTION OF POPULATIONS CHAPTER 23
EVOLUTION OF POPULATIONS CHAPTER 23 Population Genetics Individuals DO NOT evolve, populations evolve Microevolution change in genetic makeup of a population from generation to generation Modern synthesis
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 7 en 8
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 7 en 8 7.1 Verschillen tussen mensen Fenotype = de uiterlijke eigenschappen die te maken hebben met het functioneren van je lichaam. Genotype = alle inwendige en uitwendige
Nadere informatieGenetische verbetering van honden: feiten en fictie van lijnenteelt
Genetische verbetering van honden: feiten en fictie van lijnenteelt Johan van Arendonk Animal Breeding and Genomics Centre Wageningen Universiteit Hilvarenbeek, zaterdag 18 april Bij hond denk ik aan:
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift bestaat uit een aantal studies waarin onderzocht is waar individuele verschillen vandaan komen in welbevinden (WB) en gerelateerde menselijke eigenschappen, zoals
Nadere informatieExamen Voorbereiding Evolutie
Examen Voorbereiding Evolutie Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 5 Evolutie Begrippenlijst: Begrip Organische stoffen Anorganische stoffen Autotroof Heterotroof Soort Neodarwinisme Creationisme
Nadere informatieBij mensen is er gemiddeld één jongen op één meisje. Wellicht is
Nederlandse samenvatting Bij mensen is er gemiddeld één jongen op één meisje. Wellicht is dit het logische gevolg is van Mendelse overerving. Vrouwen hebben het genotype XX, mannen het genotype XY en een
Nadere informatieWerkstuk Biologie Erfelijkheid
Werkstuk Biologie Erfelijkheid Werkstuk door een scholier 1743 woorden 3 mei 2000 5,1 126 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Informatie over het onderwerp: Het onderwerp is erfelijkheid. Er is weinig
Nadere informatiePopulatiegenetische analyse van de geitenrassen
Populatiegenetische analyse van de geitenrassen Jack Windig, Rita Hoving, Kor Oldenbroek, Jessica Tetteroo CGN, Livestock research- ABGC Beiden onderdeel Wageningen UR Livestock Research - ABGC Veeteeltkundig
Nadere informatiePesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind.
Pesten onder Leerlingen met Autisme Spectrum Stoornissen op de Middelbare School: de Participantrollen en het Verband met de Theory of Mind. Bullying among Students with Autism Spectrum Disorders in Secondary
Nadere informatieSpreekbeurt ANW Evolutie van de mens
Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens Spreekbeurt door een scholier 2265 woorden 7 januari 2009 6,4 87 keer beoordeeld Vak ANW Evolutie van de mens. - Scheppingsverhaal. - Charles Darwin» evolutieleer.
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22747 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22747 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yirga Abay, Gidey Title: Ecology and conservation of spotted hyena (Crocuta crocuta
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieStamboeken voor bedreigde diersoorten door particuliere kwekers
Stamboeken voor bedreigde diersoorten door particuliere kwekers Gezonde, genetisch diverse populatie behouden = Wegen naar Rome Genetische diversiteit geeft flexibiliteit aan een populatie Gebrek aan genetische
Nadere informatieVaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse
Vaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse 1 Kolonisatie (dragerschap) Invasieve ziekte (IPD) 2 Dragerschap en infectie Dragerschap: - 47-67% van de kinderen 1-2 jr (Spijkerman
Nadere informatieDe Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1
De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk Blz. 1. Inleiding. 3 2. Uitleg evolutietheorie. 4/5 3. Betoog ontstaan leven op aarde.
Nadere informatieDe complexiteit van de grootstad: een stad is geen land. De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land
De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land Eric Corijn Vrije Universiteit Brussel BEOstudiedag- Brussel 16.03.2012 De complexiteit van de grootstad: een stad is geen land Eric Corijn Vrije
Nadere informatieNaam Klas Datum. Klaar met schieten? Sneller dan je buurman/-vrouw? Noteer hier je resultaten. Je bent gestart met 50 Dots van elke kleur.
Naam Klas Datum DotWorld level 1 Klaar met schieten? Sneller dan je buurman/-vrouw? Noteer hier je resultaten. Je bent gestart met 50 Dots van elke kleur. aantal overlevende Dots van kleur 1: kleur 1 =
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44267 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Spierings, M.J. Title: The music of language : exploring grammar, prosody and
Nadere informatieGEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG
GEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG Effectiviteit Geef me de 5-methodiek in zorginstelling JP van den Bent In dit rapport worden de wetenschappelijke bevindingen beschreven betreffende de effectiviteit
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Bij de ontwikkeling van metabole ziekten zoals overgewicht, type 2 diabetes en Anorexia Nervosa spelen omgevingsfactoren zoals dieet en fysieke activiteit een belangrijke rol. Er zijn echter grote individuele
Nadere informatie