Behoefteonderzoek GVS De Gezonde en Veilige School methode

Transcriptie

1 Behoefteonderzoek GVS De Gezonde en Veilige School methode Carla Enthoven Jolanda Mathijssen Fee van der Poel Eefje de Bruijne GGD Hart voor Brabant, 's-hertogenbosch, februari 2008

2 Colofon CIP-gegevens Koninklijke Bibliotheek, Den Haag Enthoven, Carla, Mathijssen, Jolanda, Poel, Fee van der, Bruijne, Eefje de. Behoefteonderzoek GVS Carla Enthoven, Jolanda Mathijssen, Fee van der Poel, Eefje de Bruijne s-hertogenbosch: GGD Hart voor Brabant ISBN: Trefwoorden: schoolgezondheidsbeleid 2008 GGD Hart voor Brabant, s-hertogenbosch. Auteursrecht voorbehouden. Bronvermelding verplicht. 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Samenvatting Aanleiding Methoden Resultaten Achtergrondkenmerken Bekendheid GVS Schoolprofiel Stellen van prioriteiten Plan van aanpak Uitvoering en evaluatie Algemeen GVS Conclusies en aanbevelingen Bekendheid GVS Stappen in het huidige GVS-traject Algemeen GVS En nu verder? Bijlage 1. Vragenlijst 3

4 4

5 SAMENVATTING Samenvatting Om de Gezonde en Veilige School methode beter aan te laten sluiten bij de wensen en behoeften van scholen, is een behoefteonderzoek onder nog niet deelnemende scholen uitgevoerd. Een uitnodiging om een internetvragenlijst in te vullen is hiervoor verstuurd aan 312 directeuren. Hiervan hebben 98 personen gerespondeerd, 72 hebben de vragenlijst volledig ingevuld. Uit de resultaten blijkt dat GVS nog niet breed bekend is onder de niet-deelnemende scholen: ongeveer de helft van deze scholen kent GVS, de meesten door schriftelijke informatie. Een groot deel van de scholen weet op basis van de beschikbare informatie nog niet of ze mee willen doen aan GVS, van de overige scholen is ruim de helft geïnteresseerd in deelname. Aanbevolen wordt om te investeren in een goede werving. Daarnaast is het belangrijk om GVS, los van de werving, vaker door GGDmedewerkers onder de aandacht van scholen te brengen. Een eigen schoolprofiel, het betrekken van ouders en team bij het stellen van prioriteiten en het vastleggen van prioriteiten/acties in een plan van aanpak worden allen belangrijk gevonden voor GVS. Bij het stellen van prioriteiten kunnen volgens een aantal respondenten wel de discussie met kaartjes en de aanwezigheid van ouders vervallen, met name vanwege de tijdsinvestering. Het zou goed zijn om minder intensieve alternatieven te ontwikkelen voor de workshop en het betrekken van ouders. De belangrijkste onderwerpen in het schoolprofiel zijn volgens de scholen sociale veiligheid, sociaal emotionele begeleiding en een gezond en veilig schoolklimaat en in tweede instantie onderwerpen als sport en bewegen en voeding. In het schoolprofiel zou dus meer aandacht moeten komen voor psychosociale onderwerpen en veiligheid. Ondersteuning door de GGD wordt belangrijk gevonden, maar dan wel met name bij 'traditionele' zaken als lesmateriaal, ouderavonden en gastlessen. Deze kunnen als ingang gebruikt worden voor GVS. Een typische GVS-taak als afstemming/coördinatie van het projectenaanbod wordt door veel minder scholen herkend. Veel scholen hebben een ander beeld van GVS dan de GGD voor ogen heeft. Bij velen blijkt toch het idee te bestaan dat GVS 'weer een (tijdrovend) project' is, terwijl de GGD met deze methode juist overzicht en structuur wil aanbrengen in het grote aanbod en het de school zo makkelijker wil maken. Met name de integrale aanpak (gericht op leerlingen, school, personeel, ouders en omgeving) wordt door scholen als belangrijke meerwaarde van GVS gezien. Daarentegen worden afstemming van het aanbod en draagvlak bij/participatie van het team en de ouders niet of nauwelijks als meerwaarde van GVS gezien. De communicatie over GVS zou verbeterd moeten worden, zo dat bij scholen duidelijker wordt dat GVS niet weer een project is, maar juist overzicht aanbrengt in het grote aanbod van projecten. Het overgrote deel van de scholen vindt het belangrijk om één contactpersoon voor GVS te hebben bij de GGD. De meeste scholen vinden de sociaal verpleegkundige hiervoor de meest aangewezen contactpersoon, dit moet dus behouden blijven. Ook de 5

6 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS samenwerking met andere organisaties wordt belangrijk gevonden, met name met het schoolmaatschappelijk werk. Hierin kan nog meer geïnvesteerd worden. De scholen zien de voordelen van een keurmerk, maar lijken het niet per definitie te zien als een positieve stimulans om deel te nemen aan GVS. Ongeveer een derde zegt gebruik te gaan maken van een keurmerk GVS. De aanbevelingen naar aanleiding van de resultaten uit dit behoefteonderzoek zullen gebruikt worden om GVS nog beter te laten aansluiten bij de behoeften van scholen. 6

7 AANLEIDING 1. Aanleiding Sinds een aantal jaar werkt de GGD Hart voor Brabant aan de methode Gezonde en Veilige School (GVS). De methode is gericht op het ontwikkelen en implementeren van een nieuwe werkwijze om te komen tot structureel schoolgezondheidsbeleid. Er wordt gewerkt volgens de principes van de Gezonde School aanpak. Deze nieuwe methode wordt gekenmerkt door een vraaggerichte en planmatige aanpak met een centrale rol voor de Jeugdgezondheidszorg. Met GVS schept de GGD voor scholen helderheid en biedt structuur in het woud van gezondheidsprojecten- en interventies. Daarbij neemt het de scholen werk uit handen wanneer er één samenwerkingspartner op het gebied van gezondheid (en veiligheid) is die ook zorg draagt voor de afstemming met andere organisaties. De school moet het niet zien als weer een extra project dat extra werk oplevert, maar als een vaste structuur die de GGD biedt: een bekend en vertrouwd gezicht en een professionele, betrouwbare, deskundige partner die helpt bij het maken van keuzes. De GVS methode dient een globaal kader te scheppen waarbinnen de school een eigen beleid kan ontwikkelen met een specifieke visie op gezondheid en veiligheid en een aanpak op maat. De afgelopen jaren is er veel geïnvesteerd in de ontwikkeling en implementatie van deze, voor de GGD nieuwe, werkwijze. Er is echter nog niet nagegaan in hoeverre de methode aansluit bij de behoeften van scholen. Om de Gezonde en Veilige School methode beter aan te laten sluiten bij de wensen en behoeften van scholen, is een behoefteonderzoek onder nog niet deelnemende scholen uitgevoerd. 7

8 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS 8

9 METHODEN 2. Methoden Er is een vragenlijst opgesteld, waarbij alle onderdelen van het GVS-traject aan bod kwamen. Een uitnodiging om de vragenlijst digitaal (op internet) in te vullen, is per verstuurd aan alle 312 scholen die nog niet deelnamen aan GVS en waarvan ook niet bekend was dat ze op korte termijn wel deel zouden gaan nemen. De uitnodiging was gericht aan de directeur van de school en ondertekend door de manager JGZ van de GGD. Drie weken na de uitnodiging is een herinnering verstuurd aan degenen die nog niet gerespondeerd hadden. 9

10 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS 10

11 RESULTATEN 3. Resultaten 3.1 Achtergrondkenmerken In totaal zijn 312 scholen aangeschreven. Daarvan hebben 98 scholen gerespondeerd, 72 scholen hebben de vragenlijst volledig ingevuld. De respons neemt daardoor in de loop van de vragenlijst af van 31% naar 23%. Van de scholen die gerespondeerd hebben, is 15% een brede school. De meeste respondenten (87%) zijn directeur, een enkele vragenlijst is ingevuld door een locatieleider, adjunct directeur, intern begeleider, RT-er, arbopreventiemedewerker of leerkracht. In figuur 1 is te zien dat zowel grote als kleine scholen hebben gerespondeerd. groot (>350) schoolgrootte gemiddeld-hoog ( ) gemiddeld-laag ( ) klein (<150) aantal Figuur 1. Aantal respondenten naar schoolgrootte. 3.2 Bekendheid GVS Bijna de helft van de respondenten (46%) is bekend met GVS. De meesten kennen GVS door schriftelijke informatie die is opgestuurd door de GGD (zie figuur 2). Bijna een vijfde van de scholen (19%) is benaderd om mee te doen aan GVS. 11

12 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS schriftelijke informatie GGD nieuwsbrief Mondeling (medewerker JGZ) Mondeling (teamleider JGZ) Via andere scholen Weet niet Via de gemeente* Anders % * gemeenten: Gilze en Rijen en Mill en Sint Hubert Figuur 2. Wijze waarop school geïnformeerd is over GVS (%). Als aan scholen gevraagd wordt of ze mee zouden willen doen aan GVS, weet een groot deel (44%) dit nog niet. Van de scholen die het wel weten, zegt ruim de helft (29% van alle scholen) wel deel te willen nemen en bijna de helft (27% van alle scholen) niet deel te willen nemen. Redenen om niet deel te willen nemen zijn weergegeven in figuur 3. er zijn al veel projecten op school anders, namelijk* ik weet nog onvoldoende wat het inhoudt ik vind een looptijd van 4 jaar te lang ik vind het geen primaire taak van school te arbeidsintensief geen draagvlak bij collega s we hebben al een duidelijk schoolgezondheidsbeleid we doen al mee aan (of gaan binnenkort meedoen aan) Ga voor Gezond (NIGZ) weet niet ik zie geen meerwaarde 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% % * schoolplan gereed/jaarplan vol (6), teveel projecten/andere prioriteiten (6), praktische bezwaren (5), beslissing samen met anderen nemen (5), nauwelijks gezondheidsproblemen (3), teveel overlap met andere activiteiten (2), onduidelijke communicatie door GGD (1), aansluiting met brede school mist nog (1). Figuur 3. Redenen om (nog) niet deel te willen nemen aan GVS (%). 12

13 RESULTATEN 3.3 Schoolprofiel De meeste respondenten (73%) vinden het (erg) belangrijk dat hun school een eigen schoolprofiel krijgt (zie figuur 4). Onbelangrijk; Niet 1% belangrijk, niet onbelangrijk; 26% Erg onbelangrijk; 0% Erg belangrijk; 15% Belangrijk; 58% Figuur 4. Belang van eigen schoolprofiel (%). De belangrijkste thema's in de vragenlijsten voor ouders en kinderen zijn volgens de respondenten sociale veiligheid, sport en bewegen en voeding (zie figuur 5). sociale veiligheid (weerbaarheid, pesten) sport & bewegen Voeding fysieke veiligheid psychosociale problemen vrijetijdsbesteding alcoholgebruik roken mondhygiëne zwemvaardigheden nog iets anders, namelijk 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% % Figuur 5. Percentage respondenten dat een thema belangrijk vindt voor de vragenlijsten, per thema. Tijdens het interview met de directeur zouden volgens het merendeel van de respondenten de onderwerpen 'sociaal-emotionele ondersteuning en begeleiding', 'gezond en veilig schoolklimaat', 'sport en bewegen' en 'gezondheidseducatie' aan de 13

14 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS orde moeten komen (zie figuur 6). De overige onderwerpen verdienen ook nog volgens 34% tot 51% van de respondenten aandacht. Niemand geeft aan dat een ander onderwerp aandacht verdient. sociaal-emotionele ondersteuning en begeleiding gezond en veilig schoolklimaat sport & bewegen gezondheidseducatie zorgaanbod voedingsbeleid gezondheidsbevordering op de werkplek ouder- en buurtparticipatie nog iets anders, namelijk 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% % Figuur 6. Percentage respondenten dat een onderwerp belangrijk vindt voor het interview, per onderwerp. Slechts één op de twaalf respondenten geeft aan dat er onderdelen van het schoolprofiel zouden kunnen vervallen (zie figuur 7). Een groot deel van de respondenten weet dit nog niet op basis van de informatie in de vragenlijst. Van degenen die aangeven dat er één of meer onderdelen kunnen vervallen, gaf slechts 1 respondent een reden aan, namelijk dat er hiervoor te weinig problematiek is op school. weet niet; 40% nee, aan alles meedoen; 52% Ja; 8% vragenlijsten ouders; 4% vragenlijsten kinderen; 4% interview directeur/ib-er; 3% hele schoolprofiel; 3% Figuur 7. Percentage respondenten dat vindt dat er onderdelen van het profiel kunnen vervallen. 14

15 RESULTATEN 3.4 Stellen van prioriteiten Het overgrote deel van de respondenten vindt zowel het betrekken van het team als het betrekken van ouders bij het stellen van de prioriteiten (erg) belangrijk (zie figuur 8). Voor het team is dit belang nog duidelijker dan voor de ouders. Erg belangrijk Belangrijk team Niet belangrijk, niet onbelangrijk Onbelangrijk Erg onbelangrijk ouders 0% 20% 40% 60% 80% 100% % Figuur 8. Belang van betrekken van team en ouders bij het stellen van prioriteiten (%) Bij het stellen van prioriteiten (de workshop) zouden volgens meer respondenten onderdelen kunnen vervallen dan bij het schoolprofiel. Bijna een derde van de respondenten vindt dat er één of meer onderdelen kunnen vervallen (zie figuur 9). De onderdelen die het vaakst worden genoemd zijn de discussie met kaartjes en de aanwezigheid van de ouders. Vier procent zou de hele workshop laten vervallen, waarbij als redenen worden aangegeven dat er onvoldoende draagvlak voor zo'n workshop is, met name in de avond en dat het niet belangrijk genoeg is om er zoveel tijd aan te besteden. De discussie met kaartjes kan volgens ruim één op de zeven respondenten (15%) vervallen. Redenen hiervoor zijn onder andere dat het veel tijd kost (n=4), dat school en GGD dit zelf moeten doen in plaats van met een grote groep (n=2) en dat het met veel meningen moeilijk is om tot speerpunten te komen (n=1). Ruim één op de acht respondenten vindt de aanwezigheid van ouders bij de workshop overbodig (redenen: "voert te ver", interne bespreking is voldoende). Tot slot zou één op de elf de aanwezigheid van het team laten vervallen en één op de veertien zou de presentatie van het schoolprofiel overslaan (beiden geen redenen opgegeven). 15

16 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS weet niet; 33% nee, aan alles meedoen; 36% Ja; 31% discussie met kaartjes; 15% aanwezigheid ouders; 13% aanwezigheid team; 9% Presentatie schoolprofiel; 7% Hele workshop; 4% Figuur 9. Percentage respondenten dat vindt dat er onderdelen kunnen vervallen bij het stellen van prioriteiten. 3.5 Plan van aanpak Een groot deel van de respondenten (78%) vindt het (erg) belangrijk om de prioriteiten/acties vast te leggen in een plan voor 3 jaar (zie figuur 10). Niet belangrijk, niet onbelangrijk; 17% Erg Onbelangrijk; onbelangrijk; 4% 0% Erg belangrijk; 16% Figuur 10. Belang van vastleggen prioriteiten/acties in plan van aanpak (percentage van de respondenten). Belangrijk; 62% In figuur 11 zijn de redenen weergegeven waarom respondenten het niet belangrijk vinden om de plannen vast te leggen. 16

17 RESULTATEN er liggen al veel plannen te weinig tijd / draagvlak om acties ook uit te voeren een plan voor 3 jaar is te lang geen geld om acties uit te voeren/ materialen te kopen ik wil op actuele ontwikkelingen kunnen inspelen anders, namelijk weet niet 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Figuur 11. Redenen om het niet belangrijk te vinden dat de prioriteiten/acties worden vastgelegd in een plan voor 3 jaar (percentage van de respondenten). 3.6 Uitvoering en evaluatie Vier vijfde van de respondenten vindt het belangrijk dat de GGD hen ondersteunt bij het uitvoeren van het plan van aanpak. In figuur 12 is te zien bij welke zaken deze scholen graag ondersteuning ontvangen. Opvallend is dat scholen vooral ondersteuning van de GGD willen bij 'traditionele' zaken als lesmateriaal, ouderavonden en gastlessen. Bijna de helft van de respondenten ziet ook een rol voor de GGD in het kader van docententrainingen. 'Nieuwere' GGD-ondersteuning zoals afstemming van het projectaanbod en deelname aan het zorgnetwerk worden door minder respondenten genoemd. lesmateriaal/leskisten leveren ouderavonden verzorgen gastlessen verzorgen docententrainingen verzorgen afstemming/ coördinatie projectaanbod externe organisaties deelname zorgnetwerk hulp opzetten leerlingvolgsysteem anders, namelijk hulp opzetten ziekteverzuimregeling 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Figuur 12. Ondersteuning van de GGD die scholen graag ontvangen (percentage van de respondenten die ondersteuning belangrijk vinden) 17

18 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS Van de scholen die ondersteuning door de GGD niet belangrijk vinden (20%), geeft slechts een enkele respondent (n=3) aan helemaal geen ondersteuning te willen. De overigen geven aan dat het afhankelijk is van het onderwerp, dat ondersteuning op zich niet belangrijk is, maar dat het wel zorgt dat het plan in uitvoer blijft, dat ondersteuning met name op het proces gericht moet zijn, dat het afhankelijk is van de kosten en dat er al een goede lijn is met de GGD. Driekwart van de respondenten vindt de frequentie van de voortgangsgesprekken (eens per jaar) goed. Tien procent vindt dit te vaak en 15% juist te weinig (zie figuur 13). te weinig 15% goed 75% te vaak 10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Figuur 13. Tevredenheid over frequentie van de voortgangsgesprekken (%). 3.7 Algemeen GVS Negen van de tien respondenten vinden het hebben van één contactpersoon binnen de GGD (erg) belangrijk. Bijna de helft vindt de sociaal verpleegkundige hiervoor de meest aangewezen persoon, ongeveer een kwart maakt het niet uit wie dit is en ruim een vijfde zou voor een GVO-medewerker kiezen (zie figuur 14). de sociaal verpleegkundige maakt niet uit een medewerker GVO een jeugdarts iemand anders binnen de GGD, namelijk % Figuur 14. Functie die vaste contactpersoon zou moeten zijn voor GVS (%). 18

19 RESULTATEN Het overgrote deel van de respondenten vindt dat de GGD in het kader van GVS moet samenwerken met schoolmaatschappelijk werk en de GGZ/jeugdzorg (zie figuur 15). Ook de peuterspeelzaal en kinderopvang worden veel genoemd, iets vaker door brede scholen dan door andere scholen. Eén respondent geeft aan dat alle genoemde organisaties met elkaar zouden moeten samenwerken. schoolmaatschappelijk werk GGZ/ jeugdzorg peuterspeelzaal kinderdagverblijf / buitenschoolse opvang welzijnsorganisatie (jeugd- en jongerenwerk) Centrum Jeugd en Gezin Politie huisartsen in de wijk Novadic-Kentron sportverenigingen onderwijsbegeleidingsdienst thuiszorgorganisaties weet niet anders, namelijk 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% % Figuur 15. Organisaties waarmee de GGD in het kader van GVS zou moeten samenwerken (%). Als belangrijkste meerwaarde van GVS zien de meeste respondenten het integrale karakter, het belang van op jonge leeftijd gezond gedrag te bevorderen en de planmatige structurele aanpak (zie figuur 16). Ouderparticipatie en draagvlak en afstemming van het aanbod worden door veel minder respondenten als belangrijke meerwaarde gezien. Niemand zegt geen enkele meerwaarde van GVS te zien. 19

20 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS GVS richt zich op leerlingen, schoolpersoneel, de school in zijn geheel, ouders en directe omgeving. door op basisschoolleeftijd aandacht te besteden aan het bevorderen van gezond gedrag wordt een gezonde leefstijl voor later aangeleerd. GVS biedt een planmatige, structurele aanpak voor vier jaar. een gezonde en veilige school is een randvoorwaarde om het primaire proces (onderwijzen van de kinderen) uit te kunnen voeren. de GVS Methode gaat uit van de vragen en wensen van de school zelf een belangrijk onderdeel van de aanpak is draagvlak bij en participatie van ouders en team. anders, namelijk leerlingen en team zijn/worden gezonder en zitten lekkerder in hun vel het aanbod rond gezondheidsthema s wordt door verschillende regionale instellingen op elkaar afgestemd. weet niet ik zie geen enkel voordeel van deelname aan GVS, omdat.. Figuur 16. Belangrijke meerwaarde van GVS (%) % Tot slot is de respondenten gevraagd wat ze zouden vinden van een keurmerk Gezonde en Veilige School. De meeste respondenten zijn positief over een keurkmerk GVS (zie figuur 17). Toch weet het grootste deel van de respondenten nog niet of ze gebruik zouden gaan maken van zo'n keurmerk (zie figuur 18). 20

21 RESULTATEN eens oneens geen mening Keurmerk maakt duidelijk waaraan een structurele planmatige aanpak van gezondheid en veiligheid zou moeten voldoen Keurmerk draagt bij aan profilering van school naar externe partijen 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 17. Percentage respondenten dat het (on)eens is met stellingen over het keurmerk. ja nee weet niet Ik ga gebruik maken van het keurmerk GVS 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 18. Percentage respondenten dat (geen) gebruik zou gaan maken van een keurmerk GVS. Er zijn door enkele respondenten opmerkingen gemaakt die betrekking hebben op het keurmerk. Deze zijn hieronder letterlijk weergegeven: - Profilering is OK, maar het moet geen strijd naar buiten worden, liever een proces naar binnen! - Een keurmerk is geduldig. Wij hebben door de jaren heen een goede, veilige en gezonde sfeer opgebouwd op onze school. Als er iets mis gaat wordt er onmiddellijk ingegrepen. Contacten met ouders zijn goed en veelvuldig. - Een keurmerk is prima, maar de praktijk is veel belangrijker. Als een school geen keurmerk heeft wil dit niet zeggen dat het een 'ongezonde' school is en 21

22 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS omgekeeerd wil het ook niet zeggen dat je altijd een 'gezonde' school bent als je eenmaal dat keurmer Als directeur vind ik dat een plan slaagt als het gedragen wordt door alle balanghebbenden. Voor hen moet het dus van belang zijn om een keurmerk te voeren. Het feit dat veel respondenten nog niet weten of ze gebruik willen maken van een keurmerk en de bovenstaande opmerkingen geven aan dat een keurmerk niet per definitie als positieve stimulans om deel te nemen zal worden gezien. Enkele algemene opmerkingen die respondenten hebben gemaakt met betrekking tot GVS, zijn hieronder letterlijk weergegeven: Ik zie op onze school onvoldoende problematiek om hier op gestructureerde wijze veel tijd in te steken. We moeten vaak keuzes maken en hebben andere priorteiten We ondernemen als school al zo veel momenten om ouders en kinderen naar hun mening te vragen; die enquetes bevatten vragen op allerlei gebied; vragen over leerstof, veiligheid omgang met elkaar; zorg voor elkaar enz. Probleem voor basisscholen is dat er al zoveel moet; leerkrachten ervaren werkdruk. Dit is één van de projecten die er dan weer bij komt. In mijn ogen wel belangrijk, maar er zijn zoveel zaken belangrijk. er zou veel meer samenhang moeten zijn tussen de diverse instanties; ik mag voor de ARBO dienst ook al een veiligheids - en gezondheidsinventarisatie doen; = ASV en een stappenplan opstellen en uitvoeren. Ik zou ouders op 1 zetten. zij zijn de eerstveantwoordelijke voor de opvoeding. De school mag alles invullen wat ouders laten liggen! Deze opmerkingen geven weer dat het beeld dat scholen hebben van GVS (op basis van eerdere informatie en/of algemene informatie in de vragenlijst), niet altijd overeenkomt met het beeld dat de GGD erover wil scheppen. Zo is het idee achter GVS dat de methode de scholen uiteindelijk werk uit handen neemt en dus tijd bespaart, maar veel scholen zien het toch als 'weer een project' dat veel tijd kost. 22

23 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 4. Conclusies en aanbevelingen 4.1 Bekendheid GVS GVS is nog niet breed bekend onder de niet-deelnemende scholen. Ongeveer de helft van deze scholen kent GVS, de meesten door schriftelijke informatie. Slechts weinig scholen kennen het project door mondelinge informatie van een GGD-medewerker. Een groot deel van de scholen (44%) weet nog niet of ze deel zouden willen nemen aan GVS; van de scholen die dit wel weten, wil ruim de helft wel meedoen. Een goede werving zou dus veel nieuwe GVS-scholen kunnen opleveren. Aanbevelingen: - GGD-medewerkers zouden, los van de werving, GVS vaker onder de aandacht moeten brengen van scholen (bijvoorbeeld informeel tijdens de pauze tussen de PGO's, na afloop van ouderavond, of na telefonisch gesprek over een specifiek onderwerp). - Investeren in een goede werving. 4.2 Stappen in het huidige GVS-traject Een eigen schoolprofiel, het betrekken van ouders en team bij het stellen van prioriteiten en het vastleggen van prioriteiten/acties in plan van aanpak worden alledrie belangrijk gevonden door de respondenten. Bij het stellen van prioriteiten lijken de discussie met kaartjes en de aanwezigheid van ouders niet essentieel, deze kunnen volgens een aantal respondenten vervallen. Belangrijkste reden hiervoor is de tijdsinvestering. De belangrijkste onderwerpen in het schoolprofiel zijn volgens de scholen sociale veiligheid, sociaal emotionele begeleiding en een gezond en veilig schoolklimaat en in tweede instantie onderwerpen als sport en bewegen en voeding. Ook ondersteuning door de GGD wordt belangrijk gevonden, maar dan wel met name bij 'traditionele' zaken als lesmateriaal, ouderavonden en gastlessen. Een aantal scholen ziet ook een taak voor de GGD in het verzorgen van docententrainingen. Een typische GVS-taak als afstemming/coördinatie van het projectenaanbod wordt door veel minder scholen herkend. Aanbevelingen: - Minder intensieve alternatieven ontwikkelen voor de workshop en het betrekken van ouders. - Meer aandacht geven aan psychosociale onderwerpen en veiligheid in het schoolprofiel en het interventieaanbod. - Traditionele ondersteuningstaken van de GGD als ingang gebruiken voor GVS. 23

24 RAPPORTAGE BEHOEFTEONDERZOEK GVS - Communicatie verbeteren, waardoor nieuwere ondersteuningsvormen van de GGD, zoals afstemming van het projectaanbod, ook herkenbaar worden voor scholen. 4.3 Algemeen GVS Veel scholen hebben een ander beeld van GVS dan de GGD voor ogen heeft. Bij velen blijkt toch het idee te bestaan dat GVS 'weer een (tijdrovend) project' is, terwijl de GGD met deze methode juist overzicht en structuur wil aanbrengen in het grote aanbod en het de school zo makkelijker wil maken. Scholen zien meerwaarde in de GVS-methode; met name de integrale aanpak wordt als belangrijke meerwaarde gezien. Daarentegen worden afstemming van het aanbod en draagvlak bij/participatie van het team en de ouders niet of nauwelijks als meerwaarde van GVS gezien. Het overgrote deel van de scholen vindt het belangrijk om één contactpersoon voor GVS te hebben bij de GGD. De meeste scholen vinden de sociaal verpleegkundige hiervoor de meest aangewezen contactpersoon. De samenwerking met andere organisaties wordt belangrijk gevonden, met name met het schoolmaatschappelijk werk en de GGZ/Jeugdzorg. De scholen zien de voordelen van een keurmerk, maar lijken het niet per definitie te zien als een positieve stimulans om deel te nemen aan GVS. Ongeveer een derde zegt gebruik te gaan maken van een keurmerk GVS. Aanbevelingen: - Communicatie verbeteren zodat bij scholen duidelijker wordt dat GVS niet 'weer een project' is, maar juist overzicht aanbrengt in het grote aanbod van projecten. - Sociaal verpleegkundige als contactpersoon voor school behouden. - Investeren in samenwerking met andere instellingen en dan met name het schoolmaatschappelijk werk. - Bij de introductie van een evt. keurmerk GVS, moet er rekening mee gehouden worden dat niet alle scholen hier direct gebruik van zullen willen maken. 4.4 En nu verder? De aanbevelingen naar aanleiding van de resultaten uit dit behoefteonderzoek kunnen gebruikt worden om GVS nog beter te laten aansluiten bij de behoeften van scholen. Het is daarnaast ook van belang te weten hoe scholen die al wel hebben deelgenomen aan GVS tegen de methode aankijken en wat hun wensen en behoeften zijn. Ook is het zinvol te onderzoeken welke invloed de methode heeft gehad op het daadwerkelijk realiseren van schoolgezondheidsbeleid van scholen. Verder onderzoek zou antwoord kunnen geven op deze vragen, waardoor GVS nog verder verbeterd zou kunnen worden. 24

25 Behoefteonderzoek GVS BIJLAGE 1 Vragenlijst

26

27 Wat is uw functie? directeur anders, namelijk Hoeveel leerlingen heeft uw school? minder dan tot tot 350 meer dan 350 Is uw school een brede school? ja nee Kent u het project 'Gezonde en Veilige school' van de GGD Hart voor Brabant (voorheen Advisering Schoolgezondheidsbeleid Basisonderwijs)? nee Ga verder met vraag Uitleg over het project Het doel van het project is... ja Op welke manier bent u geïnformeerd over het project De Gezonde en Veilige school? (Er zijn meer antwoorden mogelijk) mondeling door een teamleider jeugdgezondheidszorg (JGZ) mondeling door een andere medewerker van jeugdgezondheidszorg via de nieuwsbrief via schriftelijke informatie die door de GGD is opgestuurd. via andere scholen via de gemeente anders, namelijk weet niet Bent u dit (schooljaar ) of het afgelopen jaar (schooljaar ) benaderd om mee te doen? ja Ga verder met vraag Bent u van plan om mee te doen? nee Ga verder met vraag Uitleg over het project Het doel van het project is... weet ik niet Ga verder met vraag Uitleg over het project Het doel van het project is... Bent u van plan om mee te doen? ja Beëindig vragenlijst nee Ga verder met vraag Uitleg over het project Het doel van het project is... weet ik nog niet Ga verder met vraag Uitleg over het project Het doel van het project is... Uitleg over 'De Gezonde en Veilige School' Het doel van de methode is het bevorderen van de gezondheid en veiligheid van kinderen op scholen. Het is een middel om op een gestructureerde wijze te werken aan een gezondere schooljeugd en schoolomgeving. Op basis van ontwikkelingen, signalen en onderzoeksgegevens (het zogenaamde schoolprofiel) worden scholen geadviseerd en gestimuleerd om een gericht schoolbeleid m.b.t. gezondheid en veiligheid te voeren. Binnen het project worden verschillende fasen onderscheiden: 1. Interview met directeur en/of IB'er over de huidige schoolsituatie m.b.t. gezondheid en veiligheid. 2. Het afnemen van vragenlijsten over gezondheidsproblemen en gedrag (o.a. voeding, beweging, psychosociaal functioneren) bij ouders en kinderen. Op basis van de vragenlijsten en de gegevens uit het interview wordt een schoolprofiel gemaakt. 3. Workshop met ouders en teamleden (geleid door een GGD medewerker) waarin prioriteiten worden gekozen. 4. Het schoolprofiel en de workshop vormen de basis voor een plan van aanpak. Hierin worden de uit te voeren actiepunten gekozen voor het schoolgezondheidsbeleid voor de komende drie jaren. 5. Jaarlijks vindt er een voortgangsgesprek plaats op de school.

28 Zou u komend ( ) of volgend schooljaar ( ) deel willen nemen aan 'De Gezonde en Veilige school'? ja Ga verder met vraag A. De volgende vragen zijn gegroepeerd per fase van het adviestraject... nee weet ik niet Wat is voor u de reden om niet deel te willen nemen of nog niet zeker te weten of u deel wilt nemen? (meer antwoorden mogelijk) ik weet nog onvoldoende wat het inhoudt we hebben al een duidelijk schoolgezondheidsbeleid te arbeidsintensief er zijn al veel projecten op school geen draagvlak bij collega's ik zie geen meerwaarde ik vind een looptijd van 4 jaar te lang we doen al mee aan (of gaan binnenkort meedoen aan) 'Ga voor Gezond' van het NIGZ ik vind het geen primaire taak van school anders, namelijk weet niet

29 De volgende vragen zijn gegroepeerd per fase van het adviestraject van De Gezonde en Veilige School. Gemakshalve hebben we het vanaf nu over 'GVS'. Ook als u niet aan GVS mee zou willen doen hopen we dat u de vragen invult, zodat wij een beter beeld krijgen van de mogelijke bezwaren die u hebt, maar ook van de onderdelen die u wél zouden aanspreken. U krijgt steeds een korte uitleg over de fase, daarna volgen enkele vragen. A. Schoolprofiel Als een school start met GVS dan beginnen we met het opstellen van een schoolprofiel met gegevens over de gezondheid en het welbevinden van de leerlingen en het schoolpersoneel, de veiligheid op school en de preventie en zorgactiviteiten die door de school worden uitgevoerd. De gegevens worden verzameld in een interview met directeur en/of IB'er en er worden schriftelijke vragenlijsten afgenomen bij de ouders van leerlingen uit groep 1 t/m 5 en bij de leerlingen uit groep 6,7 en 8 (in de klas, schriftelijk of via internet). Op basis van de gegevens uit de vragenlijsten en het interview wordt een schoolprofiel gemaakt waaruit blijkt welke gezondheid en veiligheidsthema's op uw school zouden kunnen worden aangepakt.

30 Hoe belangrijk vindt u het dat uw school een eigen, individueel schoolprofiel krijgt? erg belangrijk belangrijk niet belangrijk, niet onbelangrijk onbelangrijk erg onbelangrijk

31 De vragenlijst voor de ouders en leerlingen gaat over de leefstijl en het welbevinden van de leerlingen. Welke thema's vindt u belangrijk voor GVS? (Meer antwoorden mogelijk.) voeding sport &bewegen mondhygiëne zwemvaardigheden vrijetijdsbesteding alcoholgebruik roken psychosociale problemen fysieke veiligheid sociale veiligheid (weerbaarheid, pesten) nog iets anders, namelijk weet niet

32 Tijdens het interview met de directeur en/of IB'er komen 8 onderwerpen aan bod. Welke onderwerpen vindt u belangrijk voor GVS? (Meer antwoorden mogelijk.) gezondheidseducatie sport &bewegen zorgaanbod voedingsbeleid sociaal emotionele ondersteuning en begeleiding gezond en veilig schoolklimaat gezondheidsbevordering op de werkplek ouder en buurtparticipatie nog iets anders, namelijk weet niet

33 Zijn er onderdelen bij het schoolprofiel die wat u betreft kunnen vervallen? (Er zijn meer antwoorden mogelijk.) interview met de directeur en/of IB'er vragenlijsten ouders vragenlijsten leerlingen het hele schoolprofiel kan vervallen ik zou aan alle onderdelen meedoen weet niet

34 Als u onderdelen wilt laten vervallen, wat is daar dan de reden voor?

35 B. Stellen van prioriteiten De belangrijkste prioriteiten uit het schoolprofiel worden tijdens een workshop gepresenteerd. Het is de bedoeling dat bij de workshop alle betrokkenen in de school (ouders, leerkrachten, IB er, onderwijs ondersteunend personeel, directie) zoveel mogelijk aanwezig zijn. Het is namelijk belangrijk dat er bij alle betrokkenen draagvlak is om op school aan gezondheid en veiligheid te werken. Na de presentatie van het schoolprofiel wordt aan de hand van kaartjes gediscussieerd over welke thema's voor uw school prioriteit hebben en hoe deze thema's aangepakt zouden kunnen worden. Aan het einde van de workshop komen team en ouders samen tot een aantal prioriteiten. Deze worden als advies aangeboden aan de directeur.

36 Hoe belangrijk vindt u het dat uw team wordt betrokken bij het stellen van prioriteiten? erg belangrijk belangrijk niet belangrijk, niet onbelangrijk onbelangrijk erg onbelangrijk Hoe belangrijk vindt u het dat ouders worden betrokken bij het stellen van prioriteiten? erg belangrijk belangrijk niet belangrijk, niet onbelangrijk onbelangrijk erg onbelangrijk

37 Zijn er onderdelen bij het stellen van prioriteiten die wat u betreft kunnen vervallen? (Er zijn meer antwoorden mogelijk.) de aanwezigheid van het team bij de workshop de aanwezigheid van ouders bij de workshop de presentatie van het schoolprofiel het stellen van prioriteiten door middel van een discussie met kaartjes de hele workshop kan vervallen ik zou aan alle onderdelen meedoen weet niet

38 Als u onderdelen wilt laten vervallen, wat is daar dan de reden voor?

39 C. Plan van aanpak De directeur bepaalt uiteindelijk, welke prioriteiten de komende tijd de aandacht krijgen in de school. Dit doet u aan de hand van de belangrijkste prioriteiten uit het schoolprofiel en de gezamenlijke prioriteiten van ouders en teamleden uit de prioriteitenworkshop. De GGD adviseert u bij de gekozen prioriteiten welke acties u zou kunnen uitvoeren. Het advies wordt met u in een gesprek doorgenomen en de uiteindelijke keuze voor activiteiten wordt door de GGD in een plan van aanpak voor de komende drie jaar vastgelegd. Dit plan beschrijft wat, wanneer, door wie wordt uitgevoerd en hoe er zal worden geëvalueerd.

40 Hoe belangrijk vindt u het dat de gekozen prioriteiten en daarbij behorende acties in een plan voor 3 jaar worden vastgelegd? erg belangrijk Ga verder met vraag D. Uitvoering en evaluatie Nadat het plan van aanpak is opgesteld,... belangrijk Ga verder met vraag D. Uitvoering en evaluatie Nadat het plan van aanpak is opgesteld,... niet belangrijk, niet onbelangrijk onbelangrijk erg onbelangrijk Wat zijn uw belangrijkste bezwaren? (Er zijn meer antwoorden mogelijk.) een plan voor 3 jaar is te lang er liggen al veel plannen te weinig tijd / draagvlak om acties ook uit te voeren geen geld om acties uit te voeren/ materialen te kopen ik wil op actuele ontwikkelingen kunnen inspelen anders, namelijk weet niet

41 D. Uitvoering en evaluatie Nadat het plan van aanpak is opgesteld, is de school zelf verantwoordelijk voor de uitvoering. Voor de uitvoering van actiepunten is beperkte tijd gereserveerd bij de GGD. Jaarlijks vindt een voortgangsgesprek plaats waarin de stand van zaken van de uitvoering van het plan van aanpak wordt besproken en de activiteiten worden geëvalueerd. Op basis van de resultaten, kan er een besluit worden genomen over welke succesvolle en effectieve interventies in het schoolbeleidsplan structureel zouden kunnen worden opgenomen, en jaarlijks blijvend kunnen worden uitgevoerd.

42 Hoe belangrijk vindt u het dat de GGD u ondersteunt bij de uitvoering van het plan van aanpak? erg belangrijk Ga verder met vraag Bij welke onderdelen zou u ondersteuning van de GGD willen bij het uitvoeren van de actiepunten? (Er zijn meer antw belangrijk Ga verder met vraag Bij welke onderdelen zou u ondersteuning van de GGD willen bij het uitvoeren van de actiepunten? (Er zijn meer antwoo niet belangrijk, niet onbelangrijk onbelangrijk erg onbelangrijk Waarom vindt u ondersteuning van de GGD bij het uitvoeren van de actiepunten niet zo belangrijk? we hebben geen ondersteuning nodig, we kunnen het zelf Ga verder met vraag Wat vindt u van de frequentie van de voortgangsgesprekken (jaarlijks)? we krijgen of zoeken ondersteuning bij een andere partij, namelijk Ga verder met vraag Wat vindt u van de frequentie van de voortgangsgesprekken (jaarlijks)? anders, namelijk Ga verder met vraag Wat vindt u van de frequentie van de voortgangsgesprekken (jaarlijks)? Bij welke onderdelen zou u ondersteuning van de GGD willen bij het uitvoeren van de actiepunten? (Er zijn meer antwoorden mogelijk.) gastlessen verzorgen lesmateriaal/leskisten leveren ouderavonden verzorgen docententrainingen verzorgen afstemming/ coördinatie projectaanbod externe organisaties deelname zorgnetwerk hulp opzetten leerlingvolgsysteem hulp opzetten ziekteverzuimregeling op geen enkele manier anders, namelijk Wat vindt u van de frequentie van de voortgangsgesprekken (jaarlijks)? te weinig goed te vaak

43 E. Algemeen Nu volgen enkele algemene vragen over de ondersteuning door de GGD bij de Gezonde en Veilige school. Hoe belangrijk vindt u het voor GVS dat u één contactpersoon binnen de GGD heeft? erg belangrijk belangrijk niet belangrijk, niet onbelangrijk onbelangrijk Ga verder met vraag Met welke andere lokale organisaties zou de GGD in ieder geval moeten samenwerken bij GVS? (Meer antwoorden m erg onbelangrijk Ga verder met vraag Met welke andere lokale organisaties zou de GGD in ieder geval moeten samenwerken bij GVS? (Meer antwoorde Wie zou u volgens deze contactpersoon moeten zijn? de sociaal verpleegkundige van JGZ (jeugdgezondheidszorg) een jeugdarts (schoolarts) van JGZ een medewerker GVO (gezondheidsvoorlichting en opvoeding) van de GGD iemand anders binnen de GGD, namelijk maakt niet uit

44 Met welke andere lokale organisaties zou de GGD in ieder geval moeten samenwerken bij GVS? (Meer antwoorden mogelijk.) onderwijsbegeleidingsdienst schoolmaatschappelijk werk welzijnsorganisatie (jeugd en jongerenwerk) peuterspeelzaal kinderdagverblijf / buitenschoolse opvang huisartsen in de wijk sportverenigingen thuiszorgorganisaties GGZ/ jeugdzorg Novadic Kentron Centrum Jeugd en Gezin politie anders, namelijk weet niet

45 Hieronder wordt een aantal mogelijke voordelen beschreven van GVS voor de school. Wat is voor u de belangrijkste meerwaarde als u mee zou doen aan GVS? Maximaal 3 antwoorden mogelijk de Gezonde en Veilige School Methode gaat uit van de vragen en wensen van de school zelf. GVS biedt een planmatige, structurele aanpak voor vier jaar. GVS richt zich op leerlingen, schoolpersoneel, de school in zijn geheel, ouders en directe omgeving. door op basisschoolleeftijd aandacht te besteden aan het bevorderen van gezond gedrag wordt een gezonde leefstijl voor later aangeleerd. het aanbod rond gezondheidsthema's wordt door verschillende regionale instellingen op elkaar afgestemd. een gezonde en veilige school is een randvoorwaarde om het primaire proces (onderwijzen van de kinderen) uit te kunnen voeren. leerlingen en team zijn/worden gezonder en zitten lekkerder in hun vel een belangrijk onderdeel van de aanpak is draagvlak bij en participatie van ouders en team. ik zie geen enkel voordeel van deelname aan GVS, omdat anders, namelijk weet niet

46 F. Keurmerk Om de methode GVS beter aan te laten sluiten bij de behoeftes van de school wordt er volop gewerkt aan verdere ontwikkeling van de aanpak. Dit gebeurt niet alleen lokaal, maar ook landelijk vanuit de werkgroep Gezonde School waaraan diverse landelijke thema instituten deelnemen. Een van de plannen is het ontwikkelen van een keurmerk Gezonde en Veilige School. Een keurmerk Gezonde en Veilige School is een praktische manier voor scholen om kenbaar te maken dat zij thema's als gezondheid en veiligheid meenemen in hun curriculum. Om uw visie in de ontwikkeling van het keurmerk te kunnen meenemen vragen wij u onderstaande vragen te beantwoorden.

47 Een keurmerk Gezonde en Veilige school maakt duidelijk waaraan een structurele, planmatige aanpak van gezondheid en veiligheid zou moeten voldoen. Mee eens Mee oneens Geen mening Een keurmerk Gezonde en Veilige school draagt bij aan de profilering van de school naar externe partijen. Mee eens Mee oneens Geen mening Ik ga gebruik maken van het keurmerk Gezonde en Veilige school. Ja Nee Weet niet Hieronder hebt u nog ruimte voor opmerkingen en suggesties bij deze vragenlijst.