Rapportage Peiling gendersensitieve gezondheidszorg

Transcriptie

1 Rapportage Peiling gendersensitieve gezondheidszorg Februari 2016 In opdracht van: WOMEN Inc. Datum: 29 februari 2016 Projectnummer: Auteurs: Els van der Velden & Kelly de Heij

2 Inhoud 1 Achtergrond & opzet 4 2 Conclusies 5 3 Resultaten 7 4 Bijlagen 20 2

3 Achtergrond & opzet 3

4 Achtergrond van het onderzoek Doel onderzoek DirectResearch heeft in opdracht van WOMEN Inc. onderzoek uitgevoerd onder zorgprofessionals. Doelstelling Dit onderzoek geeft inzicht in hoe zorgprofessionals aankijken tegen (de toegevoegde waarde van) gendersensitieve gezondheidzorg en waar mogelijke kansen liggen voor de gezondheidszorg op dit gebied. Deze inzichten kunnen worden gebruikt om awareness te creëren rondom het thema gendersensitieve gezondheidszorg en de projecten die WOMEN Inc. (verder) wil opstarten met betrekking tot dit onderwerp. Doelgroep De doelgroep bestaat uit Nederlandse zorgprofessionals: huisartsen en medisch specialisten. Waar relevant zijn significante verschillen tussen doelgroepen aangeduid. Methode Kwantitatief-kwalitatief online onderzoek. Respondenten hebben de vragenlijst ingevuld via een open link die is geplaatst op verschillende kanalen. De vragenlijst bestond uit 21 vragen. Periode 28 januari 14 februari 2016 Respons Bron: Diverse kanalen, waaronder medisch kennisplatform IMS Health, VNVA, Alliantie Gender & Gezondheid Netto steekproef: AIOS n=10 (3%) - Huisarts n=116 (36%) - Medisch specialist n=161 (50%) - Andere medische functie n=37 (11%) Voor een omschrijving van gendersensitieve gezondheidszorg, zoals deze ook in het onderzoek aan de doelgroep is voorgelegd: zie pagina 9 4

5 Conclusies en aanbevelingen 5

6 Conclusies en aanbevelingen Resultaten Inzichten Aanbevelingen Bekendheid Bekendheid van het begrip gendersensitieve zorg (GSZ) is redelijk hoog: een kwart is hier goed mee bekend, twee derde enigszins. x 1 de 10 is er helemaal niet mee bekend. Belang Ruim 8 op de 10 zorgprofessionals vindt (meer) aandacht voor GSZ belangrijk, zowel in de dagelijkse praktijk als maatschappelijk gezien. De dagelijkse praktijk x 1 op de 5 zorgprofessionals is zelden tot nooit bezig met m/v verschillen, de helft alleen bij specifieke aandoeningen /ziektebeelden. Slechts een kwart houdt hier vrijwel altijd rekening mee. GSZ wordt geassocieerd met m/v verschillen, hart- en vaatziekten en de presentatie van klachten. Informatievoorziening Bijna twee derde (62%) geeft aan behoefte te hebben aan meer kennis. Meer kennis is wenselijk als het gaat om (open): Verschillen in soort aandoeningen; Verschillen in reactie op medicijnen; Verschillen in de presentatie van klachten; Duidelijke richtlijnen. Belang Het belang van GSZ wordt duidelijk onderkent: 86% vindt (meer) aandacht in de dagelijkse praktijk belangrijk, 83% maatschappelijk gezien. Naast de praktijk is meer aandacht voor GSZ ook wenselijk in opleiding/nascholing en onderzoek. Eigen bijdrage zorgprofessional Zorgprofessionals zien een belangrijke rol voor zichzelf weggelegd om GSZ te realiseren (87%), ook de wetenschap kan een belangrijke bijdrage leveren (82%). Informatiebehoefte Er is een duidelijke behoefte aan meer kennis over GSZ. Dat GSZ geassocieerd wordt met de bekende ziektebeelden ondersteunt dit beeld. x Ook bestaat de perceptie van GSZ als irrelevant binnen het vakgebied of het ontbreken van literatuur wat een argument is om er niet mee bezig te zijn. Wat levert GSZ op? De toegevoegde waarde van GSZ wordt vooral gezien op het vlak van: Bepalen van de juiste behandeling (74%) Stellen van de juiste diagnose (67%) Effectieve gezondheidsbevordering (51%) Betere gezondheidsresultaten (47%) Lagere zorgkosten (25%). Draagvlak & behoefte aan meer kennis Ondanks dat veel zorgprofessionals redelijk bekend zijn met het begrip GSZ en aangeven hiermee in bepaalde mate rekening te houden in de dagelijkse praktijk, is er een duidelijke behoefte aan meer kennis. Zorgprofessionals onderschrijven daarnaast het belang van GSZ, zowel maatschappelijk gezien als in de dagelijkse praktijk. Een kleine groep (ca %) staat meer kritisch tegenover het onderwerp. Gerichte communicatie Een gericht informatie aanbod voor huisartsen en medisch specialisten is aan te bevelen, gezien de voorkeuren van beide doelgroepen uiteenlopen. Aandacht voor m/v verschillen eerder in de opleiding De jongere doelgroep (zorgprofessionals <50 jaar) is minder bekend met het begrip GSZ en lijkt GSZ minder toe passen in de praktijk. Hiermee kan rekening gehouden kan worden in de communicatiestrategie en in advisering richting de opleidingsstructuur. 6

7 Resultaten Bekendheid en houding 7

8 Ruim 80% is bekend met het onderwerp en onderschrijft het belang Slechts 1 op de 10 zorgprofessionals geeft aan niet bekend te zijn met gendersensitieve gezondheidszorg (GSZ). Bekendheid Belang 12% 25% Stelling: Het is belangrijk dat er (meer) aandacht komt voor gendersensitieve gezondheidszorg in de dagelijkse praktijk van zorgprofessionals Stelling: Het is belangrijk dat er maatschappelijk gezien (meer) aandacht komt voor gendersensitieve gezondheidszorg. Top-2 score mee eens 62% Belang dagelijkse praktijk zorgprofessionals % M 71% V 91% < 40 jaar 69% 50 jaar 86% Goed mee bekend Enigszins mee bekend Niet mee bekend Maatschappelijke belang % M 70% V 88% Goed mee bekend Mannen 14% Vrouwen 29% Goed mee bekend < 50 jaar 16% 50 jaar 39% Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Vraag: In hoeverre bent u bekend met gendersensitieve gezondheidszorg? n=324 Vraag: In hoeverre bent u het eens of oneens met de volgende stelling? n=324 8

9 Opleiding, onderzoek en implementatie in de praktijk gezien als aandachtsgebieden Een derde vindt dat voor alle aspecten meer aandacht moet komen, vrouwen vinden dit ongeveer twee keer zo vaak als mannen. Aandachtsgebieden Meer aandacht in de opleiding en nascholing van zorgprofessionals Meer medisch wetenschappelijk onderzoek Betere implementatie van bestaande kennis in de praktijk Vergroten van het algemeen bewustzijn 30% 43% 41% 40% Omschrijving gendersensitieve gezondheidzorg Vrouwen worden vaak gediagnosticeerd en behandeld conform richtlijnen die zijn opgesteld op basis van onderzoek onder mannen. Vanuit de al dan niet bewuste veronderstelling dat resultaten van gezondheidsonderzoek genderneutraal zijn, worden vrouwelijke proefpersonen bij fundamenteel onderzoek vaak uitgesloten, om vertekening van onderzoeksresultaten door bijvoorbeeld hormonale verschillen te voorkomen. In de dagelijkse medische praktijk kan dit uiteindelijk resulteren in late of verkeerde diagnoses, hogere ziektelast en inadequate behandeling, met onnodige ziekte, oplopende zorgkosten en in het uiterste geval vermijdbare sterfte als gevolg. Anders Alle bovengenoemde aspecten 5% 32% M 17% V 40% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Gendersensitieve gezondheidszorg betekent dat er bewustzijn heerst over verschillen tussen mannen en vrouwen in gezondheid en dat deze verschillen worden meegenomen in onderzoek, preventie, diagnose en behandeling. Dit is zowel in het belang van vrouwen als mannen; door meer zorg op maat, verbetert de kwaliteit van leven en kan een aanzienlijke kostenbesparing door de gehele samenleving worden geboekt. Vraag: Voor welke aspecten van gendersensitieve gezondheidszorg zou er volgens u meer aandacht moeten komen? n=324 9

10 Zorgprofessionals en wetenschap worden gezien als belangrijke stakeholders Bijna een kwart geeft aan dat zij alle partijen als belangrijkste stakeholders zien. Stakeholders Belangrijkste stakeholders Zorgprofessionals 87% M 76% V 91% Wetenschap Patiënten en patiëntvertegenwoordigers 54% 82% M 71% V 86% 48% Zorg 23% professionals 15% Alle partijen van belang Weten schap Beleidsmakers 50% M 38% V 56% Media 41% M 31% V 45% M 26% V 11% Farmaceutische industrie 31% Zorgverzekeraars 29% M 20% V 32% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Vraag: Wie kan volgens u bijdragen aan het implementeren van gendersensitieve gezondheidszorg? n=324 Vraag: Kunt u nu aangeven welke partij/stakeholder volgens u de meest belangrijke rol heeft in het implementeren van gendersensitieve gezondheidszorg? n=324 10

11 Resultaten Dagelijkse praktijk 11

12 Ongeveer driekwart houdt rekening met m/v verschillen Zowel bij preventie, diagnose en behandeling houden zorgprofessionals rekening met m/v verschillen, ca % doet dit zelden of nooit. Voor ongeveer 10% geldt dat hun vakgebied per definitie genderspecifiek is. Preventie, diagnose en behandeling Preventie 22% 50% 12% 6% 11% Diagnose 26% 51% 10% 3% 10% Vrijwel altijd < 50 jaar 19% 50 jaar 31% Specifieke aanleiding < 60 jaar 54% 60 jaar 37% Behandeling 23% 47% 15% 6% 9% Vrijwel altijd < 50 jaar 16% 60 jaar 34% Specifieke aanleiding jaar 60% 60 jaar 37% < 40 jaar 39% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Vrijwel altijd Bij specifieke aandoeningen / ziektebeelden Zelden Ik houd me hier nooit mee bezig Anders Genderspecifiek vakgebied: Gynaecologen Vraag: In hoeverre houdt u in de dagelijkse (professionele) praktijk rekening met man/vrouw verschillen bij de preventie van een ziekte of aandoening? n=324 12

13 Toepassing van GSZ door bewustzijn van m/v verschillen, bij hart- en vaatziekten en in presentatie klachten Vrijwel altijd rekening houden met GSV of bij specifieke aandoeningen/ziektebeelden 23% Weet niet/ geen toelichting Bewustzijn man/vrouw verschillen Door me bewust te zijn dat de standaardnorm vanuit mannelijke opstelling is vastgesteld. Cardiale klachten bij vrouwen presenteren zich bijvoorbeeld niet altijd volgens bepaalde standaard. Ook diagnoses op psychiatrisch terrein zijn bij vrouwen door de tijd heen schadelijk geweest. Helikopterview - alle mens aspecten tellen bij mij mee in diagnose, onderzoek en aanpak. Alleen volgens richtlijnen is er in behandeling nog nauwelijks verschillende man-vrouw aanpak geadviseerd, dus daar loop je soms 'vast. Je houdt altijd rekening met de mate waarin bepaalde aandoeningen voorkomen bij mannen of vrouwen. Voortdurend bewust van de verschillen, voor zover er kennis is wat betreft man/vrouw verschil (CVRM, verslaving e.a. GGZ) tracht ik toe te passen, waar ik van vermoed dat er meer bekend is dan ik weet tracht ik dit uit te zoeken. Door me bewust te zijn dat de standaardnorm vanuit mannelijke opstelling is vastgesteld. Diagnoses op psychiatrisch terrein zijn bij vrouwen door de tijd heen schadelijk geweest. Hart- en Vaatziekten Symptomen van bijv. hartvaatziekten. Cardiale problematiek /ischemie m/v verschil in presentatie klachtenpatroon. Hart en vaat ziekten, presentatie van de klachten, invloeden die belangrijk zijn. Ik ben gespecialiseerd in cardiovasculaire aandoeningen. Symptomatologie, diagnostiek en behandeling zijn anders voor mannen en vrouwen. Presentatie klachten Bij vrouwen presenteren ziektebeelden zich vaak anders dan mannen. Denk aan myocard infarct bij vrouwen. Vrouwen willen graag hun verhaal doen en gehoord worden, mannen lijken wat meer oplossingsgericht. Daarop inspelen. Vrouwen presenteren andere klachten dan mannen, op een andere manier, ze gaan er anders mee om en reageren anders op behandeling. Ik zou niet weten hoe ik die verschillen niet in mijn werk zou kunnen betrekken. Genderspecifiek vakgebied Mijn behandelingen zijn gericht op de fertiliteit en de seksuologie. Inherent aan mijn vak dus om daar rekening mee te houden. Mijn vakgebied is gynaecologie verloskunde dus dat is per definitie genderspecifiek. Vraag: Kunt u aangeven op welke manier u dit doet en, indien mogelijk, bij welke specifieke aandoeningen of ziektebeelden? Basis: zorgprofessionals die zich bezig houden met GSZ in preventie, diagnose en behandeling (n=269) 13

14 Belangrijkste reden om niet met GSZ bezig te zijn is perceptie van irrelevantie binnen vakgebied Ook het ontbreken van wetenschappelijk onderzoek/literatuur over GSZ is een reden om hier weinig aandacht aan te besteden in preventie, diagnose en behandeling. Zelden of nooit rekening houden met GSZ Ziektebeelden / aandoeningen binnen vakgebied/specialisme geven hier geen aanleiding toe 36% Weinig /geen wetenschappelijk onderzoek/literatuur over dit onderwerp 33% Anders 30% Niet relevant of genderspecifiek vakgebied: - Kinderartsen - Gynaecologen - Hematoloog Weet niet 12% Niet bij behandeling, wel bij preventie en diagnose 0% 10% 20% 30% 40% Vraag: Kunt u aangeven waarom niet? Basis: zorgprofessionals die zich zelden of nooit bezig houden met GSZ in preventie, diagnose en behandeling (n=94) 14

15 Resultaten Informatiebehoefte 15

16 Meer dan 6 op de 10 zorgprofessionals heeft behoefte aan meer informatie Men heeft vooral behoefte aan meer kennis en onderwijs, maar ook aan duidelijke richtlijnen met betrekking tot gendersensitieve zorg. Informatiebehoefte GSZ 20% Weet niet 29% 9% 62% Ja Nee, geen behoefte aan Anders Meer kennis/onderwijs aandoeningen Ik weet uiteraard nog niet alles (maar dat geldt voor meer gebieden). Probleem is dat je vaak niet weet wat je niet weet. We weten niet echt waar de verschillen zitten! En ik wil graag meer weten over alles wat wel en niet aan de overgang wordt (of zou kunnen worden) toegeschreven. Kennis over meer aandoeningen, man-vrouw verschil in beleving, presentatie klachten en voorkomen van ziekten. Bij nascholingen zou meer gefocust moeten worden op man/vrouw verschillen; bij elke aandoening zou hier specifiek op in moeten worden gegaan, ook als er geen verschillen zijn. Richtlijnen Aandacht in richtlijnen hiervoor, hoe genderverschillen een rol spelen. Standaarden zouden zich moeten richten op mannen en afzonderlijk vrouwen. Per standaard verschillen aangeven, dan vergroot je bewustzijn in het algemeen. Genderverschillen in reactie op medicijnen en de presentatie klachten Gender verschillen in reactie op geneesmiddelen, gender verschillen in uiten van klachten en hoe ik daar als zorgprofessional mee om moet gaan. Of er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen in effectiviteit van psychofarmaca. Verschillen tussen mannen en vrouwen in etiologie en presentatie van ziekten. Vraag: Heeft u behoefte aan (meer) informatie of kennis over het verschil in voorkomen, diagnostiek en behandeling bij mannen en vrouwen? n=324 Vraag: Kunt u aangeven waar u precies meer over zou willen weten? l n=324 16

17 Zorgprofessionals lezen nieuwe informatie het liefst in medische vakbladen Met name huisartsen hebben voorkeur voor cursussen of bijscholing, waar specialisten een rol zien weggelegd voor kennisdeling via bijeenkomsten of beroepsvereniging. Informatiekanaal Medische vakbladen 74% Volgen van een cursus of bijscholing 47% Huisarts 55% Specialist 38% E-learning Bijeenkomst of congres Websites voor zorgprofessionals Beroepsvereniging 38% 37% 37% 37% Huisarts 45% Specialist 30% Huisarts 28% Specialist 50% Huisarts 45% Specialist 30% Huisarts 24% Specialist 50% Belangenorganisaties 2% Anders 2% Alle bovenstaande kanalen 7% 0% 20% 40% 60% 80% Vraag: Via welk(e) kanaal/kanalen zou u het liefst (nieuwe) informatie over gendersensitieve gezondheidszorg willen ontvangen? n=324 17

18 GSZ duidelijk van toegevoegde waarde, met name als het gaat om het bepalen van de juiste behandeling en diagnose Ook gerichtere preventie/gezondheidsbevordering (51%), betere behandelresultaten (47%) en lagere zorgkosten (26%) gezien als potentieel resultaat van betere gendersensitieve zorg. Informatiekanaal Zorgprofs beter in staat om juiste behandeling te bepalen 74% M 59% V 81% Zorgprofs beter in staat om juiste diagnose te stellen Preventie/gezondheidsbevordering gerichter en effectiever 51% 68% Huisarts 79% Specialist 59% M 52% V 74% M 34% V 58% Betere behandelresultaten 47% Een gerichter zorgaanbod 42% Zorgprofs beter in staat om sneller diagnose te stellen Lagere zorgkosten Beter inzicht in kwaliteit van geleverde zorg Kortere behandelingen/behandeltijden 33% 26% 19% 15% Huisarts 40% Specialist 27% Anders Weet niet / geen van deze 2% 5% 0% 20% 40% 60% 80% Vraag: Wat zou betere gendersensitieve gezondheidszorg volgens u kunnen opleveren? n=324 18

19 Opmerkingen Meer aandacht voor onderwerp Fijn dat hier voor gendersensitieve gezondheidszorg aandacht wordt gevraagd. Goed dat deze vraag er is, er zou via LHV & NHG heel veel meer aandacht hiervoor moeten zijn en ook via de cardiologen en longartsen. Ik vind het zo goed, dat hier eens specifiek aandacht voor is!! Dit is een ondergeschoven kindje in NL. De aandacht hiervoor moet al in de opleiding voor arts beginnen. Als dat een lukt! Hoe toepassen in opleiding en praktijk Hoe kunnen we het effectief in de opleidingen opnemen? Belang van de vrouwelijke arts verdient ook aandacht. Al 30 jaar geleden hebben we dit op de kaart gezet, wat zijn de resultaten tot nu toe? Sneller herkennen hart en vaatziekten! Wat nog meer? Ik denk dat gender nog een te beperkt onderscheid maakt in veel diagnoses of behandelingen. De gezondheidszorg zal in het geheel meer gepersonaliseerd gaan worden in de toekomst. Genetische verschillen tussen individuen spelen vaak een nog veel grotere rol dan geslacht alleen. Kritisch over toegevoegde waarde De verschillen moeten ook niet te veel worden benadrukt. Eigenlijk vind ik dit geen toegevoegde waarde we doen het nu al goed. Onderwerp draagt bij aan de segmentering van de zorg. Onze zorg gaat meer en meer kapot aan deze splitsing in minimale segmentjes van oor, keel, neus naar specialist van ALS, depressie etc. Echte gezondheidszorg richt zich op alle kenmerken van dit individu. 83% Geen opmerkingen Vraag: Heeft u nog opmerkingen over deze vragenlijst of over het onderwerp gendersensitieve gezondheidszorg? n=324 19

20 Bijlagen 20

21 Informatie steekproef Geslacht Leeftijd Functie Type kanaal 30% 22% 15% 11% 3% 5% 25% 36% 47% 48% 70% 38% 50% Man (n=97) Vrouw (n=225) < 39 jaar (n=49) jaar (n=81) jaar (n=123) 60 jaar (n=70) AIOS (n=10) Huisarts (n=116) Medisch specialist (n=161) Overig (n=37) Platform IMSHealth (n=155) VNVA (n=152) Alliantie Gender & Gezondheid (n=17) 21

22 Contact Direct Research BV Herengracht CA Amsterdam Els van der Velden Research consultant Kelly de Heij Research manager 22