Gemeente Katwijk. Preventie- en Handhavingsplan Verslavingsbeleid

Transcriptie

1 Gemeente Katwijk Preventie- en Handhavingsplan Verslavingsbeleid

2 Inhoud Samenvatting Inleiding Ontwikkelingen Preventie- en Handhavingsplan Verslavingsbeleid Uitgangspunten integraal beleid Beleidsmaatregelen zijn zoveel mogelijk meetbaar Beleidsmaatregelen zijn op elkaar afgestemd De beleidsuitvoering vindt integraal plaats Beleidsuitgangspunten en werkplan worden elke beleidsperiode geëvalueerd en geactualiseerd Analyse lokale situatie mbt genotmiddelengebruik Epidemiologische gegevens gezondheidspeilingen verslavingsbeleid Beleidsvoornemens verslavingsbeleid: uitwerking van de domeinen Algemeen Preventie Nieuwe inzichten Voorkomen van gebruik onder de 18 jaar Voorkomen van overmaat bij jongeren onder de 23 jaar Bewust maken van ouders, opvoeders en jongeren Bevorderen van vroegtijdig signaleren Voorkomen van gebruik door volwassenen/ouderen Zorg Nieuwe inzichten Stimuleren van het doorbreken van verslavingsgedrag Scheppen van voorwaarden voor zelfredzaamheid en participatie van verslaafden Maatschappelijk herstel Nieuwe inzichten Maken van een sluitende keten van voorzieningen voor reïntegratie van (ex)verslaafden Openbare Orde Handhaving Handhaving Drank- en Horecawet Handhaving Drank en Horecawet Pilot decentralisatie toezicht en handhaving Drank- en horecawet Resultaten Handhaving Drank- en Horecawet Handhavingsbeleid Drank en Horecawet Handhavingsactiviteiten Knelpunten handhaving Drank- en Horecawet Doelstelling handhavingsbeleid Drank- en Horecawet

3 5.1 Handhaving Opiumwet Sluitingsbeleid ex artikel 13b Opiumwet Doelstelling sluitingsbeleid ex artikel 13b Opiumwet

4 Samenvatting Een integraal plan voor verslavingsbeleid Katwijk voert al 20 jaar een actief alcoholmatigingsbeleid, dat met het verstrijken van de jaren steeds verder is uitgebreid. In de vorige beleidsperiode is een Werkplan Verslavingsbeleid opgesteld dat in brede zin het beleid rondom overmatig gebruik van genotmiddelen voor de jaren omschreef. Het ging hier om de taakvelden preventie, zorg en maatschappelijk herstel. Omdat handhaving gezien kan worden als laatste schakel binnen de keten van het beleid om alcohol- en drugsgebruik (en daaruit voortvloeiende overlast) binnen de gemeente te voorkomen/verminderen, is voor de komende beleidsperiode besloten om het onderdeel handhaving toe te voegen aan het werkplan. Niet alleen stelt Katwijk hiermee het integrale beleid dat de gemeente al jaren voert via de samenwerking binnen het Platform Kocon op schrift, het sluit bovendien aan bij de rijksopdracht aan alle gemeenten om de preventie- en handhavingsactiviteiten en de doelstellingen met betrekking tot alcohol voor 1 juli 2014 in een enkel preventie- en handhavingsplan samen te voegen. De gemeente Katwijk voldoet daarmee ruim aan de opdracht vanuit het rijk, want gezien het integrale beleid dat de gemeente in praktijk al voert is de voorliggende uitwerking van het Katwijkse preventie- en handhavingsplan veel uitgebreider dan de minimale eis van de wetgever. Uitgangspunten De gemeente hanteert voor de gehele keten van het verslavingsbeleid de kaders die in de vorige beleidsperiode ook golden: Het beleid dient zoveel mogelijk meetbaar te zijn en het beleid moet integraal worden uitgevoerd, met op elkaar afgestemde beleidsmaatregelen. De kaders en het werkplan worden elke beleidsperiode geëvalueerd en geactualiseerd. Er is ruimte om ook tussentijds bij te sturen en aan te scherpen. Analyse en prioriteiten Om kwantitatief inzicht te krijgen in het genotmiddelengebruik staan de gemeente verschillende peilingen van de GGD ter beschikking. Verheugend is dat de meest recente lokale peiling (2013) onder alle leeftijdsgroepen behalve onder ouderen, een daling laat zien van het alcoholgebruik. Die daling is bovendien sneller verlopen dan de daling in omringende gemeenten. De peilingen en de ervaringen van de samenwerkingspartners binnen Kocon zijn de uitgangspunten geweest voor het bepalen van de speerpunten voor het beleid van de komende jaren. Naast de alcoholmatiging onder jeugd (een blijvend aandachtspunt), zijn als prioriteit voor de komende jaren het genotmiddelengebruik onder de doelgroepen ouderen en licht verstandelijk beperkten benoemd. Verder staan de aanpak en bewustwording rondom roken, het gebruik van drugs als GHB en speed en nieuwere verslavingen als gamen en internetporno centraal. Preventie, zorg, maatschappelijk herstel De gemeente hanteert als doelstelling m.b.t. preventie dat gebruik onder 18 jaar voorkomen dient te worden. Onder 23 jaar dient overmaat voorkomen te worden. Ouders, opvoeders en jongeren zelf moeten bewust worden gemaakt van de risico s van gebruik. Ook onder volwassenen en ouderen moet overmatig gebruik worden tegengegaan. Vroegtijdig signaleren van problematiek is essentieel om afglijding te voorkomen. M.b.t. zorg wil de gemeente het doorbreken van verslavingsgedrag stimuleren. In aansluiting op de uitgangspunten van de WMO wil de gemeente voorwaarden scheppen voor de zelfredzaamheid en participatie van verslaafden. In het kader van maatschappelijk herstel zet de gemeente ten slotte in op het maken van een sluitende keten van voorzieningen voor de reïntegratie van (ex)verslaafden. Nieuwe inzichten en de bovengenoemde nieuwe vormen van verslaving zijn meegenomen in het formuleren van de doelstellingen voor de komende jaren. De concrete uitwerkingen van de activiteiten voor elke doelstelling (zie ook bijlage 3) komen terug in de jaarlijkse activiteitenplannen van Kocon. 3

5 Handhaving Handhaving als laatste schakel binnen de keten van het verslavingsbeleid heeft betrekking op alcohol en drugs. Concreet wordt hiermee de handhaving van de Drank- en Horecawet en de handhaving van de Opiumwet bedoeld. Op andere onderdelen van het verslavingsbeleid heeft de gemeente geen bevoegdheden, of is er simpelweg geen sprake van handhaving omdat er geen regelgeving is. De Handhaving van de Drank- en Horecawet wordt sinds 2008 door de gemeente Katwijk uitgevoerd. De effectiviteit van de handhaving op de Drank- en Horecawet wordt gemeten in nalevingsonderzoeken. Op basis van deze nalevingsonderzoeken worden de prioriteiten in het handhavingsbeleid bepaald. De resultaten uit de nalevingsonderzoeken, die om het jaar worden uitgevoerd, verbeteren geleidelijk. De horecacontroles worden jaarlijks voor het gehele kalenderjaar ingepland in het handhavingsprogramma Drank- en Horecawet (bijlage 4). De sectoren die slecht scoren in de nalevingsonderzoeken krijgen hierbij prioriteit. Dit zijn voor het jaar 2014 de sectoren sport en horeca. Doelstelling van het handhavingsbeleid Drank- en Horecawet is het verhogen van het nalevingspercentage, door de voortzetting van het huidige beleid. Onder dit beleid valt ook de handhavingsstrategie voor de verhoging van de leeftijdsgrens (bijlage 6). De interventies die de gemeente pleegt op overtredingen van de Drank- en Horecawet zijn vastgelegd in het Interventiebeleid Drank- en Horecabeleid (bijlage 5). Voor de handhaving van de Opiumwet is het sluitingsbeleid ex artikel 13b Opiumwet vastgesteld (bijlage 8). Op basis van dit beleid worden woningen en cafés op basis van de Opiumwet gesloten, wanneer handel in drugs plaatsvindt vanuit het betreffende pand. 4

6 1. Inleiding Verslavingen zijn er in vele soorten en maten. Zo kan een afhankelijkheid ontstaan aan een genotmiddel zoals alcohol of cocaïne of kan verslavingsgedrag optreden door gokken. Een verslaving heeft niet alleen een negatief effect op de betreffende persoon maar ook op diens omgeving. Door de verslaving wordt het reguliere leven verstoord en wordt verhinderd dat men op een normale manier kan functioneren in de maatschappij. Vaak leidt een verslaving ook tot financiële problemen en levert het zowel mentale als fysieke schade op. Kortom: Verslaving eist zijn tol en verstoort het leven. Los van persoonlijke schade is verslaving ook kostbaar voor de gemeenschap. Verslavingsgedrag kan namelijk leiden tot gezondheidsproblemen, maar ook tot verkeersongelukken, verstoring van openbare orde en veiligheid, een hoger arbeidsverzuim, geweld in huis en dakloosheid. De gemeente Katwijk voert in samenwerking met een netwerk van partners een lokaal verslavingsbeleid, om het ontstaan van verslavingen te voorkomen en (na)zorg te bieden aan personen met een verslaving. Deze beleidsnotitie beschrijft het beleid, de doelstellingen en de activiteiten op het gebied van het verslavingsbeleid. Hierbij wordt integraal op alle schakels van de keten van verslavingsbeleid (achtereenvolgens preventie, zorg,maatschappelijk herstel en handhaving) ingegaan. 1.1 Ontwikkelingen Preventie- en Handhavingsplan Verslavingsbeleid Het Preventie- en Handhavingsplan Verslavingsbeleid is een nieuw document dat het gehele verslavingsbeleid van de gemeente Katwijk beschrijft. Het document is een samenvoeging van bestaande notities over het verslavingsbeleid. Hieronder wordt beschreven waarom hiervoor is gekozen. Samenvoeging Werkplan Verslavingsbeleid en Preventie- en Handhavingsplan Alcohol De Drank- en Horecawet eist dat gemeenten per 1 juli 2014 een preventie- en handhavingsplan in relatie tot alcohol hebben vastgesteld. Ook het lokale verslavingsbeleid moet in 2014 opnieuw worden vastgesteld. Preventie in relatie tot het onderwerp alcohol is onderdeel van dit verslavingsbeleid van de gemeente en werd tot dusver beschreven in het lokale Werkplan Verslavingsbeleid. Toezicht en handhaving op de naleving van de Drank- en Horecawet wordt beschreven in het handhavingsbeleid van de gemeente Katwijk. In Katwijk liggen de schakels preventie en handhaving, hoewel in de losstaande beleidsdocumenten beschreven, door de samenwerking binnen het Platform Kocon al geruime tijd in het verlengde van elkaar. Door de nieuwe verplichting in artikel 43 van de Drank- en Horecawet moeten het handhavingsbeleid en het verslavingsbeleid op het gebied van alcohol nu ook formeel aan elkaar worden gekoppeld. Om deze reden is het zinvol om niet twee separate meerjaren-beleidsstukken te maken, maar wordt er voor gekozen het werkplan verslavingsbeleid en het handhavingsplan Drank- en Horecawet aan elkaar te koppelen in één enkel preventie- en handhavingsplan verslavingsbeleid. Bevoegdheden De vaststelling van het Werkplan Verslavingsbeleid is van oudsher een bevoegdheid van het college. De vaststelling van het vereiste Preventie- en Handhavingsplan voor Alcohol is een bevoegdheid van de gemeenteraad. De enige uitzondering hierop is het sluitingsbeleid ex artikel 13b Opiumwet dat in hoofdstuk 5 van dit plan wordt beschreven. Dit onderdeel blijft vallen onder de bevoegdheid van de burgemeester en is slechts ter kennisgeving toegevoegd in deze notitie. Door de samenvoeging van de twee documenten in het voorliggende Preventie- en Handhavingsplan Verslavingsbeleid komen de bevoegdheden van het college en de gemeenteraad 5

7 samen in één beleidsdocument. Om deze reden zal het Preventie- en Handhavingsplan Verslavingsbeleid als geheel ter vaststelling worden aangeboden aan de gemeenteraad. Evaluatie Werkplan Verslavingsbeleid Het vorige Werkplan Verslavingsbeleid besloeg de periode In 2011 heeft de gemeente in samenwerking met het Platform Kocon ten behoeve van de tussenevaluatie onderzocht of en zo ja hoe de effecten van het gevoerde verslavingsbeleid konden worden gemeten. De resultaten daarvan zijn, evenals een stand van zaken en een samenvatting van alle door Kocon uitgevoerde en aan Kocon gerelateerde activiteiten, beschreven in een brief aan de Katwijkse gemeenteraad (d.d , zie bijlage 3, pp ). De kosten die met dergelijk effectonderzoek gepaard bleken te gaan waren dusdanig hoog, dat het Platform adviseerde om dit onderzoek niet te laten uitvoeren. Om deze reden en omdat de manier van werken van het Platform Kocon (met best practices ) voldoende legitimatie bood, besloot de gemeenteraad vervolgens unaniem dat het verslavingsbeleid moest worden voortgezet. Daarbij werden door de raad als extra aandachtspunten benoemd: 1) De inzet op volwassenen/ouderen 2) de inzet op ouders en 3) de verscherping van het toezicht op de naleving van de Drank- en Horecawet. De uitwerking van deze punten werd vervolgens op 5 juli 2012 akkoord bevonden door de raad (zie bijlage 3, pp. 2-11). Uiteraard zijn deze aandachtspunten in het huidige beleidsplan meegenomen. Zoals in het voorliggende plan voor zal worden beschreven is er ondanks, of beter: dankzij het feit dat de cijfers m.b.t. alcoholgebruik in Katwijk aanzienlijk zijn gedaald, ook voor de komende beleidsperiode voldoende legitimatie om het gevoerde beleid te continueren en op punten uit te breiden. 6

8 1.2 Leeswijzer Het Preventie- en Handhavingsplan Verslavingsbeleid beschrijft het gehele verslavingsbeleid van de gemeente Katwijk voor de periode Om deze reden is de voorliggende notitie een vrij lijvig stuk. Wie een volledig beeld wil krijgen van het verslavingsbeleid van de gemeente Katwijk wordt van harte uitgenodigd de volledige notitie door te lezen. Wie echter slechts geïnteresseerd is in specifieke onderdelen van het beleid kan deze onderdelen aan de hand van het onderstaande kader vinden. 1. Inleiding. In de inleiding is informatie te vinden over de ontwikkelingen rondom het Preventie- en Handhavingsplan, de bevoegdheden en de evaluatie van het Werkplan Verslavingsbeleid Pagina: Uitgangspunten integraal beleid. In hoofdstuk 2 zijn de kaders beschreven voor het integrale lokale verslavingsbeleid. Pagina: Analyse lokale situatie genotmiddelen. In hoofdstuk 3 worden de cijfers en ontwikkelingen gepresenteerd die de gemeente tot haar beschikking heeft met betrekking tot de lokale gezondheidssituatie (waar dit het verslavingsbeleid betreft). Pagina: Beleidsvoornemens verslavingsbeleid. Hoofdstuk 4 gaat in op de nieuwste inzichten en de doelstellingen die de gemeente heeft met betrekking tot preventie, zorg en maatschappelijk herstel. Pagina: Handhaving verslavingsbeleid. Hoofdstuk 5 ten slotte beschrijft de laatste schakel binnen het beleid: de handhaving op de naleving van de Drank- en Horecawet en de handhaving op de naleving van de Opiumwet. Pagina: Hoofdstuk 5 kent een andere structuur dan hoofdstuk 1 t/m 4. In hoofdstuk 5 wordt dieper ingegaan op de inhoud dan in de eerdere hoofdstukken het geval is. Dit hoofdstuk is namelijk een bundeling van bestaande stukken op het gebied van handhaving van de Drank- en Horecawet, die door de eis in de Drank- en Horecawet nu onder de bevoegdheid van de raad zijn komen te vallen. Om te voorkomen dat het overzicht verloren gaat, wordt dit specifieke onderwerp hier breder behandeld. In een volgende versie van het preventie- en handhavingsplan verslavingsbeleid kan vanuit deze brede basis verder worden gewerkt. 7

9 2. Uitgangspunten integraal beleid In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de algemene uitgangspunten die de algemene voorwaarden en kaders voor de komende beleidsperiode vormen Beleidsmaatregelen zijn zoveel mogelijk meetbaar Beleidsmaatregelen worden op dusdanige wijze uitgevoerd dat het effect ervan op een zo objectief mogelijke wijze kan worden gemeten. Toelichting: Uit de evaluatie blijkt dat de effecten van de meeste activiteiten op het gebied van verslavingsbeleid niet goed konden worden gemeten. Evalueren van beleid is echter wel belangrijk. Op grond van de uitkomsten van de evaluatie kan het beleid met de daaraan gekoppelde activiteiten worden aangepast. Het is wel lastig om op een effectieve wijze te meten, daar het niet altijd mogelijk is om te weten of de effecten die zijn gemeten alleen gevolg zijn van lokale beleidsmaatregelen of ook van landelijke maatregelen. Bij ieder project wordt bekeken in hoeverre een effectmeting mogelijk is en tegen welke kosten. In dit werkplan is onderscheid gemaakt in procesevaluatie en effectevaluatie. Procesevaluatie gaat met name over de wijze waarop de organisatie de doelstellingen bereikt (hoeveel mensen bereikt, hoe was de samenwerking, wat is het draagvlak, etc.). Effectevaluatie gaat daadwerkelijk over de maatschappelijke doelen (effecten) die bereikt zijn. Er is voor dit onderscheid gekozen, omdat hierdoor duidelijk wordt wat gemeten wordt en wat toepasbaar is. Procesevaluatie is veelal wel toepasbaar en effectevaluatie is dat in de meeste gevallen niet. Om inzichtelijk te krijgen wat de huidige omvang van de problematiek is worden bij ieder domein de meest recente cijfers weergegeven. Procesevaluatie: In dit werkplan worden bij ieder domein de organisatorische doelen weergegeven zodat inzicht wordt verkregen in onder andere het verloop, bereik, ervaringen en zodoende de haalbaarheid op basis waarvan beleid en activiteiten kunnen worden aangepast c.q. geactualiseerd. Door deze evaluaties krijgen projecten een duidelijk begin en eindpunt, waardoor er beter bepaald kan worden of voorzetting of aanpassing noodzakelijk is. Effectevaluatie: Er zijn nog maar weinig kwalitatieve effectmetingen en onderzoeken op het gebied van verslavingszorg uitgevoerd. Voor effectmeting moet sowieso worden gezegd dat hiervan in den lande nauwelijks sprake is, waardoor het toepassen van wetenschap haast onmogelijk wordt. Het blijkt dat teveel factoren van invloed zijn (ruis) die niet kunnen worden geïsoleerd. Men kampt met een sterk in omvang toenemende berg aan data, over steeds meer mensen, gesplitst in steeds meer variabelen tegenover een naar verhouding steeds armoediger theoretische verdieping. Opgemerkt moet worden dat niet alleen voor verslavingszorg en -preventie effectmetingen moeilijk zijn, maar dat dit geldt voor het hele terrein van volksgezondheid en ook openbare orde en veiligheid. De conclusie is dat van weinig programma s het effect wetenschappelijk bewezen is. Desalniettemin ontslaat dit de gemeente Katwijk niet van de verplichting om beleidsmatig effectief in te zetten op basis van gegevens. De gemeente zal van evidence-based-programma s gebruik maken en zal de gegevens uit de algemene onderzoeken zoals de jongerenpeiling GGD, de volwassenen- en ouderenpeiling GGD en de monitor OGGZ hierbij leidend laten zijn. Het Platform Kocon zal, per op te starten project, bekijken wat de (on)mogelijkheden van effectmetingen zijn, financieel en inhoudelijk gezien. 8

10 2.2. Beleidsmaatregelen zijn op elkaar afgestemd Beleidsmaatregelen op het gebied van preventie, zorg, maatschappelijk herstel en handhaving worden goed op elkaar afgestemd. Toelichting: Het is belangrijk de gehele keten van het verslavingsbeleid goed te laten aansluiten, dwz van preventie tot handhaving en met aandacht voor maatschappelijk herstel en nazorg. Als de maatregelen en activiteiten goed op elkaar afgestemd zijn, wordt overlap voorkomen en kunnen de beste resultaten worden behaald. Samenwerkingsverband Platform Kocon De gemeente Katwijk is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het verslavingsbeleid in de brede zin van het woord. Waar de verantwoordelijkheid eerst vooral lag op het gebied van preventie wordt inmiddels de rol als het gaat om de organisatie van maatschappelijk herstel, handhaving en zorg steeds groter. De uitvoeringsvraagstukken vanuit de transitie WMO zijn hier voorbeelden van. De gemeente Katwijk heeft de uitvoering van het verslavingsbeleid gedelegeerd aan het Platform Kocon. Platform Kocon is een samenwerkingsverband waarin partijen op het gebied van preventie, zorg, maatschappelijk herstel, nazorg en openbare orde activiteiten op elkaar afstemmen. Het Platform heeft een belangrijke rol in het terugkoppelen en uitwisselen van signalen en ontwikkelingen, zodat een wisselwerking ontstaat, overlap wordt voorkomen en activiteiten niet haaks op elkaar staan. Daarnaast heeft het Platform een initiërende rol voor wat betreft beleidsvernieuwing en een programma van activiteiten (projecten). Deelname aan het Platform vanuit de gemeente (afdelingen Samenleving en Veiligheid) is bij dit alles van belang voor een integrale en interactieve beleidsontwikkeling. Stichting Kocon vormt de rechtspersoon van het Platform en is aanspreekpunt voor het gemeentelijk bestuur. De taakverdeling tussen Kocon en gemeente wordt voortdurend scherp gehouden door overleg op bestuurlijk niveau tussen de stichting en de gemeente. De gemeente ziet dat het aandachtsgebied van het Platform sinds haar oprichting aanzienlijk is verbreed. Het Platform is zich bewust van de noodzaak om over nieuwe signalen, ontwikkelingen en activiteiten afstemming te zoeken met het brede maatschappelijke veld dat werkzaam is op het gebied van de WMO. De gemeente hecht veel waarde aan de signaalfunctie van het Platform en blijft graag gebruik maken van de expertise. Afstemming Veiligheidsbeleid Er is een goede afstemming tussen het gezondheidsbeleid en het integraal veiligheidsbeleid van de gemeente. Naast de aspecten voor volksgezondheid heeft (overmatig) genotmiddelengebruik een openbare orde-karakter. Dit is bijvoorbeeld zichtbaar bij alcohol- en drugsverslaving. Preventie en handhaving kunnen elkaar versterken bij de aanpak van overmatig gebruik. Om die reden nemen vertegenwoordigers van beide beleidsafdelingen deel aan het platformoverleg van Kocon, met als doel het ontwikkelen van gezamenlijke activiteiten. Afstemming Jeugdbeleid Het jeugdbeleid is in onze gemeente integraal weergegeven in de Jeugdnota Jeugd op Koers 2.0 (2012). Deze nota omvat een overzicht van beleidsmaatregelen gericht op alle leefgebieden en beleidssectoren voor de doelgroep 0 tot 23 jaar. In dit verband is het vooral noodzakelijk te focussen op het lokale jongerenwerk en de samenwerking met het lokale Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). 9

11 In dit kader kan de reorganisatie van de GGD als positieve ontwikkeling worden gezien. Door deze reorganisatie wordt het team gezondheidsbevordering voor de jeugd onderdeel van de afdeling Publieke Zorg voor de Jeugd en daarmee een integraal onderdeel van het CJG. Vermeldenswaardig is dat het jeugd- en jongerenwerk al een alcoholmatigingsbeleid kent dat een aantal jaar geleden is neergelegd in een convenant. Hierin zijn toenmalige gedragsregels voor de jongerencentra opgenomen. Een nieuw convenant is wenselijk gezien de 18+-maatregel die per 1 januari 2014 is ingegaan. Verder is aandacht nodig voor 18 tot 23 jarigen. Hierbij gaat het vooral om het voorkomen van recidive. Jongeren die komen uit detentie, justitiële jeugdinrichtingen, overige residentiële jeugdinstellingen of centra voor verslavingszorg worden geconfronteerd met problemen ten aanzien van o.a. wonen, onderwijs en werk. In de inrichtingen wordt de terugkeer al voorbereid in samenspel met de lokale voorzieningen. De omvang van de groep is gering maar er is vaak sprake van complexe problematiek. Dit geldt ook voor de doelgroep zwerfjongeren waar in deze komende beleidsperiode aandacht voor zal moeten zijn. Afstemming Lokaal Gezondheidsbeleid Binnen het Lokale Gezondheidsbeleid is genotmiddelengebruik één van de speerpunten. Er zijn 3 doelgroepen benoemd: jeugd, ouderen en mensen met een lage sociaal-economische status (SES). De uitvoering van dit, in deze nota opgenomen, speerpunt wordt neergelegd in de jaarlijkse activiteitenplannen van het Platform Kocon. Afstemming sportbeleid Binnen het sportbeleid en binnen de sportsector in Katwijk wordt veel aandacht besteed aan de jeugd. Nadrukkelijk stelt de gemeente dat sport een directe relatie heeft in de bijdrage tot gezond gedrag en een gezonde leefstijl. De consumptie van alcohol hoort hier, direct gerelateerd aan het sporten, niet bij. De gemeente stelt dat ook in deze sector alcoholmatiging dient te worden nagestreefd De beleidsuitvoering vindt integraal plaats De beleidsuitvoering vindt integraal plaats in alle leefgebieden van de lokale maatschappij. Toelichting: Genotmiddelenmisbruik is een samenlevingsbreed vraagstuk. Het beleid dient gericht te zijn op alle leefgebieden zoals gezin, school, werk, sport en vrije tijd. Genotmiddelenmisbruik is een samenlevingsbreed vraagstuk dat ook in samenhang dient te worden opgepakt. Niet alleen de samenwerking tussen de rijksoverheid en lokale overheden is belangrijk maar ook hoe de gemeente haar verantwoordelijkheden neerlegt voor de invulling en uitvoering van verslavingsbeleid en overlastbeleid. Te zien is dat verschillende aanpalende beleidsterreinen betrokken zijn bij het terugdringen van verslaving (zoals horecabeleid en jeugdbeleid). Het combineren van verschillende maatregelen en deze in een breder kader plaatsen is een manier om elkaar zodanig te versterken, dat het rendement zo optimaal mogelijk is. Omdat gemeenten ook een regionale functie hebben voor wat betreft het uitgaan, jeugd- en jongerenwerk en het gebruik van de scholen voor voortgezet onderwijs, is het van groot belang dat gemeenten onderling samenwerken en het lokale beleid ook regionaal met elkaar afstemmen. Voor de regio Hollands Midden is deze afstemming neergelegd bij het Samenwerkingsverband Alcohol en het Bestuurlijk Overleg Alcoholmatiging. 10

12 2.4. Beleidsuitgangspunten en werkplan worden elke beleidsperiode geëvalueerd en geactualiseerd Elke beleidsperiode dient er een evaluatie van het beleid plaats te vinden op grond waarvan de beleidskaders en het werkplan worden geactualiseerd. Toelichting: Het is wenselijk dat het beleid en de uitgevoerde activiteitenplannen elke vier jaar worden gemonitord en geëvalueerd. De uitkomsten hiervan zijn de basis om het te voeren beleid te actualiseren en in te passen in een nieuw werkplan. Op deze manier blijft het verslavingsbeleid actueel en blijft de voortgang voor alle partijen transparant. Evaluatie van het beleid zal elke beleidsperiode plaatsvinden. Onderzocht dient te worden wat de ervaringen zijn geweest van een periode, welke knelpunten zijn opgetreden in de uitvoering van het beleid en ook waar naar de toekomst extra kansen liggen. Van hieruit wordt bekeken of het beleid aangepast dient te worden of kan worden gecontinueerd. De gemeente heeft met Stichting en het Platform Kocon afgesproken dat ook tussentijds nieuwe inzichten aanleiding kunnen zijn tot accentverschuivingen of beleidswijzigingen. De evaluaties worden uitgevoerd door de gemeente Katwijk en Platform Kocon, waarbij de volgende zaken aandacht krijgen: Wat zijn de uitkomsten van de evaluaties per activiteit? Wat zijn de uitkomsten van de eventuele effectmetingen? Wat zijn de uitkomsten van de diverse peilingen van de GGD? Zijn er verschillen met de voorgaande peilingen? Zijn de gestelde beleidsuitgangspunten in het werkplan nog relevant? Zijn er nieuwe inzichten vanuit landelijke ontwikkelingen, onderzoeken, etc. die ertoe leiden dat het verslavingsbeleid en/of het handhavingsbeleid dienen te worden bijgesteld? Zijn er (andere) doelgroepen die (meer) aandacht behoeven? Kortom: Dient het beleid te worden aangepast/aangescherpt en zo ja, op welke wijze? 11

13 3. Analyse lokale situatie mbt genotmiddelengebruik In het vorige hoofdstuk is aangegeven dat het ontwikkelen en uitvoeren van een breed verslavingsbeleid zoveel mogelijk gebaseerd dient te zijn op uitkomsten van onderzoek. In dit hoofdstuk is een overzicht opgenomen van de uitkomsten van de jongerenpeiling van de GGD, van de volwassenen- en ouderenpeiling van de GGD en van de OGGZ monitor voor dit beleidsterrein. De uitkomsten van deze peilingen geven inzicht in maatschappelijke tendensen. De startfoto die hieruit wordt verkregen is noodzakelijk om lokaal beleid te kunnen maken en tot gerichte activiteiten te kunnen komen. Hoewel kwantitatieve gegevens vanuit metingen onontbeerlijk zijn bij het opstellen van beleid, hecht de gemeente Katwijk ook waarde aan de (moeilijker in cijfers uit te drukken) ervaringen van de lokale samenwerkingspartners en de trends en ontwikkelingen die zij constateren. Het Platform Kocon heeft daarom op 4 maart 2014 een bijeenkomst georganiseerd met de leden van het Platform (waaronder de gemeente) en haar ketenpartners. Gezamenlijk is nagedacht en gediscussieerd over ontwikkelingen en trends op het gebied van verslaving en verslavingsgedrag teneinde keuzes te maken en prioriteiten te stellen voor het gemeentelijk verslavingsbeleid Zowel de uitkomsten van de peilingen als de uitkomsten van de werkbijeenkomst van Kocon worden hieronder behandeld. 3.1 Epidemiologische gegevens gezondheidspeilingen verslavingsbeleid Inleiding Om inzicht te krijgen in genotmiddelengebruik voert de GGD Hollands Midden periodiek de Monitor Jeugdgezondheid en de Monitor Volksgezondheid uit. De Monitor Jeugdgezondheid bevraagt scholieren van het VMBO, HAVO en VWO. De Monitor Volksgezondheid richt zich op volwassenen en ouderen. Naast het genotmiddelengebruik in de bevolking, verzamelt de GGD cliëntgegevens van de verslavingszorg met de OGGZ-monitor. GGD meet cliëntgegevens van de verslavingszorg met de OGGZ-monitor. De resultaten van bovenstaande monitors leveren een beeld op van de ontwikkeling van het genotmiddelengebruik en het gebruik van de verslavingszorg door verschillende bevolkingsgroepen in de tijd. Monitor Jeugdgezondheid De GGD heeft in het najaar van 2013 de Monitor Jeugdgezondheid uitgevoerd. Een onderdeel van deze monitor is het alcohol- en drugsgebruik. De resultaten uit 2013 kunnen worden vergeleken met die uit Alcohol In Zuid-Holland Noord was het alcoholgebruik onder jongeren in 2003 toegenomen ten opzichte van In 2008 bleek het alcoholgebruik ten opzichte van 2003 weer te zijn afgenomen. De actuele cijfers uit 2013 laten zien dat de daling in het alcoholgebruik heeft doorgezet. Het percentage drinkers is in 2013 lager dan in Ook in Katwijk was het alcoholgebruik in 2003 toegenomen en in 2008 weer gedaald. In 2013 is in Katwijk het alcoholgebruik verder gedaald en is nu lager dan in In 2008 was het percentage drinkers in Katwijk nog hoger dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. In 2013 zijn de percentages in Katwijk gelijk aan die van Zuid-Holland Noord. Niet alleen het percentage jongeren dat drinkt is in 2013 gedaald ten opzichte van Ook de hoeveelheid drank die de jongeren drinken is afgenomen. Dit kan worden geconcludeerd uit het 12

14 lagere percentage binge-drinkers (drinken van vijf of meer glazen bij één gelegenheid) en uit de daling van het aantal glazen per week dat de drinkers gemiddeld drinken. De afname van het alcoholgebruik geldt voor de leeftijden 12 tot en met 15. Van de 16- en 17-jarigen drinken nog evenveel leerlingen als in 2008; het gemiddeld aantal glazen dat ze per week drinken is enigszins gedaald. De meest recente landelijke cijfers van de Nationale Drug Monitor dateren uit Tussen 2007 en 2011 is ook landelijk het alcoholgebruik onder middelbare scholieren gedaald. Het percentage bingedrinkers onder scholieren is tussen 2003 en 2011 ook gedaald. Alcoholgebruik in Nederland, Zuid-Holland Noord en Katwijk Nederland* Zuid-Holland Katwijk Noord Ooit % % % % % % gedronken jaar jaar jaar TOTAAL Recent % % % % % % gedronken jaar jaar jaar TOTAAL Binge drinken % % % % % % jaar jaar jaar TOTAAL Gemiddeld aantal aantal aantal aantal aantal glazen per week jaar - - 2,4 1,7 2,9 3, jaar - - 5,7 3,8 7,9 4, jaar - - 9,4 7,4 10,6 7,7 TOTAAL - - 5,3 5,3 *Bron: Nationale Drug Monitor jaarbericht 2012, Trimbos-instituut, Utrecht Cannabis De vraag naar cannabisgebruik is in 2013 anders gesteld dan in 2008, daarom zijn de resultaten in 2013 niet zonder meer vergelijkbaar met Onder harddrugs verstaan we cocaïne, XTC, amfetamine, heroïne, LSD, GHB en hallucinogene paddenstoelen. Van de jarigen heeft 2% ooit cannabis gebruikt, van de jarigen 7% en van de jarigen 17%. Dit komt overeen met de percentages voor Zuid-Holland Noord. 13

15 Landelijk is het cannabisgebruik tussen 2007 en 2011 gelijk gebleven. Landelijk heeft in % van de leerlingen ooit cannabis gebruikt. In 2008 heeft in Katwijk 23% ooit cannabis gebruikt, evenals in Zuid-Holland Noord. -Harddrugs De vraag naar harddrugsgebruik is in 2013 anders gesteld dan in 2008, daarom zijn de resultaten in 2013 niet zonder meer vergelijkbaar met Van de jarigen heeft minder dan 1% ooit harddrugs gebruikt, van de jarigen 2,3% en van de jarigen 5,4%. Dit komt overeen met de percentages voor Zuid-Holland Noord. In 2008 was het ooit-gebruik van harddrugs in Katwijk 6,3%, vergelijkbaar met het gemiddelde gebruik in Zuid-Holland Noord. Monitor Volksgezondheid De Monitor Volksgezondheid onder volwassenen en ouderen is voor het laatst uitgevoerd in In 2012 drinkt 86% van de volwassenen en 82% van de 65-plussers, wel eens alcohol. Dit komt overeen met de percentages voor Hollands Midden en is iets hoger dan de landelijke percentages (respectievelijk 83% en 77%). Overmatige drinkers zijn mannen die 21 glazen alcoholhoudende drank of meer per week drinken en vrouwen die 14 glazen of meer per week drinken. Van de volwassenen tot 65 jaar drinkt 6% overmatig en van de 65-plussers drinkt 9% overmatig. Bij volwassenen tot 65 jaar is het percentage overmatige drinkers in de afgelopen twaalf jaar sterk afgenomen. In 2000 dronk nog 19% overmatig. In 2005 en 2009 was dit al gedaald naar 12% en in 2012 dus nog verder gedaald naar 6%. Het overmatig drinken onder 65-plussers lijkt vanaf 2005 licht toegenomen, van 5% naar 9% in Het verschil is echter niet significant. Vanaf 2005 zijn de ouders strenger geworden ten aanzien van het alcoholgebruik door hun 10 tot en met 15-jarige kinderen. In 2005 vond nog een kwart van de ouders het goed als hun kind alcohol dronk. In 2012 is dit percentage gedaald naar 9%. Voor kinderen van 16 of 17 jaar zijn de ouders niet strenger geworden. Ongeveer 90% van de ouders vindt het goed als hun 16- of 17-jarige kind (onder voorwaarden) alcohol drinkt. Monitor OGGZ De Monitor OGGZ wordt elke twee jaar geactualiseerd. In 2014 zijn cliëntgegevens verzameld over de jaren 2012 en Gebruik verslavingszorg Inwoners uit Katwijk met een verslavingsprobleem kunnen gebruik maken van Brijder Verslavingszorg en/of De Brug. In 2013 zijn 216 inwoners van Katwijk ingeschreven bij Brijder en 154 bij De Brug (zie tabel hieronder). De overlap in 2013 is niet bekend. In 2009 was de overlap tussen Brijder en De Brug 17%. Het gebruik van Brijder is in Katwijk vergelijkbaar met gemiddeld in Zuid-Holland Noord (respectievelijk 34 en 36 cliënten per inwoners). Bij De Brug komen relatief veel Katwijkers. 14

16 Trend aantal cliënten Verslavingszorg Aantal* per inw. Aantal* per inw. Aantal* per inw. Katwijk Brijder 216 (18) (15) (20) 39 De Brug 154 (14) (14) (20) 22 Zuid-Holland Noord Brijder (217) (227) (204) De Brug 224 (16) 4,1 239 (22) 4,4 216 (30) 4,0 Bronnen: Brijder Verslavingszorg en De Brug Katwijk *totaal aantal cliënten (tussen haakjes aantal cliënten jonger dan 23 jaar) Belangrijkste conclusies uit de peilingen De gezondheidspeiling Zuid Holland Noord laat in 2013 een verdere daling zien van het alcoholgebruik. Het percentage drinkers is nu lager dan in Ook Katwijk gaat mee in deze ontwikkeling. Opmerkelijk is echter dat de cijfers voor Katwijk in afgelopen jaren sneller zijn gedaald dan in omringende gemeenten. Dit is verheugend, gezien de actieve inzet die in samenwerking met Kocon op dit onderwerp wordt gepleegd. Sinds 2005 zijn ouders strenger geworden over het alcoholgebruik van hun 10 t/m 15-jarigen. In 2005 vond een kwart van de ouders dit goed, in 2012 is een daling naar 9% zichtbaar. Voor kinderen van 16 of 17 jaar zijn ouders niet strenger geworden. Ongeveer 90% van de ouders vindt het goed als hun 16- of 17-jarige kind (onder voorwaarden) alcohol drinkt. Het lijkt er dan ook op dat ouders in hun opvoeding nog niet meebewegen met de 18+-norm. Het cannabisgebruik van Katwijkse jongeren komt overeen met dat van jongeren binnen Zuid-Holland Noord. Hetzelfde kan gezegd worden over het harddrugs-gebruik. Ook hier is voor Katwijk geen afwijkend beeld zichtbaar. Uit de Monitor Volksgezondheid (2012) is af te leiden dat het merendeel van de Katwijkse volwassenen en 65-plussers weleens alcohol drinkt. Bij volwassenen tot 65 jaar is het percentage overmatige drinkers in de afgelopen twaalf jaar sterk afgenomen. Het overmatig drinken onder 65- plussers lijkt vanaf 2005 echter licht toegenomen. Daarmee vormen de Katwijkse ouderen een doelgroep waarvoor in de komende periode meer aandacht nodig is. Mbt tot gegevens uit de OGGZ-monitor is het lastig om op basis van aantal cliënten vergelijkingen te maken met andere gemeenten, ook omdat Katwijk een eigen organisatie voor verslavingszorg binnen de gemeentegrenzen heeft (Stichting De Brug). Bij De Brug komen relatief veel Katwijkers. Het gebruik van Brijder verslavingszorg is in Katwijk vergelijkbaar met gemiddeld in ZHN (respectievelijk 34 en 36 cliënten per inwoners). Zonder af te willen doen aan de problemen die de gemeente Katwijk heeft met genotmiddelengebruik en OGGZ is het gezien het imago dat Katwijk nog altijd lijkt te hebben, vermeldenswaardig dat uit de cijfers geen erg van het gemiddelde afwijkend beeld (meer) zichtbaar wordt. Dit kan uiteraard meerdere oorzaken hebben. Toch lijkt het erop dat inmiddels voorzichtig kan worden gesteld dat de jarenlange inzet op alcoholmatiging door de gemeente en Kocon vruchten 15

17 begint af te werpen. Een onderzoek onder jeugd dat op het moment van schrijven nog slechts in concept is, lijkt dit beeld te bevestigen 1. Hieruit blijkt dat het gemiddelde percentage van Katwijkse jongeren dat wel eens heeft gedronken (31%) lager is dan het landelijk gemiddelde (47%). Katwijkse jeugd begint volgens de uitkomsten van dit onderzoek later met drinken en drugs dan hun leeftijdgenoten Signalen uit het veld Hoewel er dus een afname zichtbaar is in het Katwijks alcoholgebruik, is tijdens de werkbijeenkomst van Platform Kocon bepleit om niet terughoudend te zijn met alcohol-preventie. Er wordt door alle leeftijdsgroepen nog altijd fors gedronken en het is een uitdaging om de cijfers nog verder omlaag te brengen. Extra zorg dient er volgens de platformleden te zijn voor ouderen die hun problemen met o.a. eenzaamheid wegdrinken, waarbij de combinatie met medicijngebruik zorgelijk is. De organisaties hebben expliciet benoemd dat roken aandachtspunt voor de gemeente moet blijven en dan met name het roken onder de jeugd. Roken is vaak het beginpunt voor verder experimenteren met genotmiddelen. Het niet of later beginnen met roken kan grotere problemen m.b.t. genotmiddelen in de toekomst van een jongere voorkomen. Het gaat bij roken om meer dan alleen sigaretten. Gesignaleerd wordt bijvoorbeeld dat ook het aantal waterpijprokers gestaag toeneemt. Verder constateert het Platform dat het toenemende GHB- en speedgebruik aandacht verdient. Ook signaleren zorgpartijen dat verslavingen aan gamen en social media, maar ook aan internetporno in groot tempo toenemen. Het is volgens de platformleden belangrijk om tijdig op deze ontwikkelingen in te spelen. Veel cijfers zijn nog niet voorhanden, maar Brijder Verslavingszorg zag het aantal cliënten in behandeling voor gameverslaving van 2011 tot 2013 verdubbelen. Het meeste cliënten zijn tussen de 15 en 21 jaar, maar Brijder heeft ook al jongeren vanaf 11 jaar in behandeling. Cyberpesten is apart benoemd als een fenomeen dat nauw aan social media verbonden is en hele negatieve effecten kan hebben in het leven van een jongere. Hiervoor is wel een cijfer beschikbaar en dit ligt voor Katwijk (met 18%) helaas hoger dan dat in de regio (16%). De verwachting is dat de doelgroep die social media gebruikt steeds jonger wordt en dat opvoeders grote moeite hebben/zullen krijgen met het bijbenen van ontwikkelingen en regelgeving hieromtrent. Er wordt door zorgpartijen binnen Kocon specifiek een toename verwacht van eet-, seks- en alcoholverslaafden onder zowel de jongere als de oudere doelgroep van licht verstandelijk beperkten (LVB). Tot slot wordt in algemene zin een correlatie tussen risicovol gedrag, overmatig genotmiddelengebruik en verslavingsgedrag gezien. Landelijk is er een enorme toename te zien van kinderen met gedragsproblematiek die afglijden naar verslaving. Het vroegtijdig opsporen van deze kinderen en het ondersteunen van de ouders bij het begeleiden in de opvoeding zal bijdragen om een verslaving niet te hoeven laten ontstaan. 3.3 Aanbevelingen Gezien de hierboven beschreven afnemende cijfers met betrekking tot het Katwijkse alcoholgebruik, is het wenselijk om het actieve alcoholmatigingsbeleid dat de gemeente al jaren voert, voort te zetten. Ondanks het imago dat Katwijk soms nog blijkt te hebben waar het alcohol betreft, zijn de lokale cijfers sinds 2008 in rapper tempo gedaald dan in de omringende gemeenten. Dit biedt 1 In Katwijk is eind 2013 het jongerenonderzoek Communities that Care (CTC) uitgevoerd onder jongeren van groep 1 en 3 van het middelbaar onderwijs. CTC is een wijkgerichte preventiestrategie om probleemgedrag en maatschappelijke uitval van jongeren te voorkomen of terug te dringen. Het kan worden gebruikt als sturingsinstrument voor het Jeugdbeleid en voor de wijkgerichte aanpak door middel van Jeugd- en Gezinsteams. De definitieve resultaten van de CTC worden medio 2014 verwacht. 16

18 perspectief, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het alcoholgebruik nog steeds zorgelijk is. Een nieuwe maar belangrijke doelgroep vormen in deze de ouderen. Cijfers wijzen dan wel uit dat het percentage volwassenen dat overmatig drinkt is gehalveerd, maar deze daling is onder ouderen niet te zien. De gemeente heeft een belangrijke taak met betrekking tot de preventieve ouderenzorg. Dit onderwerp zal hierin dan ook een plaats moeten krijgen. Naast alcoholmatiging zal ook ontmoediging van roken een aandachtspunt voor de komende jaren moeten zijn. Het is hierbij een uitdaging om het aantal rookvrije scholen in de gemeente te doen toenemen. Het gebruik van drugs als GHB en speed is zorgwekkend en verdient blijvende aandacht. Op alcohol- en drugsverslavingen wordt door de gemeente al jaren inzet gepleegd. Ook problemen als overgewicht en verkeerde eetgewoonten bij jongeren zijn gesignaleerd door het Platform, maar vallen niet binnen het werkveld van Kocon. De gemeente heeft de aanpak van dit aandachtspunt uitgewerkt in het Jongeren Op Gezond Gewicht-project (JOGG). Voor de komende beleidsperiode zijn er echter ook nieuwe onderwerpen waarop wel door middel van activiteiten van Kocon moet worden ingezet. Social media hebben de samenleving veel goeds opgeleverd, maar het overmatig gebruik ervan kan tot problemen leiden. Hetzelfde geldt voor gamen. Internetporno kan verworden tot een verslaving die ontwrichtend kan werken op het gezinsleven. Ook voor dit onderwerp moet in de komende jaren aandacht zijn. Ten slotte behoeft de LVB-doelgroep in algemene zin aandacht. Deze groep die in een beschermde setting weggehouden kan worden van en/of begeleid kan worden in genotmiddelengebruik of verslavingsgedrag is in de reguliere omgevingssituatie kwetsbaar. Het is belangrijk als gemeente om hier in de aankoop van WMO-zorg/begeleiding goed rekening mee te houden. 17

19 4. Beleidsvoornemens verslavingsbeleid: uitwerking van de domeinen 4.1. Algemeen In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de domeinen preventie, zorg, maatschappelijk herstel en openbare orde. Per domein worden de nieuwste inzichten op dit gebied en de voornemens benoemd. Dit kan betekenen dat er voornemens herhaald worden die al genoemd zijn bij een ander domein. De voornemens zijn in samenspraak met Platform Kocon tot stand gekomen met een inschatting van de haalbaarheid. Er is rekening gehouden met actuele ontwikkelingen en nieuwe inzichten. Enkelen hiervan worden benoemd aan het begin van de desbetreffende paragraaf Preventie Preventie vormt een eerste en zeer belangrijke schakel in de keten van het uitvoeren van verslavingsbeleid. Waar problemen met genotmiddelengebruik voorkomen kunnen worden is dit uiteraard wenselijk en alle inzet waard. De opbrengst van preventie is moeilijk in maatschappelijke waarde en geld uit te drukken, maar wordt wel steeds meer algemeen onderkend. Tegenwoordig is men bijvoorbeeld wel in staat om de jaarlijkse maatschappelijke kosten te berekenen van een verslaving 2. Er ligt dus een uitdaging om in deze tijd van kostenbeheersing van de zorg via vroege interventies deze kosten te beheersen of omlaag te brengen. Gemeente Katwijk zet via de projecten van het Platform Kocon al vele jaren in op preventie. In het kader van de verschuiving van taken van rijk en centrumgemeente naar de individuele gemeenten is het extra belangrijk dat de gemeente op preventie blijft inzetten. Duurdere zorg kan daardoor worden voorkomen Nieuwe inzichten Preventie ook richten op specifieke groepen Steeds duidelijker wordt dat universele preventie (voorlichting aan grote groepen) effectiever is als tegelijkertijd ook wordt ingezet op risicojongeren (selectieve preventie) 3. Het betrekken van de omgeving van die jongeren maakt de preventiecirkel rond en zal het meeste rendement geven. Programma s dienen dan ook gericht te zijn op het in beeld brengen van risicojongeren en op gerichte maatregelen op de omgeving van die jongeren. Voorlichting aan jongeren luistert nauw Er zijn vele pogingen gedaan om met preventie het probleemdrinken onder jongeren te voorkomen. Maar slechts een fractie is geslaagd te noemen. Van alle interventies zijn schoolprogramma s het meest gangbaar. Dit omdat inmiddels bekend is dat het in samenhang aanbieden en uitvoeren van alle preventiepijlers (gastlessen, voorlichting aan ouders, schoolreglement en schoolbeleid) een beter rendement geeft. In Nederland is De gezonde school en genotmiddelen één van de betere schoolprogramma s, gericht op uitstel van eerste consumptie van alcohol en, als dit gebruik toch aanbreekt, op vermindering ervan. Inmiddels is echter ook bekend geworden dat als het programma niet met regelmaat wordt onderhouden, het effect niet al te groot is en dan als regel het gedrag hooguit een paar jaar stand houdt. Een schoolprogramma vraagt dan ook om een stevige basis. Het moet voldoen aan minimale maatstaven, maar het is moeilijk om blijvend aan die maatstaven te voldoen bij kleinschalige of kortdurende inspanningen. Effectieve programma s zoals hierboven benoemd, moeten dus worden herhaald (na één jaar), wil het effect behouden blijven

20 Een actieve houding van scholen is van belang Vanuit de expertise van de GGD wordt aangegeven dat de juiste medewerking van scholen van belang is. Scholen stonden in het verleden tamelijk sceptisch tegenover het inzetten van verslavingspreventie en handhaven op regels, omdat dit de naam van de school kon beïnvloeden. Scholen waren niet altijd in staat misbruik te herkennen en ontkenden soms zelfs het probleem. Vandaag de dag willen scholen echter meer transparant zijn en als schone school bekend staan. Hierbij past een actieve houding op het gebied van handhaving. Deze tendens blijkt uit de grotere vraag naar reglementen bij de GGD. De GGD heeft hoge verwachtingen van deze ontwikkeling, omdat een project als De gezonde school en genotmiddelen dan veel effectiever wordt. Een mooie ontwikkeling hierin is dat scholen graag in aanmerking willen komen voor een keurmerk om een alcoholvrije school te zijn 4. Invloed en voorbeeldrol ouders en opvoeders in preventie steeds meer erkend Het belang van de voorbeeldrol van ouders en opvoeders wordt steeds meer erkend. Het is mooi dat uit het Peilstation-onderzoek blijkt dat tachtig procent van de ouders met kinderen in de puberleeftijd de verhoging van de minimumleeftijd voor het kopen van tabak en alcohol naar 18 jaar ondersteunt 5. Daarnaast laat onderzoek zien dat de invloed van drinkende vrienden op het beginnen met drinken beperkt is 6. De rol van ouders in het alcoholgebruik van jongeren is duidelijker, met name als men kijkt naar de opvoedingsvormen in het kader van de zogenoemde alcohol specifieke opvoeding 7. Hierbij gaat het om het hanteren van duidelijke regels en het vasthouden aan deze regels. Er moet dus constructief, op tijd en voortdurend over alcohol gesproken worden om alcoholgebruik zo lang mogelijk uitstellen. Samen drinken (bijvoorbeeld om jongeren weerbaarder te maken tegen de invloed van vrienden) werkt juist averechts 8. Het blijkt overigens lastig om ouders te betrekken bij programma s en hen te stimuleren om deel te nemen aan bijvoorbeeld voorlichtingen. Hun betrokkenheid is echter van groot belang omdat blijkt dat naast kennis over genotmiddelen ook het krijgen van tips, om een goede communicatie met kinderen/jongeren te voeren, de basis is voor het slagen van een goede begeleiding van ouders naar hun kinderen 9. Door hier als gemeente aandacht aan te besteden, kan bewerkstelligd worden dat de ontstane cultuur op bijvoorbeeld scholen verandert en deelname door/betrokkenheid van ouders een meer verplichtend karakter krijgt. Beperking beschikbaarheid drank en drugs Al geruime tijd is bekend dat prijs en verkrijgbaarheid invloed hebben op het drankgebruik van jongeren. In landen om ons heen waar drank en drugs minder beschikbaar zijn, wordt door jongeren minder gebruikt 10. Inmiddels is de 18+wetgeving in Nederland een feit 11. Deze beperking in beschikbaarheid geldt niet alleen voor de reguliere verkooppunten (horeca, slijterijen, supermarkten, benzinestations) maar ook voor jongerencentra, sportkantines en wijkverenigingen. Dit zal ondersteunend werken voor de lokale inspanningen om de leeftijd waarop jongeren beginnen te drinken te verhogen