PIJLER FYSIEK. 3. Hoofdlijnen pre-consultatie AMvB s (bijlage 2) (toelichting door Anne Langenesch)(11.25 uur)

Transcriptie

1 PIJLER FYSIEK ONDERWERP : AGENDA THEMABIJEENKOMST OMGEVINGSWET DATUM : DONDERDAG 3 DECEMBER TIJD : 11:15 TOT 12:15 UUR LOCATIE : GEMEENTEHUIS APELDOORN, ZAAL S16 1. Opening, mededelingen (11.15 uur) - Roadshows De eerste Roadshow van de nieuwe serie heeft op 2 december in Lelystad plaatsgevonden. Ter vergadering wordt een korte terugkoppeling gegeven. Naast de lokale workshops is er ook een workshop bestuurlijke afwegingsruimte verzorgt door Friso de Zeeuw en Sarah Ros. Deze workshop wordt in alle roadshows verzorgd. Er zijn nog roadshows gepland in Enschede, Haarlem, Venlo, Leeuwarden, Utrecht en Breda. 2. Verslag van de bijeenkomst van 1 oktober (11.20 uur)(bijlage 1) 3. Hoofdlijnen pre-consultatie AMvB s (bijlage 2) (toelichting door Anne Langenesch)(11.25 uur) 4. Impactanalyse KING (toelichting door Erna Roosendaal VNG)(11.35uur) Onderzoeksinstituut KING heeft in opdracht van de VNG de gevolgen van de invoering van de omgevingswet voor de gemeentelijke overheid in kaart gebracht. VNG/KING zal de resultaten presenteren. 5. Implementatie omgevingswet (toelichting door Erna Roosendaal VNG) (11.50 uur) Op 1 juli is het bestuursakkoord implementatie omgevingswet ondertekend. In dit akkoord zijn afspraken gemaakt over de invoering, de digitalisering, de governance en de financiering. Tevens is een bestuurlijke planning toegevoegd. Eind dit jaar verlopen een aantal deadlines van afspraken die in het bestuursakkoord zijn gemaakt. Vraag is wat dat betekent voor de invoering van de wet. 6. Omgevingsvisie (12.05 uur) De omgevingsvisie is een verplicht instrument in de nieuwe wet. Korte inventariserende ronde om te kijken welke steden al begonnen zijn met het maken van een omgevingsvisie. 7. Rondvraag en sluiting (12.15 uur)

2 Verslag van de themagroep Omgevingswet d.d. 1 oktober 2015 te Tilburg Aanwezig: Verslag Dennis Straat (voorzitter, Zaanstad), Nathan Stukker (Apeldoorn), Liesbeth Grijsen (Deventer),Willemien Vreugdenhil (Ede), Ferrie Förster (Delft), Hans van Agteren (Enschede), Eric Logister ('s Hertogenbosch), Jop Fackeldey (Lelystad), Gerdo van Grootheest (Maastricht), Roland de Vreede (Schiedam) Regien van Adrichem (Lelystad), Laurens Huis in 't Veld (Groningen), Suzanne Vleeshouwers (Tilburg), Mirte Rozemond (Zaanstad), Henk Jan Bierling (Platform31), Sarah Ros (G32/Haarlem), Jan van der Voet (VNG), Kristel Lammers (VNG) Buro Service Overasselt 1. Opening en mededelingen Dennis Straat opent de bijeenkomst om uur. * Hij deelt mee dat er dit jaar nog een viertal roadshows georganiseerd worden en volgend jaar ook vier tot zes. Kristel Lammers zal in haar presentatie hierover informatie geven. * Kennisdossier Omgevingswet van Platform31. Doel is heldere informatie te bieden, makkelijk te ontsluiten en onnodige overlap van informatie te voorkomen. Gemeenten kunnen aan Regien van Adrichem doorgeven aan welke informatie zij behoefte hebben. 2. Verslag van de bijeenkomst van 28 mei 2015 Het verslag wordt ongewijzigd vastgesteld. Jos Teeuwen is afwezig maar heeft wel schriftelijk inbreng geleverd voor deze bijeenkomst. N.a.v. pg 2 van het verslag: Wethouder Teeuwen is bestuurlijk trekker van het thema financiële uitvoerbaarheid, als onderdeel van de urgentiepiramide. T.b.v. dit thema is door de gemeente Venlo een notitie opgesteld. Op basis van deze notitie wordt geconcludeerd, dat er nog enkele onduidelijkheden en vragen zijn omtrent de veranderingen van de financiële uitvoerbaarheid in de nieuwe Omgevingswet. Het is nu zaak om de AMVB s over dit thema af te wachten, in hoeverre daarin meer duidelijkheid wordt geschapen en de gestelde vragen worden beantwoord. Deze notitie zal nu eerst verspreid worden naar de ambtelijke werkgroep Omgevingswet van de G32 met het verzoek om daarop te reageren. Vervolgens zal de (aangepaste) notitie worden geagendeerd voor de bestuurlijke themagroep Omgevingswet. 3. Actueel: Omgevingswet en de uitvoeringsregelgeving door Jan van der Voet (VNG) en Kristel Lammers (VNG) VRAGEN EN OPMERKINGEN NAAR AANLEIDING VAN DE PRESENTATIE Dennis Straat begrijpt dat de verplichte impactanalyse niet goed kan worden uitgevoerd. Kristel Lammers antwoordt dat het niet voor 1 januari zal kunnen plaatsvinden omdat de teksten van de AMvB's onvoldoende zijn. Jop Fackeldey vult aan dat er een ambitieuze planning ligt. Als het vertraagd, schuift de hele planning mee op, de tussenruimte is hard. Kristel Lammers zegt dat informeel er gesproken wordt over invoering in 2018, de streefdatum is nu 31 december / 3

3 Willemien Vreugdenhil mist de Omgevingsdiensten in het verhaal. Kristel Lammers antwoordt dat Omgevingsdiensten gezien worden als onderdeel van gemeenten in de vorm van uitvoerend verlengd lokaal bestuur. Dennis Straat merkt op dat Milieu, waar de Omgevingsdiensten onder vallen, niet altijd bij de RO-wethouder is ondergebracht. Het is verlengd lokaal bestuur, maar er moet wel aandacht voor zijn. Willemien Vreugdenhil geeft aan dat er een platform met directeuren van de Omgevingsdiensten is. Een tweede reden dat zij dit naar voren brengt is dat de Omgevingsdienst zelf bevoegd gezag is op onderdelen. De bestuurlijke boete kan opgelegd worden zonder interventie van het gemeentebestuur. Kristel Lammers merkt op dat er afstemming is met het platform van directeuren. Schriftelijke inbreng Jos Teeuwen: Ambtelijk zal aan betrokken beleidsadviseurs en vakspecialisten (met name op gebied van milieu) worden gevraagd om tijd/capaciteit te plannen om de verschillende AMVB s te beoordelen en zo nodig daarop te reageren. Reactie zal worden gestuurd naar de G32. Het is wel de vraag of alle onderdelen van de AMVB s beoordeeld kunnen worden en daarop gereageerd kan worden. 4. Implementatie Omgevingswet Dennis Straat geeft aan dat er voor de roadshows nog gezocht wordt naar locaties rondom Haarlem, Noord Limburg en Oost Brabant. Er zijn ook bestuurlijke ambassadeurs nodig op de locaties. 5. Impactanalyse King en de gemeenten door Sarah Ros Het is een eerste verkenning, die over een maand verspreid zal gaan worden. Omdat in het bestuursakkoord staat dat gemeenten in principe voor 31 december allemaal een eigen impactanalyse moeten maken en veel gemeenten bezig zijn met startnotities en plannen van aanpak m.b.t. de implementatie is dit onderwerp voor nu relevant. Zij heeft een aantal punten uit de verkenning gehaald van wat een cruciale impact zou kunnen zijn op gemeenten. Deze punten zijn naar voren gebracht door alle geïnterviewden. Het meest benoemde punt is dat gemeenten al met zoveel dynamiek te maken hebben, kunnen zij dit nog wel aan. Tegelijkertijd worden enorm veel kansen gezien met de nieuwe wet omdat de manier van werken ook efficiency oplevert en betere producten. Vervolgens is genoemd de bestuurlijke afwegingsruimte, die op lokaal niveau vergroot wordt. Dat is enorme winst maar ook eng omdat er een verschuiving plaatsvindt van normen en richtlijnen naar bandbreedtes. Integraal werken is een zelfde punt. Ook daarvan wordt gezegd dat het enorm gewenst is, zeker vanuit projectlevel. Vanuit beleidsoogpunt wordt ook ingeschat dat het voor veel ambtenaren een moeilijke opgave zal zijn. Een vierde punt zijn de legesinkomsten, omdat het aantal vergunningen hoogst waarschijnlijk gaat afnemen. VNG heeft ook gepleit dit in het financieel onderzoek mee te nemen. Naast minder leges, betekent minder vergunningen ook minder informatie. Ook wordt verwacht dat er meer bezwaar en beroep zal gaan plaatsvinden wat tot capaciteitsproblemen en kostenstijging leidt. Het integraal werken is niet alleen ambtelijk veel ingewikkelder maar ook in participatieprocessen ingewikkeld. Verwacht wordt dat de afstemming in de voorfase met partners of stakeholders in de stad veel intensiever zal zijn. In de werkprocessen moet daar rekening mee gehouden worden. Minder rechtszekerheid zal meer vragen betekenen en de vraag is hoe daarmee om te gaan. Samenvoegen van beleid is een punt. Samenvoegen zorgt voor zoveel contrast dat bestuurlijk opnieuw de afweging voorgelegd zal moeten worden, wat veel ambtelijke inzet kost. Competentie van medewerkers omdat het een 2 / 3

4 andere manier van werken met zich meebrengt. Een ander punt is de Archiefwet versus de Omgevingswet, daar moet serieus naar gekeken worden omdat er knelpunten kunnen ontstaan. AFSPRAAK: Sarah Ros zal het lijstje doormailen. Dennis Straat constateert dat een aantal gemeenten (Apeldoorn, Venlo, Deventer, Zaanstad, Sittard-Geleen en Ede) al met dit onderwerp bezig zijn. AFSPRAAK: Voor de volgende vergadering zal er een inventarisatie gemaakt worden hoever de impactanalyse is en waar de gemeenten tegenaan lopen. Ruud Guyt stelt dat meer beleidsvrijheid en afwegingsruimte en minder rechtszekerheid op voorhand niet leidt tot een garantie dat er minder vragen komen. Hij stelt voor de handreiking die gedaan wordt een stukje voor te bewerken met het aantal aspecten waarvan gedefinieerd wordt dat die generaal van toepassing zullen zijn en dus implicaties voor alle gemeenten hebben en dingen die heel specifiek lokaal zijn. AFSPRAAK: Dennis Straat, Ruud Guyt en Kristel Lammers bereiden dit voor. 6. Invoeringsbegeleiding, keurmerk voor adviesbureaus Jop Fackeldey geeft aan dat de informatie bijgevoegd is. Bij de implementatieorganisatie zal gelobbyd worden voor een keurmerk op de informatie. Liesbeth Grijsen zegt dat Deventer niet zo'n goed gevoel heeft bij het maken van een keurmerk. Er wordt opnieuw weer een beoordelingsslag er overheen gelegd. Het filtert zich zelf wel uit. Hans van Agteren sluit hier aan. Jop Fackeldey zegt dat het goede van een keurmerk is dat iedereen vrij is om het te gebruiken of niet. Ervaring is dat er veel kaf tussen het koren zit. Schriftelijke inbreng Jos Teeuwen: Door de gemeente Venlo wordt vooralsnog terughoudend omgegaan met diensten van externe bureaus. Op dit moment zijn er nog voldoende mogelijkheden voor cursussen, adviezen, informatie en procesbegeleiding buiten de reguliere adviesbureaus en marktpartijen om (bijv. via ministerie, VNG, G32 en individuele gemeenten). Wel zijn met enkele adviesbureaus netwerk -gesprekken gevoerd om inzicht te krijgen in de expertise van de verschillende bureaus en hun adviseurs over de omgevingswet en wat zij kunnen betekenen voor de gemeente Venlo. Ook t.a.v. het experiment Omgevingsplan maakt de gemeente Venlo vooralsnog geen gebruik van externe bureaus. 7. Rondvraag en sluiting om uur. 3 / 3

5 G32 Omgevingswet Positiepapier: Ambtelijke reactie op de 4 AMvB s Aanleiding In het kader van de Omgevingswet zijn de concept AMvB s en de nota s van toelichting ter preconsultatie aan de VNG als koepelorganisatie van de Nederlandse gemeenten beschikbaar gesteld. De VNG heeft deze informatie op het ROM-netwerk gedeeld met de betrokken gemeenten en deze gevraagd antwoord te geven op rond 40 concrete vragen. Veel gemeenten vanuit de G32 hebben tot 13 november een reactie aan de VNG gestuurd. Status ambtelijke reactie G32 Om de belangen van de G32 te behartigen is -ongeacht de hoge tijdsdruk- een gezamenlijke reactie op de vier AMvB s op hoofdlijnen uitgewerkt. Op basis van de gemeentelijke reacties richting de VNG heeft een team met vertegenwoordigers van de gemeenten Apeldoorn, Haarlemmermeer, Enschede, Zaanstad en Zwolle de onderstaande kernpunten samengevat. De ambtelijke G32 reactie dient als voorbereiding en inbreng voor het VNG overleg op 18 november De VNG vertegenwoordigd de Nederlandse gemeenten en stemt haar reactie inhoudelijk af met de G32 en de G4. Het voorliggende positiepapier is het resultaat van ambtelijke samenwerking en is niet bestuurlijk vastgesteld. De kernpunten van de G32 reactie De reactie op de concept AMvB s beperkt zich tot de hoofdpunten aan de hand van een zestal thema s. Deze thema s zijn door de G32 in het kader van de Omgevingswet benoemd als belangrijke aandachtspunten en sluiten aan bij de eerder geformuleerde urgentiepiramide van de G Bestuurlijke afwegingsruimte en flexibiliteit De G32 bepleit bestuurlijke afwegingsruimte en flexibiliteit om gemeentelijke ambities op het gebied van gebiedsontwikkeling en uitnodigingsplanologie te kunnen verwezenlijken. In de vier AMvB s is op verschillende manieren uitwerking gegeven aan dit onderwerp, onder andere door ruimte in de regels te bieden en verschillende vormen van maatwerk toe te passen. Door de terughoudende opstelling van de rijksoverheid aan de hand van het sturende principe decentraal, tenzij krijgt de lokale overheid meer ruimte en flexibiliteit om passende planologische kaders voor verschillende gebiedstypologieën te ontwikkelen. Het veranderende karakter van het omgevingsplan met de mogelijkheid van het stellen van meer open normen biedt in verband met het loslaten van de 10 jaarstermijn een meerwaarde voor met name de ontwikkel- of transformatiegebieden in het stedelijk gebied. De verwachting is dan ook dat de diversiteit van regelingen tussen gemeenten en tussen verschillende gebieden toe zal nemen naargelang het beoogde ambitieniveau (beschermen of ontwikkelen). In het kader van de bestuurlijke afwegingsruimte wordt het opnemen van de experimenteerbepaling en de Stad- en milieubenadering positief ontvangen.

6 Tot nu toe ontbreekt de uitwerking van het hoofdstuk over uitnodigingsplanologie in de Nota van toelichting, net zoals belangrijke inhoudelijke onderwerpen die via aanvullende wetten worden geregeld, zoals geluid, geur, bodem en grond en eigendom. Juist deze onderwerpen zijn cruciaal om een inschatting te kunnen maken over de daadwerkelijke reikwijdte van de bestuurlijke afwegingsruimte. De kerninstrumenten van de Omgevingswet kennen nieuwe mogelijkheden en veranderen van karakter. Een belangrijk onderdeel van het vergroten van de bestuurlijke afwegingsruimte zou bestaan uit het opnemen van bandbreedtes bij milieunormen. Hierdoor zou meer gebiedsgericht kunnen worden gewerkt. Het feit dat deze bandbreedtes nog niet zijn opgenomen maakt de beoordeling in deze fase lastig. De benadering van (milieu-)onderwerpen door te werken met ruime bandbreedten wordt door de G32 gefavoriseerd, omdat hierdoor zowel flexibiliteit, bestuurlijke afwegingsruimte als ook gebruiksgemak vorm kan worden gegeven. Onderzoekslasten kunnen tevens adequaat worden beperkt. Er ontstaat ruimte voor bestuurlijke afweging en lokaal maatwerk. In de AMvB s wordt maatwerk op verschillende manieren benaderd in maatwerkvoorschriften, -regels, gebiedsgericht en specifiek maatwerk. Om de duidelijkheid en het gebruiksgemak van de regelingen te vergroten, is de G32 voorstander van een nadere toelichting op het toepassingsbereik van de kerninstrumenten. Hierdoor krijgen de gemeenten in de toelichting handvatten over de mogelijkheden en de afbakening van de intenties van de wetgever. Belangrijk onderdeel van de bestuurlijke afwegingsruimte is de integrale belangenafweging. Door de brede reikwijdte van de fysieke leefomgeving is het proces en de onderbouwing van de integrale gebiedsgerichte afweging cruciaal in de voorbereiding van de besluitvorming. Het principe van rekening houden met biedt weliswaar ruimte in de inhoudelijke afweging, maar is onduidelijk en vaag geformuleerd. Het gebruiksgemak kan beter, ook met als doel om de onderzoekslasten te beperken. In de vier AMvB s zijn de ladder van duurzame verstedelijking en de regeling omtrent de MER belangrijke afwegingskaders om te komen tot een integrale afweging. De instrumenten zijn reeds verbeterd, maar in het kader van het gebruiksgemak (en daarmee het verbeterdoel van de wet) kunnen deze nog nader worden uitgediept. Concreet gaat het bij de MER om het terugbrengen van de onderzoekslasten. Deze lijken juist zwaarder te zijn geworden ten opzichte van de huidige regeling. Bij de ladder voor duurzame verstedelijking is er onduidelijkheid over de kwalitatieve benadering en de invulling van het begrip actuele regionale behoefte. Aan de duur van het omgevingsplan wordt geen termijn gekoppeld, terwijl de regionale behoefte aan verandering onderhevig is. Voor complexe of politiek gevoelige projecten en gebiedsontwikkelingen onderschrijft de G32 de meerwaarde van de uitgebreide voorbereidingsprocedure. Bij soortgelijke projecten zijn regelmatig veel belangen in het geding die beter aan de voorkant via participatie, zienswijzen of mediation kunnen worden opgelost in plaats van achteraf via de juridische procedures. Daarnaast moet de burger in de reguliere procedure, naast het bezwaar en (hoger)beroepstraject, bij een niet omkeerbare situatie schorsing verzoeken bij de rechter. De kosten voor de burger zijn dan aanzienlijk. De termijn van 8 weken schept voor complexe of politiek gevoelige projecten een verkeerd beeld over de doorlooptijden en het besluitvormingsproces. De gemeenten zien zich zelf als bevoegd gezag aan zet om over het wel of niet toepassen van een uitgebreide voorbereidingsprocedure te bepalen, gezien de lokale kennis en de verantwoordelijkheid voor een zorgvuldige belangenafweging.

7 2. Bevoegdheidsverdeling De G32 benadrukt het belang van een duidelijke bevoegdheidsverdeling tussen de verschillende overheidslagen en de bevoegde gezagen. Het verbeterdoel van de Omgevingswet om de regels inzichtelijker en gebruiksvriendelijker te maken heeft hier raakvlakken mee. Immers zijn inzichtelijke en gebruiksvriendelijke regels essentiële onderdelen van een duidelijke bevoegdheidsverdeling. Het wordt dan ook positief ontvangen dat er in de AMvB s en nota s van toelichting veel aandacht is besteed aan de bevoegdheidsverdeling. Desondanks zijn er een aantal aandachtspunten die wij in dit kader naar voren brengen. In het algemeen wordt opgemerkt dat er onduidelijkheid is over de ketensamenwerking van partijen in de fysieke leefomgeving, waaronder de provincies, waterschappen, veiligheidsregio s en regionale uitvoeringsdiensten (RUD s). De onderlinge samenwerking en de verschillende taak- en rolopvattingen van partijen dienen onderling nader uitgewerkt te worden. Een visie of handvatten met oog op gewenste verhoudingen ontbreken. Niet in alle gevallen is evident duidelijk welk bestuursorgaan het bevoegd gezag is. Bijvoorbeeld het opnemen van een afzonderlijk vergunningstelsel voor het afwijken van een provinciale verordening kan onduidelijkheid tot gevolg hebben. Dit zou bij enkelvoudige afwijkingen ook in de lijn van instructieregels kunnen. De bevoegdheidsverdeling tussen de gemeenten en de provincies is in de AMvB s uitgewerkt, maar de begrenzing aan de bevoegdheden van de provincie (het provinciaal belang) is breed geformuleerd en laat veel beleidsruimte aan de provincie. Verwacht wordt dat er veel variatie zal ontstaan in de uitleg van dit begrip, met gevolgen voor het detailniveau van de provinciale verordening. Verwezen wordt naar de huidige casuïstiek over de ladder voor duurzame verstedelijking waarvoor het provinciaal beleid veel variatie in detailniveau kent. De invulling van het begrip substantieel provinciaal belang is cruciaal in verband met de bestuurlijke afwegingsruimte op lokaal niveau. De bevoegdheidsverdeling tussen gemeenteraad en College van B&W verdient nog de aandacht in de AMvB s vanuit de Trias Politica. Vooral met oog op het duale stelsel, waarbij de gemeenteraad een kaderstellende, wetgevende en controlerende rol heeft en het College van B&W een uitvoerende taak. Met oog op de uitgebreide procedures zal hier nog expliciet naar moeten worden gekeken. Meer in de lijn met algemene regels en het duale stelsel is dat de gemeenteraad een duidelijk kader in het omgevingsplan vaststelt, waarin beoordelingsregels in geval van afwijking worden opgenomen. Een afwijking binnen deze kaders valt dan onder de uitvoerende taak van B&W. In het geval dat er duidelijk wordt afgeweken van het gestelde kader van de gemeenteraad, zou de gemeenteraad zich hierover doorslaggevend moeten kunnen uitspreken. In hoe verre snelheid in procedures en besluitvorming kan worden bevorderd is in hoge mate afhankelijk van de rolopvatting van de gemeenteraad zelf. 3. Financiële uitvoerbaarheid & kostenverhaal De financiële uitvoerbaarheid en het kostenverhaal zijn door de G32 eerder benoemd als belangrijke aandachtspunten in relatie tot gebiedsontwikkeling en uitnodigingsplanologie. De Omgevingswet en de vier AMvB s zijn ondersteunend aan de samenwerking met marktpartijen en andere initiatiefnemers in de stad. De G32 beoordeelt de contouren van de regeling als positief, vooral de betere afstemming tussen planvorming, financiële afspraken en uitvoering. De AMvB s bieden de mogelijkheid om het kostenverhaal te faseren en op het juiste moment financiële afspraken te

8 kunnen maken met initiatiefnemers. De regels over het gebiedsgerichte kostenverhaal en het verschuiven van het kostenverhaal naar de vergunningverlening zijn verbeterd. Het wordt verwacht dat deze instrumenten de gemeenten meer mogelijkheden geven om ontwikkelingen mogelijk te maken. Er zijn in het kader van de financiële uitvoerbaarheid echter ook aandachtspunten. De bovenplanse verevening en de bijdrage ruimtelijke ontwikkeling worden gezien als belangrijke instrumenten die samenhangende ontwikkelingen op verschillende locaties mogelijk maken. De G32 is dan ook van mening dat de bovenplanse verevening en de bijdrage ruimtelijke ontwikkeling een plek verdienen in de AMvB s. Uit de AMvB s wordt het vereiste detailniveau van de exploitatieregels nog niet inzichtelijk. Het is onduidelijk op welke wijze de proportionaliteit (één van de ppt-criteria) in de praktijk moet worden uitgewerkt. Aanbevolen wordt hier in de nota van toelichting dieper op in te gaan. Daarnaast is er nog onduidelijkheid over planschade en nadeelcompensatie. De planschaderegels moeten nog worden uitgewerkt. De G32 benadrukt dat hier goede invulling aan gegeven moet worden die niet knelt met uitnodigingsplanologie. Bij voorkeur wordt aangesloten bij het proces van gebiedsontwikkeling, waarin in lijn met het kostenverhaal ook het doorschuiven van de planschade/nadeelcompensatie naar de vergunningverlening tot de mogelijkheden zou kunnen behoren. 4. Rechtsbescherming Onder de Omgevingswet en met de vier AMvB s wordt er gezocht naar een nieuwe balans tussen flexibiliteit en rechtsbescherming. De G32 hecht veel waarde aan samenwerking en participatie aan de voorkant van het besluitvormingsproces in plaats van juridische procedures aan de achterkant. Bij ontwikkelingsgerichte omgevingsplannen kan het werken met open normen en beleidsregels als onderdeel van de beoordelingsregels voor vergunningverlening ruimte bieden voor nieuwe ontwikkelingen. Deze nieuwe manier van werken kan op gespannen voet staan met het verbeterdoel van de wet om voorspelbaarheid en duidelijkheid te creëren voor de bewoners of andere belanghebbenden. De rechtszekerheid verschuift in dit geval naar de vergunningverlening. De G32 pleit voor een brede belangenafweging in het voortraject van complexe besluiten. Vanuit rechtsbescherming en integrale belangenafweging is dit wenselijk en voorkomt het juridische procedures en kosten. Het amendement dat in het besluit aangegeven moet worden hoe met de belangen van belanghebbenden is omgegaan is een stap in de goede route. 5. Onderzoekslasten Het terugdringen van onderzoekslasten is een van de verbeterdoelen van de Omgevingswet. Het doorschuiven van de onderzoekslasten naar de vergunningaanvraag wordt dan ook positief ontvangen. Dit wordt gezien als een verlichting omdat niet alle planologische mogelijkheden tot in detail moeten worden onderzocht op uitvoerbaarheid. In de integrale afweging van het omgevingsplan zijn echter globale onderzoeken noodzakelijk om het besluit te onderbouwen. Bij de G32 is de houding kritisch over de daadwerkelijke lastenverlichting op het gebied van de onderzoekslasten. Dit is mede gebaseerd op de ervaringen met de pilots onder de Chw. De integrale afweging (incl. gezondheid) maakt besluitvorming en onderbouwing complex en vraagt om een

9 andere benadering van het onderzoek en afwegingskader. Op het gebied van de MER en de duurzaamheidsladder is de eerste conclusie dat de voorgestelde regelingen niet tot lastenverlichting bijdragen. 6. Implementatie: Aan de slag met de Omgevingswet De G32 is actief betrokken bij de implementatie van de omgevingswet. Sommige gemeenten zijn al op verschillende manieren bezig met de Omgevingswet. De economische crisis was onder andere aanleiding om na te denken over hervormingen, cultuurverandering en uitnodigingsplanologie. Met pilots onder de Chw en andere experimenten kan alvast in de geest van de wet gewerkt worden. Belangrijk aandachtspunt is om gemeenten vooruitlopend op de wet in staat te stellen om alvast in de geest van de wet te kunnen werken. Dit punt heeft raakvlakken met de huidige wetgeving: De actualiseringsverplichting van bestemmingsplannen op grond van de Wro (10 jaarstermijn met legessanctie) bindt veel personele capaciteit en kennis in de organisatie. Het werken in de oude geest belemmert de voorbereidingen op de nieuwe Omgevingswet. Concreet voorstel is om de legessanctie te schrappen. Onder de huidige wetgeving kunnen gemeenten al veel voorbereidend werk doen om in de geest van de wet te werken. Gemeenten die een grote ambitie hebben kunnen via de Chw projecten aanmelden. Het voorstel is om dit makkelijker en sneller te organiseren, waardoor gemeenten meer ruimte krijgen om aan de slag te gaan met bijvoorbeeld een bestemmingsplan plus of een omgevingsplan met brede reikwijdte (ook wel omgevingsplan genoemd). Voor een doeltreffend implementatietraject is het belangrijk dat wordt vastgehouden aan de doorlooptermijn zoals deze is opgenomen in het Bestuursakkoord Implementatie Omgevingswet. De G32 benadrukt in dit kader het belang van de Invoeringswet en de aanvulling van de ontbrekende thema s uit de AMvB s. Deze aspecten zijn essentieel voor het in kaart brengen van de impact van de wet en het opstellen van een plan van aanpak. Ter voorbereiding op de Omgevingswet worden de volgende punten ingebracht: Leesbaarheid van de AMvB s en nota s van toelichting kan beter voor de implementatie. Het is nog gefragmenteerd en veel inhoud is nog niet compleet. Het Digitaal Stelsel is cruciaal voor de invoering van de wet. Het digitaal stelsel is voorwaardelijk om de ambities van de wet tot uitvoering te brengen. De fasering van het digitaal stelsel is in verband met praktische uitvoerbaarheid en risicobeheersing een logische keuze. Het eindbeeld van het digitaal stelsel moet echter wel duidelijk zijn, zodat gemeenten hier bij investeringen in systemen rekening mee kunnen houden en tijdig kunnen voorsorteren. De Invoeringswet moet ruim voor inwerkingtreding van de Ow bekend zijn. De planning is afhankelijk van de inhoud. Gemeenten wensen in de voorbereiding voornamelijk meer duidelijkheid over de kerninstrumenten en de uitwerking in prototypen. De ervaringen in het kader van pilots onder de Chw kunnen hierbij helpen.

10 Met dank aan de inbreng van de volgende gemeenten: Gemeente Amersfoort Gemeente Apeldoorn Gemeente Breda Gemeente Enschede Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Helmond Gemeente Leeuwarden Gemeente Lelystad Gemeente Tilburg Gemeente Venlo Gemeente Zaanstad Gemeente Zwolle

11 Samenvatting Verkennend onderzoek impact Omgevingswet voor gemeenten G32 Stedennetwerk, september 2015, Sarah Ros De eerste indruk van de Omgevingswet heeft geleid tot de conclusie dat na invoering van de wet in 2018 gemeenten aan verandering onderhevig zullen zijn. Op de volgende onderdelen hebben gemeentelijke organisaties aangegeven in interviews met KING/VNG zelfs een zeer grote opgave te voorzien: Algemeen Een deel van de gemeenten is van mening dat de invoering van de Omgevingswet kan leiden tot een reorganisatie. Als voorbeeld daarvan benoemen gemeenten dat de noodzaak wordt gezien om hoogwaardige kennis aanwezig te hebben in de frontoffice. Meer integraal werken kan het noodzakelijk maken om meer taken bij de omgevingsdienst neer te leggen of juist om taken weer terug te halen naar de gemeente. Een deel van die noodzakelijke kennis is nu niet meer bij gemeenten zelf aanwezig. Bovendien is de dynamiek binnen gemeenten al groot, er zijn de afgelopen jaren vele bezuinigingsopgaven en meerdere wetswijzigingen doorgevoerd. Kan de ambtelijke organisatie een grote stelselherziening als deze er nog wel bij hebben? Bestuurlijke afwegingsruimte Gemeenten kunnen straks meer bestuurlijke afwegingsruimte nemen, maar het hoeft niet. Gemeenten die kiezen voor de basisbeschermingsnormen, hoeven geen extra onderzoek te doen. Wordt wel gekozen voor afwegingsruimte, dan kunnen lokale verschillen worden gemaakt. In gemeente A kunnen andere eisen gelden dan in gemeente B. Integrale benadering Een gemeente moet de verschillende aspecten van de fysieke leefomgeving, zoals lucht, water, bodem, natuur, energie en gebouwde omgeving, integraal en gebiedsgericht kunnen afwegen. Een gemeente moet voor verschillende gebiedstypen verschillende gebiedskwaliteiten kunnen definiëren. Het bestemmingsplan, dat wordt vervangen door een omgevingsplan, zal nog verder integraal moeten worden opgepakt op thema s als veiligheid en gezondheid. Dit heeft grote gevolgen voor interne werkwijze, het bestuurlijk portefeuillehouderschap, de participatie, de regelgeving en bestaande verordeningen die (deels) vervangen moeten worden en of opgaan in het omgevingsplan. Doorlooptijd werkprocessen Voor de toetsing vooraf van bepaalde activiteiten met gevolgen voor de leefomgeving wordt onder Omgevingswet het instrument omgevingsvergunning ingezet. Deze bestond al, maar in de nieuwe situatie is er sprake van verdere integratie van toestemmingen: ook de voormalige vergunningen en ontheffingen uit de Natuurbeschermingswetgeving vallen onder een omgevingsvergunning, evenals de watervergunning, de ontgrondingsvergunning en de vergunning voor archeologische rijksmonumenten. Een verdergaande procedurele integratie stimuleert de samenwerking tussen verschillende bestuursorganen. Wel blijven de specifieke toetsingskaders voor diverse (deel)activiteiten bestaan. Ook moet rekening gehouden worden met het beoordelen van meldingen. Dat blijft noodzakelijk en vanwege de noodzaak om binnen korte tijd te beslissen of maatwerk nodig is, staat hier druk op. Algemene regels worden door melders als ingewikkeld ervaren wat leidt tot extra vragen aan vergunningverleners. Het voornemen in de Omgevingswet om te gaan werken met een reguliere procedure van 8 weken in plaats van 6 weken is vanwege de nodige afstemming bij complexe en meervoudige aanvragen dan ook een uitdaging. Procesregie en procesafspraken in de keten zijn nodig in verband met de snelheid en kwaliteit die in procedures wordt gevraagd.

12 Regierol en samenwerking De trend is dat de gemeentelijke organisatie zich ontwikkelt tot een netwerkorganisatie, of in een verdergaande vorm zelfs een regieorganisatie. Deze trend zal zich doorzetten bij invoering van de Omgevingswet. Ook zal het aantal taken dat bij andere partners wordt uitgevoerd toenemen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de omgevingsdiensten op het gebied van Wabo- en milieutaken, maar ook het bouwtoezicht wordt de komende jaren geprivatiseerd. Sturingsmogelijkheden De nieuwe instrumenten omgevingsvisie, programma, omgevingsplan en omgevingsvergunning en toezicht en handhaving moeten gemeenten voldoende mogelijkheden geven om aan de knoppen te draaien om de gewenste omgevingskwaliteit te bereiken. De verhouding tussen wat je regelt in een omgevingsvisie en wat in een programma is nog niet duidelijk. Daarnaast vraagt het effect van de verschuiving van vergunningverlening naar toezicht en handhaving, waarbij meer situaties onder algemene regels zullen vallen (met minder legesinkomsten) om andere competenties bij de toezichthouder en tot een andere aanpak van toezicht en handhaving. Dit leidt er tevens toe dat gemeenten minder informatie zullen hebben die nu uit vergunningen en meldingen is te halen. Financiële aspecten Ook (de verhouding tussen) de kosten en de baten voor de invoering van de Omgevingswet is voor gemeenten nog een groot vraagteken. Deze veranderopgave leidt er toe dat gemeenten de grootste impact (of knelpunten) verwachten op de volgende 17 punten; 1. De verruiming van bestuurlijke afwegingsruimte wordt gezien als winst bij bestuurders maar het ambtelijk apparaat voorziet ook moeilijkheden. Bijvoorbeeld op het vlak van precedentwerking en vertraging door bestuurlijke discussie en maar ook op het vlak van capaciteit. 2. De verwachting is dat de leges inkomsten zullen verminderen maar de uitgaven (capaciteit en middelen) niet zullen verminderen. De verwachting is daarnaast dat de adviesvraag bij gemeenten niet minder wordt. Projectontwikkelaars of andere initiatiefnemers zullen immers de grenzen van de regels blijven opzoeken. 3. De verschuiving van een nee tenzij naar een ja mits instelling kan leiden tot meer bezwaar en beroep procedures in de planvormingsfase. 4. Participatie wordt ingewikkelder. Het omgevingsplan wordt integraal en gebiedsdekkend opgepakt. Dit betekent dat het grootser en algemener wordt en de verwachting is dat mensen uit dorpskernen of stakeholders met specifieke specialismen daardoor minder zijn geneigd om actief mee te denken. 5. Beter vooroverleg wordt gezien als nuttig, maar ook als meerwerk. Bijvoorbeeld bij gebiedsoverstijgende milieubelasting, zoals lucht- en waterkwaliteit, is een programmatische benadering van de verschillende overheden nodig. Gemeenten kunnen dit niet individueel bepalen. Dit vraagt een andere benadering met meer dialoog tussen gemeenten, provincies, waterschappen en Rijk. 6. Van medewerkers zullen andere competenties worden verlangd, welke en hoe de organisatie zich hierop gaat voorbereiden is nog onduidelijk. 7. Gemeenten geven aan het merkwaardig te vinden dat je voor iets als een paspoort of rijbewijs wettelijk verplicht naar het gemeentehuis moet als inwoner, maar dat je

13 voor complexere zaken met betrekking tot de fysieke leefomgeving ervoor wordt gekozen om zoveel als mogelijk digitaal af te handelen. Gemeenten verwachten dat dit niet realistisch is en initiatiefnemers en belanghebbenden toch fysiek bij gemeenten aan het loket komen. 8. Leidt het nieuwe digitaal stelsel niet tot een desinvestering van het huidige? 9. De komst van de Omgevingswet betekent dat gemeenten de input en kwaliteit van de basisregistraties deels op een andere manier moeten gaan borgen omdat deze gegevens voorheen via het vergunningstraject binnen kwamen. In de Omgevingswet vervalt de vergunningplicht voor een groot deel. Enkel inzetten op extra controles en handhaving om illegale ontwikkelingen alsnog in beeld te krijgen en daarna in te voeren, zal leiden tot meerkosten. 10. Er zit spanning tussen de vereiste digitale gegevensbeschikbaarheid en de gebruikswaarde van die gegevens. Hoe controleren we de juistheid van alles gegevens? Wat als je als gemeente verkeerde gegevens aanlevert op basis waarvan andere overheden besluiten nemen? Wie is er dan verantwoordelijk? Ook geldt voor de informatie in deze registraties dat nog onduidelijk is hoe wordt omgegaan met fluïde thema s (bijvoorbeeld bodem- of luchtverontreiniging), of de rol van open data. 11. De Archiefwet en de regels die daaruit voortvloeien hebben betrekking op alle informatie die overheidsorganen ontvangen en opmaken. De Omgevingswet sluit bijvoorbeeld op het gebied van archivering van omgevingsplannen nog niet aan op de Archiefwet, en omgekeerd. Daarnaast bestaat het probleem dat de middelen ontbreken bij gemeenten om de archiefregels goed toe te passen. 12. Standaardisering levert betere informatie op, maar de (administratieve) werkprocessen zijn soms nog uit de oude tijd en gebruiken of registreren deze geocoördinaten nog niet. Dit is voor gemeenten nog een uitdaging voor de nabije toekomst. 13. De overall planning wordt in twijfel getrokken (onder andere door ervaring met eerdere wetswijzigingstrajecten). 14. In een omgevingsplan staat: toedeling van functies aan locaties, lokale omgevingswaarden (bijvoorbeeld voor geur), regels die afwijken van algemene rijksregels, en beoordelingsregels voor vergunningen bij afwijking van plan. Het opstellen van zo n omgevingsplan vraagt om inhoudelijke samenvoeging van vigerend beleid. De capaciteit en inzet van beleidsmedewerkers waar deze majeure beleidsopgave om vraagt, is niet voorzien. 15. Belangrijk element in de Omgevingswet is, dat de aanvrager van een omgevingsvergunning een grotere verantwoordelijkheid krijgt. Hoe en wanneer je welke aanvraag indient, wordt onder de Omgevingswet volledig bepaald door de aanvrager/initiatiefnemer. Dit heeft een verandering in houding en gedrag tot gevolg. Niet alleen van gemeenten, maar ook van initiatiefnemers. Hoe kunnen we deze verandering actief in gang zetten? De cultuuromslag die nodig is bij initiatiefnemers en belanghebbenden wordt door gemeenten aangegeven als moeilijk beïnvloedbaar. Dit kan naar verwachting nog wel jaren duren, waardoor gemeenten niet gelijk bij invoering van de Wet al alle baten kunnen realiseren.

14 16. De handhavingstaken zullen uitbreiden, er wordt een middelen en capaciteitstekort voorzien. Het wachten is nu op verduidelijking in de wet VTH. 17. De Omgevingswet kan voor de regels inzake toezicht en handhaving tot grote wijzigingen leiden. Bijvoorbeeld als private borging de standaard wordt. Of als de bestuurlijke boete breed wordt geïntroduceerd. Het huidige wetsvoorstel geeft echter nog geen uitsluitsel of en hoe dit in de Omgevingswet wordt vormgegeven.