Wetsvoorstel verruiming vennootschapsbelastingplicht

Transcriptie

1 19 december 2014 Wetsvoorstel verruiming vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen door de Tweede Kamer aanvaard 1. Inleiding Op 16 september 2014 is een voorstel tot wijziging van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 ( Wet Vpb ) ingediend om tot modernisering van de Vpb-plicht van overheidsondernemingen te komen. Daarmee wordt beoogd een aantal momenteel vrijgestelde overheidsovernemingen vanaf 1 januari 2016 onder de Vpb-heffing te brengen dusdanig dat een gelijk speelveld wordt gecreëerd op het gebied van de Vpb-heffing voor private ondernemingen en daarmee concurrerende overheidsondernemingen. Het wetsvoorstel is op 18 december 2014 door de Tweede Kamer aanvaard. De nieuwe regeling zal van toepassing worden op boekjaren aanvangende op of na 1 januari Wij hebben eerder meer uitgebreid bericht over het wetsvoorstel bij nieuwsbrieven van 17 september jl. (indiening wetsvoorstel) en van 25 november jl. (Nota naar aanleiding van het verslag en de Nota van Wijziging). In deze nieuwsbrief wordt ingegaan op de ontwikkelingen sinds 25 november Naar aanleiding van het Wetgevend Overleg van 15 december 2014 is de Staatssecretaris van Financiën bij brief van 18 december ingegaan op een aantal aspecten:

2 i een stroomschema om te beoordelen of een overheidsonderneming Vpb-plichtig is (punt 2); ii een overzicht van activiteiten waarvoor het naar de huidige inzichten evident is dat daarover geen Vpb hoeft te worden betaald. De Staatssecretaris is voorts ingegaan op een aantal specifieke casusposities (punt 3); Bij de stemmingen zijn ook 2 moties aanvaard. De 1 e motie (34003, nr 8) betreft het toepassen van horizontaal toezicht en de 2 e motie (34003, nr 11) betreft de vrijstelling voor dienstverlening van een publiekrechtelijke rechtspersoon of privaatrechtelijke overheidslichaam aan een ander publiekrechtelijke rechtspersoon of privaatrechtelijke overheidslichaam (punt 4). De overige moties werden afgewezen. 2. Stroomschema om Vpb-plicht te beoordelen Bij ieder schema komt de vraag op in hoeveel detail de te nemen stappen om tot beoordeling van de Vpb-plicht dienen te worden uitgewerkt. Het bij de brief van 18 december jl. opgenomen schema is uitgebreider dan het schema dat eerder was opgenomen in de Memorie van Toelichting (pagina 14). Het nieuwe schema is uitgebreider ten opzichte van het eerdere schema doordat de objectvrijstellingen ( interne activiteiten, samenwerkingsverbanden, overheidstaak en quasi inbesteding) zijn meegenomen. In het schema zijn nu dus ook de objectvrijstellingen van de artikelen 8 e en 8f Wet Vpb verwerkt maar niet de subjectieve vrijstelling voor lichamen die uitsluitend of nagenoeg uitsluitend kwalificerend onderwijs geven of maatschappelijk onderzoek verrichten (artikel 6b) en de vrijstelling voor de in artikel 6c genoemde zeehavenbedrijven en andere gelijkgestelde lichamen. Bedacht dient te worden dat ook dit schema niet meer is dan een hulpmiddel. Het bevat simplificeringen. Indien alleen gevaren wordt op dit schema, kan tot onjuiste conclusies worden gekomen. Een voorbeeld ter illustratie. In het schema wordt, nadat is vastgesteld dat sprake is van belastingplicht, in het 2 e deel getoetst of een vrijstelling aan de orde kan komen voor interne activiteiten van het publiekrechtelijk lichaam zelf. Voor zover sprake is van nee wordt geconcludeerd tot geen vrijstelling. Wat niet duidelijk uit het schema blijkt, is dat mogelijk wel andere vrijstellingen op de voordelen uit die activiteiten van toepassing zijn. Die dienen nog separaat te worden getoetst. Voorts is het schema in zoverre niet compleet dat het in de praktijk niet alleen kan gaan om interne activiteiten van het publiekrechtelijke lichaam zelf, maar ook om activiteiten van een privaatrechtelijke overheidslichaam. Bij de toets of de samenwerkingsvrijstelling van toepassing is ( Activiteiten verricht door een samenwerkingsverband. Voor zover: ) leiden activiteiten verricht aan participanten (mits niet leidend tot belastingplicht indien zelf verricht en voldaan wordt aan de evenredigheidseis) tot vrijstelling onder artikel 8e, lid 1, onderdeel c of artikel 8f, lid 1, onderdeel c. Bedacht moet echter worden dat dit slechts geldt indien uitsluitend activiteiten worden verricht aan participanten. De vraag bij het opstellen van zo n schema is altijd hoeveel detail in het schema moet worden verwerkt. Volledigheid en eenvoud sluiten elkaar daarbij uit. Een dergelijk schema kan alleen met de nodige kennis van de nieuwe regelgeving verantwoord worden toegepast. Dan is het ook een nuttig hulpmiddel. 3. Opsomming vrijgestelde activiteiten Tijdens de parlementaire behandeling is diverse malen aangedrongen op een lijst van activiteiten waarbij overheidsbedrijven ervan mogen uitgaan dat betaling van Vpb-heffing niet aan de orde komt. De Staatssecretaris is altijd terughoudend geweest om zo n lijst te publiceren omdat het al dan niet vallen onder de Vpb-heffing sterk afhankelijk is van de concrete omstandigheden van het geval. In het Wetgevend Overleg van 15 december jl. is nogmaals in 2

3 de Tweede Kamer gevraagd zo n lijst bij algemene maatregel van bestuur op te nemen. De Staatssecretaris heeft aangegeven bereid te zijn om bij brief een overzicht te verstrekken van activiteiten waarvoor het naar de huidige inzichten evident zal zijn dat daarover geen vennootschapsbelasting hoeft te worden betaald, omdat die activiteiten hetzij geen onderneming vormen hetzij onder een vrijstelling vallen (mits niet wordt geopteerd om die vrijstelling buiten toepassing te laten). De lijst is bij deze Nieuwsbrief opgenomen als bijlage 2. Het betreft activiteiten die al eerder in de parlementaire behandeling zijn genoemd. Teneinde te voorkomen dat aan de lijst te vergaande verwachtingen worden ontleend, wordt door de Staatssecretaris opgemerkt: Volledigheidshalve merk ik bij wijze van algemeen voorbehoud op dat bij de beoordeling van een concrete casus, met inachtneming van alle relevante feiten en omstandigheden, zal moeten worden beoordeeld of de feitelijke activiteiten daadwerkelijk vallen onder de omschrijvingen van de activiteiten zoals opgenomen in onderstaande lijst. Voorts is aangegeven dat indien tijdens het implementatietraject andere activiteiten naar voren komen die als aanvulling zouden kunnen dienen, die zullen worden gedeeld. Het ligt derhalve voor de hand dat door de koepels die inmiddels het werkgroepoverleg met de Belastingdienst hebben opgestart meer activiteiten zullen worden aangedragen die naar hun mening ook zouden moeten kwalificeren voor vrijstelling. Of dat al daadwerkelijk zal leiden tot uitbreiding van de lijst moet worden afgewacht. In een separate bijlage bij de brief van 18 december jl. is door de Staatssecretaris ingegaan op een aantal specifieke casusposities. Daarbij worden wel enige kanttekeningen geplaatst. Het gaat om een vingeroefening, de uiteindelijke conclusie hangt af van de feiten en omstandigheden van het betreffende geval. Het betreft activiteiten met betrekking tot het zuiveren van afvalwater- en restproducten, de heffing en invordering van belastingheffing, de toltunnel Dordtse Kil, kindertheaters, kredietverlening en uitstel van betaling van een belastingschuld, het verstrekken van leningen aan medeoverheden, schatkistbankieren, de vraag of vastgoedactiviteiten ondernemings- of beleggingsactiviteiten vormen, peuterspeelzalen en voorschoolse educatie en grondbedrijven. De Staatssecretaris is er bij die lijst vanuit gegaan dat het activiteiten betreft die rechtstreeks door de publiekrechtelijke rechtspersoon worden verricht. Omdat publiekrechtelijke rechtspersonen slechts Vpb-plichtig zijn indien en voor zover zij een onderneming drijven, moet eerst worden beoordeeld of bij de genoemde activiteit sprake is van het drijven van een onderneming 1. Voor privaatrechtelijke overheidslichamen in de NV/BV-vorm geldt, net zoals voor niet-overheids NV s/bv s, de ondernemingsfictie. Voor die lichamen ligt de positie dus anders. In deze Nieuwsbrief wordt uitsluitend ingegaan op hetgeen is opgemerkt ten aanzien van grondbedrijven. Voor de integrale brief met bijlagen wordt verwezen naar internetsite: 1 Daarvan is sprake bij een duurzame organisatie van arbeid en kapitaal waarmee aan het economische verkeer wordt deelgenomen met het (in de jurisprudentie geobjectiveerde) oogmerk om winst te behalen, welke winst ook redelijkerwijs te verwachten valt. Wordt aan één van de 3 criteria niet voldaan, dan is geen sprake van een onderneming. Afhankelijk van verwevenheid van activiteiten dient beoordeeld te worden of verschillende activiteiten tezamen of afzonderlijk bezien moeten worden voor de beantwoording van de vraag of sprake is van een onderneming 3

4 Met betrekking tot grondbedrijven wordt in bijlage 2 bij de brief van 18 december 2014 ingegaan op de waardering van grondposities op de fiscale openingsbalans. Het punt is actueel omdat veel gemeenten recentelijk (fiscaal niet aftrekbare) afwaarderingen hebben moeten nemen op die grondposities en terecht vrezen dat de latere waardestijging bij realisatie tot Vpb-heffing gaat leiden. De Staatssecretaris bevestigt nog eens dat indien grondbedrijven als gevolg van de wetswijziging Vpb-plichtig worden, die heffing inderdaad aan de orde zal komen. De activa en passiva worden per de datum dat de belastingplicht aanvangt, gewaardeerd tegen de waarde in het economische verkeer. Hiermee wordt bereikt dat waardeontwikkelingen die zijn toe te rekenen aan de periode voorafgaand aan de belastingplicht niet worden toegerekend aan de belaste periode. Van diverse kanten werd een andere benadering bepleit, om te voorkomen dat latere waardestijgingen, waarmee eerdere waardedalingen (deels) worden ingelopen, tot Vpb-heffing leiden. De Staatssecretaris ziet daarvoor echte geen ruimte: Als gevolg van de marktontwikkelingen op het gebied van onroerende zaken van de afgelopen jaren, kan ik mij voorstellen dat de huidige aanstaande vennootschapsbelastingplicht, waar grondbedrijven ook mee te maken kunnen krijgen, wellicht ook in de tijd als ongelukkig wordt ervaren. Ik zie echter, gelet op het wettelijke fiscale kader en het nagestreefde gelijke speelveld, geen mogelijkheden om voor grondbedrijven of andere overheidsondernemingen waar dit soort situaties zich als gevolg van marktwerking hebben voorgedaan een uitzondering te maken. 4. Diverse moties Tijdens de parlementaire behandeling zijn diverse vraagtekens geplaatst bij de verwachte budgettaire opbrengst, de uitvoeringskosten en de administratieve lasten van de overheidsbedrijven. De gedachte is om een jaar nadat de wet is ingegaan te evalueren hoe betrokken partijen erdoor geraakt zijn. Bij de stemming in de Tweede Kamer zijn 2 moties met algemene stemmen aanvaard. Het betreft de moties onder nummers 8 en 11. Motie Horizontaal Toezicht (nr. 8) Met het oog op het verwachte beslag op de controlecapaciteit van de Belastingdienst zullen Vpb-plichtige overheidsbedrijven zoveel mogelijk onder het model van horizontaal toezicht (hierna: HT ) worden gebracht. De Belastingdienst introduceerde HT in Deze toezichtvorm steunt op het uitgangspunt dat belastingplichtigen meer aangesproken mogen worden op hun eigen verantwoordelijkheden en dat de Belastingdienst en belastingplichtigen een wederzijds belang hebben bij het tot stand brengen van een vertrouwensrelatie, waarbij een onnodig zware toezichtlast met lastige discussies en correcties achteraf vermeden kan worden. De term horizontaal toezicht, zoals de Belastingdienst die hanteert, omvat enerzijds de werkrelatie tussen de Belastingdienst en belastingplichtige/financieel dienstverlener, en anderzijds de wijze waarop het toezicht vorm krijgt. HT vergt dat bij de belastingplichtige sprake is van een stelsel van interne beheersingsmaatregelen dat leidt tot een aanvaardbare aangifte. De Belastingdienst toetst de aanvaardbaarheid van de aangifte door zoveel mogelijk gebruik te maken van het eigen toezicht (interne beheersing en interne controle) van grote ondernemingen en/of financieel dienstverleners en van het externe toezicht hierop (schillenmethode). De Commissie Stevens heeft in 2012 de effectiviteit, de efficiency en de rechtmatigheid van HT onderzocht en kwam tot de conclusie dat HT een belangrijk instrument is bij de controle en handhaving van naleving van fiscale regelgeving. De Commissie concludeerde ook dat HT niet hét, maar slechts een toezichtinstrument is en dat de Belastingdienst tijdens het onderzoek (te) weinig inzicht heeft kunnen verstrekken over hoe hij in de praktijk de kwaliteit van het TCF beoordeelt. De Commissie heeft bij de partijen die hiermee moeten werken: de belastingplichtigen in het ZGO-segment, 4

5 de financieel dienstverlener en de medewerkers van de Belastingdienst, spanning geconstateerd bij het onderwerp TCF. Het TCF betreft een vitaal onderdeel van het HT in het ZGO-segment. Het adequaat (kunnen) toetsen van de deugdelijkheid van het TCF is dus dé kern van het HT in dat segment. Hier ligt volgens de Commissie een belangrijk verbeterpunt. Bij kleinere bedrijven (het MGO-segment) moeten belastingplichtigen grote inspanningen verrichten om te komen tot een adequaat TCF. Deze ondernemingen vallen veelal niet onder de zwaarste eisen van corporate governance (zoals: SOx, Code Tabaksblat, verslaggevingstoezicht van de AFM). Afgezien van de vraag of bij de betrokken overheidsondernemingen sprake is van een voldoende ontwikkeld TCF, kan van horizontaal toezicht door de Belastingdienst op de overheidsondernemingen slechts beperkt sprake zijn. Omdat de veelal open normen nog in de praktijk moeten worden uitgewerkt, is niet duidelijk wanneer wel en wanneer geen sprake is van Vpb-plicht en hoe de belastbare winst moet worden berekend. Ook als de tone at the top goed is en de naleving van fiscale regelgeving en de afdracht van een juist bedrag aan belasting door de overheidsonderneming als een eigen verantwoordelijkheid wordt ervaren, lopen die op tal van punten tegen de vraag aan hoe de wet moet worden toegepast. Het ligt op de weg van de wet- en regelgever om daarbij voldoende houvast te bieden. Het gaat de indiener van de motie er dan ook vermoedelijk niet zozeer om de controle en het toezicht op naleving van regelgeving, maar op de werkwijze tussen overheidsbedrijven en de Belastingdienst om de reikwijdte van regelgeving en de uitwerking in concrete gevallen in kaart te brengen. Daarvoor lijken het raamwerkoverleg zoals dat inmiddels door de Belastingdienst met diverse koepels is opgestart en publicatie door de Belastingdienst van nadere toelichtingen en standpuntbepalingen geschikte middelen mits die publicaties tijdig plaatsvinden. Motie dienstverleningsovereenkomsten (nr. 11) Bij amendement wordt op een belangrijk punt de Vpb-vrijstelling vastgelegd, voor dienstverlening ten behoeve van de publieke taak ook voor zover die op grond van een dienstverleningsovereenkomst plaatsvindt. In de nota naar aanleiding van het verslag is door de Staatssecretaris nog benadrukt dat een wezenlijk verschil bestaat tussen kwalificeerde samenwerking en een dienstverleningsovereenkomst. De tekst van de artikelen 8e en 8f wordt nu echter aangepast, waarmee de Vpb-vrijstelling ook geldt voor voordelen uit activiteiten voor een publiekrechtelijke rechtspersoon of een privaatrechtelijk overheidslichaam in het kader van een dienstverleningsovereenkomst, indien de voordelen uit deze activiteiten bij die publiekrechtelijke rechtspersoon of dat privaatrechtelijke overheidslichaam bij het bepalen van de winst buiten aanmerking zouden blijven ingevolge onderdeel b [op grond van de publieke taakvrijstelling], indien deze activiteiten door die rechtspersoon of dat lichaam zelf zouden zijn verricht Het amendement is als volgt toegelicht: Dit amendement regelt een vrijstelling voor activiteiten die op basis van een dienstverleningsovereenkomst worden verricht door een publiekrechtelijke rechtspersoon of een privaatrechtelijk overheidslichaam, indien deze activiteiten bij de dienstafnemer zouden zijn aangemerkt als activiteiten verricht in verband met de uitoefening van een overheidstaak of van een publiekrechtelijke bevoegdheid waarmee niet in concurrentie wordt getreden. Als gevolg van dit amendement kunnen overheidstaken die voor de overheidstakenvrijstelling kwalificeren onder een dienstverleningsovereenkomst aan een (ander(e)) publiekrechtelijke rechtspersoon of privaatrechtelijk overheidslichaam worden uitbesteed, zonder dat dit lichaam (de aanbieder van de dienst) over deze activiteiten vennootschapsbelasting zou moeten betalen. 5

6 Een dienstverleningsovereenkomst wordt afgesloten uit overwegingen van efficiency- en kwaliteitsdoeleinden. Doel van het amendement is dat het enkele feit dat gekozen wordt voor een dienstverleningsovereenkomst niet automatisch tot gevolg heeft dat men niet in aanmerking komt voor de vrijstelling. De indiener beoogt met dit amendement dat de vormgeving van de vrijstelling zo min mogelijk van invloed is op de keuze van de organisatorische vorm. 5. Afsluitende opmerkingen Met de aanvaarding van het wetsvoorstel door de Tweede Kamer staat de nieuwe regeling zoals die met ingang van 1 januari 2016 gaat gelden wel goeddeels vast. Weliswaar moet de behandeling door de Eerste Kamer nog beginnen, maar het lijkt, mede gezien het Europeesrechtelijke kader, niet aannemelijk dat dit tot grote wijzigingen, of afwijzing van het wetsvoorstel zal leiden. Het wetsvoorstel staat voor 13 januari 2015 op de agenda van de Commissie Financiën. Wanneer de plenaire behandeling zal plaatsvinden is nog niet bekend. Voor de praktijk resteert nu 1 jaar om zich op de nieuwe situatie voor te bereiden. Te hopen is dat het door de Belastingdienst met diverse koepels opgestarte raamwerkoverleg op korte termijn tot meer guidance gaat leiden op de deelterreinen die door de ingestelde werkgroepen worden bestreken. Indien dit leidt tot praktische resultaten die ook met alle betrokken overheidsbedrijven worden gedeeld, kunnen die bedrijven daarmee hun voordeel doen bij het treffen van die voorbereidingen. Team Belastingplicht overheidsbedrijven Loyens & Loeff N.V. 19 december 2014 Voor informatie over de inhoud van deze publicatie kunt u contact opnemen met de contactpersoon van ons team Belastingplicht overheidsbedrijven of met uw reguliere contact binnen Loyens & Loeff. Voor nadere informatie met betrekking tot de modernisering van de Vpb-plicht van overheidsbedrijven wordt verwezen naar internetsite: belastingplichtoverheidsbedrijven.nl. 6

7 Contactpersonen team Belastingplicht overheidsbedrijven prof. mr. dr. A(rco) C.P. Bobeldijk belastingadviseur T: E: Fred. Roeskestraat ED Amsterdam drs. M(arcel) H.J. Buur belastingadviseur T: E: Blaak GA Rotterdam mr. M(aurice) J.J.M. Essers advocaat T: E: Fred. Roeskestraat ED Amsterdam mr. A(lex) M. van Noordenburg belastingadviseur T: E: Utrechtseweg AJ Oosterbeek Disclaimer Hoewel deze publicatie met grote zorgvuldigheid is samengesteld, aanvaarden Loyens & Loeff N.V. en alle andere entiteiten, samenwerkingsverbanden, personen en praktijken die handelen onder de naam Loyens & Loeff, geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit deze uitgave zonder hun medewerking. De aangeboden informatie is bedoeld ter algemene informatie en kan niet worden beschouwd als advies.