Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs

Transcriptie

1 Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs februari 2012 Platform Praktijkonderwijs

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding Het schooldiploma praktijkonderwijs Het kwalificatiedossier... 2 A: Beeld van de doelgroep Inleiding Beeld van de doelgroep Het examenhandboek en het examen Deel B: De kwalificaties Inleiding Formele vereisten Loopbaanperspectief Eisen van het Diploma Praktijkonderwijs De eisen, nader omschreven De organisatie van het examen... 6 Deel C: Uitwerking van de kwalificaties en het examenreglement Inleiding De kerntaken uit het document Leren, Loopbaan en Burgerschap, als streefdoelen Kerntaak 4 LLB: functioneren als werknemer in een arbeidsorganisatie Cognitieve vaardigheden Het examenreglement Deel D: Verantwoording Inleiding Betrokkenen Vertaling van de diploma-eisen in de onderwijsorganisatie Discussiepunten Bronnen Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 1

3 Inleiding 1. Het schooldiploma praktijkonderwijs Praktijkonderwijs is eindonderwijs waarbij leerlingen het onderwijs niet afsluiten met een landelijk vastgesteld diploma dat een civiele waarde vertegenwoordigt. Uit de Wet op het Voortgezet Onderwijs blijkt echter dat het wel mogelijk is om te werken met schooldiploma s. Artikel 29a. Getuigschrift en schooldiploma praktijkonderwijs Leerlingen die een school voor praktijkonderwijs verlaten, ontvangen een getuigschrift praktijkonderwijs, met dien verstande dat het bevoegd gezag aan leerlingen die de opleiding hebben afgerond en daarvoor naar het oordeel van het bevoegd gezag in aanmerking komen, een schooldiploma praktijkonderwijs kan uitreiken. Onze minister stelt het model van het getuigschrift vast. Het bevoegd gezag van een school kan dus op basis van eigen criteria een schooldiploma uitreiken aan leerlingen die een opleiding hebben afgerond. Met dit Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs bieden het Platform Praktijkonderwijs en het Landelijk Werkverband (LWW) de scholen voor praktijkonderwijs een raamwerk waarbinnen een landelijk diploma met het keurmerk van het LWV verstrekt kan worden. Om het Diploma Praktijkonderwijs te kunnen verstrekken maakt de praktijkschool ook eigen keuzes: keuzes t.a.v. de wijze waarop de leerling naar het diploma wordt toegeleid, keuzes t.a.v. de wijze waarop bewezen gaat worden dat een leerling voldoet aan de gestelde eisen. Het verstrekken van een diploma komt tegemoet aan wensen van leerlingen en hun ouders om als volwaardige middelbare scholier gezien te worden. Door het werken met een landelijk diploma kan het diploma een civiele waarde krijgen. Tenslotte zet het werken met een landelijk diploma scholen voor praktijkonderwijs gerichter aan tot het verwezenlijken van de primaire doelstellingen: de leerlingen zo zelfstandig mogelijk laten deelnemen aan de maatschappij en toeleiden naar een zo zelfstandig mogelijk functioneren op een werkplek. Overal waar hij - zijn staat wordt ook zij - haar bedoeld. 2. Het kwalificatiedossier Voor u ligt het Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs. Dit dossier bestaat uit een aantal onderdelen. Deel A bevat een voor alle geïnteresseerden goed leesbare, naar de doelgroep toe geschreven beschrijving van de doelgroep en de taken die de beroepsbeoefenaren uitvoeren en de competenties die daarbij nodig zijn. Tevens bevat het een beschrijving van het examen. In deel B worden op hoofdlijnen de diploma-eisen beschreven. Deze eisen geven weer wat de gediplomeerde moet kunnen als hij gediplomeerd op de arbeidsmarkt start. Daarnaast is beschreven hoe het examen is georganiseerd. In deel C wordt de beroepsbeschrijving van deel B nader uitgewerkt. Deel C is inhoudelijk én methodologisch de uitwerking van deel B. Dit hoofdstuk bevat ook het examenreglement. Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 2

4 In deel D wordt toegelicht hoe het dossier tot stand is gekomen en worden de in het dossier gemaakte keuzen verantwoord. De toelichting en verantwoording hebben mede tot doel te reflecteren op het ontwikkelproces. Ook vindt u hier een verwijzing naar bronnen die voor de verdere uitwerking van dit dossier relevant zijn. Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 3

5 A: Beeld van de doelgroep 1. Inleiding Voor u ligt deel A van het Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs. Dit deel bevat een voor alle geïnteresseerden goed leesbare en naar de doelgroep toe geschreven beschrijving van de doelgroep en de taken die de beroepsbeoefenaren uitvoeren en de competenties die daarbij nodig zijn. Tevens bevat het een beschrijving van het examen. 2. Beeld van de doelgroep Kenmerken voor jou. Je houdt van praktisch werk. Je vindt het leuk om met collega s samen te werken. Je volgt de instructies van je leidinggevende op. Je werkt door. Je werkt volgens afspraak. Je kan omgaan met veranderingen en met druk. Wat voor werk doe je als je werkt? Je voert onder toezicht en/of onder begeleiding van een collega of een leidinggevende ondersteunende werkzaamheden uit. Veel van je werkzaamheden komen regelmatig terug. Je hebt meestal alleen met collega s te maken, soms ook met klanten. Samenwerken met collega s is belangrijk, je houdt van praktisch werk. Waar werk je? Je kan werken in allerlei soorten bedrijven en instellingen in de sectoren Economie en handel, Voedsel en leefomgeving, Techniek, Zorg en welzijn, Groen. 3. Het examenhandboek en het examen. Je ontvangt aan het begin van je examenjaren het Handboek Examinering Praktijkonderwijs. In dit examenhandboek staan de gegevens van je school, het examenreglement, de organisatie van het examen en afspraken tussen jou en de school. De examencommissie van je school controleert of je aan de gestelde eisen voldoet en bepaalt of je aan het eindgesprek kan deelnemen. Het eindgesprek is een gesprek tussen jou en een examinator. In het gesprek kunnen aan bod komen: je schoolontwikkeling, je stages, het benoemen van je sterke en zwakke punten, hoe je daarmee aan de slag bent gegaan, de toekomst. Als je voor dit gesprek een voldoende haalt, ben je geslaagd voor het Diploma Praktijkonderwijs. Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 4

6 Deel B: De kwalificaties 1. Inleiding Voor u ligt deel B van het Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs. In dit deel worden de hoofdlijnen de diploma-eisen beschreven. Deze eisen geven weer wat de gediplomeerde moet kunnen als hij/zij gediplomeerd op de arbeidsmarkt start. Daarnaast staat beschreven hoe het examen georganiseerd is. 2. Formele vereisten Diploma In- en doorstroomrechten Wettelijke beroepsvereisten Branche vereisten Bron- en referentiedocumenten Praktijkonderwijs geen geen geen Het brondocument Leren loopbaan Burgerschap. De kwalificatie-eisen die in dit brondocument worden beschreven vormen samen met de diplomavereisten die in dit kwalificatiedossier zijn beschreven de basis voor het diploma. Landelijke kwalificaties Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent Over de drempels met taal en rekenen, Commissie Meijerink 3. Loopbaanperspectief De opleiding van de praktijkschool heeft als primaire doelstelling: arbeidstoeleiding. Na het behalen van het diploma Praktijkonderwijs zal een groot deel van de gediplomeerden gaan werken. Een deel van de gediplomeerden kan doorstromen naar een AKA-opleiding (Arbeidsmarkt gekwalificeerd Assistent) op MBO-niveau 1 of een BKA-opleiding (Beroeps gekwalificeerd Assistent) op MBO-niveau 1. Een deel kan doorstromen naar een beroepskwalificerende opleiding op MBO-niveau 2; dit is ter beoordeling van de ROC s. Een deel van de leerlingen is aangewezen op gesubsidieerd werk (sociale werkvoorziening, Wajong/jobcoach, dagactiviteitencentrum enz.). 4. Eisen van het Diploma Praktijkonderwijs Er worden eisen gesteld op het gebied van: 1. de kerntaken uit het document Leren, Loopbaan en Burgerschap, als streefdoelen 2. cognitieve vaardigheden 3. voldoende onderwijsdeelname In de volgende paragraaf en in hoofdstuk C wordt dit verder uitgewerkt. 5. De eisen, nader omschreven De kerntaken uit het document Leren, Loopbaan en Burgerschap, als streefdoelen: 1. Benoemt de eigen ontwikkeling en gebruikt middelen en wegen om daarbij passende leerdoelen te bereiken 2. Stuurt de eigen loopbaan 3. Participeert in het politieke domein, in besluitvorming en beleidsbeïnvloeding Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 5

7 4. Functioneert als werknemer in een arbeidsorganisatie 5. Functioneert als kritisch consument 6. Deelnemen in allerlei sociale verbanden en respectvol gebruiken van de openbare ruimte 7. Zorgt voor de eigen gezondheid (vitaal burgerschap) Gezien de primaire doelstelling van het praktijkonderwijs (arbeidstoeleiding) zal nadruk komen te liggen op kerntaak 4: functioneren als werknemer in een arbeidsorganisatie: 1. Werk voorbereiden 2. Werkzaamheden uitvoeren 3. De uitvoering en het resultaat van de werkzaamheden evalueren 4. Werkzaamheden afronden 5. Veilig en milieubewust handelen 6. Zorgdragen voor kwaliteit 7. Samenwerken In hoofdstuk C wordt dit verder uitgewerkt. Cognitieve Vaardigheden Leerlingen voldoen aan de volgende eisen: zij kunnen aantonen dat zij aan het einde van hun schoolperiode een vaardigheidsniveau hebben bereikt dat het mogelijk maakt om op een bij hun capaciteiten passend niveau zo zelfstandig mogelijk deel te nemen aan onze geletterde, gecijferde en gedigitaliseerde samenleving; zij kunnen aantonen dat zij gedurende de schoolperiode hun potenties op het gebied van Nederlandse taal, rekenen en wiskunde en ict ten minste op een bij hen passend niveau tot ontwikkeling hebben gebracht; zij kunnen aantonen dat zij beseffen dat de eigen taak- en werkhouding van fundamenteel belang is bij het behalen van een maximaal resultaat. In hoofdstuk C wordt dit verder uitgewerkt. Voldoende onderwijsdeelname Een leerling heeft voldoende aan het onderwijs deelgenomen bij een aanwezigheid van tenminste 80% gedurende de schoolloopbaan. 6. De organisatie van het examen Het examen bestaat uit twee onderdelen: een check door de examencommissie naar de in een examendossier verzamelde bewijzen van de gestelde eisen, een eindgesprek tussen de examenkandidaat en een examinator. De rol van de examencommissie Iedere school stelt een examencommissie samen. Deze examencommissie komt bijeen aan het eind van de schoolloopbaan en bepaalt dan of een potentiële schoolverlater voldoet aan de gestelde eisen en mag deelnemen aan het eindgesprek. Als een leerling niet voldoet aan de eisen van voldoende bewijzen en/of voldoende onderwijsdeelname is die leerling altijd een bespreekgeval. De commissie zal informatie inwinnen bij het team (mentoren, zorgteam, docenten die een bewijs niet verstrekt hebben) om zich een beeld te vormen van de leerling en zijn/haar prestaties. Als er sprake is van een positieve ontwikkeling en/of van bijzondere omstandigheden kan de commissie alsnog besluiten tot voordracht voor het eindgesprek, of de voorwaarden aangeven waaronder alsnog aan de gestelde eisen kan worden voldaan. Zie ook artikel 6 van het examenreglement. De rol van de examinator Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 6

8 Iedere praktijkschool heeft enkele collega s laten opleiden tot vakbekwaam of bevoegd assessor, en wisselt in de examenperiode één of meerdere assessoren uit met een collega-school. De assessoren van de scholenkoppels spreken onderling af waar het gesprek zich op zal richten: de schoolontwikkeling, stages, het benoemen van sterke en zwakke punten, hoe de leerling daarmee aan de slag is gegaan, de toekomst, onderdelen waar de leerling trots op is, enz.. Het Handboek Examinering Praktijkonderwijs Aan het begin van de examenperiode ontvangt iedere leerling het Handboek Examinering Praktijkonderwijs. Dit examenhandboek heeft een algemeen deel waarin o.a. het reglement sterk verkort wordt weergegeven en dat een schooleigen deel bevat met o.a. de schoolgegevens en afspraken tussen leerlingen en school. Het examen Na een globale check op het examendossier (dat is immers al door de examencommissie van de praktijkschool gekeurd) vindt een gesprek plaats tussen leerling en examinator. Dit gesprek duurt ± 20 minuten. Bij dit gesprek kan een voor de leerling vertrouwde docent zoals bijvoorbeeld de mentor aanwezig als steun voor de leerling. Als het gesprek met een voldoende wordt afgesloten, ontvangt de leerling een examenbriefje, een bewijs dat het examen met goed gevolg is afgesloten. Het diploma Het diploma (en eventueel een cijferlijst) voldoet aan de eisen die gesteld worden in de circulaire Regeling vervanging bijlagen bij de Regeling modellen diploma s v.w.o. h.a.v.o. v.m.b.o. d.d. 29 mei 2010, kenmerk VO/OK-2010/ De school is verplicht om aan leerlingen die geen diploma ontvangen het getuigschrift praktijkonderwijs uit te reiken. Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 7

9 Deel C: Uitwerking van de kwalificaties en het examenreglement 1. Inleiding Voor u ligt deel C van het Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs. In dit deel wordt de beroepsbeschrijving van deel B nader uitgewerkt. Deel C is inhoudelijk én methodologisch de uitwerking van deel B. Tevens is het examenreglement opgenomen. 2. De kerntaken uit het document Leren, Loopbaan en Burgerschap, als streefdoelen 1. Kerntaak 1: Benoemt zijn eigen ontwikkeling en gebruikt middelen en wegen om daarbij passende leerdoelen te bereiken Benoemt leerdoelen voor de eigen ontwikkeling. Inventariseert geschikte manieren van leren. Kiest bij de situatie en bij zichzelf passende manieren van leren. Plant zijn eigen leerproces en voert het uit. Evalueert de gekozen manier van leren. 2. Kerntaak 2: Stuurt de eigen loopbaan Reflecteert op eigen kwaliteiten en motieven Onderzoekt welk werk er is en wat bij hem past. Stuurt de eigen loopbaan en onderneemt acties die daarbij nodig zijn. 3. Kerntaak 3: Participeert in het politieke domein, in besluitvorming en beleidsbeïnvloeding Oriënteert zich op onderwerpen waarover politieke besluiten genomen worden. Vormt een eigen mening. Onderneemt acties naar aanleiding van gemaakte keuzen. 4. Kerntaak 4: Functioneert als werknemer in een arbeidsorganisatie Gedraagt zich als werknemer bij het uitvoeren van het werk. Maakt gebruik van werknemersrechten. Stelt zich collegiaal op. Aspecten van het werknemersgedrag kunnen zijn: Op tijd komen en aanwezigheid Afspraken nakomen (tussen school en bedrijf) Omgaan met voorschriften, protocollen en bedrijfsregels, Blijk geven van verantwoordelijkheidsgevoel. Omgaan met leidinggevende (= accepteren van taken en leiding.) Omgaan met collega's, sociale vaardigheden en in teamverband kunnen werken Betrouwbaarheid (= een leerling houdt zich aan regels en afspraken, houdt zich aan de werkopdracht, en zijn uitspraken zijn waarheidsgetrouw. Daarnaast uiteraard: niets ontvreemden.) Hulp vragen als er problemen zijn, omgaan met kritiek en adviezen Concentratie en doorzettingsvermogen (= de leerling kan gedurende langere tijd werken zonder zich te laten afleiden en, ondanks tegenslag, zijn taak afmaken.) Initiatief (=actief meedenken bij het werk door middel van vragen stellen, meedenken; zien dat er extra werk gedaan moet worden en uit zichzelf beginnen of een voorstel doen aan de begeleider.) Kunnen ontvangen van leiding (= de leerling voert een opdracht zonder commentaar uit na geluisterd te hebben naar de stagebegeleider.) Inzet (= de leerling doet zijn best om een taak tot een goed einde te brengen) Motivatie (= geïnteresseerd zijn in het werk.) Uiterlijke verzorging en zich op een adequate wijze kunnen presenteren. Veilig kunnen werken op de werkplek. Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 8

10 5. Kerntaak 5: Functioneert als kritisch consument Oriënteert zich op de consumentenmarkt en houdt rekening met eigen wensen en mogelijkheden. Onderneemt acties om producten en diensten aan te schaffen. 6. Kerntaak 6: Deelnemen in allerlei sociale verbanden en respectvol gebruiken van de openbare ruimte Neemt deel in diverse sociale verbanden en leeft in de openbare ruimte. Voert activiteiten uit voor de leefbaarheid van zijn sociale omgeving. 7. Kerntaak 7: Zorgt voor de eigen gezondheid (vitaal burgerschap) Zoekt informatie over een gezonde leefwijze. Beslist op basis van informatie en handelt ernaar. Onderneemt activiteiten om de gezondheid te bevorderen. 3. Kerntaak 4 LLB: functioneren als werknemer in een arbeidsorganisatie Gezien de primaire doelstelling van het praktijkonderwijs (arbeidstoeleiding) zal nadruk komen te liggen op kerntaak 4: functioneren als werknemer in een arbeidsorganisatie. Leerdoelen De school bereidt de leerling voor op het werk dat hij kan gaan doen. Hij leert dan ook: Hoe hij opdrachten van ervaren collega s en van zijn baas uitvoert. Vragen te stellen als hij iets niet begrijpt. Hoe hij samenwerkt met collega s. Te zien hoe zijn werk samenhangt met wat er verder in het bedrijf gebeurt. De opdrachten zo goed als hij kan en op tijd uit te voeren. Zijn werk veilig te doen, zowel voor zichzelf als voor anderen. Zich sociaal op te stellen. Zijn gedrag op de werkplek af te stemmen op wat in het bedrijf als gewoon wordt gezien. Hoe hij op de werkplek nieuwe dingen kunt leren. Leertaken De leerling werkt aan zijn leerdoelen door middel van de volgende leertaken. Voorbereiden van het werk dat hij gaat doen Het werk start met de voorbereiding: Hij krijgt een werkopdracht en begrijpt deze. Hij weet wanneer de opdracht af moet zijn. Hij zet het gereedschap en materiaal klaar dat hij nodig hebt. Hij werkt samen met collega s of zijn baas Hij volgt instructies en procedures op Uitvoeren van de werkzaamheden Aandacht en begrip tonen Samenwerken en overleggen Materialen en middelen inzetten Instructies en procedures opvolgen Omgaan met verandering Met druk en tegenslag omgaan Evalueren en de uitvoering en het resultaat van de werkzaamheden bespreken Samenwerken en overleggen Leren De werkzaamheden afronden Samenwerken en overleggen Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 9

11 Veilig en milieubewust handelen Dit begint met het overzichtelijk houden van de werkplek. Tijdens het werk houd hij rekening met de veiligheid en het milieu: Hij gebruikt materialen en gereedschappen op de juiste manier. Hij beschermt zichzelf bij het werk op de goede manier door middel van bijvoorbeeld kleding of beschermingsmiddelen zoals helm, bril of handschoenen. Hij verspilt geen materiaal en energie. Hij werkt volgens de regels over veiligheid en milieu die in het (stage)-bedrijf gelden. Hij herkent onveilige situaties. Hij meldt onveilige situaties of milieuvervuiling aan zijn collega s of baas. Hij verzamelt afval en restmateriaal op de werkplek en voert het af volgens de regels. Zorgdragen voor kwaliteit Hij volgt in zijn werk de lijn van eerst denken, dan doen, dan nakijken. Hij zorgt dus voor kwaliteit: Hij kent de waarde van het materiaal en gereedschap waar hij mee werkt; hij zorgt er goed voor en verspilt geen materiaal. Hij werkt zo precies mogelijk; daar richt hij zich op. Als er bij het werk iets mis gaat, herken hij dat en schakel je hulp in. Hij kijkt zelf of met zijn baas zijn werk na en kan hier ook een oordeel over geven. Hij komt de afspraken na die met collega s en baas over het werk zijn gemaakt. Hij werkt volgens de regels die in het bedrijf gelden. Goed samenwerken Op het werk is de leerling samen met anderen. Daar gaat hij goed mee om: Hij gaat sociaal, in harmonie om met collega s en baas. Hij kan omgaan met afwisselend werk. Hij is aanwezig bij werkbesprekingen; hij luistert naar collega s en baas; als hij vragen heeft, stelt hij die. Hij gedraagt zich op het werk op de wijze die gewoon wordt gevonden; maar hij zorgt daarbij wel voor zijn eigen veiligheid en welzijn. Op het werk drukt hij zichzelf goed uit: hij zegt wat hij bedoelt en kan dit duidelijk overbrengen. Naast deze werkprocessen vinden we de volgende aspecten van werknemersgedrag belangrijk: Op tijd komen Aanwezigheid (80%) Afspraken nakomen (tussen school en bedrijf) Omgaan met leidinggevende (accepteren van leiding) Doorzettingsvermogen Motivatie Werktempo Uiterlijke verzorging en presentatie 4. Cognitieve vaardigheden Leerlingen van het praktijkonderwijs zijn voor wat betreft hun schoolse vaardigheden, een zeer heterogene groep. Bij vakken als Nederlandse taal, rekenen en wiskunde en informatiekunde is het adagium dan ook: onderwijs op maat. Leraren stemmen het onderwijsaanbod af op de individuele mogelijkheden en wensen van leerlingen. Leerlingen leren en ontwikkelen hun competenties aan de hand van (leer)opdrachten of taken met zowel praktijk- als theoriecomponenten. Algemene werknemersvaardigheden en beroepsspecifieke vaardigheden krijgen naar mate leerlingen verder komen, geleidelijk een steeds duidelijker plek in het onderwijsaanbod. Door de bijzondere aard van het onderwijsaanbod is het niet mogelijk de opbrengsten/resultaten van het taalen rekenonderwijs te beoordelen met een gestandaardiseerde eindtoets. Leerlingen tonen dat wat zij beheersen aan via hun examendossier. Een goed examendossier bevat dus naast bewijzen van behaalde Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 10

12 resultaten in de praktische vakken, certificaten/(deel)kwalificaties gericht op beroep of arbeid en gerealiseerde competenties, ook bewijzen van beheerste vaardigheden Nederlandse taal en rekenen/wiskunde en bewijzen van de beheerste digitale vaardigheden. Belangrijk is dat leerlingen kunnen aantonen dat zij op hun niveau voortgang hebben geboekt bij het verwerven van de cognitieve kennis en vaardigheden. Leerlingen documenteren hun voortgang in de ontwikkeling in het examendossier. In het examendossier zijn de resultaten opgenomen van taken die op basis van het individuele curriculum en de daaruit afgeleide leerdoelen voor de leerling zijn gemaakt. Via hun examendossier maken leerlingen duidelijk dat zij nu weten, kunnen en begrijpen wat zij eerst nog niet wisten, konden of begrepen. De norm voor vooruitgang ligt dus in de leerling zelf. Leerlingen illustreren in het eindgesprek welke inspanning zij hebben geleverd om de beoogde doelen zo goed mogelijk te bereiken en welke persoonlijke kenmerken daarbij voor hen van belang zijn geweest. 5. Het examenreglement Inhoudsopgave reglement 1. Algemeen 2. Begrippen 3. Totstandkoming en wijziging 4. Publicatie 5. Eisen 6. De examencommissie 7. Beroepsmogelijkheid 8. Tot slot Artikel 1: Algemeen Een algemeen uitgangspunt is dat alle leerlingen die zijn toegelaten tot een school voor praktijkonderwijs (en tot de doelgroep behoren) ook het diploma praktijkonderwijs kunnen behalen, ondanks de grote variatie in mogelijkheden, vaardigheden en competenties. Aan het behalen van het diploma praktijkonderwijs worden eisen gesteld: er moeten bewijzen op het gebied van Leren Loopbaan en Burgerschap, er moeten bewijzen zijn van de voortgang op het terrein van de cognitieve vaardigheden er is voldoende deelname aan het onderwijsproces geweest. Een leerling die de benodigde bewijzen niet gehaald heeft en/of onvoldoende aan het onderwijsproces heeft deelgenomen kan alsnog opgaan voor het eindgesprek als er sprake is van: een positieve ontwikkeling en/of van bijzondere omstandigheden. Dit ter beoordeling van de examencommissie. Als een leerling niet aan de eisen voldoet geeft de commissie de voorwaarden aan waaronder alsnog aan de gestelde eisen kan worden voldaan. De school is verplicht om aan leerlingen die geen schooldiploma ontvangen het getuigschrift praktijkonderwijs uit te reiken. Artikel 2: Begrippen In dit reglement wordt bedoeld met: Bewijs: schriftelijke verklaring van de docent dat een leerling voldoet aan een bepaald eisenpakket, bepaalde leerdoelen heeft behaald of heeft deelgenomen aan bepaalde activiteiten. Examendossier: de verzamelde bewijzen. Leerlingen: alle leerlingen die op de school staan ingeschreven. Teamleden: personeelsleden die lesgeven of een andere taak hebben. Directie: de directeur. Mentor: groepsleerkracht of docent. Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 11

13 Examencommissie: de commissie die beoordeelt of een leerling voldoet aan de eisen die gesteld worden en aan het afsluitende gesprek deel kan nemen. Medezeggenschapsraad: de gekozen groep leerkrachten en ouders die meedenkt, praat en beslist over schoolzaken en daarover adviseert aan het bevoegd gezag. Assessor, examinator: de vakbekwame of bevoegde assessor van de collega-school die het eindgesprek met de examenkandidaat voert Examenhandboek: een beknopte weergave van het diplomareglement en de schooleigen invulling en afspraken. Overal waar hij - zijn staat wordt ook zij - haar bedoeld. Artikel 3: Totstandkoming en wijziging Het reglement diplomering wordt vastgesteld door het Platform Praktijkonderwijs. Voorstellen tot wijziging kunnen worden gedaan door de deelnemende scholen. Het reglement wordt jaarlijks door het Platform geëvalueerd. De schooleigen aanvulling op het reglement wordt vastgesteld door de directie. Voorstellen tot wijziging van de schooleigen aanvulling kunnen worden gedaan door de teamvergadering van de praktijkschool en de medezeggenschapsraad. Artikel 4: Publicatie Het Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs en de schooleigen aanvulling liggen ter inzage bij de directie en de schooladministratie. Het wordt als onderdeel van het Handboek Examinering Praktijkonderwijs uitgereikt aan (de ouders van) leerlingen die zijn overgegaan naar de examenperiode. Een verkorte versie van dit reglement en de aanvulling wordt opgenomen in de schoolgids, leerlingengids en op de website. Artikel 5: Eisen Aan de leerlingen worden de volgende eisen gesteld: A. De kerntaken uit het document Leren, Loopbaan en Burgerschap, als streefdoelen: 1. Kerntaak 1: Benoemt zijn eigen ontwikkeling en gebruikt middelen en wegen om daarbij passende leerdoelen te bereiken Benoemt leerdoelen voor de eigen ontwikkeling. Inventariseert geschikte manieren van leren. Kiest bij de situatie en bij zichzelf passende manieren van leren. Plant zijn eigen leerproces en voert het uit. Evalueert de gekozen manier van leren. 2. Kerntaak 2: Stuurt de eigen loopbaan Reflecteert op eigen kwaliteiten en motieven Onderzoekt welk werk er is en wat bij hem past. Stuurt de eigen loopbaan en onderneemt acties die daarbij nodig zijn. 3. Kerntaak 3: Participeert in het politieke domein, in besluitvorming en beleidsbeïnvloeding Oriënteert zich op onderwerpen waarover politieke besluiten genomen worden. Vormt een eigen mening. Onderneemt acties naar aanleiding van gemaakte keuzen. 4. Kerntaak 4: Functioneert als werknemer in een arbeidsorganisatie Gedraagt zich als werknemer bij het uitvoeren van het werk. Maakt gebruik van werknemersrechten. Stelt zich collegiaal op. Aspecten van het werknemersgedrag kunnen zijn: Op tijd komen en aanwezigheid Afspraken nakomen (tussen school en bedrijf) Omgaan met voorschriften, protocollen en bedrijfsregels, Blijk geven van verantwoordelijkheidsgevoel. Omgaan met leidinggevende (= accepteren van taken en leiding.) Omgaan met collega's, sociale vaardigheden en in teamverband kunnen werken Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 12

14 Betrouwbaarheid (= een leerling houdt zich aan regels en afspraken, houdt zich aan de werkopdracht, en zijn uitspraken zijn waarheidsgetrouw. Daarnaast uiteraard: niets ontvreemden.) Hulp vragen als er problemen zijn, omgaan met kritiek en adviezen Concentratie en doorzettingsvermogen (= de leerling kan gedurende langere tijd werken zonder zich te laten afleiden en, ondanks tegenslag, zijn taak afmaken.) Initiatief (=actief meedenken bij het werk door middel van vragen stellen, meedenken; zien dat er extra werk gedaan moet worden en uit zichzelf beginnen of een voorstel doen aan de begeleider.) Kunnen ontvangen van leiding (= de leerling voert een opdracht zonder commentaar uit na geluisterd te hebben naar de stagebegeleider.) Inzet (= de leerling doet zijn best om een taak tot een goed einde te brengen) Motivatie (= geïnteresseerd zijn in het werk.) Uiterlijke verzorging en zich op een adequate wijze kunnen presenteren. Veilig kunnen werken op de werkplek. 5. Kerntaak 5: Functioneert als kritisch consument Oriënteert zich op de consumentenmarkt en houdt rekening met eigen wensen en mogelijkheden. Onderneemt acties om producten en diensten aan te schaffen. 6. Kerntaak 6: Deelnemen in allerlei sociale verbanden en respectvol gebruiken van de openbare ruimte Neemt deel in diverse sociale verbanden en leeft in de openbare ruimte. Voert activiteiten uit voor de leefbaarheid van zijn sociale omgeving. 7. Kerntaak 7: Zorgt voor de eigen gezondheid (vitaal burgerschap) Zoekt informatie over een gezonde leefwijze. Beslist op basis van informatie en handelt ernaar. Onderneemt activiteiten om de gezondheid te bevorderen. B. Cognitieve Vaardigheden (Doorstroommogelijkheden vervolgonderwijs) Leerlingen voldoen aan de volgende eisen: zij kunnen aantonen dat zij aan het einde van hun schoolperiode een vaardigheidsniveau hebben bereikt dat het mogelijk maakt om op een bij hun capaciteiten passend niveau zo zelfstandig mogelijk deel te nemen aan onze geletterde, gecijferde en gedigitaliseerde samenleving; zij kunnen aantonen dat zij gedurende de schoolperiode hun potenties op het gebied van Nederlandse taal, rekenen en wiskunde en ict ten minste op een bij hen passend niveau tot ontwikkeling hebben gebracht; zij kunnen aantonen dat zij beseffen dat de eigen taak- en werkhouding van fundamenteel belang is bij het behalen van een maximaal resultaat. C. Voldoende onderwijsdeelname De deelname aan het onderwijs is voldoende. Bij de afzonderlijke onderdelen zoals bij de te behalen bewijzen en de stages was de leerling voor ten minste 80% aanwezig; over de hele schoolloopbaan was het aanwezigheidspercentage 90%. Artikel 6: De examencommissie 1. De Examencommissie bestaat uit: de directeur, tevens voorzitter van de commissie. een secretaris de examinator (assessor) van de eigen school De commissie komt bijeen aan het eind van de schoolloopbaan. De voornaamste taak van de examencommissie is: het beoordelen of de leerling voldoet aan de eisen, zoals gesteld in artikel 5 een besluit neemt over het al dan niet laten deelnemen aan het eindgesprek het aangeven van condities waaronder het diploma praktijkonderwijs alsnog behaald kan worden Artikel 7: De beroepsprocedure Een leerling (of zijn ouders) kunnen in beroep gaan tegen het besluit van de Examencommissie van de school om het diploma praktijkonderwijs niet te verstrekken. Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 13

15 Dit beroep wordt binnen één week schriftelijk bij de Examencommissie van de school, t.a.v. de voorzitter, ingesteld. De Examencommissie van de school legt het beroep voor aan een bovenschoolse geschillencommissie. Deze geschillencommissie is een ad-hoc commissie die per geschil wordt samengesteld door het regio-overleg van de aangesloten praktijkscholen. De commissie bestaat uit 3 leden van of namens het regio-overleg; de directeur van de school waarmee ouders een geschil hebben zit niet in deze commissie. De geschillencommissie stelt binnen twee weken een onderzoek in, hoort de motivatie van de Examencommissie en de ouders/leerling, oordeelt vervolgens naar redelijkheid en billijkheid en neemt een bindend besluit. Dit besluit wordt met redenen omkleed binnen 5 werkdagen schriftelijk aan de leerling c.q. zijn ouders mede gedeeld. Artikel 8: Tot slot In alle gevallen waarin dit reglement en de aanvulling erop niet voorziet en voor zover het de gang van zaken van de examencommissie betreft, beslist de voorzitter van de examencommissie. Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 14

16 Deel D: Verantwoording 1. Inleiding Voor u ligt deel D van het Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs. In dit deel wordt toegelicht hoe het dossier tot stand is gekomen en worden de in het dossier gemaakte keuzen verantwoord. De toelichting en verantwoording hebben mede als doel te reflecteren op het ontwikkelproces. Ook vindt u hier een verwijzing naar bronnen die voor de verdere uitwerking dit dossier relevant zijn. 2. Betrokkenen De Stuurgroep Praktijkonderwijs Den Haag heeft in 2006 het initiatief genomen gezamenlijk een schooldiploma Praktijkonderwijs te verstrekken aan de leerlingen van de zes aangesloten praktijkscholen en heeft voor dat schooldiploma een reglement opgesteld. Het Platform Praktijkonderwijs heeft het reglement van de Stuurgroep Praktijkonderwijs Den Haag als uitgangspunt gebruikt en bewerkt om het in lijn te brengen met de landelijk gemaakte afspraken over het in beeld brengen van opbrengsten door middel van bewijzen, (branche-) certificaten en (AKA/niveau 1) diploma s. De werkgroep die dit kwalificatiedossier heeft samengesteld bestaat uit de volgende leden: naam: functie: Jan Huisman Platform PrO Dennis Heijnens Platform PrO Ferrie de Graaf Hofstede Praktijkonderwijs, Den Haag Harry Mulder Hofstede Praktijkonderwijs, Den Haag Liesbeth Versluis Pouwer Praktijkonderwijs, Utrecht Connie van Breenen Praktijkschool West Friesland Anneke Lassing-van Midden Onderwijsconsultancy en ontwikkeling BV 3. Vertaling van de diploma-eisen in de onderwijsorganisatie We realiseren ons dat er veel werk in de scholen verzet is c.q. moet worden om te kunnen voldoen aan de eisen die in dit dossier zijn uitgewerkt. Het onderwijsprogramma kenmerkt zich door maatwerk, individuele aanpak, flexibiliteit en een didactische aanpak die gericht is op de mogelijkheden van de doelgroep. Om het Diploma Praktijkonderwijs te kunnen verstrekken maakt de praktijkschool eigen keuzes t.a.v. de wijze waarop de leerling naar het diploma wordt toegeleid, de wijze waarop bewezen gaat worden dat een leerling voldoet aan de gestelde eisen. 4. Discussiepunten Tijdens de bijeenkomsten van de Werkgroep Haaglandendiploma, de Stuurgroep Praktijkonderwijs Den Haag, het Platform Praktijkonderwijs en tijdens een aantal voorlichtingsbijeenkomsten kwamen diverse discussiepunten aan de orde: In principe zijn de eisen zodanig dat alle tot de doelgroep behorende leerlingen, ondanks de grote variatie in mogelijkheden, vaardigheden en competenties, aan die eisen kunnen voldoen. Dat leerlingen die in verbrede toelating zijn aangenomen waarschijnlijk niet aan de eisen kunnen voldoen en dus geen Diploma Praktijkonderwijs zullen ontvangen is evident. Dit behoren deze leerlingen en hun ouders dan ook al bij de toelating te horen te krijgen. Het algemeen einddoel is voor iedere school hetzelfde, de weg er naar toe is schooleigen. Het algemeen reglement geldt voor alle scholen, iedere school werkt daarnaast een schoolspecifiek deel uit waarin Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 15

17 verantwoord wordt hoe de bewijzen tot stand komen enz.. Ook het examenhandboek bevat zowel hoofdstukken die voor alle praktijkschoolleerlingen gelden als schooleigen hoofdstukken. De doelgroep is qua cognitieve vaardigheden dermate gevarieerd dat einddoelen niet algemeen en hard gesteld kunnen worden. Het gaat nadrukkelijk om het waarderen van de prestatie gerelateerd aan de inspanning. Bij het waarderen van de voortgang mogen inspanning en prestatie niet ontkoppeld worden. Leerlingen kunnen op verschillende manieren voortgang laten zien. Met behulp van de beheersingdoelentool kan de voortgang van leerlingen bij de AVO-vakken op een eenvoudige wijze in beeld gebracht worden. Dit kan met het registreren van de voortgang aan de hand van eigen leerlijnen en de daaraan ontleende, in kleine stappen uiteengelegde leerdoelen. Het vereiste aanwezigheidspercentage, 80%, is ruim. Omdat dit een algemeen aanvaard percentage is bij veel opleidingen is dit percentage ook in dit dossier gehandhaafd. Dit betekent echter niet dat leerlingen één dag in de week of één jaar in vijf jaar kunnen verzuimen. Het vereiste aanwezigheidspercentage geldt voor ieder te behalen bewijs. Een paar dagen verzuim tijdens een cursus van bijvoorbeeld 15 weken zet het behalen van het bewijs al onder druk. Voldoen aan de aanwezigheidseis geeft de school bovendien extra handvat om verzuim verder terug te dringen. De relatie tot AKA. De opleiding tot werknemer vanuit de praktijkschool en de opleiding tot AKA liggen wat onderwijsinhoud betreft dicht tegen elkaar aan, de eisen die aan AKA gesteld worden zijn echter veel harder. Er zijn scholen die hun AKA-leerlingen geen examen Praktijkschooldiploma laten doen. Dit is een onjuiste positionering van het Diploma Praktijkonderwijs: het Diploma Praktijkonderwijs is er voor alle (tot de doelgroep behorende) praktijkschoolleerlingen. Het AKA-diploma is slechts voor een deel van de leerlingen, bovenop en na het behalen van het Diploma Praktijkonderwijs. 4. Bronnen Reglement Schooldiploma Praktijkonderwijs, Stuurgroep Praktijkonderwijs Den Haag Het brondocument Leren loopbaan en Burgerschap, Landelijke Kwalificaties MBO: Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent, cohort Over de drempels met taal en rekenen, commissie Meijerink Competentiegericht praktijkonderwijs, Praktijknet 2005 Bewijzen, certificeren en kwalificeren in het praktijkonderwijs, Ina Berlet en Marjolein Haandrikman, SLO, februari 2010 De ministeriële circulaire Regeling vervanging bijlagen bij de Regeling modellen diploma s v.w.o. h.a.v.o. v.m.b.o., kenmerk VO/OK-2010/210413, 29 mei 2010 Kwalificatiedossier en examenregeling Diploma Praktijkonderwijs, blz. 16