Seminariereeks Sociaal Werk de toekomst in!

Transcriptie

1 Seminariereeks Sociaal Werk de toekomst in! Academiejaar Organisatie: - Opleiding Master in het Sociaal Werk, K.U.Leuven - Onderzoeksdomein Laatmoderniteit, verzorgingsstaat en sociaal werk van het Centrum voor Sociologisch Onderzoek, K.U.Leuven

2 Seminariereeks Sociaal werk de toekomst in! Academiejaar Vermaatschappelijking van de zorg: Een veranderende samenleving, (g)een veranderende sociale professie?! Prof. Dr. Hans van Ewijk Vrijdag 11 november 2011

3 De verschuiving in de sociale kwestie Hans van Ewijk bijzonder hoogleraar grondslagen maatschappelijk werk

4 De verschuiving van de sociale kwestie Hans van Ewijk Bijzonder hoogleraar Grondslagen van het maatschappelijk werk, UvH ( ) Lector Sociaal beleid en sociaal werk (HU, ) Gasthoogleraar Tartu Universiteit ( )

5 De vooruitgangsstaat De kracht van splitsen De kracht van het deel De kracht van bewijzen De kracht van toegepaste kennis De kracht van de democratie De kracht van de industrie De kracht van de toekomst Vrijheid, gelijkheid, broederschap

6 Inrichting van de verzorgingsstaat Sociale kwestie: Bestrijden armoede, ongeletterdheid, onbeschaafdheid. Sociale toestand als blikveld Bouwen van nationale systemen: Onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting, arbeidsmarkt, sociale zekerheid, incl. maatschappelijke dienstverlening (Beveridge) Gelijke kansen, toegankelijkheid Doelgroepenbeleid en emancipatiebewegingen

7 Maatschappelijk werk 1 Achterstandsbeleid per definitie Emancipatoir Doelgroepgericht Oplossingsgericht Differentiëring van voorzieningen, beroepen, methodieken Traditionele professionalisering

8 Breuken in de verzorgingsstaat Verdoelgroeping Fragmentatie en specialisatie Overheid burger relatie als dominant en juridisch Afhankelijk makend Sturen en roeien Staten als ondernemingen

9 Twijfel aan vooruitgangs- en verzoringsstaat Vooruitgang als vernietiging Boven het hoofd groeiende complexiteit Onbeheersbaarheid Kostenpost Richtlingloosheid, open horizon Zwakkere inbedding

10 Van vooruitgangsstaat naar staat van complexiteit Van sociale toestand naar sociaal functioneren Je positioneren en profileren en verbinden als kernprobleem De hoge mate van sociale sensitiviteit Van geloof in vooruitgang naar managen van complexiteit Individualisme en groepjessamenleving Adaptatie en accomodatie

11 Omvang van het sociaal psychische 1/3 EU bevolking leidt aan sociaal psychische problemen 1 miljoen Nederlanders depressief 1 miljoen Nederlanders zitten in de Geestelijke Gezondheidszorg (potentieel meer dan 2 miljoen; is één op 7). België heeft meeste ggz hospitaalbedden in Europa 1 op 7 jeugdigen in geïndiceerde zorg

12 Groei van het sociaal psychische Geestelijke gezondheidszorg en jeugdzorg kent groei van circa 10% per jaar Gevangenissen vertienvoudigd in 50 jaar (nu licht dalend) Wajong: instroom meer dan verdubbeld in zes jaar tijds Stijging autisme en lvg-problematieken Institutionele oplossingen

13 De borderline Het grijze gebied tussen net wel en net niet Jaarlijks 10% meer die de grens overschrijden naar institutionele hulpverlening Versterken tussenkracht Stress buffering zone

14 De casus Ondiep 8000 inwoners 600 uitgeplaatsten 160 plaatsende instanties Honderden professionals de buurt in Niet van de buurt

15 Analyse Foute vermaatschappelijking Doorgeslagen specialisatie Vergaande fragmentisering in eerste lijn Fout perspectief

16 De wereld van de stoornissen Ruim 300 dsm (diagnostic mental disorders) Categorisering Protocollen Is drievoudig isolement: Persoon uit zijn omgeving halen In persoon stoornis vaststellen Geprotocollisseerde behandeling is reductie cliënt professional relatie

17 Andere typologie Dolend Vastgelopen Geïsoleerd Ontaard Slachtoffer

18 Verklaring? Niet stoornis of sociaal economische, of culturele achtergrond is de oorzaak. Kunnen wel remmende of bevorderende werking hebben. Geen genetische revolutie Geen agressieve markt van welzijn en geluk Oorzaak ligt in toenemende complexiteit en sociale normativiteit Je sociaal gedragen en sociaal verhouden kernopgaven

19 Vormen van kapitaal Status kapitaal; geboorte telt Financieel kapitaal (Marx, Smith): geld telt Educatief en cultureel kapitaal (Bourdieu): opleiding belangrijkste Sociaal kapitaal (Putnam): sociale competenties en sociaal netwerk doorslaggevend

20 Tussen burgerkracht en systeemkracht Als individu, groep of buurt even of chronisch tekort schiet Niet direct in systeem oplossingen schiet Nodig: tussenkracht

21 Beleidsbewegingen Lokalisering van sociaal beleid. Privatisering van beleid. Versterken civil society; individueel, informeel, vrijwilligerswerk, uitvoering sociaal beleid.

22 Actief burgerschap Versterken eigen verantwoordelijkheid (leer- en werkomstandigheden, gedrag) Versterken sociale verantwoordelijkheid (binnen familie, buurt, publieke ruimte, samenleving) Op basis van systeem van rechten en plichten (verzorgingsstaat)

23 Geen standaard burgerschap Relatief burgerschap, ieder naar vermogen. Draagkracht, draaglast, draagvlak. Compensatie. Omgeving aanpassen. Relationeel burgerschap. Iedereen moet meedoen, incl. markt en staat. Vraagt mede- en eigenverantwoordelijkheid van alle actoren (geen centrale macht?)

24 Een sociale tussenzone Bevorderen eigen kracht/in stand houden eigen kracht Ondersteuning aan mensen met een chronisch sociale problematiek Interventies in kritieke situaties Drie kern gebieden: maatschappelijk opvoeden, begeleidende zorg, sociale verbinding.

25 Kenmerkend voor de sociale zone Grijs gebied van professionaliteit en inzet van burgers Van systeem naar context Van gelijke naar ongelijke behandeling Van cliënt > klant > burger Activeren naar werk, onderwijs, netwerken en activiteiten Inbedden in werk, onderwijs, eigen omgeving

26 Wat leert (bepaald soort) onderzoek? 1. De kracht van zelfherstel 2. De kracht van de relatie (professional burger) 3. De relativiteit van specifieke methodieken 4. De elementen in het professioneel handelen 5. Ervaren baat is leren omgaan met door de betrokkene en zijn omgeving 6. Deel zit in leren leven met en niet in grootse veranderingen in de stoornis of economische situatie. 7. Respecteren niche.

27 De metafoor van de professionele vriend Iemand die je bijstaat, die zorgt dat het voor elkaar komt. = partner, ouder, kind, vriend = iemand uit eigen netwerk met vakdeskundigheid = vrijwilliger als mentor, coach, bemiddelaar = professionele vriend (die je bijstaat) immateriële bijstand + hulp van specialist / expert / systeem

28 Samenspel Door generieke basisprofessional in complexe situaties Met om zich heen een netwerk van andere professionals (huisarts, leerkracht, verzorgenden) En vooral ook een informeel netwerk (familie, vrienden, mentoren, vrijwilligers) Gemandateerd vanuit de keten (instituties, overheid)

29 Wat voor professional? Generieke basisprofessional is sociaal werker met oog voor de omgeving die micro, meso en macroniveau verbindt. Sociaal perspectief als kern (complexiteit, activering en inbedding, adaptatie en accomodatie) Sociale huisarts Breed en bloemachtig

30 Wat voor professional? Is het één smaak of bijvoorbeeld maatschappelijk werker, opbouwwerker en sociaal pedagoog? Wat kunnen we leren van sociaal psychiatrische en wijkverpleegkundige? Vooral buurtgebonden? Er op af en op zijn handen zitten tegelijk? Drangbevoegdheid? Ongelijke behandeling, doorbreken privacy taboe?

31 Wat voor professional? Gemandateerd Grote discretionaire ruimte Rol diagnose, zorgtoewijzing en specialistische behandeling Verpersoonlijken van het beroep Decategoriserend, nabij, verbindend

32 Een activerende en vormende omgeving Wiens verantwoordelijkheid? Rol professional in aanbieden educatieve, recreatieve, vormende activiteiten? Rol professional in ondersteuning zelforganisatie burgers? De 1 op 50 regel Organiseren als ondernemende markt en ondernemend burgerschap?

33 Een organisatiemodel? Investeren in nabije zone door basisprofessionals in een stabiele directe financieringsrelatie met gemeente of onderdeel overheid? Inkopen specialisme Inkopen dienstverlening Bevorderen sociale economie (omgrenzend gebied tussen betaald en onbetaald werk)

34 Maatschappelijk werk 2 Contextueel Ongelijke behandeling Activeren en inbedden (empowerment) Ondersteuningsgericht Verbredend Ontgrenzend (post moderen professionaliteit)

35 Verdere informatie Maatschappelijk werk in een sociaal gevoelige tijd (van website downloadbaar; ook in boekvorm)