Wonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg

Transcriptie

1 Combinatie Jeugdzorg helpt kinderen en ouders vakkundig bij complexe vragen over opvoeden en opgroeien, zodat kinderen zich optimaal ontwikkelen en meedoen in de samenleving. Daarbij worden participatie van en dialoog met ouders en kinderen op alle fronten gestimuleerd, wordt aangesloten bij hun oplossingsrichting en wordt optimaal gebruikgemaakt van mogelijkheden en competenties van kinderen, ouders en hun netwerk. Het ondersteunen en herstellen van plezier in de opvoeding wordt gezien als een belangrijke opdracht. In deze notitie wordt beschreven, hoe en vanuit welke inhoudelijke kaders dit gebeurt, passend bij de huidige ontwikkelingen in de jeugdzorg. Transitie Jeugdzorg Het herstellen en versterken van eigen kracht is een belangrijk uitgangspunt van de nieuwe Jeugdwet die in 2015 in werking treedt. Eigen kracht gaat over de aanwezige mogelijkheden en het probleemoplossend vermogen binnen het gezin en het sociaal netwerk van familie, vrienden, kennissen en buren. De basisgedachte is dat ieder mens krachten in zich heeft, die hij of zij kan aanboren. De ondersteuning van gezinnen is daarom idealiter gericht op het aanboren en versterken van die eigen kracht en die van het netwerk, bij voorkeur in de eigen omgeving. Dit betreft ook de opvoedingscapaciteiten. De bedoeling is, dat hulp daarbij tijdig en op maat wordt geboden, zodat kinderen en jongeren zoveel mogelijk moeten kunnen opgroeien in de eigen omgeving. Hetzelfde uitgangspunt is verwoord in het inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg: Wonen doe je thuis. Wonen Doe Je Thuis De expertise van Combinatie Jeugdzorg ligt op het gebied van opvoeden in complexe situaties, ondersteund door gekwalificeerde professionals. In het algemeen gaat het daarbij om kinderen met een ontwikkelingsachterstand/ontwikkelingsstoornissen en gedragsproblemen op meerdere leefgebieden, evenals om ernstige opvoedings- en systeemproblematiek. De professionals zetten zich in binnen de dagelijkse leefomgeving van kinderen en jongeren (gezin of pleeggezin, school, sociaal netwerk) en bieden ondersteuning bij de versterking van het pedagogisch klimaat, het pedagogisch handelen en de voorwaarden voor veilig opgroeien. Op basis van een analyse van de factoren die bijdragen aan de problemen maar vooral ook factoren die helpend kunnen zijn bij het versterken van mogelijkheden, wordt samen met de betrokkenen gewerkt aan oplossingen. Op dezelfde wijze biedt Combinatie Jeugdzorg specialistische behandeling, zoals groepsbehandeling in een residentieel of semiresidentieel kader. Dit gebeurt altijd in aansluiting op hulp en ondersteuning in de dagelijkse leefomgeving, zo kort mogelijk maar ook zo intensief als nodig. Het uitgangspunt is Wonen doe je thuis. Dat wil zeggen dat Combinatie Jeugdzorg zich inzet om te bereiken dat: kinderen in een (pleeg)gezin kunnen opgroeien kinderen veilig kunnen opgroeien kinderen een (natuurlijk) netwerk hebben waarbinnen ze kunnen opgroeien en waarop ze terug kunnen vallen.

2 Om de theoretische basis van Wonen doe je thuis te versterken en te actualiseren, zijn in deze notitie de belangrijkste inhoudelijke uitgangspunten van waaruit Combinatie Jeugdzorg het aanbod vormgeeft beschreven. De relatie tussen deze uitgangspunten is weergegeven in het volgende model: Betekenis model Het inhoudelijk kader Wonen doe je thuis is de basis voor alle activiteiten van Combinatie Jeugdzorg. Binnen dit kader is de positieve psychologie de belangrijkste inhoudelijke bron, naast kennis die voortkomt uit algemene sociale wetenschappen. Van daaruit zijn vooral de orthopedagogiek en systeem-theorie richtinggevend als wetenschappelijke basis. De orthopedagogiek en systeemtheorie bieden handvatten voor deskundige hulp bij complexe vragen over opvoeden en opgroeien. Verdere concretisering hiervan is de uitwerking naar de drie methodische pijlers die Combinatie Jeugdzorg hanteert als uitgangspunten voor het werken in de praktijk en voor de vakkundigheid van de medewerkers: 1. systeemgericht werken 2. competentiegericht werken 3. basiscommunicatie. De methodieken, interventies en activiteiten die kunnen worden ingezet zijn weer een praktische vertaling hiervan. De cirkels zijn te beschouwen als lenzen die, voor elkaar geschoven, de bril vormen waardoor wij naar een situatie kijken. Omgekeerd vormen ze de bronnen waaruit wij putten voor een vakkundige en op maat afgestemde benadering.

3 Behandelvisie op basis van positieve psychologie Bovenop de algemeen wetenschappelijke bronnen (psychologie, pedagogiek, e.d.) maakt Combinatie Jeugdzorg expliciet gebruik van kennis vanuit de positieve psychologie. Positieve psychologie is een stroming en wetenschap waarin niet het bestrijden van psychische klachten centraal gesteld wordt, maar juist het ontwikkelen van krachten, dat wil zeggen positieve, functionele en gezondheid bevorderende factoren. In plaats van stil te staan bij wat niet goed gaat, wordt de aandacht verplaatst naar wat wel goed gaat en welke factoren de draagkracht van de cliënt kunnen bevorderen. Behandeling is niet alleen het herstellen van wat er mis is, het is juist ook het opbouwen en uitbreiden van wat goed is en het ontwikkelen van talenten. Door het versterken van positieve emoties, motivatie en het vertrouwen in de eigen mogelijkheden om invloed uit te oefenen op situaties, worden veerkracht, creativiteit, probleemoplossend vermogen en psychische en fysieke gezondheid versterkt. Wetenschappelijke basis: orthopedagogiek en systeemtheorie Hulp bij opvoeden en opgroeien als er sprake is van complexe problematiek wordt enerzijds gedaan vanuit kennis en toepassing van orthopedagogiek, anderzijds vanuit kennis en toepassing van de systeemtheorie. Deze beide invalshoeken vormen het theoretisch kader van waaruit behandeling en ondersteuning door Combinatie Jeugdzorg worden vormgegeven. Orthopedagogiek is de wetenschap die zich richt op het verklaren van problematische opvoedingssituaties, onderzoekt wat de beste manier is, om die te verminderen, te compenseren of op te lossen en hoe het pedagogisch handelen het beste kan worden ondersteund. Orthopedagogiek geeft het perspectief, de kennis en de handvatten om problemen steeds vanuit de opvoeding te blijven benaderen, ook als het gaat om stoornissen bij kinderen. Samen met de opvoeders wordt bekeken hoe de opvoeding zodanig kan worden afgestemd op de behoeften van het kind, dat het zo normaal mogelijk kan opgroeien in de eigen omgeving. De systeemtheorie gaat ervan uit dat de mens pas werkelijk begrepen kan worden in de context van zijn relaties. Het kind of de jeugdige wordt dus niet enkel als individu bekeken en het gezin wordt niet geïsoleerd op zichzelf beschouwd, maar juist binnen de context van alle factoren die er invloed op uitoefenen, waaronder het sociale netwerk, maar ook de maatschappelijke positie en de relatie met hulpverleners. Binnen die context kunnen patronen ontstaan die een positieve ontwikkeling in de weg staan. Het ombuigen van die patronen en het vinden van een nieuw evenwicht leidt tot ruimte voor verdere ontwikkeling. Het inhoudelijk kader Wonen doe je thuis geeft samen met de wetenschappelijke onderbouwing vanuit de positieve psychologie, orthopedagogiek en systeemtheorie aan, waarin Combinatie Jeugdzorg zich onderscheidt in haar aanbod op het gebied van complexe opvoedingsproblemen. Methodische pijlers van Combinatie Jeugdzorg: systeemgericht werken, competentiegericht werken en basiscommunicatie De visie Wonen Doe Je Thuis en de wetenschappelijke basis voor ons denken en handelen zijn (onder andere) vertaald naar de drie methodische pijlers systeemgericht werken, competentiegericht werken en basiscommunicatie. Iedere medewerker van Combinatie Jeugdzorg is in staat om vanuit deze pijlers te denken en het handelen vorm te geven. Er worden steeds keuzes gemaakt vanuit welke combinatie van pijlers in de praktijk gewerkt wordt, afhankelijk van wat in een specifieke situatie nodig is. Bij systeemgericht werken wordt ervan uitgegaan dat ieder individu lid is van een groep individuen, een systeem, en dat binnen dat systeem altijd sprake is van wederzijdse

4 beïnvloeding. Het gezin wordt een systeem genoemd, maar ook het netwerk daaromheen en de hulpverleners die daarbij betrokken zijn. Hulpverleners stemmen af op de dynamiek van het systeem, niet alleen de problematiek van het kind of van de ouders. Werken vanuit deze principes richt zich op communicatie, interacties, patronen, (gezins)functies, regels, rollen en taken binnen het systeem. Ombuigen van wat daarin niet werkt naar wat wel werkt is het doel. Belangrijk daarbij is aandacht voor beoordeling of veroordeling van het gezin vanuit het sociaal perspectief: cliënten hebben vaak te maken met maatschappelijke druk vanwege hoe er over hen gedacht wordt (of vanwege hun beleving daarvan) door de samenleving of door hulpverleners. Ook Sociale Netwerkstrategiëen zijn een voorbeeld van systeemgericht werken. Bij Sociale Netwerkstrategieën wordt uitgegaan van de krachten en mogelijkheden van de familie en het sociale netwerk en worden diverse interventies ingezet om die centraal te stellen bij het komen tot oplossingen. De professional speelt daarbij vooral een ondersteunende en faciliterende rol. Bij competentiegericht werken wordt ontwikkeling vooral gezien als het vervullen van ontwikkelingstaken in de verschillende fasen van de ontwikkeling. Daarvoor zijn competenties nodig en een goede balans tussen de ontwikkelingstaken en deze competenties. Een disbalans leidt veelal tot gedrags-, ontwikkelings-, en opvoedingsproblemen. Allerlei factoren spelen daarbij een rol. Bij het competentiegericht werken worden de competenties van kinderen en ouders versterkt en worden ouders geholpen om hun kind daarbij te ondersteunen. Ook een goede aansluiting op wat het kind en ouders al wel of nog niet kunnen geeft ruimte om nieuw gedrag te ontwikkelen en te leren. Bij basiscommunicatie gaat het om de meest elementaire vormen van communicatie: het aangaan van een prettig, wederkerig contant. Veel communicatieproblemen in gezinnen hebben te maken met een verschil in de bedoeling van de een en de interpretatie van de ander. Het samen ontdekken van positief ervaren interacties kan worden benut om problematische interactiepatronen om te buigen. Herstel van communicatie verbetert het totale functioneren van een gezin. De hulpverlener speelt een belangrijke rol door model te staan voor een constructieve communicatie, aan te sluiten bij de beleving van de cliënt, de dialoog aan te gaan met de cliënt en goed te luisteren. Een belangrijke invulling van deze pijlers is het oplossingsgericht werken, waarbij in het contact met cliënten het accent wordt gelegd bij de eigen oplossingsrichting en hulpbronnen. Er wordt gezamenlijk gezocht naar voorbeelden waarin de cliënt al eerder eigen oplossingen heeft ingezet die werkten, en hoe deze succesvol gebleken aanpak nu kan worden toegepast. Methodieken, activiteiten en interventies De laatste lens in het model kan gezien worden als een caleidoscoop: één set lenzen kan, afhankelijk van de stand, tot een diversiteit aan beelden leiden. Ofwel: op basis van het beeld van de situatie en de keuzes die samen met de cliënt worden gemaakt, kunnen diverse methodieken, activiteiten en interventies worden ingezet. Daarbij worden de bovenstaande uitgangspunten in de praktijk vormgegeven. Voorbeelden zijn: het familienetwerkberaad (een van de mogelijke interventies vanuit Sociale netwerkstrategieën) de gelukskoffer als activiteit in een groep voor naschoolse dagbehandeling (Boddaert) diversiteit aan trainingen (bijvoorbeeld Triple P niveau 4 en 5, of de e-health variant TripiO) gebruik van het competentiemodel in de behandelgroepen video-interactiebegeleiding in het gezin en in behandelgroepen.

5 Professionaliteit en kwaliteit Combinatie Jeugdzorg waarborgt de kwaliteit van het aanbod door toerusting van de medewerkers met kennis en vaardigheden op bovenstaande gebieden en ondersteunt hen om zich op deze gebieden te blijven ontwikkelen. De professionaliteit van medewerkers van Combinatie Jeugdzorg bestaat vooral uit het vermogen zich met deze bagage een goed beeld te vormen van complexe opvoedingssituaties en ernstige ontwikkelingsproblemen. Op basis daarvan zijn zij in staat om samen met de cliënt een keuze te maken voor een passende benadering en verschillende methodieken, activiteiten en interventies in te zetten. Ze hebben daarbij zicht op wat werkt, zowel in het algemeen als in een individuele situatie. Ze maken gebruik van hun eigen competenties en van de wetenschappelijk en in de praktijk getoetste richtlijnen voor de jeugdzorg. Ze toetsen hun handelen en de resultaten daarvan regelmatig samen met de cliënt en stellen bij waar nodig. Ze werken samen met betrokkenen rondom het kind en zijn gezin. En ze zijn in staat om vanuit hun specialisme in dialoog met de cliënt zo normaal mogelijk te handelen, afgestemd op de leefwereld van de cliënt. Alle medewerkers van Combinatie Jeugdzorg zijn, waar van toepassing, geregistreerd jeugdzorgwerker volgens de beroepsregistratie van BAMw.