De kracht van maatschappelijk werk in de

Transcriptie

1 De kracht van maatschappelijk werk in de 21e eeuw NVMW-regionetwerk Noord, 21 oktober Groningen Margot Scholte, lector maatschappelijk werk INHolland / senior adviseur beroepsontwikkeling MOVISIE

2 De kracht van maatschappelijk werk in de 21 e Eeuw 1. De opdracht van maatschappelijk werk 2. De kern van maatschappelijk werk 3. Maatschappelijk werk in de huidige tijd 4. Aandacht voor kwetsbaarheid 5. Praktijkproblemen en complexe oplossingen 6. De kracht van maatschappelijk werk

3 De opdracht van Maatschappelijk Werk (breed) Tweeledige opdracht Voortvloeiend uit de aangereikte wettelijke kaders (op dit moment in de tijd: o.a. Wmo) en de maatschappelijke opdracht Voortvloeiend uit de behoeften en vragen die zich bij kwetsbare en hulpzoekende burgers aandienen

4 Maatschappelijk werk is van alle tijden Centrale vragen in ieder tijdsgewricht waar maatschappelijk werk een antwoord op moet vinden / zich toe moet verhouden: Wie zijn de kwetsbaren en de hulpzoekenden? Wat vinden we als samenleving (en als mw) een gepast antwoord op hun noden (waartoe)? Hoe moeten ze geholpen worden (methodisch)? Hoe moet dit worden gefinancierd en georganiseerd? Nodig: Ontwikkelen passende deskundigheid + profilering (vereist een goed samenspel tussen uitvoering en management)

5 Kwetsbaarheid als stabiele factor Wie zijn de kwetsbaren? Onvoldoende beschikking over en toegang tot Economisch kapitaal (arbeid, inkomen, wonen) Cultureel kapitaal (kennis, opleiding) Sociaal kapitaal (netwerken, familie) Psychologisch kapitaal (zelfrespect, copingstrategieën) In combinatie met (verschuivende) stressoren in de samenleving Verschuiving naar persoonlijke verantwoordelijkheid Complexe samenleving Uitsluiting Enz.

6 Het wezen van Maatschappelijk Werk Het repareren van aanpassingsproblemen (Marie Kamphuis, 1957) Van het individu aan zijn omgeving Van de omgeving aan het individu Van betrokken instituten onderling Van instituten in zichzelf Maatschappelijk werk opereert per definitie in het spanningsveld tussen het individuele geval en de samenleving (Van Doorn, 1961)

7 De kern van Maatschappelijk Werk Wat (Procesmatige) hulp en dienstverlening Wanneer Verwevenheid van materiële en immateriële problematiek / Bij kwetsbaarheid en isolement Waarom Persoonlijk professionele betrokkenheid bij mensen Doel Versterken van participatie, autonomie, zelfredzaamheid Voor wie Individuen en (kleine) groepen in een kwetsbare positie Domein Sociale en maatschappelijke verbanden vgl. Ter Hoeven (1956); Gilbert en Specht (1986); Van der Laan (1999)

8 De kern van de deskundigheid: generalisme Een maatschappelijk werker is een generalist, dwz: Heeft kennis van meerdere domeinen Richt zich integraal op het functioneren van personen op (bijna) alle leefgebieden (materieel en immaterieel) Voert een scala aan (lichte) interventies uit Schakelt tussen specialisten vanuit het leefwereldperspectief van cliënten Ervaren mw ers zijn specialist in het generieke: generalist-specialistspecialist

9 De mw er als generalist (carrière perspectieven) Beroepsvarianten Allrounder (master) generalist-specialist AMW+ Generalist in 1 domein domeingeneralist GGZ-agoog Generalist voor 1 doelgroep doelgroepgeneralist mw voor veteranen Meerdere kwalificaties specialist-generalist integraal Andere beroepsgroepen schuldhulpverlener Accent op één kennisdomein specialist* psychotherapeut jurist, arts *Een specialist is geen generalist en is geen maatschappelijk werker (meer)

10 Verschuivingen in de opdracht: het nieuwe denken De Wmo als exemplarisch voorbeeld van het nieuwe denken Van verzorgingsstaat g naar participatiesamenleving: p hulpverlening blijft een recht, maar alleen als mensen er zelf niet uitkomen Burger centraal 1. Eigen verantwoordelijkheid burger 2. Vrijwillige inzet, civil society 3. Collectieve voorzieningen 4. Individueel maatwerk, AWBZ

11 Welzijn Nieuwe Stijl (Bussemaker) Richtinggevend kader wordt gevormd door 8 uitgangspunten: Gericht op de vraag achter de vraag Gebaseerd op de eigen kracht van burgers Direct er op af Formeel en informeel in optimale verhouding Meer collectief dan individueel Integraal werken Niet vrijblijvend maar resultaatgericht Gebaseerd op ruimte voor de professional Nb. Herwaardering Maatschappelijk Werk en Opbouwwerk als kerndisciplines

12 De kabinetsplannen Wijkaanpak (Wonen Wijken en Integratie) lijkt te verdwijnen, maar de wijk blijft centraal en Welzijn Nieuwe Stijl blijft in de picture Bezuinigingen en verschuivingen in prioriteiten: Veiligheid id in de wijk Ouderen / buurtzorg / zorg dicht bij huis Jeugdzorg onder lokale paraplu / CJG Beschutte arbeid naar de gemeente Nóg duidelijker: de uitgangspunten van de Wmo dwingen tot andere methodische aanpakken (Stelselherziening AWBZ als katalysator) De bezuinigingen dwingen tot goede samenwerking en afstemming

13 Kenmerken van kwetsbare burgers Mensen die over onvoldoende hulpbronnen beschikken om op eigen kracht moeilijkheden en tegenslagen te overwinnen 9 risicofactoren Slechte gezondheid Geringe mate van psychisch welbevinden Inkomen < 110 % van het minimum loon Eénouder gezin Werkloosheid in de afgelopen 5 jaar Huishoudens met een uitkering i Een huishouden waar niemand werkt Niet-westerse allochtonen Een slechte beheersing van het Nederlands (Jehoel-Gijsbers, 2004)

14 Problemen van kwetsbare burgers Wanneer risicofactoren samengaan en langere tijd duren kan verbintenisproblematiek ontstaan Verbintenis met zichzelf Controle kwijt, laag gevoel van eigenwaarde Verbintenis i met anderen Eenzaamheid, geen ondersteunend netwerk Verbintenis met de maatschappij Niet maatschappelijk participeren Verbintenis met de toekomst Geen hoop meer hebben Van Regenmortel (2008) Toename van complexe problematiek in de praktijk (Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt, 2006)

15 De wurggreep van vraagverlegenheid, handelingsverlegenheid en acceptatieschroom Vraagverlegenheid Kwetsbare mensen zoeken niet uit zichzelf hulp / te laat hulp / zijn achterdochtig en hebben weinig vertrouwen in zichzelf en in anderen Handelingsverlegenheid Hulpverleners / buren / naasten / vrijwilligers vinden het Acceptatieschroom moeilijk om te gaan met kwetsbare mensen Als hulp dan eindelijk wordt aangeboden, is die al snel Linders (2010) niet nodig Nodig: Specifieke deskundigheid di id in het omgaan met deze doelgroep

16 Praktijkproblemen... Er wordt (te) laat ingegrepen Vraagverlegenheid, handelingsverlegenheid, acceptatieschroom Indicatiecriteria van instellingen Hulpverlening is versnipperd en samenwerking is ingewikkeld Professionele drukte Ontbreken van basisvoorwaarden Perverse prikkels vanuit financiering Onvoldoende oog voor de context Met domeinspecifieke ifi / specialistische bril kijken Onvoldoende of verkeerde professionaliteit Niet de juiste attitude / ontbreken van lef Onvoldoende belangstelling voor / verstand van materiële hulpverlening

17 en complexe oplossingen Deeloplossingen voor deelproblemen Vanuit ieder domein een eigen oplossing (juridisch, psychologisch, pedagogisch, sociaal, enz) Gericht op een of enkele leefgebieden (opvoeding, werk, vrije tijd, enz) Vanuit afzonderlijke organisaties (woningcorporaties, welzijnsorganisaties, (welzijns-)ondernemers, reïntegratiebedrijf, GGZ) Extra regie en coördinatie om samenhang en afstemming te bevorderen

18 Het antwoord: herstel van verbroken verbindingen Verbinden van spreekkamer en leefwereld Verbinden van immateriële iël en materiële problematiek Verbinden van maatschappelijk werk en zorg Verbinden van formele en informele zorg Verbinden van individueel collectief!!! Cliënt centraal: allianties met partners in de wijk (zorgprofessionals, opbouwwerk, middenstand / ondernemers, politie, woningcorporaties, ) Marktwerking en samenwerking verdragen elkaar slecht (Wmo monitor, 2010)

19 De kracht van maatschappelijk werk Lichte interventies op meerdere leefgebieden Meedenken vanuit perspectief van cliënt(systeem) Versterken eigen kracht cliënt en netwerk Verbinden van domeinen (materieel - immaterieel) Schakelen als generalist tussen specialismen Gepaste rollen: Hulpverlener (vertrouwenspersoon / professionele vriend) Bruggenbouwer en schakelaar Informeel leiderschap - dicht bij cliënt(systeem)

20 Generalisten aan de basis (getrapte zorg) (Programma lectoraat en MOVISIE: Sociaal Werk in de Wijk) Aan de basis in de wijk (basisteam) Generalist(-specialist) gericht op: Zorg Individuele problematiek Participatie / collectieve voorzieningen Veiligheid Wijkverpleegkundige Maatschappelijk werker Opbouwwerker Wijkagent Daar direct achter (op afroep inzetbaar) Specialisten bijv. reïntegratiecoach, sociaal raadslieden Domeingeneralisten bijv. kwartiermaker GGZ

21 Voor de toekomst (samengevat) Doe het goed, Doe het samen, en Hou het simpel! De toekomst begint vandaag! SUCCES!