De stad en wijk als motor voor sociale mobiliteit

Transcriptie

1 De stad en wijk als motor voor sociale mobiliteit Prof. Dr. Stijn Oosterlynck Centrum OASeS & Urban Studies Institute University of Antwerp

2 Inhoud Stad als oord van problemen? Wijkontwikkeling Kracht van nabijheid Sociale mix Voorbij plaats

3 Stad als oord van problemen? Steden vereenzelvigd met sociale problemen, met armoede en etnisch-culturele diversiteit Kansarmoede onder kinderen (bron: Kind & Gezin) Gent: 13,6 in 2001 > 21,6 in 2016 Antwerpen: 16,3 in 2001 > 27,7 in 2016

4 Vanwaar stedelijke problemen? Waar komt concentratie van (steeds meer gekleurde) armoede in steden vandaan? stadsvlucht witte middenklasse: - zet sociale mobiliteit om in ruimtelijke mobiliteit - lege plaatsen opgevuld door (externe) migratie - creëert segregatie impact de-industrialisering in steden (begin jaren 1980) - ontstaan van langdurige werkloosheid onder laaggeschoolden - sociale mobiliteit valt stil

5 Stad als oord van problemen? Welvaartstaat stoot op haar grenzen. Kind & Gezin: Jong in de Buurt 24/04/ stedelijke crisis : ruimtelijke concentratie van sociale problemen (werkloosheid, armoede, verloedering huizen, criminaliteit, verslaving, huiselijk geweld, ) - barsten in welvaartstaat - bijstand (vs sociale verzekering) - gelokaliseerd (vs macro-beleid - cumulatief (vs sectoraal beleid) - verarming steden en stedelijke overheid (bv. Brussel: van 160% nationaal gemiddeld inkomen in 1963 naar 85% in 2005)

6 Wijkontwikkeling? Waarom in context van globaliserende economie en (zoekende) nationale welvaartstaat focus op wijk? - cumulatief karakter van sociale problemen doorbreken (cfr. buurteffecten vs people effects ) - voorbeeld: Wijkgezondsheidscentra (inkomen gezondheid wonen welbevinden) - focus op wijk vergemakkelijkt geïntegreerde aanpak (versus sectorale aanpak) - voorbeeld: ondersteuning renovatie voor noodkopers

7 Wijkontwikkeling? Waarom in context van globaliserende economie en (zoekende) nationale welvaartstaat focus op wijk? - wijk is belangrijke levenscontext voor mensen; gevoel van controle over leven en omgeving - voorbeeld: stadslandbouw of samentuinen - maakt nieuwsoortige allianties tussen publieke en private actoren mogelijk - Voorbeeld: Buurt Ontwikkelingsmaatschappij in Antwerpen

8 Lokaal controle verwerven kapitaal en eigendom (ruimtelijk) ongelijk verdeeld - via wijkontwikkeling kapitaal meer plaatsgevonden maken en/of lokaal verankerde eigendomstructuren uitbouwen - voorbeelden: (1) complementaire munt en buurtdiensten (2) community land trusts

9 Wijkontwikkeling? Waarom in context van globaliserende economie en (zoekende) nationale welvaartstaat focus op wijk? - laat schaalvergroting en specialisatie van sociale dienstverlening toe aankomstwijk : (al dan niet) spontane specialisatie in ondersteunen nieuwkomers (maar ook mensen in armoede) - meer sporten onderaan de ladders (huisvesting, werk, vrije tijd, onderwijs)

10 De kracht van nabijheid wijkontwikkeling gebruikt plaats als hefboom voor sociaal-economische ontwikkeling - nabijheid mobiliseert en responsabiliseert (nieuwe partnerschappen, opbouwen vertrouwen, holistische betrokkenheid, ) - tegenover welvaartchauvinisme en toenemende voorwaardelijkheid sociaal beleid: potentieel voor nieuwe vorm van solidariteit vanuit gezamenlijke betrokkenheid op plaatsen die men deelt

11 Sociale mix? Werkt sociale mix? - fysieke nabijheid vertaalt zich niet automatisch in diverse sociale netwerken ( soort zoekt soort ) - sociale mix is niet vrij van macht, waardoor belangen van sociaal zwakkeren gemarginaliseerd worden - bv. thema s Gents burgerbudget; ouderraad gemengde scholen - nood aan professionals die overbruggende relaties ontwikkelen en machtsongelijkheid neutraliseren - bv. brugfiguren in onderwijs opbouwwerkers - maar ook segregatie kan (tijdelijk) verdedigbaar zijn (als zelfgekozen)

12 Voorbij plaats belangrijkste kritiek op wijkontwikkeling: politiekeconomisch processen die uitsluiting veroorzaken situeren zich op hogere niveaus - wijkontwikkeling vergt flankerend beleid op stedelijk, nationaal en Europees niveau - wijk kan sociale mobiliteit en samenhang stimuleren, maar wat als economie geen jobs creëert of samenleving niet open is