Programma 3: Estuariene overgangen
|
|
- Bernard Samuël Kuipersё
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Programma 3: Estuariene overgangen In het waddengebied zijn veel geleidelijke overgangen tussen zoet en zout water, tussen nat en droog en tussen hoog en laag verdwenen. Dijken en sluizen sluiten het binnenland bijna hermetisch af, en vissen treffen tegenwoordig na een lange reis een dichte deur. De natuurorganisaties willen overal in het waddengebied geleidelijke overgangen creëren, uiteraard zonder dat de veiligheid in het geding komt. Maatregelen als het binnenlaten van zout water stuiten echter vaak op maatschappelijke weerstand. Grote projecten, zoals het openen van de Afsluitdijk, vergen daarom in eerste instantie meer onderzoek en draagvlak. Op korte termijn zijn wel kleinschalige natuurtechnische maatregelen mogelijk. Op de ene plek met een buis door de zeedijk, op de andere met een vispassage of een natuurlijker spuiregime. foto: Rens van Stralen Vroeger zat de waddenkust vol met diepe inhammen, waar het water vrij in- en uitstroomde. Noord-Nederland telde twee grote riviermondingen, ook wel estuaria genoemd, en een grote lagune, de voormalige Zuiderzee. In de Zuiderzee kwam het brakke water tot nabij Kampen, via de Lauwerszee bereikte het waddenwater steden als Dokkum en Groningen, en via Eems-Dollard estuarium stroomde het zeewater ver de Eems en de Westerwoldse Aa in. In deze estuaria lagen robuuste en stabiele brakwatergebieden, waar het zoute zeewater en zoete rivierwater zich vermengden. Naast deze grote riviermondingen stroomden aan de kust nog vele kleinere riviertjes de Waddenzee in. Inmiddels zijn nagenoeg al deze riviermondingen verdwenen. Op kleine schaal bestaan er wel nog plaatsen waar zoet water afstroomt in zee, bijvoorbeeld door de slenken op de kwelders. Belang van estuariene overgangen In estuariene overgangen ontmoeten zoet en zout elkaar, en juist dat maakt ze waardevol. Veel dieren en planten zijn afhankelijk van brak water. Zo zijn brakke
2 zeearmen de paaigebieden voor haring, ansjovis en spiering. Trekvissen als paling, spiering, steur en fint zoeken in het voorjaar deze overgangen op om naar brak en zoet water te zwemmen. Brakwatergebieden zijn ook cruciaal voor plantensoorten die houden van brak water, zoals zeebies. In de slikkige bodems van brakwatergebieden leeft bovendien het voedsel van garnalen en jonge platvis. Zoet-zoutovergangen vormen daarmee een essentiële schakel in de voedselketens van binnenwater, wad en Noordzee. Ze zijn een onmisbare brug tussen zee en land. Binnen het provinciaal, nationaal en Europees overheidsbeleid is de wens om zoetzoutovergangen te realiseren diep geworteld. In beleidsstukken van het ministerie van Verkeer en Waterstaat (vierde Nota waterhuishouding), van het ministerie van LNV (Structuurschema Groene Ruimte) en van het ministerie van VROM (Nota Ruimte) staat vermeld dat er meer aandacht moet komen voor geleidelijke zoetzoutovergangen. De Commissie Meijer (AGW) pleitte in het rapport Ruimte voor de Wadden voor een omvangrijk investeringsplan, gericht op onder meer het herstel van zoet-zoutovergangen. Op deze wijze wordt de Waddenzee groter en robuuster, zo meldt het rapport. Toestand van de estuariene overgangen Brakwatergebieden zijn in Nederland schaars geworden. Door het opheffen van natuurlijke uitwateringen en het bouwen van afsluitdijken, zijn nagenoeg alle lagunes en estuaria verdwenen. Van de twee grote overgangsgebieden zijn de Zuiderzee en de Lauwerszee afgedamd. Maar ook het Eems-Dollard estuarium, het laatste nog open estuariene systeem in Noord-Nederland, is incompleet door inpoldering van slikken en kwelders, de aangelegde barrières in het achterland en door vermindering van de waterkwaliteit. Een probleem waar de riviermondingen mee kampen, is vertroebeling door de vele bagger- en stortactiviteiten om de vaargeulen open te houden voor de scheepvaart. De Eems heeft bijvoorbeeld al de bijnaam de gele rivier, zoveel slib zweeft er in het water. Veel dieren en planten die leven in brak water hebben te lijden van deze ontwikkelingen. Vooral trekvissen zijn de dupe. Deze vissen vonden de riviermondingen de een na de ander gesloten. De Nederlandse kust is een bijna ondoordringbare vesting geworden. Niet voor niets worden deze vissoorten zeldzamer. De paling gaat zelfs dramatisch in aantal achteruit. Door de vangst van de beroepsvisserij.en de verminderde intrek is de aalstand drastisch teruggelopen
3 De dichte deur speelt niet alleen de flora en fauna parten. Weliswaar is de zeewering nu veiliger dan vroeger, en blijft dankzij de dijken het binnenland gevrijwaard van het wassende water. Nadeel van de dijken en sluizen is echter dat het overtollige regenwater niet meer snel geloosd kan worden. Klimaatverandering, bodemdaling en zeespiegelstijging vergroten dit probleem, en vragen in de nabije toekomst om extra maatregelen, zoals het vergroten van de lozingcapaciteit en het aanleggen van waterbergingsgebieden. Dergelijke maatregelen sluiten vaak naadloos aan op kansen voor natuurherstel. Doelen Programma Estuariene overgangen Met het Programma Estuariene overgangen wil de natuurbescherming het volgende bereiken: 1. Herstel van de drie grote brakwater-overgangssystemen: IJsselmeer, Lauwersmeer en Eems-Dollard. 2. Het herstellen of realiseren van meerdere kleinere estuariene systemen. 3. Het realiseren van een onbelemmerde vismigratie, van monding tot bovenloop. 4. Het verdiepen van de kennis over herstelstrategieën voor estuariene overgangen. Herstelmaatregelen De Nederlandse natuurbescherming grijpt het Waddenfonds aan om een transitie op gang te brengen naar een duurzaam waddengebied. Acht natuurorganisaties slaan hiervoor de handen ineen. Eind 2005 presenteerden ze het waddenherstelplan Het Tij Gekeerd, een strategische visie voor investeringen in het waddengebied. In het voorjaar van 2007 verscheen het vervolg. Onder de titel Het Tij Geleerd ontwikkelden de natuurorganisaties samen met veertien onderzoeksinstellingen een samenhangend programma voor natuurherstel en kennisontwikkeling. Het programma estuariene overgangen is één van de deelprogramma s. De permanente samenwerking zorgt voor verdieping van de kennis van het waddenecosysteem, en maakt dat keuzes voor herstelmaatregelen gefundeerd worden gemaakt. De in dit programma gepresenteerde herstelmaatregelen zijn het resultaat van uitvoerig onderzoek en overleg door deskundigen. Natuurherstel in het Waddengebied vereist geleidelijke overgangen tussen het zoete en zoute water. Langs de kust en op de Waddeneilanden liggen tal van kansen om de harde grens te doorbreken. Dat kan onder meer door instellen van een natuurlijker spuiregime, het verleggen van dijken, het realiseren van een gedempt getij, het gedeeltelijk openen van dammen en het optimaliseren van baggerwerkzaamheden.
4 Grootste effect sorteert het eventuele herstel van het grote estuarium Lauwersmeer en van de voormalige lagune, het IJsselmeer. Dergelijke maatregelen stuiten echter nog op grote maatschappelijke weerstand. De veiligheid van het achterland is in het geding, en boeren denken dat hun land verzilt en onbruikbaar wordt. Het tegendeel is vaak het geval, maar meer onderzoek en draagvlak zijn nodig om de samenleving mee te krijgen in de gedachte dat het zoute water meer ruimte moet krijgen. Veiligheid en natuurherstel gaan veelal goed samen. Door de klimaatverandering en zeespiegelrijzing zijn we genoodzaakt om de grens tussen land en zee op een duurzame wijze veiliger te maken. Tal van natuurtechnische maatregelen slaan twee vliegen in één klap: ze verhogen zowel de veiligheid als de voor de natuur zo belangrijke geleidelijke overgangen. 1. Herstel grote brakwatergebieden De langste en meest kansrijke locatie voor natuurherstel is de Afsluitdijk, die in 1932 werd voltooid. Diverse ideeën voor natuurherstel zijn binnen Het Tij Geleerd de komende jaren onderwerp van studie. Langs de Afsluitdijk liggen mogelijkheden voor een brakke zone. Kan de Afsluitdijk open staan, dan ontstaat meer dynamiek, krijgen de zand- en slibstromen hun natuurlijkheid deels weer terug en is meer vismigratie mogelijk. De dijk zou kunnen worden verbouwd tot een stormvloedkering, zodat de veiligheid van de IJsselmeerdijken en van het achterland is gewaarborgd. Ook het Lauwersmeer, waar in 1969 een eind kwam aan eb en vloed, moet in de toekomst meer meebewegen met de Waddenzee. Natuurorganisaties willen in het Lauwersmeer de getijden in ere herstellen. Eb en vloed zorgen dat het gebied open blijft, en dat de brakwatervegetatie weer zal terugkeren. Met een gedempt getij kan het Lauwersmeer langer zoet water opvangen en krijgt de Waddenzee meer ruimte, waardoor de zeespiegelrijzing beter kan worden opgevangen. Het enige resterende estuarium dat niet hermetisch is afgesloten, het Eems-Dollard estuarium, verdient meer aandacht. Het estuarium holt in kwaliteit achteruit, en bevindt zich inmiddels in de gevarenzone. Door het vele baggeren en vervuiling door bedrijvigheid is het water er troebel en zuurstofarm. Herstel vergt nauw overleg tussen Duitsland en Nederland, maar beide landen kijken niet verder dan hun eigen grens. In het Eems-Dollard estuarium mondt naast de Eems ook de Westerwoldse Aa uit. Daar heeft Nederland het heft in eigen handen en daar liggen dus diverse kansen. De Westerwoldse Aa ligt nu nog strak ingesnoerd tussen rivierdijken. Op meerdere plaatsen kan deze dijk naar achteren worden geschoven, zodat ruimte ontstaat voor
5 natuur, recreatie en waterberging. Vissen die de sluis van Nieuwe Statenzijl zijn gepasseerd kunnen in deze nieuwe natte natuur paaien en opgroeien. 2. Realiseren van kleinschalige zout-zoetovergangen Het is mogelijk om kunstmatig langs de kust nieuwe zout-zoetovergangen te creëren. Een reeds beproefde methode hiervoor is het aanleggen van een buis door de waddendijk, waardoor het zoute waddenwater het binnenland in en uit kan stromen en daar in contact kan komen met het zoete binnenwater. Polder Breebaart in Oost- Groningen is begin van de eeuw op deze wijze ingericht als gedempt getijdengebied. Elke eb- en vloedbeweging stroomt zeewater de polder in en uit. De ingreep werkte als een magneet op kluten, en al snel groeiden binnendijks tal van plantensoorten die op de kwelder thuishoren. Vissen zwemmen ombekommerd heen en weer via een ingenieuze constructie met een visvriendelijke vijzel. De laatste tijd kampt het gebied met het probleem dat de geul dichtslibt, wat aanvullend onderzoek vraagt. Hiervoor wordt in 2007 een projectvoorstel ingediend. Een enigszins vergelijkbare constructie als in Breebaart staat op stapel voor de Noord- Friese waddendijk, nabij het dorp Hallum. Het project It Hallumer Ryt realiseert daar buitendijks een verbinding tussen zoet en zout. Ook andere locaties lenen zich om een overgang tussen zoet en zout te realiseren of te versterken. Zo is het wellicht mogelijk om meer zoet water te lozen bij Noordpolderzijl in Groningen, zodat buitendijks een meer gevarieerde overgang ontstaat. Een aantal van dit type projecten is overigens opgenomen in het Programma Kwelders en Parelsnoer Op de eilanden treffen we op de kwelders nog natuurlijke slenken, die het binnenland diep insnijden, en zich tijdens vloed vanuit de Waddenzee vullen met zeewater. Omdat ze tevens regenwater afvoeren, is het water in de slenken vaak brak. Een aantal van deze slenken is in het verleden bedijkt en ingesnoerd. Projecten voor zoet-zout overgangen op de Waddeneilanden zijn verder uitgewerkt in het Programma Dynamische eilanden. 3. Een onbelemmerde vismigratie Het herstel van de visstand in de Waddenzee én in de binnenlanden vereist een onbelemmerde vismigratie, bijvoorbeeld met vispassages en een visvriendelijk sluisbeheer. Het aanleggen van vispassages is op tientallen plaatsen mogelijk, zoals bij Nieuwe Statenzijl, Noordpolderzijl en Drie Delfzijlen. Het passeren van de waddenkust is voor vissen niet afdoende. Het is belangrijk de gehele rivier, van mondig
6 tot bovenloop, vrij passeerbaar te maken. Reeds genomen vismaatregelen werpen hun vruchten af. In de Drentse Aa is onlangs weer rivierprik gevonden. Deze vissoort leeft in zee en trekt, zoals de aal, het binnenwater in om uiteindelijk in de bovenlopen te paaien. Meer maatregelen zijn nodig om alle hindernissen in de beeklopen aan te pakken. 4. Onderzoek en monitoring Voor het herstel van de grotere estuaria is het zaak om eerst te experimenteren met maatregelen en daaraan toegepast onderzoek te koppelen. Het is essentieel dat herstelmaatregelen, monitoring en onderzoek in samenhang plaatsvinden. Voor alle herstelprojecten geldt dat de kennis over de resultaten moet worden gebundeld. Projecten Programma Estuariene overgangen Voor het Programma Estuariene overgangen dienen acht natuurorganisaties in 2007 één project in bij het Waddenfonds. Een aantal andere herstelprojecten voor estuariene overgangen is opgenomen onder het Programma Dynamische eilanden en het Programma Kwelders en parelsnoer. Het project It Hallumer Ryt, waar It Fryske Gea nauw bij betrokken is, wordt ingediend door het Wetterskip Fryslân. Door de wijdlopende problematiek van het herstel van estuariene overgangen, die ingewikkelde oplossingen vragen (waarvoor meer voorbereidingstijd nodig is) en het gebrek aan eenduidige zeggenschap over de terreinen waar het om gaat, ligt voor het herstel van de drie grote zoet-zoutovergangen op dit moment de oplossing buiten het directe bereik van de natuurorganisaties Om het pad voor de komende jaren verder uit te stippelen, werken op het ogenblik natuurbescherming en wetenschap binnen het project Het Tij Geleerd samen. Voor het Programma Estuariene overgangen kunnen de potentiële aanvragers in volgende jaren terecht bij een HTG deskundigenteam dat bestaat uit een netwerk van onderzoekers en van deskundigen van de natuurorganisaties. Zij helpen de onderzoeksvragen formuleren, zoeken mee naar processen die het meest kansrijk en sturend zijn en zorgen dat de juiste meetgegevens op tafel komen. De projecten die hieruit volgen, en die investeringen vergen, worden de komende jaren bij het Waddenfonds ingediend.
Programma 4: Dynamische eilanden
Programma 4: Dynamische eilanden De Nederlandse Waddeneilanden liggen verankerd in de zee. Stuif- en andere dijken maken dat ze geen kant op kunnen. Wind, water en stuivend zand hebben nauwelijks invloed
Nadere informatieNatuurherstel en ontwikkeling op de overgang van zoet naar zout
Verslag excursie Subgroep Realisatie, 24 september 2009. Natuurherstel en ontwikkeling op de overgang van zoet naar zout We waren deze keer met een relatief kleine groep. We werden begeleid door Jeroen
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter,
Directie Regionale Zaken De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum DRZN. 2009/431 23 maart 2009 onderwerp doorkiesnummer
Nadere informatieMaatregelverkenning. Economie en Ecologie in balans. Petra Dankers 08 november 2013
Maatregelverkenning Economie en Ecologie in balans Petra Dankers 08 november 2013 Kader Eerste bijeenkomst Programma Rijke Waddenzee in juni veel maatregelen geidentificeerd Royal HaskoningDHV heeft in
Nadere informatieEcologie van zoet-zoutovergangen
Ecologie van zoet-zoutovergangen Tim van Oijen Foto: www.hollandgroen.nl Opzet De Waddenacademie Paleogeografie waddengebied Typen zoet-zoutovergangen Abiotiek estuaria Ecologische waarde estuaria (habitat,
Nadere informatieDe Waddenzee gezond. De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart
De Waddenzee gezond De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart Hoe is het met de Waddenzee? De Waddenzee is het grootste natuurgebied van Nederland. Ontstaan door wind en water en door natuur én mensen
Nadere informatiehistorische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen
Wat wij van het verleden kunnen leren: historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen Katja Philippart Philippart C.J.M. & M.J. Baptist (2016) An exploratory study into
Nadere informatieVissen in het IJsselmeer. Romke Kats
Vissen in het IJsselmeer Romke Kats Functies IJsselmeer Water Transport Recreatie Visserij Natuur Vissen in het IJsselmeer Historie Ecologie Voedselketen IJsselmeer algen, vissen, mosselen, waterplanten,
Nadere informatieProgramma 2: Kwelders en Parelsnoer
Programma 2: Kwelders en Parelsnoer Kwelders vormen een onmisbare schakel tussen de zoute Waddenzee en het zoete binnenland. Er groeien zeldzame zoutminnende planten, en tal van wadvogels strijken er neer
Nadere informatieGrenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer
Grenzen verleggen in het Waddengebied Maarten Hajer De Waddenzee versterken: ja, maar hoe? 2 Waar J.C. Bloem niet geldt 3 En dan: wat is natuur nog in dit land? Waddenzee van (inter)nationaal belang Grootste
Nadere informatieRSG DE BORGEN. Anders varen. Informatie voor de leerlingen. Inhoud. 1 De opdracht 2 Uitwerking opdracht 3 Het beroep 4 Organisatie 5 Beoordeling
RSG DE BORGEN Anders varen Informatie voor de leerlingen Inhoud 1 De opdracht 2 Uitwerking opdracht 3 Het beroep 4 Organisatie 5 Beoordeling [1] RSG de BORGEN Anders varen [Technasium] mei 2017 1 DE OPDRACHT
Nadere informatieHet streefbeeld voor 2030
STREEFBEELD 2030 Het streefbeeld voor 2030 In dit hoofdstuk schetsen we wat we in het Programma Naar een rijke Waddenzee als streefbeeld willen hanteren. Oftewel, wat wordt bedoeld wanneer we proberen
Nadere informatieEen wal van zand, klei of steen die mensen beschermt tegen hoog water. De plek waar het rivierwater in de zee uitkomt.
Meander Samenvatting groep 5 Thema 3 Waterland Samenvatting Langs de kust Nederland ligt voor de helft onder de zeespiegel. Heel vroeger woonden mensen dicht bij zee op terpen. Langs de kust beschermen
Nadere informatieWerk aan de grote wateren
Werk aan de grote wateren Op weg naar duurzaam beheer en ecologische kwaliteit Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat. Transitie naar duurzaam waterbeheer Vispassages, natuurlijke oevers, aanpak van verontreinigende
Nadere informatieSchetschuit Afsluitdijk 17 november 2010
Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010 De Waddenvereniging organiseert schetsschuiten in het waddengebied: Hoe valt waterveiligheid te bereiken in combinatie met verbetering biodiversiteit? Afsluitdijk:
Nadere informatieProgramma 5: Natte Wad
Programma 5: Natte Wad Iedere zes uur verandert het natte wad van gezicht. Het ene moment staat het wad onder water, even later valt het droog en komen wadplaten en prielen tevoorschijn. Juist het natte
Nadere informatieMeebewegen met de natuur Naar een rijke en gezonde EemsDollard. In Einklang mit der Natur Hin zu einem gesunden und fruchtbaren Ems-Dollart- Gebiet
Meebewegen met de natuur Naar een rijke en gezonde EemsDollard In Einklang mit der Natur Hin zu einem gesunden und fruchtbaren Ems-Dollart- Gebiet version dezember 2010 Meebewegen met de natuur naar een
Nadere informatiev a n b r o n t o t m o n d i n g
V i s m i g r a t i e... v a n b r o n t o t m o n d i n g vrije vismigratie van bron tot monding De Noordzee werd ooit geroemd vanwege zijn rijke visstand. Steden werden gesticht en de visserij floreerde.
Nadere informatieKustlijn van de Noordzee
International Wadden Sea School www.iwss.org 150.000 jaar geleden - 150.000 jaar geleden was het hele Noordzeebekken bedekt met een dikke ijslaag: dit was de Saale ijstijd. - Alle zeewater was in gletsjers
Nadere informatieNOTA VAN ANTWOORD. Ontwerp-projectplan Gemaal Vijfhuizen / Hallumer Ryt; aanvulling t.p.v. buitendijks gebied
NOTA VAN ANTWOORD Ontwerp-projectplan Gemaal Vijfhuizen / Hallumer Ryt; aanvulling t.p.v. buitendijks gebied 1. Inleiding Op grond van de inspraakverordening Wetterskip Fryslân, heeft het ontwerp-projectplan
Nadere informatieOverkoepelende monitoring van trekvissen in het waddengebied
NOTITIE Overkoepelende monitoring van trekvissen in het waddengebied Aan: Matthijs Buurman, Opgaveteam Vitale Kust (Investeringskader Waddengebied) Van: prof.dr.ir. Katja Philippart, portefeuillehouder
Nadere informatieKennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee
Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee Januari 2014 Contacten Josje Fens, Fens@waddenvereniging.nl, t. 0517 493 663 Luca van Duren, Luca.vanDuren@deltares.nl, t. 088 3358
Nadere informatieDe Noordzee HET ONTSTAAN
De Noordzee De Noordzee is de zee tussen Noorwegen, Groot-Brittannië, Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en Denemarken. De Noordzee is een ondiepe (30-200 m) randzee van de Atlantische oceaan met
Nadere informatieVismigratie. beleid en politiek
beleid en politiek Vismigratie van Aa tot Zee TEKST Peter Paul Schollema, Waterschap Hunze en Aa s en Albert Jan Scheper, Hengelsportfederatie Groningen Drenthe ILLUSTRATIES Janny Bosman, Bureau Koeman
Nadere informatieHaalbare en duurzame vismigratie
Haalbare en duurzame vismigratie Geschreven door Wil Borm, Adviesgroep Borm & Huijgens SAMENVATTING Nederland probeert al tientallen jaren aan haar internationale verplichtingen te voldoen wat betreft
Nadere informatieRapportage van kwalitatief onderzoek naar de effecten van verlenging van de estuariene zone van de Westerwoldse Aa
Rapportage van kwalitatief onderzoek naar de effecten van verlenging van de estuariene zone van de Westerwoldse Aa Programma naar een Rijke Waddenzee Hein Sas Oktober 2013 1. Inleiding en vraagstelling
Nadere informatieDaarnaast wordt er ook nog onderscheid gemaakt in de soort rivieren. Ook hier zijn er drie van:
Samenvatting door Cas 1576 woorden 22 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 4.1 Rivieren Het gebied van een rivier met al zijn zijtakken noem je het stroomstelsel. Een stroomstelsel bestaat uit
Nadere informatieVissen in het beleid. Een nieuwe impuls voor de waterkwaliteitstaak. Willem Rol Algemeen Bestuur
Vissen in het beleid Een nieuwe impuls voor de waterkwaliteitstaak Willem Rol Algemeen Bestuur genda HHNK Huidige situatie Vissenbeleid Hoofdlijnen Potenties voor planten en biodiversiteit Behoud van brak
Nadere informatieMigratiemogelijkheden voor trekvissen, 2015
Indicator 16 juni 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Trekvissen kunnen vanuit zee of
Nadere informatieVissen op reis. Over de problemen van migrerende vissen
Vissen op reis Over de problemen van migrerende vissen Migrerende vissen Net als bij vogels zijn er ook vissen die trekken. Zalmen, zeeforellen, houtingen en een aantal andere soorten groeien op in zee,
Nadere informatieSophiapolder. Een bijzonder natuureiland in het hart van de Drechtsteden. Foto Ruden Riemens
Sophiapolder Een bijzonder natuureiland in het hart van de Drechtsteden Foto Ruden Riemens Bijzondere natuur Onze grote rivieren hebben iets wat bijna nergens in Europa voorkomt: een zoet getijdengebied.
Nadere informatieVAN BELANG STICHTING DE LEVENDE DELTA VOOR ELKE ZEEUW. STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW 1
STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW www.delevendedelta.nl STICHTING DE LEVENDE DELTA VAN BELANG VOOR ELKE ZEEUW 1 HET ONTSTAAN Stichting De Levende Delta is eind jaren 90 van de vorige
Nadere informatieVAN BRON TOT DELTA. Paul de Kort. een studie naar landschapskunst in de Blaricummermeent. Eemmeer. Eem. Amersfoort.
Eemmeer een studie naar landschapskunst in de Blaricummermeent Eem VAN BRON TOT DELTA Amersfoort Gelderse vallei Paul de Kort Utrechtse heuvelrug stuw gemaal Een Deltarivier in De Blaricummermeent De rivier
Nadere informatieRuim baan voor trekvissen
Ruim baan voor trekvissen Ecologisch herstel Nieuwe Waterweg en Nieuwe Maas Nederland wil schoon oppervlaktewater waar vissen goed in gedijen. Dat geldt ook voor de Nieuwe Waterweg en de Nieuwe Maas, waarin
Nadere informatieProgramma naar een Rijke Waddenzee
Programma naar een Rijke Waddenzee n Symposium Waddenacademie Kees van Es Inhoud presentatie 1. Aanleiding, opdracht en context 2. De mosseltransitie in het kort Kennisvragen 3. Streefbeeld: Wijze van
Nadere informatieSamen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water
Samen werken aan waterkwaliteit Voor schoon, voldoende en veilig water D D Maatregelenkaart KRW E E N Z D E Leeuwarden Groningen E E W A IJSSELMEER Z Alkmaar KETELMEER ZWARTE WATER MARKER MEER NOORDZEEKANAAL
Nadere informatieKwelder. Woordenboekspel. Spel. VO onderbouw
Spel Doel: Materialen: Leerlingen kennen na afloop de betekenis van de volgende termen: getijdebeweging, kwelder, springvloed, brak water, slenk, halofyten, schor, opslibbing. Per groepje van 4 leerlingen:
Nadere informatieLeven met de natuur van de Westerschelde, een ander natuur beleid
Leven met de natuur van de Westerschelde, een ander natuur beleid O P W E G N A A R E E N N A T U U R L I J K E S T A A T V A N O N T W I K K E L I N G V A N D E W E S T E R S C H E L D E N O O D Z A K
Nadere informatiezeehavens Wadden NAAR EEN RIJKE WADDENZEE Building with Nature Waddenzeehavens Werkatelier 12 december 2012
Wadden zeehavens PROGRAMMA NAAR EEN RIJKE WADDENZEE Werkatelier 12 december 2012 Waddenpromenade 1, Harlingen, 9.30-12.00 uur Verslag 22 december 2012 Arjen Bosch Inhoud Kernpunten Werkatelier Harlingen...
Nadere informatieLesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge
Nadere informatieProjectteam Afsluitdijk Rijkswaterstaat Dienst IJsselmeergebied Postbus 600 8200 AP LELYSTAD. Betreft: Reactie visies Afsluitdijk
Projectteam Afsluitdijk Rijkswaterstaat Dienst IJsselmeergebied Postbus 600 8200 AP LELYSTAD Harlingen, 27 februari 2009 Betreft: Reactie visies Afsluitdijk Kenmerk: AW/09014 Geacht projectteam Afsluitdijk,
Nadere informatieWIE EET WAT OP HET WAD
Waddenzee De prachtige kleuren, de zilte geuren en de geluiden van de vele vogels, maken de Waddenzee voor veel mensen tot een geliefd gebied. Maar niet alleen mensen vinden het fijn om daar te zijn, voor
Nadere informatieintroductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor?
Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water, gezuiverd afvalwater en stevige dijken. De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water,
Nadere informatieNederland Waterland Basisonderwijs
Nederland Waterland Basisonderwijs Introductie Nederland is een land vol met water. Water in rivieren en meren. De zee klotst tegen onze duinen. En de zachte bodem van Nederland zit ook vol met water.
Nadere informatieMorfologische veranderingen van de Westelijke Waddenzee. Een systeem onder invloed van menselijk ingrijpen.
Morfologische veranderingen van de Westelijke Waddenzee. Een systeem onder invloed van menselijk ingrijpen. Edwin Elias Ad van der Spek Zheng Bing Wang John de Ronde Albert Oost Ankie Bruens Kees den Heier
Nadere informatieZandhonger. Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde. 19 september 2002
Zandhonger Kerend Tij Innovatie Competitie Hydrodynamische innovatie van de stormvloedkering Oosterschelde 19 september 2002 Zandhonger, Gaat de Oosterschelde kopje onder? De Deltawerken veranderden de
Nadere informatieDeltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied
Deltaprogramma Waddengebied Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Colofon Deltaprogramma Waddengebied Nieuwe Uitleg 1 Den Haag PROBLEEMANALYSE DELTAPROGRAMMA WADDEN Datum 10 augustus 2011 Status
Nadere informatie4.5 Riviervis. Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO
4.5 Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO (erwin.winter@wur.nl) De toestand van veel riviervissen is verbeterd sinds het dieptepunt in de jaren zeventig, maar de visstand is nog ver verwijderd van de situatie
Nadere informatie- Notitie van de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta, t.b.v. regionale consultatieronde feb-mrt 2013
Kenmerk:PZWD2013014 Kiezen voor veilig, veerkrachtig en vitaal Strategieën voor veiligheid en zoet water Veilig wonen, een veerkrachtige natuur en een vitale economie. Dat is het ideaal dat provincies,
Nadere informatieOp weg naar een Watervisie Lauwersmeer (tussenbalans) Presentatie van de. keuze van uit te werken scenario s/beheersvarianten. 14/15 april 2005 BOWL
Op weg naar een Watervisie Lauwersmeer (tussenbalans) Presentatie van de keuze van uit te werken scenario s/beheersvarianten 14/15 april 2005 BOWL Waarom een watervisie? Toekomstig waterbeheer Lauwersmeer.
Nadere informatieVisie visintrek Noord- Nederland
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ Visie visintrek Noord- Nederland Rapport RIKZ/2003.029 4 september 2003 Zwanette Jager Ministerie van Verkeer en Waterstaat
Nadere informatieSpelen met de gulden snede
Spelen met de gulden snede in het Eems-estuarium Kompas voor natuurlijke verhoudingen +-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ -+-+ -+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ -+-+-+-+-+ +-+-+ -+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
Nadere informatieHerstel van estuariene dynamiek in de zuidwestelijke Delta; management samenvatting
Herstel van estuariene dynamiek in de zuidwestelijke ; management samenvatting M.J. Baptist, I. de Mesel, L.C.P.M. Stuyt, R. Henkes, H. de Molenaar, J. Wijsman, N. Dankers, V. Kimmel Rapport C119/7 Vestiging
Nadere informatieDeltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied
Deltaprogramma Waddengebied Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Colofon Deltaprogramma Waddengebied Nieuwe Uitleg 1 Den Haag PROBLEEMANALYSE DELTAPROGRAMMA WADDEN Datum 10 augustus 2011 Status
Nadere informatiegebiedsvisie De Dollard een schitterende uithoek
gebiedsvisie De Dollard een schitterende uithoek Het is een uithoek, maar wat voor een! Aan de rand van Nederland ligt een ongerept natuurgebied van meer dan duizend hectare kwelder en zevenduizend hectare
Nadere informatieMigratiemogelijkheden voor trekvissen, 2018
Indicator 19 april 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Trekvissen kunnen vanuit zee of
Nadere informatie- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s)
Samenvatting door Saskia 1046 woorden 8 april 2014 7,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 2.4 Files oplossen Files 29 mei 1955 was er in Nederland de eerste file. Duizenden inwoners van
Nadere informatieInformatiekaart Uiterlijke kenmerken van de visdief
Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de visdief De visdief is een kleine stern. Sterns zijn zeevogels en familie van de meeuwen. Vogels zijn net als zoogdieren warmbloedig. Vogels gebruiken veren om
Nadere informatieOplossingen voor vismigratie bij gemalen
Wat te doen voor vismigratie bij gemalen Tim Vriese 11 november 2009 Rotterdam vriese@visadvies.nl Wat te doen Zijn er wel oplossingen Hmm. Beperkt! Da s niet zo gek. Jaartal 1300 Graaf van Jülich: Alle
Nadere informatiepaspoort Veerse meer
paspoort Veerse meer 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en elkaar
Nadere informatieOpgave waterveiligheid en opties Procesinnovaties POV Holwerd aan Zee (Wetterskip, mei 2016)
Opgave waterveiligheid en opties Procesinnovaties POV Holwerd aan Zee (Wetterskip, mei 2016) Opgave waterveiligheid Westelijk van de veerdam is 2,3 km betonblokkenbekleding in de teen van de dijk afgetoetst
Nadere informatieDe Muy, De Slufter en Eierland
Staatsbosbeheer T 030 6926111 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden De Muy, De Slufter en Eierland Duinen van Texel, door zeestromen, wind en mensen ontstaan Duinen van Texel Het noordelijke
Nadere informatieSamenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard
Samenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard Programmaonderdeel 1: Wat weten we wel over de problematiek in het Eemsestuarium, wat weten we niet? De
Nadere informatieDeltamanagement van de 21 e eeuw, natuur inclusief denken & doen
Deltamanagement van de 21 e eeuw, natuur inclusief denken & doen kunst een balans te brengen in het systeem van de Afsluitdijk, Passend in beeld totale afsluitdijk, specifiek bij Kornwerderzand Ontwerp
Nadere informatieDe ramp in 1953 waarbij grote stukken van Zeeland, Noord-Brabant en Zuid- Holland overstroomden.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 1 Water Samenvatting De watersnoodramp In 1953 braken tijdens een zware storm de dijken door in Zeeland en delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het land overstroomde.
Nadere informatieDe plek waar de zee als een brede rivier het land instroomt. Al het werk dat gedaan is om het Deltaplan uit te voeren.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 1 Water Samenvatting De watersnoodramp In 1953 braken tijdens een zware storm de dijken door in Zeeland en delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het land overstroomde.
Nadere informatieLes met werkblad - biologie
Les met werkblad - biologie Doel: Leerlingen hebben na de deze les een idee hoe het is om te wadlopen. Ze weten wat ze onderweg tegen kunnen komen. Materialen: - Werkblad 5: Wadlopen - Platte bak (minimaal
Nadere informatieVoordelta Een bijzondere zee
Voordelta Een bijzondere zee Voordelta Een bijzondere zee Wist je dat de Voordelta, de zee voor de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden, een bijzonder natuurgebied is? Terwijl je geniet op het strand, gaan
Nadere informatieDeel 1 Toen en nu 13
Deel 1 Toen en nu 13 14 Historie Het huidige typisch Nederlandse landschap met polders en dijken kent een lange historie. Na de laatste grote ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, werd door een stijgende
Nadere informatieVismigratie Afsluitdijk
Vismigratie Afsluitdijk Ben Griffioen Erwin Winter, Olvin van Keeken, Betty van Os, Marco Lohman, Tjerk en Marinus van Malsen (WON 1),Tomasz Zawadovski, Svenja Schönlau Diadrome vis intrek via afsluitdijk
Nadere informatie& 8 38 ! " # $ % " 9 5 5
- $ " 2!"!# % ' ()*+,--./0 /0 / 1 *+,--./0 0 /+ 3 ) (4 ) 1 6 6 7 6 $ 1 1 ( 1 8 38! " # $ % " 9 ! " # $ $ % Verbetering visintrek Friese kust - : 3! - ; - -< -, % -, = -! /> -,? " $ ; %, /-1 / - ( @ @ Projectvoorstel
Nadere informatieDe Schelde, een globale schets: Geomorfologie van de Schelde
De Schelde, een globale schets: Geomorfologie van de Schelde Jean Jacques Peters Raadgevend ingenieur - rivierenspecialist V.U. Brussel - Vakgroep Waterbouwkunde en Hydrologie Geomorfologie van de Schelde
Nadere informatieRUIMTELIJKE VISIE KORNWERDERZAND. Feddes/Olthof landschapsarchitecten en Architectenbureau Paul de Ruiter
RUIMTELIJKE VISIE KORNWERDERZAND Feddes/Olthof landschapsarchitecten en Architectenbureau Paul de Ruiter STAKEHOLDERS 24 APRIL 2014 1. IDENTITEIT KORNWERDERZAND DE AFSLUITDIJK IN HET WATERLANDSCHAP haaks
Nadere informatieNatuurherstel in Duinvalleien
Natuurherstel in Duinvalleien Kan het natuurlijker? A.P.Grootjans@rug.nl 1 Universiteit Groningen, IVEM 2 Radboud Universiteit Nijmegen Opbouw lezing Hydrologisch systeem van een duinvallei Relatie hydrologie,
Nadere informatieBezoekerscentrum Lauwersmeer Globale verhaallijn (concept)
Bezoekerscentrum Lauwersmeer Globale verhaallijn (concept) Interviews: welke verhalen mogen absoluut niet ontbreken? van dynamisch getijdengebied naar zoetwatermeer achter een zeedijk nieuwe, jonge natuur
Nadere informatie2 rivieren: natuurlijke systeem
Samenvatting door een scholier 770 woorden 19 juni 2016 3,8 1 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand 2 rivieren: natuurlijke systeem Stroomstelsel: geheel van hoofdstroom en zijtakken Bovenloop
Nadere informatieRecent onderzoek LTV O&M Evolutie van het estuarium; historisch en toekomstig. Overzicht, VNSC-symposium 21 november Marcel Taal (Deltares)
Recent onderzoek LTV O&M Evolutie van het estuarium; historisch en toekomstig Overzicht, VNSC-symposium 21 november Marcel Taal (Deltares) Hoofdboodschappen: - Nieuwe kennis, maar ook 10 jaar LTV-kennisontwikkeling
Nadere informatieDe vergeten slenk. Living lab Marneslenk 2.0
De vergeten slenk Living lab Marneslenk 2.0 2 Living lab Marneslenk 2.0 28-31 augustus 2017 Pingjum en omgeving 3 Organisatie: Bureau Peter de Ruyter, landschapsarchitectuur Kenniscentrum Landschap, Rijksuniversiteit
Nadere informatieAddendum projectplan Súd Ie
Addendum projectplan Súd Ie 1 Inleiding Door gemeente Dongeradeel, provinsje Fryslân en Wetterskip Fryslân is de afgelopen jaren gewerkt aan een integraal plan voor de Súd Ie. Dit plan beoogt het weer
Nadere informatieDE ZANDMOTOR SAMENVATTING MER
DE ZANDMOTOR SAMENVATTING MER FEBRUARI 2010 PILOTPROJECT ZANDMOTOR Het klimaat verandert en de druk van de zee op de Nederlandse kust neemt toe. Daarnaast is in de Zuidvleugel van de Randstad grote behoefte
Nadere informatiea) Getijdenwerking en overstromingen op de Schelde
EXCURSIEPUNT DE SCHELDEVALLEI Hoogte = Ter hoogte van het voormalige jachtpaviljoen, De Notelaar, gelegen aan de Schelde te Hingene (fig. 1 en 2), treffen we een vrij groot slikke- en schorregebied aan,
Nadere informatieo 2 Legenda grevelingen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt water hoge dijken / diepe geulen verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden
Noordzee binnen Legenda grevelingen hoge en / diepe geulen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden stagnant zorgcomplexen Goeree versterken toerisme
Nadere informatieNaar een gezonde Eems
Naar een gezonde Eems Michiel Firet, 11 sept 2012 Naar een gezonde Eems Doel vandaag; informeren Rol Programma naar een Rijke Waddenzee De opgave Het kennisdocument Wat is een ecologisch gezond estuarium
Nadere informatieSediment en morfologisch beheer van estuaria
Sediment en morfologisch beheer van estuaria Jean Jacques Peters Raadgevend ingenieur - rivierenspecialist V.U. Brussel - Vakgroep Waterbouwkunde en Hydrologie Sediment en morfologisch beheer van estuaria
Nadere informatieWadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species
Vis in de Waddenzee Ontwikkelagenda voor vis in de Waddenzee en overzicht van soorten Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species Inleiding De Waddenzee
Nadere informatieVisintrek Noord-Nederlandse kustzone
Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ Visintrek Noord-Nederlandse kustzone Rapport RIKZ-99.022 Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Rijksinstituut
Nadere informatielandschapskunst in de Biesbosch WASSENDE MAAN Paul de Kort 2008
landschapskunst in de Biesbosch WASSENDE MAAN Paul de Kort 2008 ZOETWATERGETIJ Haringvlietsluizen Rotterdam Dordrecht De watersnoodramp ramp van 1953 heeft in 1970 geleid tot het afsluiten van het Haringvliet.
Nadere informatieHolwerd aan Zee herwaardering van het natuurlandschap. Kwelders droogvallend Wad. Wetlands slagen Kwelderverbeterplan SBB.
HOLWERD AAN ZEE Holwerd aan Zee is een plan voor grootschalige gebiedsontwikkeling in Noordoost Fryslân, waar meerdere opgaven en belangen op het gebied van water, natuur, economie, welzijn en recreatie
Nadere informatieNaar een gezonde Eems
Naar een gezonde Eems Michiel Firet, 16 januari 2012 Naar een gezonde Eems Kennisdocument Wat is een ecologisch gezond estuarium Hoe staat het Eems-estuarium er voor Wat valt er te verbeteren Koersdocument
Nadere informatieRijke Zee. Een bruisende toekomst voor de Waddenzee
Rijke Zee Een bruisende toekomst voor de Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk, januari 2009 Inleiding Wingebied of natuurgebied? Over de toekomst van de Waddenzee zijn stevige discussies gevoerd. Eind
Nadere informatiePlan van Aanpak Onderzoek Haalbaarheid Proef Pomp Lauwersoog
Plan van Aanpak Onderzoek Haalbaarheid Proef Pomp Lauwersoog Versie 1.0, 21 juni 2017 Figuur 1. Topografische kaart Lauwersmeergebied Inhoud: 1. Aanleiding en Prioriteit 2. Nut en Noodzaak 3. Doelstelling
Nadere informatieNederland, waterland
Nederland, waterland inhoud. Nederland, waterland 3 2. Hoe Nederland veranderde. 4 3. Het Deltagebied 7 4. Grote overstromingen 9 5. De polder 6. De grond daalt 3 7. De strijd tegen het water 4 8. Modern
Nadere informatieProjectplan Vispassage Zwarte Haan
Projectplan Vispassage Zwarte Haan Wetterskip Fryslan Cluster Projecten December 2012 D.M. de Vries 2 1 Inleiding 4 2 Doelstelling van het project 5 2.1 Hoofddoelstelling 5 2.2 Nevendoelstellingen 5 3
Nadere informatieĩ Aan de gemeenteraadsfractie van de VVD T.a.v. mevrouw R. Govers - Gabriels P/a de griffie Postbus AA Bergen op Zoom
Gemeente jfj Bergen op Zoom ĩ Aan de gemeenteraadsfractie van de VVD T.a.v. mevrouw R. Govers - Gabriels P/a de griffie Postbus 35 46 AA Bergen op Zoom iiiiininiiinigiiiiinniiiiiiiii Uw kenmerk Uw brief
Nadere informatieProgramma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es
Nieuwe Wadden Programma naar een Rijke Waddenzee Samen gaat het beter Kees van Es Inhoud Wat is PRW Wat doen we precies De rol van DLG binnen Rijke Waddenzee De toekomst Waarom PRW? 21 oktober 2008: Convenant
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4: Rivieren en Kust
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4: Rivieren en Kust Samenvatting door F. 1197 woorden 27 oktober 2013 5,2 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde hoofstuk 4 4.2 Iedere
Nadere informatie2015 Provincie Zeeland. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.
WATERDUNEN: EEN NIEUW ICOON VAN ZEELAND Deltawerken 2.0 Op de grens van land en zee Avontuurlijk Waterdunen Vogels van dichtbij KUSTVERSTERkING Getijdenduiker Recreatiewoningen Kustlaboratorium 3 5 7 9
Nadere informatieLesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de
Nadere informatieBIJLAGE Nadere toelichting op de projecten die meegaan in het Rijkscontract
BIJLAGE Nadere toelichting op de projecten die meegaan in het Rijkscontract Deze bijlage geeft een overzicht van de projecten waar DNA aan werkt. Op de website www.deafsluitdijk.nl is meer informatie te
Nadere informatie